— Әрлһә, цааран, бичкн күүкдт теднә тускар келәд керг уга. Хөө- ннь, өсхләрн медх...

— Би бичкн бишв,— гиж Бамбуш тедниг иткүлхәр седв.

— Өсх кергтә.

Көгшн эгч дакад Бамбушин илв толһа таалв.

Дакад ик болен цагтан!

Кезә ик болхмб?

10. Дурн гисн юмб?

Бамбуш икәр көшв, зуг түүнәннь тускар кенд чигн келҗ бәәхш. Очр Бадмаевич ирәд уга бәәж.

Унтх цаг болв. Бамбуш һаһадан келв:

— Манд, өцклдүрклә әдл, һаза ор ясж өгтн.

— Эцгән иртл герт кевтжә, — гиж һаһа сүв-селвг өгв.

— Уга, һаза унтхд йир сән.

— Баажаһан уга әәхч.

— Яһад әәх биләв, би ик залув.— Бамбуш, арһта болхла, ик бол- сан медүлхәр зүткнә. Болв түүг күн иткж өгхш.

һаһа өвсн деер ор ясв. Бийнь бас ач көвүнәннь хажуд орад кевтв. Эдн кесгтән күүндв. Көшсн Бамбушин нүдн эврән аньгдад бәәнә.

Бамбуш генткн чочад серв. Күн тачкнад инәсн болж медгдв. Чиң- нхлә—тагчг. Хажудан иләд хәләхлә—хоосн. һаһа уга болҗ одҗ, баажа чигн ирәд уга.

Холд ноха хуцсн соңсгдна. Көвүнә махмуд, чиңнлһнәс көлтә, чингдж одв. Әәсн күрәд бәәнә. һаһаһан дуудх дурн күрнә. Болв һаһад «би әәд- гов» гиһәд келчксн, ода терүг дуудхла, ичкевт... Уга, тесх кергтә. Тес- хәр седхлә, әәмшг улм-улм өсәд, дотр бийиг эзләд, герүр гүүж орх дурн чееҗ эзлнә. Тесх кергтә...

Бамбуш әәмшгәс талдан, терүг меклхәр седәд, ю болвчн ухална. һацата кевтә өцклдүрк сар чигн үзгдхш. Яһтлан оратж һарчахмб?.. Аль үүлнә ца бултж одсмб?

Генткн... О.... Бамбушин зүркн цокдган уурад, махмуднь киитрж одв. һарад гер тал гүүхәр седв... болв... генткн күүнә арһул келсн дун соңсгдв. Бамбуш бөгдиж одв...

— Теңгрт кедү одн бәәдг болх? — гиж нәрхн дуи суржана.

Әәжәсн көвүнд эн сурвр икәр таасгдв. Бамбуш бас тиим сурвр эцг- дән өгх билә. Теңгрт кедү одн бәәдг болхви?.. Өгх хәрүг күләһәд көвүнә бульчңгүд чингдж одв.

— Тоолхмн болвза,—гиҗ бөдүн дун хәрү өгв.

— Не, тоолий...

— Негн, хойр...

— һурвн, дөрвн...

— Дөчн йисн...

. — Тәвн... о эндүргдж одв.— Күүкн инәв.

— Герлтә-герлтә оддинь тоолий, —болҗ көвүн күүнә дун келв.

— йилһл уга тоолҗ чадшговдн. Келич, чини одн альд бәәнә?..

Бамбуш анята нүдән секв. Теңгрүр хәләв. Сө урдк кевтән харңһу. Тер харңһу теңгрин аһуд нег-негнләһән дөрлдж, то-томҗ уга олн одд чирмлднә. Бамбушин тус деер нег одн хажудк оддасн герлтәһәр чичрж мандлна. «Тер мини одн» гиҗ көвүн бийдән темдглв.

— Мини одн тер, мана деер бәәсн герлтэ одн, — гиен хәрү соңсгдв.

Бамбуш дегд әәмхләрн, тигж келен күүнә өмнәс, уга тер однтн мини одн гиһәд хәәкрн алдв.

— Кемр тер одн чини болхла — бас мини болг, — гиҗ күүкн инәҗ келв.

