Глоссарий

Сәулет объектісі – сәулет жобасы негізінде құрылған үймерет, ғимарат, үймереттер мен ғимараттар кешені, олардың бейнесі (көрінісі), жайластырушылық, көрініс не бақпарк өнерінің объектілері.

Тас қалау – белгілі тәртіппен құрылыс ерітіндісіне төселген тастардан тұратын құрылым. Қалау түрі құрылымның атқаратын міндетіне және оның пайдалану жағдайларына, салынып жатқан ғимараттың мықтылығына және материалдарды пайдаланудың экономика жағынан сәйкестігіне байланысты болады.

Ғимараттардың деформациясы – әр түрлі жүктемелер әсерінен ғимарат пішінінің және өлшемдерінің өзгеруі, сондай-ақ орнықтылығын (шөгу, жылжу, ауу және т.б.) жоғалтуы.

Құрылымның деформациясы – жүктемелер және әсерлер әрекетінен құрылымның өзгеруі.

Күрделі құрылыс – өндірістік және өндірістік емес міндетке жүктелген негізгі қор құрайтын материалдық өндірістің тарауы.

Бас жоспар – жобаның құрылыс объектісін жоспарлау және абаттандыру, үймереттерді, ғимараттарды, көлік қатынас жолдарын, инженерлік жүйелерді орналастыру, шаруашылық және тұрмыс қызмет жүйелерін ұйымдастыру мәселелерінің кешенді шешімі бар бөлігі.

Тұрғын үймереттер – адамдар тұрақты тұратын пәтерлі үйлер және жұмыс не оқу мерзімінде уақытша тұратын жатақханалар.

Бағана – құрылыс элементтің ұстауы үшін арналған вертикалды құрылым.

Тіреуіш – еден астындағы кеңістікте атмосфералық әсерден қорғауына қызмет ететін тіректі іргетас арасындағы жіңішке қабырға.

Қабырғалар – сыртқы кеңістіктен немесе бөлмелерді бір-бірінен бөлуге арналған ғимараттардың конструктивті элементтері. Құрылымы бойынша қабырғалар панельдік, блоктық, кірпіштік болып бөлінеді.

Құрылыс бұйымы – құрылысқа дайын түрінде жеткізілетін зауытта жасалған элемент.

Ілмектер – жүк көтергіш құрылғының ілмегіне көтерілетін жүкті ілу үшін қолданылады.

Скрепер – жер қыртысын қырнап үйетін немесе тегістеп жаймалайтын жер қазғыш-тасымалдауыш өзі жүретін немесе тіркемелі жер-көлікті машина. Оның төменгі бөлімінде пышақ пен пневмадоңғалақта жабдықталған ожауы бар.

Тасымалдауыш – топырақты бір жағына үздіксіз әкетіп тұратын ұзын лента.

Инженерлік жүйелер (сети инженерные) – тұрғын пунктерінің аумағында, ғимарат ішінде төселінетін әр түрлі тағайындаудағы құбырлар мен кабельдер (суқұбыр, канализация (су әкету), жылыту, байланыс т.б.).

Сумен жабдықтау (водоснабжение) – керекті мөлшерде және қажетті сапамен әр түрлі тұтынушыларды (халықты, өнеркәсіп кәсіпорындарын, көлікті, ауыл шаруашылығын) сумен қамтамасыз етуге арналған шаралар жиынтығы.

Газ құбыры (Газопровод) – бір орыннан тұтынушыларға дейін жанғыш газдарды тасымалдауға арналған құбырлар, жабдықтар және аспаптар кешені.

Газбен жабдықтау (Газоснабжение) – халық шаруашылығы мен халық қажеті үшін газ отынын ұйымдастырып жіберу және тарату.

Жылу желісі (сеть тепловая) – жылумен жабдықтау көзінен тұтынушыларға жылу таратушы (ыстық су не бу) жүретін құбырлардың (жылу құбырларының) жиынтығы.

Ауа ауыстыру (воздухообмен) – бөлменің ластанған ауасын таза ауамен жарым-жартылай не толық ауыстыру.

Сәулелі жылу алмасу (лучистый теплообмен) – электр магнитті толқын түріндегі жылуды тарату үрдісі.

Ауа құбыры (воздуховод) – ауа алмастыру, ауамен жылыту, ауаны шартқа сәйкестендіру жүйелерінде қолданылатын ауаны ауыстыруға, сондай-ақ технологиялық мақсатпен ауаны тасымалдауға арналған құбыр.

Тіреуіш (забирка) – еден астындағы кеңістікте атмосфералық әсерден қоғауы қызмет ететін тіректі іргетас арасындағы жіңішке қабырға.

Сұйық шыны (жидкое стекло) – силикат натрийдің коллоидті сулы ерітіндісі.

Білеушелер (брусья) – ені мен қалыңдығы 100 мм асатын материал. Өңделуіне байланысты білеушелер төрт қанатты және екі қанатты болады.

Әрлеу ерітіндісі (растворы отделочные) – түрлі-түсті сәндіктер мен кәдімгі сылақ үшін ерітінді бөлінеді.

Желім (клей) – жоғары адгезиялық қабілетке ие синтетикалық зат.

Қаптау (обделка) – жер асты ғимараттарының орнын бекітетін және олардың ішкі беттерін құрайтын тұрақты құрылым.

Қиыршықтас (щебень) – 3-70 мм-ден дәннің ірілігімен тау жыныстарының қатты уатқыш өнімі. Қиыршықтасты даярлау үшін атқылау, шөгінді, метаморфты жыныс және малтатас.

Шу (шум) – денсаулық үшін зиянды немесе басқа қатынаста қауіпті болатын немесе есту қабілетінен айырылуды тудыру мүмкін кез келген шу.

Кеуектілік (пористость) – материал көлемінің кеуекпен толтырылу дәрежесі.

Беріктік (прочность) – материалдың жүктемелер мен әсерлердің әр түрлерін қирамай қабылдайтын қасиеті.

Г.Т. Тұрсынова, Ұ.Р. Шүленбаева,

М.Ө. Карамендина, А.А. Бакиева,

С.А. Ордаханова

ҚАЗАҚ ТІЛІ

Пәннің оқу-әдістемелік кешені

(5В073100 – Тіршілік қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау,