түүнәс давхла, шалд ноолдхар 'босхмн. Санж хәрҗ ирәд орндан орв.

Удл уга Булһн бас орндан орх кевтв.

— Иим элдү үүл үзә бәәҗбитагчг сууҗ чадш угав, маңһдур әәмгин парвлянд оч герчлнәв — болад, Санҗ-

Булһн 'тал эртв.

— Хулха көзр хойрар жирһнәв гиҗ ймр санж. бол-

шго,— гиҗ келәд, Булһн Санж тал эргв.

Тольс гиҗ келсәрн толһадк ухаһан медлцәд, делврсн цусни күчәр чисм уласн урлмудар шовшҗ үмслДәд, сәәхн нөөртән орцхав.

СУРҺУЛЬД

—...Эркн биш гемтә бурутаһннь йилһҗ, йосна догшнла харһулхиг би танас эрҗәнәв,—.гиҗ келәд, Санҗ

ахлачин өөр оч суув.

—Сән, сән. Негинь олҗ болх. Санж, сурһульд йовх

болвзгоч, аль Булһнаннь өөрәс һарш угавч,— гиҗ ахлач Сергеев Павел наадлв.

—Эс болх юм юдгад келнәт, ахлач, сурһульд йовлго яах билә,— болад, Санж, башрдҗ гөрдв.

—Үнәр келҗ бәнч?

—Үнәр боллго, худл келҗ чаддтов биитн.

—Элстд багшин курс һарч. Тер курст һурвн кү маниг өгтхә гисн билә. Эндр хойр күн йовҗана. Йовх саната болхла, тедн деер һурвдад йовҗ чаджанач.

Эн заагур сагсг хар махлаг буул1һя< өмссн Тавн орҗ

ирн:

— Ахлач, көлгн белн. Иовх улстн альд бәәхмб?—

болв.

—Хойрнь белн, минь ода үүнд бәәцхәпә. Нетнь наа-

тн суусн эн.

—Тавн, мендвт’ Насн ирх дутман, улм баһрсн болад бәәдмт?—гиҗ Санҗ Тавнла мендлв.

—Менд боллто. Санҗ, ода үүнәсн һарад йовад бәә-

хмч?

—Герүрн одад ирс гиләлв,— гиҗ Санҗ ахлач тал

хәләв.

—Үвлин найн эн. Дәкәд, дәкҗ кезә көлгн йовхнь

медгдш уга. Сурһуль бас чамаг күләһәд бәәхм биш, эк-

лҗ оркх. Шишлң йовҗах тергн деер сууһад йовсн сән болх,— гиҗ Сергеев селвг өгв.

— Тертн болдг үг,— гиҗ Санж зөвшэрв.

Цодрад һазр көрв. Оддуд кү наад бәрсн болж. чирмллдв. Сар һарчксн санамр мандлв.

419

Хатрсн мөрдин турунд ишкгдсн цасн жаагн җуугҗ

шухтнв, зуг цанын тавгин ә сулдхл уга, утднь татҗ геглзнә.

— Өрүнә нари һурв хотлҗ һарла, иигҗ киитрл уга

бәәшго зөвтә юмн. «Нарн хотлхла, нсмнә белд» — гиһәд наадад келсн үлгүрий тер... Кезәнә нег болсн йовдл ке-

лүлҗ авцхатн, баһчуд?— гиҗ Тавн некдмүдәсн сурв.

— Келтн, келтн, соңсий,— болҗ нег дууһар һурвулн сурлдв.

—• Кезәнә һаха җнлин лу сарин хөри һурвн өрун ба-с нарн һурв хотлж. һарла. тер асхнаспь авн күчтә шуурһн болла. Би тиигхд Цемблә адунд биләв. Хаац уга адун тесҗ бәәҗ чадад үрүдв. Арһ уга адунаннь ардас дахад һарув. Тер шуурһн һурвн өдр, һурвн сө зогсл уга шуурв. һурвн өдр, һурвн сө змәл деерәс бул уга, келн деерән хот күргл уга йовбув, тер бийм адунас нег чигн мөр салһсн уга биләв. Зуг сүл сө адунд чон орад, күч өгл уга һурвн-дөрнн мөр бәрҗ оркв, тедн дотр һацата кевтә Цемблә Бадммн ундг шарһ мөрн бәргдж. Өрүнднь шуурһн зогосн, адуг өрүләд һарув.