28

Бамбуш эн саамд дакад тер одн мини гиһәд хәәкрхәр седв, болв... Болв күүкн сурв:

— Чи нанд дуртавчи?

Көвүн күүнә дун хәрү өгсн уга, арһул халх ташсн мет ә соңсгдв.

— Дуртавчи? — гиҗ күүкн бас давтҗ сурв.

— Үзжәхшчи?..— Дакад халх ташсн ә соцсгдв, эн саамд кесг дакҗ...

«Бичә күүкнә халхар ташад бә!» гиж Бамбуш хәәкрхәр седв, болв күүкн ик байртаһар, көндәсн мандолинә чивһсн кевтәһәр, цеңнж инәв. Бамбуш алң болв. Халхарнь ташхла уульхин орчд—инәнә. Күүкн ар- һул-арһул, бәәдлнь көлән өскәлдәд, сурв:

— Дурн гисн юмб?

Эн саамла герин һаза машин ирҗ зогсв. Машинә шамин герләс күү- нджәсн улс зулад гүүлдәд әрлв.

Эцгән үзәд, Бамбуш сурв:

— Дурн гисн юмби?

Очр Бадмаевич, хәрү өгхин орчд, тачкнад инәв.

— Бичә инә, хәрүһинь өг, — болҗ Бамбуш шүрүтәһәр келв.

— Ай, яһсн догшн залуви энчн, —гиж келәд Очр Бадмаевич, көвү- нәннь толһа илв.

— Би хәрү күләжәнәв.

— Ик болен цагтан эврән медхч, —болж эцг тачкнж инәв.

Эдниг игәд күүндә бәәтл, баажаг күләжәсн кевтә, сар мандлад һарч ирв. Үүлнә ца бултҗасн бәәж.

Эцгән орнд орхла, Бамбуш сурв:

— Теңгрт кедү одн бәәдви?

11. ШИН ҺАЗР ОРЛҺН

Бамбуш чаңһ-чаңһ дуу.нас серв. Нүдән секчкәд, хәрү аньчкв. Өцк- лдүрк көдлмшин хөөн махмуднь булрч одж. Дегд икәр гүжрнәв гиһәд бийән зоваһад оркж. Дакад, серчкәд нүдән аняд кевтхлә —йир сән бол- на. Дүүжнг деер саатулгджах мет.

«Эндр одак шин үүрмүдләһән харһх кергтә» — гиҗ Бамбуш ухалж кевтнә. Иугтаһаснь тодрхаһар хамр деерән сөрвтә көвүн сангдна. Түүнә нерн —Арлтан. Сәәхн нерн бәәж... Гражданок дәәнә цагла Хальмгт тиим нертә әвртә баатр пулеметчик йовсн бәәж. Цаһачуд тер Арлтана нер сонсхларн чичрәд бәәдг санж. Дакад?.. Дакад Данара... Амха шүдтә күүкн... Эднә дүриг халхлад нег шуңгрцпнь унҗсн, иаадк шуң- грцгнь эвкәтә көвүнә дүр һарч ирв. Нернь — Чапай... Яһад Чапай бол- жахмб?..

Бамбушд ода шин үүрмүд дала болв. й_Ир сән көвүд, күүкд бәәж. А Ваня Рогачев Элстүр ирх болв. Бамбушинд гиич болх...

Эн саамла хаша дотр өргмжтәһәр нег күн келв:

— Пө, Бамбуш бас ирлү?

— Э.

— Ода күртл эс келнәт?

Удлго көвүг нег өвгн теврәд авб. Бамбуш түрүн болж сахлинь оньһв. Дегд имтр бәәж. Маңнаһаснь үмсхлә, тер сахлнь көвүг хатхад авб.

— Не, Очр, би Бамбушиг герәдән авч хәрх күмб.

— Уга, Дорж ах, эднтн маңһдур хәрхмн, — болж, Очр Бадмаевичин орчд һаһа хәрү өгв.

— Би өрүндән ики эрт хәрү авад ирнәв, — гиж Дорж ах эврәһән келҗәнә. — Бамбушиг эс авч хәрхлә, эмгн соңсхларн намаг әмдәр алх.

Очр Бадмаевич зөвшәрв.

Цаһан Усн гидг һазр Яшкуляс өмәрән арвн дөрвн дуунад бәәж.

29