73
.pdfвулканов. Большая часть догу — это женские фигурки с ярко выраженными вторичными половыми признаками. Часто догу изображают беременную женщину. Эти фигурки находят как правило разбитыми или закопанными в землю. Точных данных о предназначении догу пока нет. Наиболее аргументированнымиявляютсяпредположения, чтоэтифигуркииспользовалисьвобрядах, связанных с культом плодородия. Японский исследователь Явата Итиро также полагает, что догу могли использовать при лечении больных, при этом разбивалась та часть тела статуэтки, что соответствовала больной части тела человека. Археологи не могут прийти к согласию, были ли догу сломаны преднамеренно людьми Дзёмон, которые их сделали. Другие теории гласят, что это были игрушки для детей или погребальные статуэтки: об этом говорят закрытые глаза, то есть глаза умершего человека. Черты образа совы, птицы, зачастую использующиеся в фигурках, тоже традиционно связаны с Нижним миром. К тому же на поверхности догу часто встречается «линия жизни», означающая связь жизни и смерти. Так как большинство найденных фигурок разломано, это может свидетельствовать о применении их в неких посмертных обрядах.
Тысячи загадочных глиняных фигурок, найденных в Японии, до сих пор вызывают споры в ученом мире о том, кто их делал и зачем, но самыми примечательными являются «глазастые догу», ведь никто не знает, почему они выглядели именно так. Выясняется, что у этих статуэток есть "родня" в самых разных частях света. А схож тот факт, что они не похожи на людей из-за крупных глаз. Во всяком случае, некоторые характерные элементы этого периода есть в искусстве аборигенов Австралии и Океании, в Африке (Сахара), Полинезии (Ново-Гебридские острова), в Центральной Америке (Амазонка) и некоторых других местах планеты. Догу поражают разнообразием форм. У них весьма искажены пропорции тела, у большинства – необычное лицо и удивительная голова, например, треугольная или сердцевидная. Вся поверхность фигурок изрезана зигзагами, кругами, треугольниками и прочей «геометрией». Если бы эти фигурки создавали в Средние века, их облачения еще можно было бы принять за причудливые рыцарские доспехи, но когда их начали ваять из глины, никаких металлических доспехов в Японии не было и в помине. А ещё существует версия, что догу – это изображения космических пришельцев, палеоастронавтов. И у этой версии – серьёзные основания быть услышанной. Идея о древних астронавтах на несколько десятилетий опережает работы самого известногоеепропагандистаЭрихафонДеникена. Впервыетакоепредположениевысказалещев1950- е годы русский писатель-фантаст А.П. Казанцев. Специалисты НАСА дважды - в 1964 и в 1990 годах
— подступались к изучению загадочного одеяния догу, сравнивали его с современной космической экипировкой, неизменно давая положительную оценку этому сравнению. Рукава и штанины костюма будто надуты воздухом, что выравнивает давление внутри скафандра с внешним. Специалисты различали в деталях догу не только герметичный шлем с щелевидными очками, различные застёжки, небольшие люки для контроля над устройствами жизнеобеспечения и их ремонта, и даже гнезда для подсоединения кабелей переговорных устройств и шлангов дыхательной системы! Такие детали, сделанныелюдьми каменного века, трудно себе представить. Специалист по древнейкультуреЯпонии Воун Грин посвятил изучению фигурок догу много лет. Результатом его трудов стала книга «Космический скафандр, которому 6000 лет». Грин обращает внимание на все необычные детали, соотносимые с космическим скафандром, и, что очень важно, подчёркивает, что в эпоху Дзёмон японцы лепили из глины немало других фигур с явно человеческими чертами. Но как могло случиться, что аналогичные "космические" мотивы обнаруживаются в разных уголках земного шара? Не иначе как вокруг Земли кружил корабль, с которого пришельцы высаживались то в одном месте Земли, то в другом! Либо, может быть, прилетали на Землю неоднократно. Грин также приводит примеры из японской мифологии, где говорится о полётах различных объектов за облака и «сыновьях неба». Есть у японцев и легенда об огненном драконе, прилетавшем с небес, в которой явно звучат отголоски воспоминаний о древних межзвёздных кораблях. В гробнице Чин Сан (остров Кюсю, Япония), датированной 2000 годом до н.э., изображен древний царь, приветствующий семь летящих дисков.
В средневековой Японии НЛО наблюдались неоднократно. Например, в 1361 году летящий объект «вроде барабана» появился со стороны острова, расположенного на западе Японии. А в мае 1606 года над Киото то и дело зависай и огненные шары, и однажды ночью многие самураи видели, как такой шар, похожий на врашающееся красное колесо, остановился над замком Нидзё. Кроме того, исследователь находит сходство между словами «догу» и «догоны» - названием африканского племени, в преданиях которого говорится о посещении Земли пришельцами из космоса 5 тысяч лет назад.
Есть еще другие гипотезы, которые заявляют, что догу могли изображать морских божеств. В японской мифологии немало говорится об обитателях морских глубин, так называемых каппа. Они имели плавники и ласты и, главное, владели знаниями, которые передавали людям. Если приглядимся к статуэткам: чем не скафандры для глубоководного погружения? Их обтекаемая форма отнюдь не
51
случайна. Поскольку скафандры должны противодействовать большому давлению воды, использование сферической формы, способной лучше распределять силы воздействия, - технически правильное решение. Фигурки обычно покрыты каким-то сложным запутанным рисунком. Похоже, он изображает татуировку. Такое предположение может вызвать удивление, но самая старая известная ссылка на Японию, китайская рукопись третьего столетия Гисиваджинден упоминает "мужчин Ва": они прыгают в воду за рыбой и ракушками, краской наносят на свои лица и тела особые рисунки. Когда-то давно они делали это, чтобы отпугивать подводных хищников, а позже рисунки стали декоративными. У различных племен живопись по телу отличается, размер рисунка разный - согласно рангучеловека. А"земляВа" - этоЯпония. И, хотястильплеменныхтатуировокненашелпродолжения среди японцев, его можно все еще видеть сегодня у других тихоокеанских жителей в Новой Зеландии.
В любом случае статуэтки догу заставляют нас задумываться и связывать воедино историю нашей цивилизацииотдревнейТроидобудущихполетовкотдаленнымгалактикам. Азначит, людикультуры дзёмон действительно заслуживают того восхищения, с которым мы воспринимаем их творения сегодня - тысячи лет спустя.
Пока ни одна из перечисленных теорий не нашла строгого подтверждения. Так что статуэтки догу - ещё одна загадка, оставленная нам в наследство предками.
Список использованной литературы:
1.История Японии / Под ред. А. Е. Жукова. — М.: Институт востоковедения РАН, 1998. — Т. 1. С древнейших времён до 1968 г. — С. 34.
2.История Древней Японии: учебное пособие для вузов / Мещеряков А.Н., Грачев М.В. – М. Наталис, 2010 – 544 с.
3.История и культура Японии. – М.: Институт востоковедения РАН – Издательство «Крафт+», 2002. – 288 с.
4.Е. А. Гаджиева. Страна восходящего солнца. История и культура Японии. — Ростов-на-Дону: Феникс, 2006. —
256 с.
5.История Японии: учебное пособие. Т. 1 С древнейших времен до 1868 года / Мещеряков А.Н., Навлицкая Г.Б., Симонова-Гудзенко Е.К., Грачев М.В., Лещенко Н.Ф., Чегодарь Н.И. – Москва: Институт Востоковедения РАН, 1998. – 659 с.
6.ДОГУ / Япония от А до Я. Популярная иллюстрированная энциклопедия. (CD-ROM). — М.: Directmedia Publishing, «Япония сегодня», 2008.
7.Истории древних цивилизаций /И.С. Покопенко. – Москва: Эксмо, 2017. - 960 с.
8.Культурология: введение в историю и теорию культуры: учебное пособие / В.М. Пивоев. — 3-е изд., перераб. и
доп. — М. : КНОРУС, 2011.— 528 с.
9.История древней и средневековой Японии : учебное пособие / Е.К. Симонова-Гудзенко; Московский государственный институт международных отношений – М: МГИМО, 1989. – 93 с.
10.Шпринц, Лев. Фигурки догу: загадочная керамика Японии периода Дзёмон [Электронный ресурс] / Л. Шпринц. –
Электрон. текстовые дан. – Москва: [б.и.], 2017. – Режим доступа: https://kulturologia.ru/blogs/160217/33500/, свободный.
Қуатова Х.
әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Қиыр Шығыс кафедрасы «Шығыстану» мамандығының 1-курс студенті Ғылыми жетекшісі: т.ғ.к, доцент Ашинова Ж.Е.
ЖАПОНИЯДАҒЫ ОЗЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫҢ ДАМУЫ: ҚАЗАҚТАН ҮШІН ҚАЖЕТТІЛІГІ МЕН ТӘЖІРИБЕСІ
Жапония – озық технологияның даму отаны. Мыңдаған жыл бойы экономика, технология және басқа да жағынан алдыңғы орынға шыққан мемлекеттердің бірі де бірегейі. Жапония өзіндік осылай дамуымен басқа да мемлекеттерге тікелей әсер етеді. Себебі, технология дамыған мемлекет Жапония, АҚШ тәрізді державалар болса, шикізат көзі ретінде басқа елдерді айтуға болады. Соның ішінде, Қазақстан т.б. Қазіргі кезде Жапония АҚШ-тан кейін екінші орында тұрған ұлы держава болып саналады. Ол өндіретін барлық заттарды түсіну мүмкін емес. Дамыған ғасырда Жапония өндірген ұлттық технологияларға тоқталатын болсақ. Мысалы:
- Жапонияда алғаш рет бір күнде тұмауды сап тыятын дәрі ойлап тапты. Ол дәріні ойлап тапқан Шионоги компаниясы болатын. Ауруға ұшыраған кезде, вирустар тарап, жұқтырудан сақтану үшін алғаш рет әлемде ойлап табылған дәрі болатын. Бұл дәріні бір рет ішсең, 24 сағат ішінде ауруды сап тиып, қиналудан, асқынудан және жұқтырудан сақтайтын көрінеді. Басқа дәрілер 5 немесе 2 күн ішкеннен кейін адамға әсер етсе, бұл дереу әсер ететін дәрі болып табылады.
- Жапонияда өте биік 70 этаждан тұратын ғимарат салу көзделіп отыр. Қазіргі уақытта Sumitomo Forestry компаниясы сызбасын құрып қойды. Бұл ғимаратты тұрғызу үшін 5.5 миллиард доллар ақша және 185000 м2 ағаш материалдарына жұмсалады деп көзделіп отыр. Қазіргі кезде
52
Жапониядағы үйлердің биіктігі дәл мұндай емес. Бұл Жапонияда ерекше орын алатын ғимараттардың бірі болмақ. Жапонияда жер сілкінісі көп болатындықтан, өте сапалы материалдардан жасалатын болады. Жалпы көлемі 450000 м2 болмақ, сонымен қатар ішінде қонақ үйлер, офистер салынатын болады. Қазіргі таңда оның құрылысын бастамас бұрын, 14 этажды ғимараттар тұрғызып, артықшылықтары мен кемшіліктерін біліп алуды жөн көріп отыр. Құрылыс 2041 жылы аяқталады деп жоспарланып отыр.
-ЖапонөнертапқышыХидеоЦурумакиалғашретЖапониядажүзетінэлектромобильойлаптапты. Алғашында Тойота компаниясында жұмыс жасап, электромобильді ойлап табу үшін жұмыстан шыққан еді. Суда мотор арқылы жүзеді, дөңгелегі арнайы бұрыстар арқылы жүреді. Көліктің бағасы бастапқыда18 мыңдолларболатынболады. БолашақтаЦурумакибіремесбірнешекөліктердіжарыққа шығару үшін, Тайландпен келісімшартқа отыру ойда бар.
-Жапонияда алғаш рет космостағы қалдықтарды тазарту құралын ғалымдар ұсына бастады. Космосқа шығатын ұшқыштардың қауіпсіздігі үшін, денсаулығы үшін ойлап табу көзделіп отыр. Шамамен 10 см болатын құрылғы болып табылады. JAXA агенттігі жолға қойып отыр. Окаяма префектурасында бұл радар 2023 жылы жасалынып бітеді деп жоспарланып отыр.
-Жапон ғалымдары сынбайтын терезе ойлап тапты. Қатты соққылардан, түсіп кетуден әртүрлі шыны ыдыстардың сынуы жапондарды қатты ойландырды. Профессор Такуза Айда мен оның Токио университетіндегі командасы жаңа шыны терезені ойлап тапты.
-Sony компаниясы Aibo цифрлік күшігінің жаңа нұсқасын ұсынды. Бұл ойыншықтың түпнұсқасы 1999 жылы шыққан болатын. Одан кейін оның бес түрі әлемде тарала бастады. Сони компаниясы қалыптастырған жаңа версиясы өте пайдалы болып табылады. Ол адамның эмоциясын, қарымқатынасын, махабатты, бауырмалдылықтыкөрсетеалады. Оныңекіүлкен камерасы кезкелген адамды тани алады, сонымен қоса тірі дауыстарды да шығара алады. Бұл жаңа модельдің есте сақтау қабілеті өте жақсы. 4 ядорлы процесі, wi-fi моделі, төрт микрофоны және динамигі бар.Қуаттағышы екі сағатқа ғана жетеді. Бұл роботқа тапсырыс беру Жапониядағы Сони онлайн магазині арқылы жүзеге асырылады. Бағасы179000 иендіқұрайды. БірақЖапониядансыртжерлердесатуғаәзіршерұқсатжоқ.
-Жапондардың өте ақылды қияли екендігі сонша, тіпті смартфонға арналған дәретхана қағазын ойлап тапқан. Ол ең алғаш Токио қаласының Нарита әуежайында қолданыста болған. Бұл әрине біз үшін, орыстар үшін біртүрлі көрінгенімен, жапондықтар үшін қалыпты жағдай. Бұл қағаздың смартфондарғакөмегіWI-FI желісінеқосылуға, жәнеәртүрліөзінекеректі, қызықтымәліметтержинау болып табылады. Сонымен қатар бұл қағаздың көмегімен гаджет бетіндегі микробтарды өшіруге болады. Болашақта Ресей және басқа да елдерде қолданыста болады.
-Менделеев кестесіне жаңа төрт элемент қосылды. Бұл элементтер 2018 жылы дәлелденіп қойған. 113,115,117 және 118 нөмірлі элементтер болып қалыптасты. Унунтрий (113), Унунпентий (115), Унунсептий (117) и Унуноктий (118) атаулары Нихоний (Nh), Московий (Mc), Теннессин (Ts) и Оганесон (Og) болып өзгертілді. Жапондық, ресейлік, америкалық ғалымдар біріге отырып жасағандықтан, солардың есімімен аталды.
-Жапония осы жылы тездетілген суперкомпьютерді жарыққа шығаруды ойлап отыр. Жапония – технологияның отаны болғандықтан, әртүрлі техникаларды жарыққа шығарған болатын. Соңғы рет мұндай компьютер 2011 жылы туындаған болатын. Sunway TaihuLight, суперкомпьютер Қытайда болды, ал Жапонияда 2018 жылы ABCI (AI Bridging Cloud Infrastructure) жарыққа шығады. Бұл компьютер замануи, дамыған және жеделдетілген түрде болмақ. Сонымен қатар бұл компьютер арқылы медициналық техникаларды да жолға қоймақ ойы бар.
Жапонияда тек бұл ғана емес, бұданда көп бірнеше мысалдар бар. Жапония – озық технологиялардың отаны екендігін, осындай мысалдардың өзінен байқауға болады.
Жалпы Жапонияның осындай дамуына біздің Қазақстанның да тікелей әсер еткенін атап өтуге болады. Себебі, қарым-қатынас жасау арқылы жетіспеушілікті, шикізат көздерін дамытып алуға болады. БастапқыдажапондықкәсіпкерлерҚазақстанның шикізат көздеріне, әсіресеқазбабайлығына көңіл бөлді. Бүгінде екі ел арасында тек шикізат көздеріне байланысты ғана емес, ауыл шаруашылығы салаларында жапондық кәсіпорындардың алдыңғы қатарлы технологияларын пайдалану туралы мәселелер көтеріліп отыр. Әсіресе еліміз дамыған отыз ел қатарына қосылуға ұмтылып отырғанда жапондық жетістіктерді пайдалану біз үшін бірден бір тиімді мүмкіншілік болып табылады. Қазіргі кезде қазақстандық кәсіпорын «Қазатомпром» жапондық кәсіпорындар «Марубени корпорейшн» мен «Сумитомо корпорейшн»мен бірігіп уранды өндіру жөніндегі жобаларды жүзеге асыруда. Ал «Тошибамен» бірігіп сирек кездесетін металлдарды өндіру жөніндегі жоба бойынша жұмыстар жүргізілуде. Екі жақты қатынастардың жылдар бойы қалыптасқан салалық құрылымы мемлекеттердің экономикалық мақсатынан құрылып отыр. Яғни ең бастысы бүгінгі таңда Қазақстанның бай табиғи ресурстарын Жапонияның алдынғы қатарлы технологияларымен біріктіріп тиімді пайдалану.
53
Жапондық компаниялар көбінесе мұнай, уран және сирек кездесетін металл түрлерін өндіру салаларында қызмет етеді. Ал өндірістік салаға келетін болсақ "Тойота Мотор Корпорейшн" Қостанайда Toyota Fortuner маркалы көліктер жинауға кірісті. Яғни, бүгінде Жапония Қазақстан экономикасын модернизациялауда айтарлықтай үлес қосып отыр.
Токио мен Астана арасында мүдделестік көп, әсіресе атомды бейбіт шараларда қолдану саласында. Қазақстан мен Жапония арасында атом энергиясын бейбіт шараларда қолдану жайлы келісімге қол қойылып іске асуда. Еске сала кетейік, Жапония әлемдегі атом энергетикасын өндіруші елдер арасындағы АҚШ пен Франциядан кейінгі үшінші орынға ие. Жапонияда ел энергетикасының 29 пайызы ядролық энергетиканың үлесіне тиеді. Алайда белгілі себептерге байланысты Токио энергетикалық реакторларға тұрақты отын жеткізіліп тұруына мүдделі, бұл мәселе біздің елге деген мүдделілікті айқындайды. Осы орайда уран көздеріне бай Қазақстан жапон энергетиктеріне үлкен көмек көрсете алады. ХХ ғасырда Жапония атом шапқыншылығына ұшырағанына қарамастан, XXI ғасырда Фукусимада үлкен атом электростанциясында болған апатқа қарамастан халық арасында радияцияға деген үрей бәсеңсіп келеді. Соңғы жылдары екі жақты қатынастардың жеделдетілуіне екіжақты ресми сапарлардың жиілеуі куә. Соның бірі, әрі маңыздысы, 2013 жылғы Парламент сенатының төрағасы кезіндегі Қайрат Мамидің жұмыс сапары. Бірінші күні Парламент сенатының бұрынғы төрағасы кезіндегі Қайрат Мамидің Жапония парламентінің өкілдер палатасының спикері Бунмэй Ибукимен кездесіп, Жапонияның «Достық айырбас халықаралық форумының» жұмысына қатысты. Ибуки мырза Қазақстан қысқа мерзімде экономикалық дамудың жоғары қарқынына қол жеткізіп, Орталық Азияда көшбасшылық орынға ие болғандығын атап өтті. Спикер мырза екіжақты қатынастарды кеңейтуге және парламент аралық қатынастарды үдетуді мақұлдайтындығын жеткізді .
Қорытындылай келе, Жапониямен өзара тиімді және жоғары деңгейде қарым-қатынастар жасау арқылы Қазақстанның экономикасын өзіндік дәрежесіне сай ету керек. Қазақстанда шикізат көп, тек оны өндіріп, технологияларды қалыптастырушы жоқ. Жапонияның ойлап әр технологиясы робот, электр көліктері-бәрі шикізат көзінің дұрыс пайдалана білуі. Сондықтанда, Қазақстан жас мемлекет ретінде дамуды қолға алып, АҚШ пен Жапониядан кейінгі үшінші орын алатын белгілі мемлекет атануы керек.
Қолданылған әдебиеттер:
1.Ғаламтор желісі
2.«Қазақстан». Ұлттық энциклопедия. Бас ред. Ә.Нысанбаев. –Алматы. «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы. 2001. І-том.
3.Мировая экономика и международные отношения. №2.
Наби К. Х.
студент 2 курса кафедры Дальнего Востока факультета востоковедения КазНУ им. аль-Фараби Научный руководитель: к.и.н., доцент Балакаева Л. Т.
РОЛЬ ТРАНСНАЦИОНАЛЬНЫХ КОРПОРАЦИЙ В ЭКОНОМИЧЕСКОМ РАЗВИТИИ СТРАН АТР (НА ПРИМЕРЕ ЯПОНИИ)
Вторая половина ХХ века и начло XXI века уникально тем, что мир стал глобален во всем: в торговле, потреблении информации, науке и т. д. Если раньше передача какой-либо информации занимало месяцы, то сейчас это происходит буквально за несколько минут; казалось бы, какое-то незначительное событие теперь может повлечь за собой последствия: после заявления о том, что компанияApple вближайшембудущембудетпроизводитьсобственныепроцессорыдляпроизводимой ими техники привело к тому, что акции компании Intel, которая производит процессоры по заказу Apple в данный момент, уже начали падать в стоимости. Другими словами, сейчас в мире идет процесс глобализации, посредством которого мир превращается в одну большую единую и глобальную систему.
Глобализациязатрагиваетвсесферыжизни, втомчислеимировуюэкономику. Сейчасвсёбольшее количество современных компаний имеет цель выйти на международный рынок. К глобализации мировой экономики можно отнести преобразование мирового пространства в единую зону, где свободно перемещаются информация, товары и услуги, капитал, где непосредственно распространяются идеи и беспрепятственно передвигаются их носители, стимулируя развитие современныхинститутовиотлаживаямеханизмыихвзаимодействия, чтопосутиявляетсяразличными формамиэкономическойлиберализации– источникомглобализации. Глобализацияоказываетвлияние
54
на экономику всех стран. Она затрагивает производство товаров и услуг, использование рабочей силы, инвестиции, технологии и их распространение из одних стран в другие. Все это в конечном итоге отражается на эффективности производства, производительности труда и конкурентоспособности. Можно сказать, что именно глобализация вызвала рост международной конкуренции.
Одним из главных источников глобализации является феномен транснационализации, когда определенная доля экспорта, импорта, производства, потребления, и дохода страны зависит от решений международных центров, находящихся именно за пределами данного государства. К этому феномену относят Транснациональные Корпорации (ТНК), которые в свою очередь можно считать одновременно и результатом, и главными действующими лицами интернационализации.
Под транснациональной корпорацией подразумевают, как правило, акционерную или частную компанию, включающую в себя материнскую компанию и ее филиалы. [1]
Орден Тамплиеров, основанный в 1118 году, возможно, был первым транснациональным финансовым учреждением, когда в 1135 году начал заниматься банковским делом. Первой транснациональной компанией была Британская Ост-Индская компания, основанная в 1600 году. Голландская Ост-Индская компания, основанная двумя годами позднее, была первой акционерной компанией и самой крупной из ранних международных компаний [2]. Кроме того, она, вероятно, была первой в мире мегакорпорацией, обладая квази-государственными полномочиями, в том числе имея возможность вести войну, участвовать в политических спорах, чеканить монету, а также создавать колонии. [3]
Историю возникновения транснациональных корпораций, начиная с их возникновения и до современности можно разделить на несколько этапов:
1.ТНК этого времени вели монополистическую деятельность, которая в значительной степени была связана с разработкой сырьевых ресурсов, поэтому их можно охарактеризовать как «колониально-сырьевые ТНК». [4]
2.Время существования компаний второго поколение находилось на рубеже мировых войн, поэтому основная деятельность их была связана с производством военно-технической продукции [4]. Например, так нарастила свой капитал Америка, продавая оружие и давая кредиты.
3.Третий период приходится на послевоенные годы с конца 40-х годов и до начала 70- х. Начиная
сэтого времени, наметилась тенденция увеличения числа компаний, размещающих свои филиалы за рубежом. При этом на путь транснационализации активно стали вставать не только фирмы, базирующиеся в развитых странах, но и развивающихся. ТНК третьего поколения также характеризуются широким использованием достижений научно технической. Транснациональные корпорации третьего поколения способствовали распространению достижений НТР в периферийные зоны мирового хозяйства, и самое главное создали экономические предпосылки появления международного производства с единым рыночным и информационным пространством, международным рынком капитала, рабочей силы и научно-технических услуг. [4]
4.Для четвертого этапа развития ТНК (начало 80-х гг. XX в.) характерны следующие отличительные черты: − планетарное видение рынков и осуществление конкуренции в мировом масштабе; − разделение мировых рынков с немногими такими же глобальными ТНК. Период начала активных процессов слияний и поглощений, что привело к увеличению числа крупных транснациональных компаний и в то же время привело к снижению общего числа транснациональных компаний в мире.
5.На сегодняшний день идет процесс формирования ТНК пятого поколения, которые, в свою очередь, тоже имеют ряд отличительных особенностей. Их отличительные черты связаны, прежде всего, с глобальными экономическими и политическими условиями функционирования современных компаний. Транснациональные корпорации пятого поколения становятся самостоятельными игроками на экономической и политической арене. Транснациональный капитал превратился в практически независимый экономический организм со своей оригинальной структурой и целями развития. Экономическая мощь многих ТНК сопоставима с государствами средних размеров. К примеру, продажи компании Toyota Motor за 2017 год превышает ВВП таких стран, как Чили, Финляндия, Португалия и т.д. Отсюда можно сделать вывод, что ТНК пятого поколения отличаются все более усиливающейся экономической мощью и участием в мировой экономике в качестве независимого субъекта от национальных государств. Еще одной характерной тенденцией, присущей транснациональным компаниям, функционирующим в современном мире, является опора на инновации и достижения научно-технического прогресса. Согласно ЮНКТАД, на сегодняшний день на долю транснациональных корпораций приходится контроль над 80% всех патентов и лицензий. Транснациональные корпорации осуществляют крупные финансовые вложения в сферу научноисследовательских и опытно-конструкторских разработок (НИОКР). [4]
55
Роль ТНК в современном мировом хозяйстве:
- ТНК контролируют примерно 2/3 мировой торговли, причем 40 % этой торговли осуществляется внутри ТНК, то есть она происходит не по рыночным ценам, а по так называемым трансфертным ценам, которые формируются не под давлением рынка, а под долгосрочной политикой материнской корпорации;
–на них приходится около ½ мирового промышленного производства;
–на предприятиях ТНК работает примерно 10 % всех занятых в несельскохозяйственном производстве (из них почти 60 % работают в материнских компаниях, 40 % — в дочерних подразделениях); [5]
Отдельно можно выделить позитивное влияние ТНК:
–определяют характер внешнеэкономических связей принимающих стран;
–обеспечивают занятость населения;
–способствуют ускорению экономического прогресса стран, создавая конкурентную среду для местных компаний.
–ТНК гарантируют более высокую заработную плату и лучшие социальные услуги, а также способствуют совершенствованию знаний рабочих;
–ТНКспособствуютвтягиваниюместныхпроизводителейвпроцессымеждународногоразделения труда;
В противоположность позитивным моментам и присутствуют и значительные негативные моменты:
–подавление своей мощью местных фирм принимающей страны;
–установление монопольных цен;
–нарушение государственных законов, например, укрытие доходов от налогообложения путем перекачивания их из одной страны в другую;
–загрязнение своим производством окружающей среды принимающей страны;
–дестабилизация ситуациинарынке трудаза счет того, что заработная платаработников филиалов ТНК превышает заработную плату работников местных фирм. [5]
Япония – это одна из передовых экономик мира. По размеру ВВП и объёму промышленного производства Япония находится на 3-ем месте, после США (1-е место) и КНР (2-е место).
Так географически сложилось, что Япония бедна на энергетические ресурсы. Страна, в основном, импортирует их из-за границы, что делает её уязвимой к внешним воздействиям. Эта характерная черта и стала толчком к стремлению Японии интегрироваться в экономику соседних стран.
Японские компании свои первые иностранные инвестиции осуществляли, в основном в добывающую отрасль, а также в те отрасли, сохранение которых в самой Японии становилось невыгодным из-за роста затрат на рабочую силу, ресурсы, транспорт. Япония вкладывалась в то, производство чего она сама не могла себе обеспечить. В самой Японии производство, перенесенное за рубеж, обычно, прекращалось. Японские компании проникали на зарубежный рынок при помощи экспорта наиболее конкурентоспособных товаров, произведенных в Японии – электронные товары, малолитражные автомобили, спортивные мотоциклы. Также важно отметить, что крупные компании в Японии создавались, в большинстве случаев, по инициативе государства и всячески им же и поддерживались – экономически и политически. Изначально японские ТНК инвестировали преимущественно в Европе и Северной Америке, затем возрастает роль Азиатско-Тихоокеанского региона.
Промышленность Японии гарантирует стране преобладание на многих мировых рынках. Среди основных отраслей промышленности Японии в наибольшей степени конкурентоспособными на мировом рынке являются:
•электронная;
•электротехническая;
•автомобильная;
•судостроение;
•станкостроение (включая роботостроение).
Крупнейшие японские ТНК имеют свои филиалы, производственные и научно-исследовательские мощностиповсемумиру. На2015 годнасчитывалосьболее35 крупныхтранснациональныхкомпаний. К самым крупным можно отнести такие компании как: Toyota, Mitsubishi, Nissan, Suzuki, Mitsui и многие другие.
56
На основе экспорта капитала Япония создала за рубежом производственные мощности, равные по своей производительности мощностям, расположенным в самой Японии. Основная доля таких производственных возможностей концентрируется именно в Азиатско-Тихоокеанском регионе.
Транснациональные компании налаживают производство в принимающей стране, создают торговые, производственные, обслуживающие сети. Все учрежденные структуры имеют тесные отношения с головным офисом, следовательно, две страны постепенно связываются невидимыми экономическими нитями. Можно отметить, что теперь интересы региональных объединений тесно переплетены с интересами ТНК. [4]
Японские предприятия за рубежом активизируют слияния и поглощения продолжают демонстрировать высокий уровень как по количеству, так и по суммам заключаемых сделок. Число таких сделок за 2015 год составило 560, а их общая сумма, которая возросла на 92%, достигла 11 трлн 197,5 млрд йен. Оба показателя обновили исторические рекорды. Одной из главных причин, почему японские ТНК так активно стремятся совершать сделки – сокращение численности населения. Компаниямнеприходитсярассчитыватьнаувеличениеспроса, ивсвязисэтимонистремятсядобиться роста на зарубежных рынках, занимаясь присоединениями и поглощениями. [6]
В последнее время особенно обращают на себя внимание сделки японских предприятий по присоединениям и поглощениям в странах-членах Ассоциации государств Юго-Восточной Азии (АСЕАН), что непосредственно входит в АТР. [6]
Недавно крупная корпорация Japan Tobacco объявила о покупке компании «Донской табак» (Россия) [7]. Владелец «Донского табака» Иван Саввиди, признал невозможность дальнейшего развития «вне международной табачной корпорации». То есть, существование какого-либо предприятия, не входящего в транснациональную сеть корпорации, в условиях нынешней экономики сильно затруднено, так как такое предприятие не в силах конкурировать с целой ТНК. А подобные рода сделки выгодны с обеих сторон: ТНК получает возможность расширить предприятия и рынок сбыта, поглощенноепредприятие, всвоюочередь, приподдержкеТНКпродолжаетсвоюдеятельность.
В заключении можно сказать, что нельзя четко определить каково влияние ТНК: позитивное или негативное. Процесс транснационализации необходимо держать под контролем и направлять в нужное русло, тогда удастся достигнуть в большей мере позитивного влияния. В АзиатскоТихоокеанском регионе представлено большое разнообразие экономик и ресурсов. Присутствие ТНК в данном регионе помогло наладить производства на территориях многих стран. Для привлечения инвестиций ТНК страны всячески пытаются наладить правовую базу и улучшить условия для ведения бизнеса. Будущее мировой экономики за ТНК, поэтому данный феномен заслуживает внимания и всестороннего изучения.
Список литературы:
[1]- 3 ЮНКТАД (Конференция ООН по торговле и развитию)
[2]- Mondo Visione web site: Chambers, Clem. «Who needs stock exchanges?» Exchanges Handbook.
[3]- Ames, Glenn J. The Globe Encompassed: The Age of European Discovery, 1500–1700. — 2008.
[4]- «Транснациональные компании – будущее мировой экономики?» Окунева Ольга Михайловна, НИУ ВШЭ 2014
[5]- Трифонова И. В. Роль транснациональных корпораций в глобализации мировой экономики // Молодой ученый. — 2013. — №9.
[6]- Originally written in Japanese by Nagasawa Takaaki and published on September 5, 2016 nippon.com
[7]- https://www.rbc.ru/business/16/03/2018/5aabb6669a79476799010702
Серікқан А.
Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Қиыр Шығыс кафедрасының 1-курс студенті Ғылыми жетекші: аға оқытушы Абаған А.
ОҢТҮСТІК КОРЕЯ САЯСАТЫНДАҒЫ «ЖҰМСАҚ КҮШ» (SOFT POWER)
Жұмсақ күш дегеніміз – сыртқы саясат стратегиясының нысаны болып табылады, ол мәжбүрлеуді көздейтін «күшті күшке» қарағанда, ерікті қатысу, ықыластылық пен тартымдылық негізінде қажетті нәтижелерге жету мүмкіндігін болжайды.
Американдық саясаттанушы Джозеф Найдың сөзіне қарағанда, елдің тілі мен мәдениеті - халықаралық қатынастарда маңызды рөл атқарады және әлемдік саясат пен іскерлік байланыстарға тікелей немесе жанама әсер етеді.
1990 жылы американдық саясаттанушы Джозеф Найдың «Көшбасшылыққа шақыру: американдық биліктің өзгеру табиғаты» атты жұмысында, бірінші рет, осы ойды айтқан болатын. Бұл жұмыста
57
“қатты күштен” бастартуға шақырды.[1] Оңтүстік Кореяны өсіп жатқан жұмсақ күшін Джозеф Най да оңды екенін атап өтті.
Оңтүстік Корея саясатындағы жұмсақ күштерге келетін болсақ , 1992 жылы сайланған тұңғыш азаматтық президент Ким Ен Сам, «өзгерістер мен реформалар» саясатын жүргізді, сыбайлас жемқорлықты түптамырымен жоюға, азаматтық қоғам негіздерін қалауға және елдің экономикасын жандандыруға ұмтылды. Президент ел халқының айтарлықтай бөлігі мақұлдаған қоғамды рухани жақсартуға бағытталған реформаларды жүргізе бастады. Оның реформаларының мәніол жаңа экономикалық табыстардың есігін ашу үшін конфуциялық мораль ұстанымдарына негізделген корей халқының рухани дәстүрлерін жандандыруға тырысқан болатын.[2] Алғаш рет Ким Ен Сам жады саясат маңыздылығын түсінді және корей қоғамына «жұмсақ күш» құралын пайдаланды. Нәтижесі жалпы ұлттық көтерілу, патриотизм мен экономикалық белсенділіктің өсуі болды.
ОңтүстікКореядағы«жұмсақкүштің» ерекшелігікоммерциялықбрендтерді«жұмсақ» ресурстарға айналдыру болып табылады: Корея өнімдерінің халықаралық табысты экспорты коммерциялық брендтерді Оңтүстік Корея дипломатиясының «жұмсақ күші» аспектісіне айналдырды. Samsung, LG, Daewoo, Kia, Hyundai сияқты ең ірі Оңтүстік Кореялық компаниялар ең мықты қозғалтқыштар мен турбиналардан бастап смартфондарға және басқа да жоғары технологиялық өнімдерге дейін шығарады. Оңтүстік Кореялық брендтер - әлемдегі ең танымалдылардың бірі болуы - сенімділікпен, өнімнің жоғары сапасымен және оның салыстырмалы бағасына қол жетімділігімен байланысты. Бұл, әрине, чеболдардың (қаржы және өнеркәсіптік топтардың) және бәсекеге қабілетті ортаны құру үшін қолайлы атмосфераны құру саясатын мақсатты түрде жүзеге асыратын мемлекеттік басқарудың еңбегі.[3]
ҚазіргітаңдаОңтүстікКореядаәлемдегібарлықтікелейшетелдікинвестициялардыңшамамен90% -ынжәнеәлемдіксауданыңжартысынқұрайтын500 іріТҰКтізімінекіретін15 компаниябар. Samsung Electronics, LG, Hyundai Motor, SK, Korea Electric Power және Samsung Trading Co компаниясы Азиядағы ең ірі 50 корпорацияның қатарына кіреді.[4]
2012 жылы Корея Республикасының сыртқы сауда айналымы 552,65 млрд. АҚШ долларын құрады (77% 3 чеболдардың қызметіне байланысты), бұл сыртқы сауда саласында елдер бойынша 8-ші орынға ие болды
Корейдіңжаппайжәнедәстүрлімәдениеті, мәдени-ағартушылықалмасу саласындағысаясатКорея Республикасының тиімді «жұмсақ күшті» қалыптасуында маңызды рөл атқарады.
Корей толқыны (Халлю) дегеніміз - бүкіл әлемге Оңтүстік Кореяның заманауи мәдениетін тарату түсінігі.
Халлю үшін бастапқы нүкте 1997 жыл деп саналады. Экономикалық дағдарыс өршіген кезде елде өнеркәсіптің дамуы үшін емес, шоу-бизнестің жоғары табысты саласына салым тарту үшін балама ой пайда болды. Бұл ой өте сәтті болды. Бірнеше жылдан кейін, көрші елдерде корей сериалдары (дорамалардың) және поп-музыкаға қызығушылығы өсті. Бұл құбылыс «Корей толқыны» деп аталды.
Корей сериалдары және әндерімен басталған Kорей толқынына деген қызығушылығы бірте-бірте елдің мәдениетіне қызығушылық тудырды. Фильмдер, музыка, технологиялар, тағамдар, киім, корей косметикасы, яғни, Кореядажасалғанзаттаржылсайынбүкіләлембойыншакөпжанкүйерлержинады. Бұл қызығушылық Корея Республикасы бюджетіне жүздеген миллион доллар әкеледі.
Телевизиялықдрамаларменмузыканыэкспорттаудантүсетінтабыс2003 жылы86 миллиондоллар әкелді. 2008 жылы пайда 220 миллион теңгені құрады және 2010 жылы 330 миллионға жетті. 2014 жылдың алғашқы үш тоқсанында тек музыка, видео контент және байланыс қызметтерін сатудан түсетін түсім 767 миллион АҚШ долларын құрады, бұл 2013 жылмен салыстырғанда 5 пайызға артық.
Қазір Оңтүстік Корея АҚШ-пен және Ұлыбританиямен табысты бәсекелесетін ең ірі он экспорттаушы елдердің қатарына кіреді.
Бүкіләлембойынша«корейліктолқыны» таратудағыеңмаңыздырольдіIT-технологияларойнады. ӘртістерінілгерілетуүшінКореяинтернеттіжәнеұялықосымшалардыбелсендіқолданды. Оларғаосы жергілікті алыптарLG және Samsung компаниясы көмектесті. Олар смартфондарға арналған қосымшаларды әзірледі, олар онлайн режимінде жанкүйерлерге не болып жатқанын қадағалауға мүмкіндік береді.
Корей толкынының арқасында Оңтүстік Кореяда туризм де дамыды. 2014 жылы елді 14 млн шетел саяхатшылар келді, 2012 жылдан қарағанда 4 миллионға көп.
Кореяның туристік саласы қазір гүлденуді бастан кешуде. Көптеген туристер сүйікті фильмдер мен сериалдары түсірілген орындарына баруды, корей жұлдыздары таңдайтын мейрамханаларға және бутиктерге баруға тырысады.
58
«Корейтолқынының» әсерімен адамдар онымен байланысты түрліөнімдердібелсенді түрдесатып алуда. Көрермендер фильмнің кейіпкерлерінде сияқты ұялы телефонды, косметиканы немесе киімді сатып алуға ниеттеледі. Бұны кәсіпкерлер белсенді пайдаланады.
Корей толқыны ұлттық брендтерді белсенді түрде насихаттайды, жергілікті атақты адамдар ондаған есе көп сатылымды арттырып, белгілі бір тауарларды жарнамалауға жиі қатысады. Кәсіпкерлердің айтуынша, «корей толқыны» нарықта және шетелде өз ұстанымдарын нығайтуға мүмкіндік берді.[5]
Оңтүстік Кореядағы туризмнің тағы бір дамыған саласы – медициналық туризм болып саналады. Елге медициналық тексерістен өту үшін көбіне Азия елдерінен келеді, алайда қазіргі кезде басқа да құрлықтардан келушілер саны артуда. Келушілердің басым бөлігі пластикалық хирургияға жүгінеді.
Халықаралық денсаулық сақтау ғылыми-зерттеу орталығы Халықаралық қоғамдық ұйым Medical Tourism Index-пен және Халықаралық қоғамдық қауымдастықпен бірігіп “Медициналық туризм индустриясының жаһандық әлем рейтингі 2016” ұсынды. Бұл рейтинг бойынша Оңтүстік Корея 6-шы орынды иеленді.
Шетелдіктердің Оңтүстік Кореядағы медициналық туризмге деген қызығушылығы жылдан жылға өсуде. Мысалы, 2007 жылы 15 мың шетел науқасы келсе, 2008 жылы27400, 2009 жылы – 60200, 2010 жылы 82 мың адам келді. Сарапшылардың айтуы бойынша, 2018 жылы қаралушыларың саны 400 мыңға жетеді және медициналық қызметтен түскен кіріс 1,34 млрд $ құрайтын болады. [6]
Оңтүстік Корея өзін жоғары білім деңгейі бар ел ретінде де ұсынды.
2010 жылы «CAMPUS Asia» бастамасымен - Солтүстік-Шығыс Азияның, Қытайдың, Жапонияның және Корея Республикасының үш ірі геосаяси ойыншылары қаржыландыратын академиялық ұтқырлық бағдарламасы пайда болады. WGECE NEAT - 2010 конференциясының баяндамасы алмасу бағдарламаларыүшінстандарттарәзірленді, білімберудісубсидиялаудамемлекетүлесіжәнешетелдік капитал алмасу бағдарламаларына инвестиция салу туралы мәселесі қарастырылды. Соңғы 6 жылда Оңтүстік Корея географиялық жағынан бүкіл әлемді алмасу бағдарламалары арқылы қамтыды.
Алмасу бағдарламаларына қосымша, Корея Республикасының Білім министрлігі елдерге алдыңғы қатарлы университеттерінде оқуға арналған гранттар мен стипендиялардың кең спектрін ұсынады. Сонымен, корей ілгерілету академиясы 3 айдан бастап 1 жылға дейін бүкіл әлемдегі студенттерге толық ақы төлеуді ұсынады. Мұндай бағдарламаларды Сеул университеттері (Ихва, Куньмин, Сеул ұлттық университеті, Сеул техникалық университеті, Сонгюнгван университеті және т.б.), сондай-ақ Пусан және Тэджон университеттері ұсынады.
2014 жылы ұлттық білім беру жүйесінің тиімділігі рейтингінде Ұлыбритания, Америка Құрама Штаттары, Жапония және Германия секілді елдердің қатарында бірінші орынды иеленді. Кореяның жоғары оқу орындары Азиядағы үздік университеттер қатарына кіреді. 2016 жылы Корея Республикасының Үкіметі стипендиясына 200-ге жуық студенттер өтініш білдірді.[7]
Елдіңмәдениетінеенудіңнегізгіәдістерініңбіріоныңтүсінігінжетілдіруболыптабылады, олелдің тілін зерттеуге бағытталған. Сонымен қатар, елдің тілін танымал ету өзі «жұмсақ күш» саясатының тиімділігіне әсер етеді: егер елге және мәдениетке қызығушылық бар болса, онда тіл үйренетін адамдардың саны бірте-бірте артып келеді. Осы сәтте мен де осындай жұмсақ күштің әсерінен корей тілін таңдағанымды айтқым келеді. Мен 2015 жылдан бастап К-рор субмәдениетіне қызыға бастадым. Тек музыкасына ғана қызықпай, тіліне де қызықтым. Бұл қызығушылық мені корей тілін оқуға итермеледі.
