— Меддго болхла, Ах конструктор болад керг уга. Эс меддг юмак кедмн биш,— гиҗ Бамбуш, медәтә күүнәһәр ик цецн кевәр уха заав.

— Не, тииклә, би яахви?

— Ухалх кергтә.

— Яһсн сән болх?

— Хәрнь...

Хойр көвүн зөвәрт эн төриг хаһлхар уха туңһав, тегәд болҗ эс өгх- лә, Бамбуш келв:

— Цевр цаас авад ир.

— Яһначи? — гиҗ аюдан сурчкад, Церн цевр цаас авч ирв.

— Карандаш, болҗ Бамбуш, командир кевтә, негхн үгәр команд өгв.

«Юрий Гагарин» цаасн карандаш хойриг өмнэн тәвчкәд, дакад зө- вәрн уха туңһав. Аш сүүлднь тер цаасна деер өнцгт ик ракет зурв. Хаҗуднь хойр кү зурад зогсачкад, нег мөслҗ келв:

— Хойр космонавт нисх зөвтә.

— Чик гиһәд Церн байрлад одв.— Валентина Терешкова Валерий Быковский хойрла әдләр!

— Э. Зуг чи күүкн бишч. Андриан Николаев Павел Попович хойрла эдлэр,— болҗ үүриннь хаҗһриг Бамбуш чиклв.

— Тииклэ би Андриан Николаев болнав,— гиҗ Церн зөвшәл сурв.

— Уга. Манд нисчксн улс дураһад керг уга. Би бас Юрий Гагарин гиен нерэн бийэсн авчанав,— болҗ Бамбуш, урднь һарһсн хаҗһран чиклэд, шин шиидвр авх бәәдл һарһв.

Болв түүнә бээдлиг Церн үзсн уга, тер учрар әәмсглҗ адһҗ сурвг — Тегэд яахмби?

— Теегин космонавт гиҗ бийдэн нер авхмн, — гиҗ үүрнь Перна сурврт нег мөслҗ хәрү өгв.

— Теегин космонавт?

— Э.

— Не, тииклэ, Юрий Гагарин эдн ямаран космонавтнр болҗахмб?— гиҗ Церн алцгтрв.

— Москван.

— Бидн?

— Бидн Элстин. Элстин гиен —теегин.

— Не, тииклэ, би бас теегин космонавт болнав,—гиҗ Церн зөвшәрв.

3. Альдаран нисий?

Хойр көвүн хойр кермэр нисх болад шиидәд авчкена хөөн Церн әәмсглҗ сурв.

— Тал-талдан кермэр нисхлэ, бидн төөрч одхн угайи? Альд?

— Космосд.

— Ухалх кергтэ, — гичкэд Бамбуш цаасн карандаш хойран авб. Болв: цаасн чигн, карандаш чигн көвүнд хәрү өгсн уга, тер учрар космонавт келв: — Төөрш уган кергт мана гер деер улан дарцг өлгчкәд, түүг хәлә- һәд йовхмн.

— О, космосчн ямаран икинь медҗәнчи! — болҗ Церн сүртәһәр келв.

— Хәләхлә медгдх, — гичкэд Бамбуш секәтә бәәсн терзүр өөрдв.

Чилгр сәәхн өдр. Көкрңһү теңгриг цердәр татчксн мет, реактивн самолетае үлдсн нәрхн-нәрхн цаһан татасд үзгднә. Өөдән зааһад, Церн келв:

— Космос тер бәәнэ.

— Уга, терчн теңгр гидг тер, — болҗ Бамбуш цәәлһв. — Космос цань, теңгр деер бәәнә.

О, тиим холйи? Тииклэ тал-талдан нисхд әәмшгтә.

18

Бамбуш дакад терзәр шаһав. Теңгрүр хәләчкәд, Цернлә зөвшәрв:

— Төөрч одхд амр.

Көвүн генткн байртаһар толһаһан альхарн ташад авб.

— Олад авчкув! Медҗәнчи?..

— Уга, медҗәхшв. Ю олҗ аввчи?

— Хоюрн нег кермәр нисх кергтә.

— О, һәһә юмн болв!

Хамдан нег кермәр нисх болад шиидвр авсна хөөн Церн үүрәсн сурв:

— Альдаран нисий?

— Марс тал,— гиҗ Бамбуш ухаллго келв.

— Марс альд бәәдв, — болҗ Церн сурв.

— Альд?.. Медҗәхшв... Не, тииклә Сар тал нисий.

— Сар дегд хол. Дакад терүн деерчн һалта. Сөөд хәләһич, шатад бәәнә.

— Не, тииклә, космосур нисҗ һарчкад хәрү бууһад күрч ирхмн,— болҗ Бамбуш ашлҗ келв.

— О тиигҗ болдви?.. Цааран унад йовҗ одхла яһнач?..

— Цааран унад йовж. одх гисн?

— Теңгрт йорал уга эсий?

— Йорал уга.

— Не, тииклә, космосд бас йорал уга болх... Би нисхдән әәжәнәв... Уга, би нисхшв... — болҗ Церн хәрү цухрв.

— Эх, чи йоста туула бәәҗч! Кемр космос йорал уга болхла Юрий Гагарин эдн нисәд яһад хәрү күрч ирв? —гиҗ үүрән Бамбуш аминь боов.

— Түүг би яһҗ медх биләв, — болҗ Церн бийән харсв.

— Эс медхлә, әәһәд керг уга. Нисәд медхмн.

— Би аавас зөвшәл сурнав, — болҗ Церн, тенд, талдан хорад цә ууҗ суусн аав талан хәләв.

— Сурад керг уга. Сурхла чамаг аавчн космосур тәвш уга! — гиҗ Бамбуш сүв-селвг өгв.

— Намаг аав сурвр угаһар чи холд юмнд бичә од гиҗ закла,— болад Нерн зөвән келв.

— Мини ээҗ бас тигҗ келнә. Зуг бидн космосур нисәд баатр нер зүүһәд ирхлә, тедн маниг керлдх гиҗәнчи?..

Бамбушин эн келсн үг Цернд икәр таасгдв. Болв аавин закаг яахв?

Церн эндр өдр күртл аавиннь чипн, бааҗаннь чигн, баавиннь чигн келсн тоотиг эвдҗ үзәд уга, тер учрар кедү дүңгәһәр баатр нер зүүхәр седсн бийнь, теднә закан хату болад, үүрән һундашгон кергт түүнд аярхн, эвтәһәр келв:

— Бамбуш, чи һанцхарн нисәд ирхмн болвзач?

— Эх, әәмтхә. Эс нисхлә —чини дурн. Намаг бүкл Элст тоссн цагт, тегәд, бичә ууль! — гиҗ Бамбуш, би чамла дакҗ күүндш угав гисн бәәд- лтәһәр, таслҗ келв.

— Бүкл Элст?..

— Э, һанцхн Элст биш, бүкл Москва чигн тосад бәәх.

— Тииклә, би бас ниснәв, — болҗ Церн зөвшәрв.

4. ЮҢГАД, ЮҢГАД?..

Хойр көвүн баатр нер зүүхәр нисн гиҗ бәәтл, һацата кевтә, аав ээҗ хойрин цә ууҗ суусн хораһас теднә күүндҗәсн үгмүд тодрхаһар соңсгдв.

Космическ керм залдг бәрүл,— мискин бүркәс,—- һартан авад, старт огн гиҗәтл, тер үгмүд Бамбушин чикнд, хасн сумн кевтә ирж тусад, космосур нисҗ һарлһиг зогсаһад оркв.

19

— Әмнь һартлан чини нер келәд бәәлә,— гиҗ Цернә аав келв.

— Зуурдар алгдснь һашутала,— болад ээж, белдән бәәсн ик альчу- рин үзүрәр нүднәсн һоожсн нульмсан арчв.

— Ода юуһинь үрүдхв,— гиж Цернә аав ээжиг эвлв.

