тогтад арвн җил болҗ йовна гинәлм, ода тегәд маниг иигтлм бидн юнгад зоваһад бәәнә? Мана багш медәтә^. юмна учр медх күнлм, аальта юмб? Чамаг, и.к болхларн. багшин еурһульд эс одхинь».

Хавр болв. Муутлын һарт «килһсн хорха» һарад, хойр мөр татсн тергп деер сууҗ авад, Элст орж одв.

КөвүДин байрллдан теңкән уга.

— Белчр уга һолар гүүлгәд орлһнла, тергпәс киисәд,» төгәд дәвргд, элмр,— болад, нег цеөкн көвүд хараж. сууцхасинь Са*нҗ үзв. И*к удан боллго, Муутлын һар эдгснь^ сонсгдв. Көвүдин хөвәр, батшнрин шүүвр болад, медрлс тату г.иһәд Муутлыг багшаснь һарһчкҗ.

ОРҺАДГИН ЙОСН

«Күн болх баһасн, Кулг болх унһнасн».

(Хуучна улгүр)'

Школд ик чигн, бичкн ч-игн сурһульчнр бәәцхәдг билә. Эдн дотран Орһадг һатлад бәәдмн.

Тер монцхр хамрта, хату моһлцг хар көвүн билә.. Шуд хәләсн күүнд көлән чмрҗ ишксн, залху бәәдлтә» болдмн. Керүл-цүүгән болад оркхла, махмуднь хатурсж болад, көлнь шулудад ирдг билә.

Асхн бүрүл болад, хотан сурһульчнр ууһад дуусл-- һнла унттн гисн Орһадгин дун өрә болһпар жиңндмп. Сурһульчнр эзнасн әәдг нохашң арһул җивлдәд, орнда^ орҗ кевтәд, көнжл дорасн иолс-|к'ОЛ1с хәләлддмн.

Зөвәр удан кевтүлж оркад, дуг тусад унтн гиҗэсн: цагла бостн гиж. келәд, зерглүлад тәвсн ордудын хоор-- ндаһур йовад дарад, улан бүсәр хойр талан цокад, Ор-- һадг зелүлдмн. Сурһульчнр арһ уга, көнҗлән үкс шивлдәд, хувцаи өмсцхәдмн. Цугтан хувцлад дуусцхасн ца;гтг. удан хувцлад үлдсн хой-р-негинь, хошад-нежәд цокад,, уурлҗ оркад, нә, унтцхатн гиҗ келәд, бийнь хувцан тәәлдмн. Орһадг хувцан тәәләд оркхла, «йоста унттха» ги--

сн темдг болдмн. ’

Хот уудг герт Орһадгин пиишлн. суудг орм баәдми./ Орһадг ормдан суучксн, махна өектәг үмкәд сууна.

Зәрм сурһульчнр хүв махан ааһнннь өөр-һарһад орк-- ч-ксн, шөл сорлдад, заг-заагурнь Орһадгур хәләлдәд. сууцхана. Орһадг махан адһн-шидгн идҗ оркад, ааһан стол деегур гүүлтв. Кевүд дарад-дарад, өөрән уурнь һарад' кергасн хүв махан ааһд тәвлдв. Эн ааһ эргә төтә-- лә йовж. Бзсңгин өөр ирв. Орһадпин ааһд хүв махан тәвх Басңпкн селган биш бәәсн учрар, махп идгдҗ одсж

410

цаг бнлә: «Ода яахв?» — гиҗ санҗаһад, өдмгиннь өрәлиг тәвәд ааһиг давулв.

Хотан уусн сурһульчнр һарцхав. Басң гер эргәд сүүдрт суусн Санҗ тал оч йовла. Басңгиг герин баруи булцд күрлһнлә, өмнәснь зөрүд һарч ирәд: «Чи >юн казвадад бәәнәч?» — болад, Орһадг цохарнь чичәд авв. Цань суусн Санҗ, хурдлҗ ирәд хоориднь орв. «Хойр бухин хоорнд хо һунжн чини юунчв?» — гиһәд Саиҗит цокхар

■Орһадг нудрман өргәд авв. Тииглһилән Санҗ өрчәрнь

түлкэд орксн, Орһадг эрст одад хиг ги<һәд тусв.