Өмнзсм аду хәәҗ һарцхасн, төмутә, мөртә улс ирцхәв.

Аду хәәлдәнд Бадм бийәрн һарч.

— Адунчн һару уга йовну?— гиж, ирәд уга йовҗ Бадм сурв.

Адуһан тарал уга әмд-менд авч ирсн би байрта келҗ йовнав.

— Аду.н бүрн-бүтн, зуг сөенә чонмуд орад, шарһ ах-

та дөрвн мөр бәр<м<в. Дөрв-н мөрн тана адунд, далаһас

ахта мөр чонд бәрүлдв күн?!—гиҗ келәд, улап зандп

иштә шүкр маляһар намаг нег ораҗ ууран һарһад, мөрнә күш тал довтлв.

— Тиим донта улю биләл тедн, тиигҗ тер хотлсн парн нанас өшәһән авлал,— гиҗ келәд, туужан чмләв.

Сүзгән өгәд чиңнҗ йовсн көвүд, дәкәд тедү мет тууҗ

келхиг Тавнас эрлдв.

Дергәд хатрсн хойр мөрн цаныг зо деер чирәд һарад

ирв.

— Хәлә, Элст үзгдәд бәәв!—тиж кевүдин негнь келв. Зо деер һарад ирхлә, Элстин электричествин һал цәә-

һәд бәәв.

—Дәкәд нег юм келтн,— гиж. кевүд некж сурлдв.

—Ай, эзән зальггл, кезәнә давҗ одоп юм ю кеҗ ке-

лхв,— гиҗ келәд шовшрад, җолаг татҗ йовад, х-ойр-нег

420

шилврдәд орксн, мөрд хатрн тавлад, цаныг Элстин

уульнцар авад орад ирв.

Көвүд шүүврән өгәд сурһульдан орцхав.

Дөрвн-тавн сар болсна хөөн: «Әәдрхнә багшин техникумд үвлин цуглран болхмж., терү-пд курсас зәрминь йовулхмҗ»,— гисн зәңг жирд гиһәд һарч ирв.

Ик удан болл уга багшин техникумас ирсн өндр хар

залу, көвүдин өрәд орж. ирв.

Техникумд оч сурх санатань эи күүнд бнчгдцхәв. Одх болҗ бичгдсн арв^н тавн күүнә нерн дотр, Түмдә Сан-

җин нерн бас умштдв.

Маңһдуртнь әктамл машин деер сууж авад «Әәдрхн альд бәэнәч»,— гиһәд кввүд һарад йовад одв.

Хальмг базрт ирәд машинәон бууһад, керсн Ижл деегүр мөрн цанар һатллдв.

Санҗ күн болҗ үүдсәрә иим ик балһс үзәд уга билә.

Кесг давхр өндр-өндр гермүд, ил терзмннь өөгүр һархла, тенд күн үзгдад бәәнә. Олн-әмтнә шууган Санхсд һәәхмҗ болв.

Гермүд, уульнцс һәәхә йовцхаҗ ҮҮрмуд Әәдрхиә ик шивәд күрәд ирцхәв.

— Эн шивә деегүр Миитр нойн һәрәдүлж. һарч гидг эс билү?—гиҗ, нөкдмүдин негнь келв,

— Иим өндр шивә деегүр яһҗ мөрн һәрәдсн болхв, яһон өндр сүмб?— гиһәд шивә деер ик холд дүңгәҗәсн чонж. үзәд ораһинь хәләхлә, Санҗин махла унн алдад,

әрән пиҗ торв. Иигәд йовад йовцхаҗ көвүд техникумур

орад ирцхәв.

Хоңх җиңнн бийәр энд-тендәс -бутарлдад сурһуль-

чнр һарад ирцхәв.

Бутарлдсн олна захас булхад нег таньдг чирә һарад ирв.

«Кемб? Басңгин бәәдлтә, Басң гихәс ч-ирәнь цаһан, Кен болхмб?» — гих ухата Санж зогсад бәәв.

—Менд, кезә ирвч, аль орҗ йовнач?—болад, адһад

даралдулж. оркад, Басң үүрләрн мендлв,

—Басң, чивчи, Басн,— гиһәд, Санҗ һаринь чаңһур

атхв.

—Э, би энд сурчанав, чи аль орж й-овнач?

—Бас чамур, багшин сурһуль сурхар ирүв.

—Тиигхлә сән,— гиҗ келәд, Басң үүрән сүүвдҗ авад,

герүрн авч ирв.

Элстин, эврә отг-нутгин соныьсормг зәиг соң-сж оркад, Баси техникумин жирһлин туокар, бийән яһҗ бәрдгин болн ямаран бәәдлтәһәр сурһулян дасхла, сән болхип тускар иньгтән келж, өгв.

421

Удан болл уга, Санҗ техникумин җирһлд иҗлдв.

Номдан йир дутдм биш, асхнднь кезәчн класст ирҗ но- ?..ан дасдм. Нам кин.о, тсатрт оддг болад, йоста медрлтә күүнә өңг һарв.

Сар болсн цагла, Санж Булһнас бичг авв. Булһн

бичгтән кесг дала юм бичҗ.

«Эртинә авч ирснь орса юмн бәәж, шаңһа һазрт бәәсн күүнә хош тонад, өлг-эдинь, малынь булаҗ авцхасн бәәж. Одахн аавиг бәрәд авч одв...

Яһад намаг хайчкад, сурһуль гиһәд йовҗ одв гиһәд санхинь нүднәсм нульмсн һарч ирнә. үнәр хайчкснтн

энв»,— гиһәд, өөләд-һундад бичҗ.

— Ааҗин туакар мел чмк, эрт тиигх зөвтә юмн бәәж. Булһниг, Булһнан би эн на-сндан мартхий?—гиж. Басңд келәд, байрлад, бичгин хәрү Санҗ бнчв.

ЭЭҖИН КЕЛСН ҮГ

һучн негдгч җилин хавр һарад, зун орв. Сурһулин җил чиләд, Санҗ амрлһнд хәрҗ ирв.

Булһн, ээҗ, дүүнр байртаһар Санжиг тосҗ авцхав. Эдү-тедү болҗаһад, һар көндрхлә — амн көндрнә гишң, Санҗ намр күртл мөңг-тек олҗ авх санаһар, өвснә

хадлһнд оч көдлв...

Ңаадкан бәртн,— гиҗ келәд, Булһн һалзн цариг

Саңҗд ээрч өгв,

— Цо-о-б!—гиҗ хәәкрсн Булһна дуунла, унтҗ кевтсн орчлң серсн болв. Чирмлдҗәсн сәэхн оддуд билрәд, һазрин көрсн цәәв. Ода деер бор^бор богшурһас торлзад, еңгсг дууһарн җцрглдв.

Җиңжүрләд татсн дөрвн цар кевлһән кевәд, залху-

һар көлән көндәлдәд, күзүһәрн нәәхләд йовцхама. .

күнд өвсиг түлкәд баал-бааларнь унһаиа. Болв нүдн чирмтл машинә сүл өвсәр дүүрч ,одна.

Өвсиг хадад, баал кеһәд хаяд йовтл, машинд экрсн әәлә дөрлцәд, шар нарн улаж, сүүрләд һарад ирв.

Ик хол бищ бәәсн хошас цүврлдәд өвснә машид һарч йовхнь үзгднә, зуг нег маш*ин хош деер үлдәд бәәв.

Булһн царан зогсаҗ оркад, ардаи хәләв. Күцәд ирҗ

422

йовсн машинәс бууһад, маштг хар залу Санҗин машин тал ирв.

— Ай, яһсн нөөрмү күн болхмб эн Бадал, өрүнә се-

рүләд ядҗ оркув. Нам ода әмтнәс эрт босҗ көдлдгнь

бәг, нам әмтнлә әдлдән йовхнь яһна. Хәләлт терүг, әмтиәс тасрад, хош деерәи унтад үлдҗлм,— гиҗ келәд, хар залу хош тал заав.

—Не, цармуд невчк амрт,— гиж. келад, ода күртл машинә ууц деер суусн Санҗ босж ирв.

—Булһн, нөр күрнү?—гиҗ хар залу шоглв.

—Я-а, нөр гидгтн кергтә юмн биш бәәҗл. Гертән бәә-

хинь, сөөнь дуусн унтад, өрүни үд күртл унтв чигн нөр хандго билә. Ода али? Нөр күрх биш, нам өрлә босхла,

күн гиигрәд, амрад бәәнә,— гиҗ келн, Булһн цариннь налувчан авв.

Дзкн Булһна «цо-снбиг» машинә дун дарад һарв. Хойр эргәд, һурв эргәд тослад, эрәсдинь чанһаһад, кемкемднь шалһинь соляд, цаглань көлгән амраһад эв-зе- вәркь, олнд таастаһар Санҗихп көдлв.

Бүрүллә, сүл эрглһ кеҗ оркад, Санҗихп көлгән тәә-

лв...

—Санҗ, тана кедү болв?—гиһәд, маштг хар залу машин тал ирв.

—Иисн га, тана кедү болж?

—Я-а, кергта юмн уга, долан га. Эзән зальгг, өдрә сурм бидп тасрад, невчкн һазр зогсж. орквдн. Бәәсжә, маңһдур чамаг би эс күцхий,— гиҗ келәд, залу СанЖиг

дахад хош тал өөрдв.

—• Хәләйл, кен икәр хаддгинь,— гиж келәд, Санҗ өвсн орн деер кевтв.

Хар залу Санҗин цаад бийд гедрган кевтсн шар залу тал хурһарн зааһад келв:

—Бадал, ямаран ик дүңгә юм дәәлвч?

—Кергтә юмн болсн уга, х-ойр дундур га хадув,— гиҗ келәд, бор өрмгәрн бнйан хучв.

—1 Мууха дигтә юмб, зураһан мел өөрдүләд оркҗ кевтәмч?— гиҗ келәд, хар залу инәв.

—Тегәд яахмб энтн, ма-шинә һануч-һанзан таслад йовналм,— гиҗ келәд, залу суув.

—һануч, һанз... өрүнд ора босҗацхатн, нарн һарад халурчкхла, көлгнд болн бийд амр болдмн. Машиһән хәләһәд, таслад оркдг болвзгот, тер шаңһа юмиг күн хәләҗ болдв? Өдрин дуусн өрмгор хучад, уитад кевт-

хлә, «кйшгтн ирәд, киимтн һолиһәд» бәәснтн тер,— гиҗ

келәд, хар залу керлдв.

423

— Церя, тиим дала үг юңгад келнәт,— гиҗ шар за-

өрмәрн үсләд, тослад, зандрҗ уласн җомбаг көвүнәннь ©мн тәвв.

— Хәәмнь, эцкчнь йир килнцтә күн биләл. Кесн гем эзән темцдг, кецин усн һууһан темцдг, эврәннъ һарһсн гемән эдләд йовҗ одв. Ода, авсн авальчнь бәәнә, улан махмуд бол-сн дүүнрч эн, насн ирсн би эндв, ода ма-

киг хайчкад яһиач. Наснчнь одачн баһч, әмд-менд йов-

босад, буру хандад, нүднәси һооҗсн хар нуль.мсан белә-

рн арчад, Санҗд у.едүлш угаһар седв.

Ээҗин келсн уг Саиҗин экнд хадгдад, һарт бәрҗәсн цәәг ширә деер оркулв.

Саиж эврәннь ухаһан бийдән хадһлад, суусн ормасн

босад, орна ирмәг устулҗ сууһад, уха туңһав. Кесг сууж.

оркад, Саиҗд иим ухан орв: «Хату-'мөтү зудта үвл бол, һазаһан һанцхн цоохр үкртә, һал улаи махмуд болсн көөркс яахмб? Нам ээжм-н келсн чигн чикл. Ода яахв, зөвәс зөв һатлдг учрта юмнлм, тиигхлә ээҗин зөвиг эн саамд һатлһх учр болна»,— гиҗ санад, босад ээҗиннь

өөр одв.

— Ээж, би үлднәв. Чидлән әрвлл уга, седклән тәвәд көдлхлә, тана-ннь гес би өлсгхий?

—Чамдан кезәдчн ицдг биләв, чамаг бәәхлә, би түрхв гиж. санхий?— гиж келәд, эхнь Санжин толһаг өрчдән шахад, бүлән нульмсарн көвүнәннь толһан үс норһад, маңнаһаснь үм-св.

— Ээж, бичә уулнч,— гиҗ саатулад, ээҗәсн элдү даалһвр авсндан байрлн тусччсад, Санжнн хойр нүднәс билд г-иҗ нульмсн асхрв.

Тер асхнан Саиҗ хәрү өвснәннь көдлмшт ирв. Намр

болад өвснә хада чилхлә, цаг зуур көдлҗ йовх улс хәрх зовтә болцхав. Өвснә көдлмшт сәәнәр ‘ көдлсн учрар, Санҗиг фермин кладовщи-кд орулҗ авв.

* * ♦

Директорин үүдиг татад, маигтг хар көвүн орж ирв.

— Дорж, чи комссмолын сеглотр күнлмч, нег сән

424

гуртоправ болх комсомолец олҗ вгич,— гиж. ,келәд, дирөктор гедәһәд, тәмхиннь ута һарһв.

—Алык гуртд тәвхәр бәәнәт?

—Цуг фермсәс үсн тату үкрмүд цуглулҗ ааад, нег гурт кеҗәнәвдн. Тегәд тер гуртас наадх үкрмүдлә әдл

үс авч чадх күн кергтә.

—Тиим керг даалһҗ болм негл көаүн бәәнә, зуг талдан көдлмшт темдглҗәсн күн билә.

—терчн кемб, .мел тиим күн нанд кергтә.

—Тиим болхла, Санҗиг автн.

—Кенә, Түмдәй?

—Э, түмдә Санҗиг.

—Чи адржах күн бэлвзгоч! Чонын кичгиг үкр дотр

тәвж болдв? Уга, терчн эмдү.

— Тана ухалжах ухаг меднәв. Тиим үг Санҗин тускар келж, болш уга. Санҗин дүцгә кинҗ, седклән өгч көдлдг күн совхозд тегәд олн бәәнү? Чон, чон гиһәд келәд бәәхлә, чикәр көдлж. йовх күүнә седкл эвдрәд йовхас, нань төрүц к>мн болш уга,— гиж келәд, Дорж үүд татад һарв. Ардаснь дахад директор бас һарв. Эн хойр зүтклдәд па-ртячейкин сегләтрин өрәд орҗ ирцхәв.

Дорж зүткәнә учринь ячейкин сегләтрт цәәл-һҗ өгв. Ячейкин ссгләтр б-ичкн зуур уха туңһаж оркад, стол деерк шил дор боәсн нег цаас авч хәләчкәд: «Зөвтә, мелчикәр келжәнәч»,— гиҗ келәд, Доржин далар ташж маасхлзв.

ҮКРЧ

Ик удан болл уга Санж гурт толһалв. Үкрмүд өдрт һурв саадг кех, үснәннь зура күцәх — эн хойр төр Санҗин толһад товчлгдв.

Өрүн хар дүңлә үкриг һарһж идүләд, нарн деегш-

ләд һарлһнла услад, һарһж мдүлдмп. Үдлә услад, да-

рунь сааһад кевтүлдмн. Түүносн һарһж идүләд, асхн услад, бәәрндль орулж саадмн.

Цөөк хонсн дару, Санҗ үкрмүдиг цугтнь зү-слдг болв.

— Хәлә, тер шо-вһр өвртә алгчн дуту һарч эс одву тер,— гиҗ келәд, үкрмүдиг оңһцур орулад һардмн.

Туһлд дала үс көкүлл уга бәәсн бийнь, шимтә хотын көк өвснә, саальчнрин кинәи хәләцин күчәр экән көкснлә әдл тарһн болцхадмн.

— Й.ир ивлц үлдәһәд оркдг болвзтот,— гиҗ келәд,

саалһн деер Санж эргәд, йовад йовдхн.

Хойр-һурвн сар болад, үкрмүд саалһнд дасад, кинәд

425

асрлһни, хәләврин күчәр, өдртән һурвад дундур литр үс

өгдг болв.

Нег үкрәс тавн литр үс авх зураһан яһад болв чигн күцәх, Санҗин уханас хөөһхш.

Дәкәд нег сар болад, Санҗин гурт үснәннь зураһан күцәдг болад ирв.

Намр болад, үвлд белдх цаг ирв. Малан үвләс эрүлменд авч һархар седсн күүнд эн төр — эркн төр. Эн учрар эрт үвлд белн болхар Санҗ гүҗрв.