— Хөөнь хөөнән сангдад бәәнә. Өрчм урсад бәәнә.

Бамбуш, космонавтнрин бәәдл-бәрц эвдәд, суусн — хәврһәрнь тәвсн стул — космическ керм деерәсн өсрж босад, һартан бәрсн керм залдг бәрүлән — мискин бүркәг—хайчкад, гүүһәд хот кедг хораһур орад одв.

— Ээж яһвчи?

-- Яһсн угав.

— Юцгад уульвчи?

— Би уульсн угав.

— Өрччн юцгад урсад бәәнә?

— Болх-болшго юм бичә кел.

— Юңгад өрччн урсжана?

— Юн өрч? — гиж әәж, эс медсн бәәдлтәһәр, ачан меклхәр седв.

— Чини өрч. Урсҗана гиж келвчлм.

— Мини өрч яһад урсх билә. Эн бәәиә. — Ээж Бамбушиг иткүлхин кергт, өрчән цокв.

— Кен зуурдар алдгдла?

-- Ю суржахмчи, Бамбуш минь.

— Чи келвшлмч.

— Би төрүц юм келсн уга биләв.

— Келвч, келвч. Зуурдар алгдла гивч. Кен зуурдар...

— Ээж, Бамбушд цааранднь келлһ өгл уга, уурлв:

— Не. болж ода тигәд?

Ээж стол деер бәәсн шаазңгта цәәһән авад уухар седв.

— Ээжә, келхнчн, кен...

— Кемр игәд ээрәд бәәх болхлачн, би чамаг дахулад хәрнәв.

— Х^р, хәр, зуг келҗ өг.

— Ю келх биләв. Би төрүц юм медхшв. Ду таср. Олн юм медхәс ода чигн бичкнч...

Тер болжана... Ода чигн бичкнч...

— Юцгад, юңгад би бичкн болжахмб?..

Ээж һа-ртан бәәсн ааһта цәәг хәрү стол деер тәвчкәд, суусн ор- масн босв.

— Не, йовий, — гичкәд ээж Бамбушиг һартаснь авад, көтләд һарв — Ним жуук үрн бәәдви... Күүнлә нег амн үг чигн күүндүлхш... Манж, менд бәәжәтн. Манаһас ирж цә уутн.

Цернә аа>в Манж үг келлго, толһаһан гекҗ мендләд, ард үлдв. Церн, генткн үүринь көтләд авад йовж одхла, алң болв.

5. ЗӨВШӘЛ АВЛҺН

Гертән ирхлә, Бамбушин эцг Очр Бадмаевич хот-хоолан уучкад, бичкн чемода бәрсн, йовхар белджәж. Көвүн эцгән үзчкәд, адһҗ сурв:

— Баажа, альдаран йовжанач?

— Яшкуль тал.

— О тенд мана һаһа бәәнә!.. Намаг дахулад йовхнчн. Негхн хон- гар болвчн...

Баажа баав тал хәләв, баав ээж тал хәләв.

— Би селән һазр тал нег чигн йовж үзәд угалмн. Дахулад йовхнчн?..

— Болшго. Би керг-төрәр йовҗанав, — болж Очр Бадмаевич таслж хәрү өгв.

— Чи кергән күцә, би һаһад үлднәв. Хәрсн цагтан, намаг дахулад һархч.

20

— Болшго, — гиж баажа давтв.

Тер хәрү соңсчкад, Бамбуш сүүлин арһан аксж, эцгән гемшәж келв:

— Чи, баажа болж, нанла нег чигн сергҗ йовхшч, наадхшч.

Очр Бадмаевич инәв. Ээж ач көвүһән дөңнв:

— Бамбушин келен орта. Чи эн көвүһән эңкрлхшч, эцг күн мел эс болвчн, нег дакж таалх, өкәрлх кергтә...

— Нанд Бамбушла нааддг цол уга болхла яһнат, — болж Очр Бад­маевич бийән харсв.

— Санан-седкл бәәхлә цол олдх билә. Эврә үрән эс керглсн күн, ол- на сә хәәдмн биш.— Ээҗин игж келсн гемшәлһн баажаг, толһа деернь халун ус кесн мет, шатаһад оркв.

— Очриг өдр сө уга йовад йовснд гемшәһәд керг уга. Көдлмш ах,— гиж бааҗаг баав харсв. — Бамбуш мана өөр му бәәхш...

Баавиг күцс келүл уга, Очр Бадмаевич ээж тал хәләж сурв:

— Бамбушиг дахулад йовхла садикнь шоодврла харһулхн угайи?.. һаһаднь күргхмн бәәж.

Эн сурврт ээҗ чигн, баав чигн, Бамбуш чигн инәв. Бамбуш инәх бит. гүүж одад баажаһан күзүнәснь теврәд, халунар келв:

— Мини баажаһас сән күн делкә деер уга.

6. ХААЛҺД

Машин эрвлзәд йовна, хаалһин хойр бий жирлзәд; өөр шидр һазр ардаран гүүһәд, холд бәәсн һазр уралан адһсн болж медгднә.

Тег— эң-зах уга у-өргн. Теңгрт һәрдс хальсн үзгднә, энд-тенд хөөнә хошмуд харгдна. Эн тоот Бамбушин у чеежиг улм уудасн болж медгднә. Көвүн эцгтән дала сурврмуд өгхәр седнә, болв бийән бәрәд йовна. Сурвр өгснд дорхнь эн эргндк теегин сәәхн бәәдлиг тодлҗ авад. Церн эднд күргж келсн долан холван деер болх.

Генткн Бамбушиг күн бийүрн шахв. Хәләхлә — баажа. Көвүн нам эцгләһән йовсан мартчкж. Түдү дүңгә соньн юмс нүднә бах хаңһана.

Хәләһит: тер хойр бөктә ик өндр адусн, өөрән күүктәһән идшлж йовна. Көвүн тедниг зургар тәннә. Икнь —темән, бичкнь — ботхн. Бам­буш нам шүлг меднә.

Хун сәәхн күзүтә

Хойр өндр бөктә, Нәәхлсн һолывг йовдлта, Нерән һуташго өңгтә.

Көвүнәннь умшсн шүлг соңсад эцгнь мусг инәв. Тер сурв: Тег таасгдҗ йовну?

Бамбуш, барун һариннь эркә өргәд, негхн үгәр хәрү өгв:

— Йоста!

Эн үгәс эцг чигн, шофер чигн чаңһар инәлдв. Баажа Бамбушиг улм бийүрн шахад, эңкрлж келв:

— Өсәд, ик болен цагтан чи, көвүн минь, эн өргн теегин эзн болхч.

— йоснданйи? — гиж байрлж Бамбуш сурв.

— Э, йосндан!

— О-о! — гиж Бамбуш утар татад, чеежән күвкәлһв. — Церн бас эзн болхий?

— Церн гисн кемб?

— Мини үр.

— Церн бас эзн болх. Эн тоот цуһар мана, тана зөөр, — гиж өргм- жтәһәр келчкәд, Очр Бадмаевич тедүкнд үзгджәсн кесг хөөнә хошмуд заав.

21

— А урднь кен эзн билэ? —болж Бамбуш, чама зуг, сурвр егхшв гиҗ араһан зуусн бийнь, болҗ өглго, сурчкв.

— Урднь, кезәнә цагт, эн өнр-өргн теегиг байн, нойн, гелң улс эзл- җәсмн,— гиҗ бааҗа цәәлһв.

— Тедн ода яһсмб?

— Советин йосн көөһәд әрлһсмн.

— А советин йос кен тосхсмб?

— Чини аав.

— А мини аав яһла? — гиж, Бамбуш бааҗаһасн чочаҗ сурв. Кеду дакҗ эн сурвриг ээжд чигн, баавд чигн өгчәнә, нег чигн күн зөвтә, бути, куце хәрү өгхш.

— Аавчн енгрж одла, — гиж ээҗ оньдин келнэ.

— Аавчн ик нертэ кун билэ,— болҗ баав цәәлһнә.

Яһла, альдаран одла, кезә өңгрлә, альд өңгрлә гихлә, меклҗәх кев- тэ, дальтрад сурсн сурвриг наадн-унн хойрар давулчкна.

— Чини аав Хальмгт турун большевик бээсмн, — гиж баажа эклв. Хәләһич, аав мана теегт Советин йос тогталһнд орлцемн. Хальмг таңһ- чин турун ахлач бээсмн...

— Би туүгичн меднәв, — болҗ эцгиннь өмнәс Бамбуш һундлтаһар келв. — Ээҗ оньдин келәд һарна. Мана балһснд аавин нертэ уульнц бээнэ. Ээж мел намаг тиигэн дахулж одна... Зуг аав яһад өңгрсиг нанд нег чигн кун цәәлһҗ өгхш...

— Чи ода чигн бичкнч, ик болен цагтан цугтаһинь медхч.

Медэтэ улс оньдин тер болҗана. Ик болен цагтан...

Генткн эн саамла күзүһән суңһад, хоңшарарн һазр шурдж йовх мет, толһаһан өкәлһәд орксн, өвр уга шар-шар ямад, бууһин хасн сумн кевтә, негл хагдад йовна.

— Бааҗа, баажа, хәлә!.. Тер колхозин ямад альдаран хурдлж йов- х.мби?—болҗ Бамбуш, <нег һарарн ямадур зааһад, нег һарарн эцгиннь ээмәс татад сурв.

— Терчн гөрәсн гидг адусн...

— Гөрәсн?

— Э, гөрәсн. йир хурдн... Часдан найн-зун дуунад гүүнә.

_ О-о! —гиж Бамбушиг өвртл, гөрәсд машина өмнәһәр, хаалһиг кө- ндлң керчж һарад, көлиннь турусарн ардан тоос цацад, һәрәдәд-һәрәдәд йовҗ однхав.

Аавин тускар орсн гейүртә санан агчмин зуур цөөлрәд, дуулх, хәәк- рх, инәх байрта седкл көвүнә чеежиг дүүргв.

7. ҺАҺАНД

һаһа Бамбушиг үзәд байрлад одв. Суулһх һазр олдхш, даЦгин.һар деерән бәрхәр седнә. Болв Бамбуш һаһан чикнд шимдәд зөв-учран күргв:

— һаһа, та намаг һазрт буулһтн. Би бичкн бишв.

— Тершн үнн. Чи, Бамбуш м«инь, йоста ик залу болҗч.

һйһа көвүг һазрт тәвчкәд, цаг түдхш, дакад хәрү һар деерән ав- чкна.

Очр Бадмаевич хот ууҗ авчкад, кергән күцәхәр йовҗ одв.

Бамбуш кесгтән һаһатаһан хоюрн столин ард суув. һаһа кииһән авл уга гишң ач көвүнэсн сурлһа авб.

— Ээжн эрүл-дорул бәәнү?

— Бәәнә.

— Баавчн ода ю кеҗәнә?

— Кү керчнә.

— Кү керчнә гисн?

22

— Күүг хойр әңг кеһәд керчәд, дотрнь бәәсн геминь авад хәрү шид- чкнә, — гиж, Бамбуш ик омгтаһар, зөртәһәр цәәлһҗ келв.

— Ю-у әәҗәнәв, үнәр келҗәнчи? — болҗ һаһа алң болв.

— Үнәр. Би эврән нүдәрн үзләв, — гиҗ Бамбуш, келсн тоотан ит- күлхин төлә, бодад келчкв.

— Элстд нань юн соньн-сормн юмн бәәнә?

Бамбуш һаһан келсн сурврин утхиг сәәнәр медсн уга, тер бийнь нерән һуташгон кергг, тәрлкд бәәсн хорха-боорцг тал зааһад, сурв:

— Эн юн гидг юмби?