Э'н хоорнд багш гертәс һарад ирв. Орһадг эс медсн -Йолад, зеямзәд хооран һарв.

Ног дәкж. хәр отгас нег бнчкп көвүн ирв. Көвүг үзн Юрһадг «цергән» цуглулв. Негл күчр ик нертә бандит борхәр бәәх улсшң, хоорпдан ишмлдәд, зәңг өглдәд цугтан хурцхав.

Хәр көвүн школын өөтүр давад ншкрн дуулад, ардк салаһар орж йовна. Школын ар бийәс генткн бутарлдад һарч ирәд, Орһадгин «церг» көвүнә ард орв.. Гүүлдҗ йовх көвүдиг үзн, герин.өмн наач йовсн Санҗ Баси хойр <бас гүүлдв.

«Цергиннь» толһад йовсн Орһадг көвүг күцәд ирж йовлһнланъ, ардан хәлән, юн болж, йовхинь медл уга, тер хатрад һарв. Удл уга Орһадг даки күцҗ ирәд, көвүг гиҗгдәд авв. Көвүн бүдрҗ кинсн, босҗ авад, сала

дцхав. Удл уга Санҗ күцәд көвүнә зэмәс татв, көвүн <5нйән цокҗ йовна болһад, толһа|һан өкктһв..

— Көвүд, арһулдцхатн, түрд гнлт'4-гиҗ Самҗ хәокрҗ Гюзна. Хәр көвүн шугшад, боргдс^туула мет булт-

Санҗ көвүд тал хэләһәд, хәәкрҗ кел^

— Көвүд, бидн эп көвүг юнгад цокхахмб? (Буурла, Манҗинкнә гиҗ ямаран йилһл бәәдв? >нхта-цу(1тат угатя бийд йилһл бәәнү? Дәкәд нам адрҗ (яәцхәхшт, хара

411

Хәр көвүн хойр ик иүдәрн кевүдиг хәләҗ оркад кел-

җәпә:

— Йир, 'Көвүд, би танд ямаран бурута юм һарһув?* Әмд бийм хөрн тавн дууна һазрас һаицхн эгчән үзхәр» йовһар тенәд-мунад ирҗ йовналм, йир нанла әдл ахнрдүү^Р танд чиги бәәдг болх. Йир намаг яһна гиһәд,.цок-- нат?— гиҗ келәд, көвүн өелж уульв.

К®вүд, йовцхай, эн көвүг эгчднь' күргхмн,— гиҗ.

келәд, &асң көвүг .сүүвдв.

Хәр көвүн Баеңгит теврәд, уульн-инәһәд, хойр.шин иньгүдиңнь. хоорнд орв. Орһадгин «церг» һурвн иньгиш ардас дахв, зуг Орһадг өөрән нег көвү дахулсн һол көеҗ доргшлв.

ШИКРӘ

Хөрң доладгч-нәәмдгч җил күртл Санҗин ном дасдгшколд күукд сурдго билә. Тегәд чигн школд орхар мрсҗ

күү1кн'ик баһ угад ёврлһң болжаснь эн.

Тавн-зурһан күүкд күн худг деер хурҗ ирцхәв. Эдп.

суулһан хәңкр-җиңкр татулад, ээмасн буулһҗ оркад,. ю-бис күүндцхәнә.

— я йир, Шикрә бйдн хомр сурһуль сурлго бәәвчн болхм бәәжл,— гиҖгКёләд, дөрвһр урлта маштг шар бер> босад, худгас ус таув.

Сурһульчнр 6'ас'дөөгләд, Шикрәд амр өгдм бнш.

Альчуринь авч зулсн җогдамлта, салврха киилгтә’ хар көвү көн гихлэнь, ардаснь негнь Шикрән хормаһасньтатад йовулхш.

— Альчурим ар гинәв, зсклә багшт одад келчкнәв,—

болад, Шикрә уу4>н алдад сурв.

—- Зут одад флҗ үзлч, би чамат үүнд орхнь до- рар^..^—гиһәд, җо^дамлта хариг келтл, Санҗ гертәс һарч;

ирв.

. Эн көвүд дүүнә альчур авад, кү наадлад бәәйә,—

412!: