- •Пәннің оқу-әдістемелік кешені Пәннің атауы: «қр Мемлекеттік қызмет және басқару»
- •5В030100 - «Құқықтану» мамандығы студенттері үшін
- •Мазмұны
- •4. «Мемлекеттік қызмет және мемлекеттік басқару» пәнінің мазмұны
- •4.1 «Мемлекеттік қызмет және мемлекеттік басқару» пәнінің тақырыптық жоспары
- •4.2 «Мемлекеттік қызмет және мемлекеттік басқару» пәні бойынша дәрістің тақырыптық жоспары
- •4.3 «Мемлекеттік қызмет және мемлекеттік басқару» бойынша практикалық (семинар) сабақтарының тізбесі мен мазмұны
- •4.4 «Мемлекеттік қызмет және мемлекеттік басқару» пәні бойынша студенттердің өздік жұмысының мазмұны
- •4.5 «Мемлекеттік қызмет және басқару» пәні бойынша соөж тапсырмасы
- •Әдебиеттер тізімі: Нормативтік-құқықтық актілер:
- •Негізгі әденбиеттер:
- •5. Оқу процесінің кестесі
- •6. «Мемлекеттік қызмет және басқару» пәні бойынша дәрістердің тақырыптық жоспары
- •«Мемлекеттік қызмет және басқару» пәні бойынша тәжірибелік (семинар) сабақтардың тақырыптық жоспары /10 сағат/
- •8. «Мемлекеттік қызмет және басқару» пәні бойынша соөж тапсырмаларын орындау және тапсыру кестесі
- •9. «Мемлекеттік қызмет және басқару» пәні бойынша сөж тапсырмаларын орындау және тапсыру кестесі.
- •10. Әдебиеттер тізімі: Нормативтік-құқықтық актілер:
- •Негізгі әденбиеттер:
- •Пәнді оқу әдістемелік қамтамасыз ету картасы
- •1.1. Мемлекеттік басқарудың мәні мен ерекшеліктері.
- •1.2. Мемлекеттік басқарудың негізгі белгілері.
- •1.3. Мемлекеттік басқару механизмі (тетігі).
- •2.1. Мемлекеттік басқару қағидаларының мәні мен жіктелуі.
- •2.2. Мемлекеттік басқарушылардың конституциялық (негізгі) қағидалары.
- •2.3. Мемлекеттік басқарудың салалық қағидалары.
- •3.1. Мемлекеттік басқарудың ұйымдастырушылыќ құрылымының түзілуі.
- •3.2. Мемлекеттік органның жіктелу негіздері.
- •3.3. Мемлекеттік орган: жасалу тәртібі мен копетенциясы.
- •1. Мемлекеттік басқару саясаты және мақсаттары.
- •3. Мемлекеттік басқарудың әдістері мен нысандары.
- •1. Нормативтік құқықтық актілердің түсінігі және жіктелуі.
- •2. Нормативтік құқықтық актілердің жобаларын жоспарлау, дайындау және келістіру.
- •3. Нормативтік құқықтық актілер мәтінінің реквизиттері, құрылымы мен жазылу стилі.
- •1. Басқарушылық процесс және оның сатылары.
- •2. Жекеленген құқықтық актілер.
- •3. Басқаратын қатынастар және олардың классификациясы.
- •2. Мемлекетті басқаруда заңдылық пен тәртіпті қамтамасыз ету.
- •3. Мемлекеттік басқарудың ғылыми қамтамасыз етілуі.
- •2. Мемлекеттік қызмет ұғымы, мәні және принциптері.
- •3.Мемлекеттік қызметтің арнайы белгілері.
- •1. Штаттар мен мемлекеттік органдардың жеке құрамы.
- •2. Мемлекеттік қызметтің жіктелуі.
- •1. Мемлекеттік қызметке орналасудағы азаматтардың конституциялық құқығы.
- •2. Мемлекеттік қызметте орнын басудың тәртібі мен тәсілдері.
- •3. Мемлекеттік әкімшілік қызметтер котегорияларына қойылатын біліктілік талаптар.
- •1. Мемлекеттік органның жұмысын ұйымдастырудың жалпы негіздері.
- •2. Лауазымды адамның компетенциясы.
- •1. Әкімшілік мемлекеттік қызметкерлерді аттестациялау.
- •3. Мемлекеттік қызметкерлерді оқыту.
- •2. Мемлекеттік қызметті тоқтатудың жалпы негіздері.
- •3. Мемлекеттік қызметті тоқтатудың қосымша негіздері.
- •1. Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік қызметтің концептуальды реформасы және кадрлар саясатының негіздері.
- •2. Мемлекеттік қызмет реформасын құқықпен қамтамасыз ету.
- •Глоссарий
- •«Мемлекеттік қызмет және мемлекеттік басқару» арнайы курсы бойынша
1. Мемлекеттік қызметке орналасудағы азаматтардың конституциялық құқығы.
Қазақстан Республикасының Конституциясы бойынша (13-бап,1-тармағы) әр адам өзінің субъективті құқығына ие және ол заңға қайшы келмейтіндей өз құқығы мен бостандығын қорғауға құқылы. Сонымен бірге, басқа адамдардың құқығы мен бостандығына қол сұғуына және конституциялық құрылыс пен қоғамдық адамгершілігіне қол сұғуына болмайды (ҚРК 12-бабы, 5-тармағы). Бұл адамдардың мемлекет пен қоғам жұмыстарына араласуына толық қатысуына қатысты. Ал мемлекеттік басқарудағы азаматтардың құқықсубъектілігі дегеніміз – субъект (адам, азамат) құқығы бар және заңды міндетерді орындауда нақты басқаратын қатынастарда қатысушы болуына толық құқығы болуын айтады. Сонымен қатар құқысубъектілігі дегеніміз – ол субъекті құқығы өз іс-әрекеттерімен субъективті құқық және мемлекеттік басқару саласында заңды міндеттерді жүргізу деген, сондай-ақ азаматтарға субъект ретінде басқаратын қатынастарға құқықсубъектілігінің жалпы критерийлері септігін тигізеді, ол: жасына қарай, белсенділігіне жән әлеуметтік жағдайына қарай. Бұл жерде басқарудағы мемлекеттің функциялары мен мүдделерін шешудегі нақты жолдар болып келеді.
Жасына қарай. Бұл критерий азаматтардың құқықсубъектілігі белгілі бір жасқа төлумен байланысты. Сондықтан мемлекеттік қызметке тұру үшін адамдардың жасы 18-ден кем болмауы керек, егер кейбір қызметтер Рееспублика заңына қайшы келмейтіндей болса (“Мемлекеттік қызмет туралы” Қазақстан Республикасының заңының 13-бабы, 2 тармағы). “Қазақстан Республикасы Конститцуясына толықтырулар мен өзгертулер енгізу туралы” 1998 жылғы 7 қаандағы Ν284-1 Қазақстан Республикасының Заңында мемлекеттік қызметке орналасуда жас шамасы қойылған, бірақ шектеу алып тасталынған (ҚР Конституциясының 33-бабы, 4 тармағы).
Жігеріне қарай. Бұл азаматтың мемлекеттік қызметті жүргізудегі белсенділігіне байланысты болып келеді. Жүйке ауруы мен жігерлігінде (санасында) өзгерісі бар азаматар өз қызметтік міндеттері мен тәртібіне бақылау жасай алмайды және саналы жұмыс істеуіне кедергі келтіреді. Сондықтан жарым-жанды деп саналған адамдар мемлекеттік қызметке алынбайды, олардың медициналық мекемелерден құжаты болуы қажет және біліктілік мінездемеге сай денсаулық жағдайына қойылатын арнайы талаптарға сәйкес болуы керек.
Әлеуметтік критерий ол барлық азаматтардың мемлекеттік қызметке кіруде барлығы тепе-тең екендігін білдіреді. Заңға жүгіне отырып, барлық еңбекке жарамды деп есептелген адамдар өзіне тән мамандықты, жұмыс түрін таңдауға құқылы. Мемлекеттік қызметке орналасу барысында оның жынысына, нәсіліне, ұлтына, тіліне, шығу тегіне, әлеуметтік жағдайына, мекен-жайына, дініне және басқа да жағдайларына қарауға болмайды. Әлеуметтік жағдай мемлекеттік қызметкерлердің арнайы құқықтық тиісті нақты жағдайымен байланысты. Ол мынандай қасиеттерден көрінеді, органның құқықтық ұйымдастыру деңгейінде, мемлекеттік қызметте лауазымды адамдардың (саяси және әкімшілік) құзіреттерінің көлемі ме белгілері, мемлекеттік қызметкерлердің құрылымдағы рөлі мен орны жасалады.
Мемлекеттік қызметке орнасушыларға мынадай талаптар қойылады:
Қазақстан Республикасының азаматтығында болуы.
Мемлекеттік қызметке шетел азаматтары мен заң бойынша азаматтығы жоқ деп белгіленген адамдар егер Қазақстан Республикасы Президенті мен заңдарында өзгеше көзделмесе қызметке алынбайды.
Жасы 18 жастан кем болмауы тиіс (егер ол республика заңдарындағы қызметке қарасты келісілген болмаса). Бұл талап мемлекеттік қызметке орналасу үшін үміткердің кәмелетке толуымен өмірге қажетті тәжірибесін жинауы үшін шарт.
Арнайы білімі болуы қажет, кәсіби дайындығы және белгіленген біліктілік көрсеткіштерге сай болуы керек. Бұл талап басқаратын кадрлаердің өз орнына лайық екенін айқындайды. Лауазымды адамдардың іскерлік қасиеттерін анықтайтын негізгі қасиеттері – ол арнайы білімінің болуы, мемлекеттік аппараттың құрылымын білу, мемлекеттік қызметтің мазмұны мен басқаратын істегі тәжірибеге тоқталады.