— Хорха-боорцг. '

— Хорха... боорцг?..

— Э.

— Яһад хорха болҗахмби?

— Хорхан бәәдлтә болсар.

— Уга, энтн дерин бәәдлтә.

— Нам, терчн чигн зөвтә.

— Не, тииклә дер гиж, эс келнә?

— Кезәнә, хорха боорцгт нер өгчәх цагт, манд, хальмг улсд, дер уга бәәсмн, — гиж, һаһа цәәлһв.

— Тиим болхла, тадн ю дерлдг бәәсмт?

— Бидн биш, мана элнцг өвкнр девл, ишкә дерлҗ, девсҗ йовсмн.

— Девл, ишкә гисн юмби?

һаһа элк хатж, инәв. Ач көвүндән сурсн сурвринь цәәлһҗ өгәд, сәәнәр эс медҗ чадхлань, сиинц талан һарад, хуучн девл, ишкә авч ирәд үзүлв. һарснасн авн девл чигн, ишкә чигн үзәд уга Бамбуш тер тоотиг икәр өврж, хәләв. Җигтә юмн!.. Советин йосн тогтад тәвн җил болад уга, болв әмтнә бәәдл-җирлһд ик хүврлт һарв: девл, ишкә хамг күүнә эдлврәс хөөһәд хуурв. Эн байрта тоолврас һаһа мусг инәв.

Бамбуш сурв:

— һаһа, һаза һарч болхйи?

— Болх.

һаза һархла, таньдго көвүд, күүкд Бамбушиг аарглад авчкв. Тедн эн көвүг, урднь күн гидг юмиг төрүц үзәд уга мет, герлҗ, ширтҗ, бур- һудж, хәләлднә.

— Чи альдас ирвчи? —гиҗ, киилг уга, шалвриннь нег шуңһрцгнь һазрт чиргдсн, нег шуңһрцгнь һуй күртлнь эвкәтә, барун цох деерән арвн долан мөңгнә дүңгә хар севгтә көвүн сурв.

— Балһснас. — Бамбуш шин үзҗәх бичкдүдин чирә-зүс тодлҗ авхар седәд, бас теднүр ширтәд, энд-тендән хәләһәд бәәнә.

— Балһснас?

- Э.

— Элстәсйи?

— Э.

— Элст икий, аль мана Яшкуль икий? — гиҗ дүүрң чирәтә, амха шүдтә күүкн сурв.

— О, Дакара һәргтә! Мана Яшкуль ик! — болҗ хамр деерән сөр- втә көвүн хәәкрв.

— Э-э, чамд, балһсн ик болдмн...

— Уга, Яшкуль ик...

Бамбушиг шиңкән үзәд, одахн күртл тагчг бәәсн бичкдүд, нег һазр үг булалдад, шуугад одцхав. Болв Бамбуш ик зөргтәһәр теднд келв:

— Балһсн селәнәс ик болдмн.

— Бичкдүд, шин көвүг күндләд, аль түүнә келсн үнн болад тигснь медгдсн уга —тагчг болҗ одцхав.

Дакад одак киилг уга көвүн генткн сурв:

— Танахнд Юрий Гагарин ирвү?

23

Уга гиж чикәр хәрү өгхәр седчкәд, Бамбуш санҗана: «Кемр эдн тал ирсн болхла яахув?» Тегәд келв:

— Ирлә.

Эн саамла Бамбушиг худл келснд гемшәсн кевтә, дотр бийәснь нег юмн чичәд авб. Тикләнь Бамбуш дегд әәмхләрн адһад немҗ келв:

— Ирлә. Юрий Гагарин биш, Җуук арат.

Бамбушиг игҗ келсиг соңсад, көвүг дотраснь чичәд авсн юмн номһ- рад, тогтнад одв. Түүг Бамбуш сәәнәр медв, тер ичр гидг юмн бәәж.

— Җуук арат гиснчн кемби? — болад бичкдүд урдкасн үлүһәр кө- вүг аарглв.

— Наадһан театр,—гиж Бамбуш цәәлһхәр седхлә, амха шүдтә күүкн тосж авад келв:

— Тиим театр мана клубд бас бәәнә...

— Комсомольцнр үзүлнә, — гиҗ хамр деерән сөрвтә көвүн цәәлһж келв.

— А тииклә мана балһснд карусель бәәнә,— болж Бамбуш, балһс- наннь чинр харсхар, омгтаһар келв.

— Мана селәнд карусель бас бәәнә. Эс иткхлә, йовий, хамдан одж наадий, — гиж нег шуңһрцгнь унжсн, наадк шуңһрцгнь эвкәтә көвүн Бамбушиг дуудв.

Балһснас ирсн көвүн шүүгдх бәәдл һарһхларн, бәәсн һазриннь нер харсхар бас чигн эв-арһ хәәв:

— А, а... манд ракет бәәнә!

— Йосн ракетйи? — гиҗ хамр деерән сөрвтә көвүн адһж сурв.

— йосн ракет. Усн деегәр гүүнә, — болҗ Бамбуш цәәлһв.

— Усн деегәр гүүдг ракет бас бәәдви? — гиж амха шүдтә күүкн алңгтрв.

— Бәәнә. Мана парк дотр боочксн ик тенге бәәнә. Ракет тер усар гүүнә. Негн биш кесг ракет бәәнә, — болж Бамбуш, шин таньлджах көвүд, күүкдән ода ирҗ аминь боов.

— Мана селәнд усн уга,— гиж гейүртәһәр хамр деерән сөрвтә көвүн үнән кел'в.—Бидн худгас ус уудвдн.

— Э, би удлго бааван дахад Элст орхв, — гиҗ ода күртл тагчг бәәсн, хөн шар нүдтә, зара оңһр үстә көвүн келв.

— Тиигән одхла манад гиич ир. Би чамд балһс үзүлнәв, ракетд суулһад наадулнав, — болж Бамбуш келв.

— Чини нерн кемби? — гиҗ амха шүдтә күүкн аш сүүлднь сурв.

— Бамбуш.

— Бамбуш, манла нааднчи?

— Наадна.

— Не, йовцхай...

Бамбуш асхн күртл тер бичкдүдлә наадв. Теднә келсн үнн бәәж балһснд бәәсн тоот цуһар эн селәнд бәәнә.

Нам үн келхлә, балһснд уга тоотс чигн дала. Совхозин мастерскойд олн-зүсн машид бәәҗ.

Ора шидр һаһа талан ирхлә, һаһа һаза үкрин өөр сууҗ. Бамбуш кесгтән хәләһәд зогсв.

■ һаһаг үкрин дорас босхла, Бамбуш ормаж сурв:

— Та, һаһа, ю кевтә?

— Үкр саавв, — болж һаһа тачкнад инәв. — Үс сааж авв.

— Манахнд бочкас ус сааҗ авна.. Әмтн чеерүд зогсчкад, нежәдәр өөрдәд, саван тәвәд, сааһад авад бәәнә,— гиж Бамбуш цәәлһв.

— Мөңг өгәд авну? — гиҗ һаһа сурв.

— Мөңг өгәд.

— А бидн өңгәдр саа!ж авдвдн.

Тернь көвүнд таасгдв. Өңгәр үсн.

24

8. ТЕҢГР ДОР

Бамбуш эцгән күләһәд, кесгтән кевтҗ өгсн уга.

Очр Бадмаевич ики ора ирв. Көвүн эцгән үзәд, терүг үүднә эрк алхад орхла, өмнәснь хойр һаран делгәд, тосад гүүв.

Асхни хотан уучкад Очр Бадмаевич һаһад келв:

— Эгч, Бамбуш ман хойр һаза, хаша дотр ор ясж өгтн.

— О һаза унтхмби! — гиһәд көвүн амрад одв.

Бамбуш төрҗ һарснас нааран һаза, теңгр дор хонҗ үзәд уга.