Санҗин гуртд күртсн өвсн үвлзңтәс арвн-арвн тавн дууна һазрт бәәлә.

Хамад, хатхад әрән гиж, дөрвн терг цуглулҗ авад, өдртнь 'саальчнрарн зөөлһәд, сөөднь бийнь дарук үкрчнртаһән зөөһәд өвоиг овалв.

• Кеелтә үкрмүд, туһлмуд ордг сара удл уга босхгдв. Саран өмн -бийд тедүкн үисрчнр бәәх цаһан гермүд бас цәәлдв.

Кинтн шуурһта үвләс әәш уга болсн үкрчнр болн саальчнр байрин нәр Кев.

Хавтха хар домбрин көпнь орсн, теегәр эндән җ-иң- нв. Булһн үр саальчнртаһан бмилэд, Санж. дарук үкрч хойрт өгв. Санҗ һарад деләд, өокә зууза хойриг эвинь олҗ харһулад, эргн мульҗад, чичрәд бәәв.

һурвдгч үкрч шудрмг хар кевүн сууж. босад, -сууҗ босад биичнриг маггв:

— Элә кевтә эргәд од, Элсн деегүр җнвәд од, Сүвәһорн уйдад од, Сүүдрусн үргэд од, хәрслә! Булгнн ускшң бульглад од,

Булмг кевтә чичрәд од, хәрслә! Базрии хар һасиг, Балв тустлнь тавшнт, Балврад унад, одхлань,

Бийстн олаД авхлт, Хэрслә’

Хәрслә!—

гиҗ келәд бийнь босад д-омбрин чшкнд одад, дахн дуу-

лад, эрвлзәд бәәв.

Эднә җирһлин байр һәәхж. Дугла, седкл амр, саам-

лҗ инәһәд суув.

Җиннсн домбрин ә уурад, җирһ-лтә улсин шуугсн күүндән, шоглсн инәдн сөөһин теег-әр дүүрв.

Дарунь саальчнрин дуунас:

«Манцин цаһан ташу. Мануртад. дүңгәһәд бзән^. Чолун ендр хамрнь Цоңхар чилж эңкинә.

426

Холд татгдсн зоод «Хойр толһа» күрино,

Уругшан җнирсн девснднь «Улан Малч» дүдгәнә...»

Маңһдур өрүнднь үкри-н успа дару, саальчнр, үкрчнр Санжин тал хурлдв. Зәрмнь һазрт, зәрмнь ширә

деер дегтрмүдән делгцхәв. Санж багш болв. «Мал мана.

Мал совхозин» — гиһәд сурһульчнр хәәкрәд умшлһнла, һаза маш'йн ирҗ зогсад, |партячейюин сегләтр орҗ ирв.

—Менд бәәцхәнт, сурһуль суржацхант? Йир сән,— гиҗ келәд, марзаҗ инәһәд, Булһна өөр одҗ суув.

—Булһн, умшлч,— гиҗ келәд, хурһарн үзг заав. Булһн үзгүдинь келҗ оркад, негдүлж. умшв.

—й<хта сурһульта күн болад бәәҗ кевтомч, Булһн,— гиж. келәд, ячейкин •сегләтр эзмәрнь ташв.

һазаһас орж. ирсн Дугла Сергеевта мендлж оркад:

— Ячейкд цә чанхнчнь, Булһн,— болв.

— Җомба уухмб, җомба,— гиж. келәд, маасхлзад,

Сертеев Санжиг дахулад һарч одв.

Күрисн скирдс, цаһасн гермүд, сара үзәд парторг келв:

— Санж, чи омтин түрүн болж. үвлд белдҗч, эпүнәсчнь сән юмн й-нр уга. Кеҗәсн кергтән кезә чигн седклән өгч көдлсн күн сән болдмм.

— Энтн һанцхн мини күчп бишл, мана саальчнрин болн үкрчнрин, мана цугтамдн күчн,— гиж. Санж хәрүцв.

Цә болв. Саальчнр, үкрчнр, партячейкин сегләтртаһән улан зандн цәәһән уулдв. Цәәһин дару, совхозин

дирекцин иерн деерәс, әмтнәс түрүлҗ үвлд белдснднь

гуртин улст хаплт өргәд, Сергеев һарад машин деерән суув.

Бичкн хар машин күрҗннәд, сүүләрн ута һарһад, көндрәд дегдәмл мет дегдрәд һарв.

Санҗ машиг нүднә баранас алдртл ардаснь хәләжә-

һәд, келв:

— Йир мана ячейкип сегләтр йоста бэлыиевикл, иим улсин һардврар көдләд бәәҗ болхмл,— гиж .келәд, герүр орв.

ТУҺЛЫН төлә

үвлин дунд сарин нег асхн, орҗ ирсн үкрмүдиг зүслхлә, делңтә һалзн үкр угалгдж бәәнә. Үкриг шнлрснд тоолад, Санҗ хәәһәд һарв.

Дор цаһан, деер цаһан. Илцрн. иасн деерәс бүргад

бәәнә.

427

«Эркн биш үкриг олҗ авх» гнсн уха өмнән тәвсн Санҗ, энд-тендән хәләҗ йовна.

Кесг чигн йовад орксн цагла, салькн хүвсхәд, түүг дахад цаси нисҗ шуурв. Иова-йовҗ Шувтын һолар

орад ирв.

һолын сала-сартгуднь көрәр бөглгдәд тегшрҗ цәәнә. Санамр йовсн Санҗ өмәрән нш-кәд көрд булхв. Көлән татҗ авад, ташр өмәрәнднь тәвн булхад, белкүсцәһән болчхад, дорд бийгшән холән, бара үзв. «Болхла тер болнухн?» гиҗ санчкад, көрәс һарад, көрт булхад йова йовҗ, өөрдәд ирв.

һалзн үкр гуһлчксн, туһл-нь цасар бүркгдҗ мөстрсн,

көрхин наад ергнд бәәҗ. Санҗ девлән тәәлҗ авн туһ-

лыг ораһад оркхла, экмь мөөрәд, гүүһәд, нооста девлд дуладсн туһлыи деер ирҗ зогев. Санҗ туһлын толһа үкрт долалһв,

Зүн сүүдән туһлыг сүүвдж. оркад, барун һарарн ү.к- рин квкиг туһлын амнд зуулһхла, туһл амнаен һарһчкад бәәнә. Эн деерән экнь эргәд, гүүһәд, бас зогсҗ ©гхш. Дәкн нег тогтнлһнлань үкрин көкиг туһлын амнд орулҗ оркад, сааһад орксн туһл үс зальгв. 1ер кевтән экән көкәд тамтр-тумтр йовдг болв.

Цаен ордган уурад, таш болад книтрв. Үзүртән киити салькн Санҗин өрчәр орад, махмудт ивтрв. Туһл темчәд йовҗасн деер Санҗ девлән көдрәд невчк дуладв.— Бичкн зуур тамтрад йовсн болҗаһадг туһл кевтҗ оркад, эгзннәд чичрв.

Девләрн туһлыг ораҗ авад, һартан теврәд, гер талан һарв. Үкр мөөрәд, Санҗин ардас дахв.

Иовсн күүнә көл даарч йовхш, зуг ил йовсн чиигтә хойр һар чис гисн болчкад, менрәд, яһсн-кегснь медгдл уга йовна.

Туһлан теврсн, көрмүдәс һарад, көрт булха йовҗ Санҗ муурад ирв. Бас нег көрт белкүсцәһән булхҗ оркад, иег һарарн көр түшәд өндәхәр седҗәһәд, өмнән йовсн хар бара үзв. Хар баран улм-улм икдәд, өөрдәд ирв.

—Кем-б? — гиҗ сурсн Санҗии ду таныз.

—А, Санҗийч?— гиҗ келәд, ирҗ буув. Эн Санҗиг

хәәҗ һарсн дарук үкрчнь бәәҗ.

Туһлыг мөрн деер дүүрсн, ардаснь һалзниг Санҗ туусн үвлзигәрп орҗ ирцхәв. Эк туһл хоириг дулан сараднь орулҗ оркад, Санҗ гертән орл< ирв. Дуладсна

дару, көлдсн һартан Санҗ цур бәрв.

— Дәрк мел иигәд үклдәд йовхла яһдмб? Туһл гиһәд әмд улан махмудан күн көргәһәд йовдв,— гиҗ Дугла Санжла керлдв.

428