Аһар цевр. Теңгр чилгр. Холд одд. Бамбушиг наад бәрҗәх мет, селн- селн чирмлдәд бәәнә. Эцг көвүн хойр, ниднин җиләс үлдсн өвсн деер, җөөлн ор ясен, терүнд өөдән хәләһәд кевтцхәнә.

— Не, селән таасгдву? — гиҗ баажа сурв.

— Ваня Рогачев балһс орхар бәәнә,— болж Бамбуш, эцгиннь сурв- рт хәрү өглго, келв.

Ваня Рогачев гиснчн кемб?

— Мини шин таньл.

— Не, тегәд? — гиж Очр Бадмаевич, көвүһән юңгад тер үүриннь тускар келҗәхиг тааж медәд, Сурв.

— Би манад ир гиж дуудвв.

— Чи чик йовдл һарһҗч, — гиҗ эцгнь көвүһән дөңнв.

— Ода нанд кедү шин үр бәәхиг меджәнчи?—болҗ халунар Бам­буш сурв.

— Келхләчн — медхүв.

— Дала.

— Үүрмүд олн болхла, терүнәс сән юмн уга, — гиҗ бааҗа келв.

Эцг көвүн хойр кесгтән күүндәд серүн кевтв. Таньдго һазр әмтиг өөртхәдг бәәдлтә. Гертән бәәҗ Бамбуш эцгләһән игҗ өөрхнәр, седкләрн күүндсн саам берк. Баажа, көвүг томанд орснас нааран, оньдин дөрвн цагт цол уга, мел квдлмшин зүүһәр йовсн болж һарна. Бамбушин үүр- лдг улс —ээҗ баав хойр. Баавд бас цол уга болҗ һарна. Зәрмдән ас- хар больниц тальн дуудад авад йовҗ одхла — өр цәәтл ирхш. Зәрмдән цаг биш цагла — сөөни өрәллә дуудад авад йовҗ одна. Бамбушин һан- цхн өөрхн күн — ээҗ. Ээҗәс сән күн нарт делкә деер берк болх!

Күүнә һазр кү өөрдхдг бәәж. Эн селән Бамбушд — күүнә һазр. Кө- вүн наараи ирсн нилчәр игҗ эцгләһән өөрхн кевтнә, оньдин чеежднь хоршҗ йовсн сурврмудан эндр баажаһасн сурҗ чадҗана.

Эдниг күүндә бәәтл хашан цааһас, өскәлдҗәх мет, сар шаһав. Удсн уга, өрәл тэрлкин бәәдлтә сар^ эргндк оддиннь герлиг билрәһәд, көк-хар теңгрин аһуһар өөмьд һарв.

— Церн бидн хойр космическ ракетар сар тал нисхәр седләвдн,— гиҗ Бамбуш, сарае нүдән авлго хәләһәд, эцгдән келв.

— Тегәд юңгад эс нисвт?

— Нерн келв: тенд һал шатад бәәнә гиҗ.

— Тер чини үүрчн хаҗһр меджәнә. Сар бас һазр деерклә әдл уулта, уста болдмн. Тигҗ мана гүн номта улс цәәлһҗәнә, — гиҗ Очр Бадмае­вич, көвүнләһән ик күүнәһәр күүндв:

— Тииклә юңгад герл һарад бәәнә: Церн тер герличн һал гинә,— болҗ Бамбуш авгдж бәәхш.

— Нарна герл тусад тигжәнә, — гиж эцг цәәлһв.

— Ода нарн угалмн, — болж Бамбуш эцгиннь ам боов. — Тииклә альдас парна гегән тусҗахмб?

— Терчн үнн. Манд нарн ода үзгдҗ бәәхш. һазр моһлцг болдмн...

— Мәчлә әдлйи?

— Э, мәчлә әдл. Зуг кесг сай холван ик. Нарн ода манд үзгджәхш, талдан һазрт өдр болҗана, юңгад гихлә, тенд нарн герлтҗәнә. Тер нар-

25