Оңтүстік Корея шет елде корейтанудың дамуына үлкен қолдау көрсетеді. Біздің бөлім Оңтүстік Кореяның ҚР-дағы елшіліктерімен, Корей мәдени орталығымен тығыз қарым-қатынас жасайды және кафедрада Корея мен Жапония университеттерімен ынтымақтастық туралы 35-тен астам келісім бар. Соның ішінде Хангук шет тілдер университеті, Дэгу университеті, Каннам университеті және т.б.
Келтірілген мәліметтерге сәйкес, Оңтүстік Корея өзінің “жұмсақ күш” саясатын тиімді пайдалануын және нәтижесін де анық көре аламыз.
Қорытындылай келе, , «жұмсақ күш» - «қатты күш» құралдарын пайдаланудан гөрі ұлттың мемлекеттерге қатысты аз зиян келтіретін коммуникативті технологиялар, құралдар мен ресурстардың көмегімен нақты мақсаттарға жету мүмкіндігі.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1.Nye J. Bound to Lead: The Changing Nature of American Power // Basic Books. 1990. 20–21 б.
2.Ким Ен Сам. Новая Корея. 1993. 198 б.
3.Цветкова Н. Н. ТНК в странах Востока. / Восточная аналитика. 2012. №3. 56 б.
4.Forbes журналы бойынша әлемдегі ірі компаниялардың рейтингі. 19.04.2012ж
5.http://bbcream.ru/k-wave-hallyu-fenomen-yuzhnoy-korei/
6.https://cyberleninka.ru/article/v/mirovoy-opyt-razvitiya-i-prodvizhenie-meditsinskogo-turizma-na-primere-yuzhnoy-korei
7.Алматы қаласындағы Корей білім беру орталығының қазіргі мұрағаты
59
Emine Acarsoy
TOBB Üniversitesi Tarih Fakültesinin 3 Sınıf Öğrencisi
Rehber Öğretmen: Abeldayev Jenisbek
TÜRKIYE’DE TÜRKLÜK BILIMI ÇALIŞMALARI
TDK’ nın sözlüğünde Türkoloji, Türklük Bilimi olarak geçmektedir. Türklük biliminin karşılığında ise Türk dili, tarihi, edebiyatı ve halk araştırmalarını konu edinen bilim dalı, Türklük bilgisi, Türkiyat, Türkoloji şeklinde yazmaktadır. Bu bilim için verilen diğer adlar Turancılık, Türkçülük, Türkşinaslık, Türklük uğraşı, Türklük bilgisi, Türktanu, Turqueri ve Türkiyattır. Günümüzde yabancı kökenli Türkoloji teriminin kullanımı azalırken Türkçe bir tanımlama olan Türklük biliminin kullanımı ise giderek yaygınlaşmaktadır. Halil İnacık’a göre:‘’ Türkolojinin, Türk filolojisinin kuruculan oryantalisterdir. 8. yüzyıl Kök-Türk abidelerini keşfeden, bu yazıtlarda eski Türk runik alfabe ile yazılmış en eski Türkçe metni ilk defa çözen W. Thomsen, Türk Lehçeleri lügatını yazan W. Radloff, Orta Asya Türk kavimleri üzerinde en yetkili eserleri yazan V. Barthold hepsi oryantalizm mektebinden yetişmiş Batılı bilim adamlarıdır.’ Türk tarihinin akışını değiştiren, Orhun Abideleri 19. yüzyılda Danimarkalı dil bilimci W.Thomsen tarafından okunmuştur. Thomsen, buluşunu 15 Aralık 1893’te Danimarka Kraliyet Bilimler Akademisi’nde dünyaya açıklamıştır. Orhun Abideleri ile ilgili yazan ilk Türk ise Necib Asım olmuştur. Daha sonra Hüseyin Namık Orkun bir yazı kaleme almıştır ve abidelerin çevirisini yayımlamıştır.
Türklerin Türklük bilim ile ilgili çalışmalarına baktığımızda XI. yüzyılda Kaşgarlı Mahmud tarafından yazılan Dîvânü lugāti’t-Türk en eski örnek olarak karşımıza çıkmaktadır. Kaşgarlı Mahmud, XI. yüzyılda yaşamış eski Türk dili araştırmacısı ve ilk Türklük bilimcidir. İçerisinde sadece Türk boylarının dilleri değil; gelenekleri, inançları, yaşadıkları coğrafya hakkında da geniş bilgiler yer almaktadır. Hatta eserde bir coğrafi harita da bulunmaktadır. Bu ise Türk dünyasının ilk haritasıdır. Buna ek olarak dünyada Japonya’nın gösterildiği ilk haritadır, Japonya’yı ‘’Cabarka’’ olarak yazmıştır. Bu eser sadece gramer kitabı olmaktan çıkıp Türkler hakkındaki ilk ansiklopedik eser olmaktadır. Kaşgarlı Mahmud kitabın başında Kitab-ı Cevahürün Nahv fi Lugati’t- Türk adlı bir Türkçe dil bilgisi kitabının olduğunu söylemiştir fakat bu kitap günümüzde bulunamamıştır. Dîvânü lugāti’t-Türk 20. yüzyıla kadar bulunamamıştur. Nihayet, Meşrutiyet döneminde Diyarbakır’ın soylu ailelerinden gelen Ali Emiri tarafından İstanbul’daki Sahafçılar Çarşısı’nda bulunmuştur. Sonunda Kilisli Muallim Rifat Bey, Talat Paşa ve Ziya Gökalp’in Ali Emiri Efendi’yi ikna etmesi sonucunda kitap yayımlanmıştır. Kilisli Rifat tarafından 22 defter halinde Türkçe’ye çevirir fakat yayımlanmaz. İleriki zamanlar savaş yıllarıydı ve daha sonra sonunda Besim Atalay tarafından yapılan çeviri 1940-1941 yıllarında üç cilt olarak yayımlanmıştır. Kitap diğer lehçelere de çevrilmiştir. Kazak Türkçesine 1997 – 1998 yıllarında Mahmut Kaşkari, Türik Sözdigi adıyla Asgar Kurmaşulı Egeubayev tarafından çevrilmiştir. Bugün tek nüshası Millet Kütüphanesinde bulunmaktadır.
Osmanlı Devletinde de Türklük bilim ile ilgili çalışmalar olduğu görülmektedir. Devlette pek çok fikir akımı çıkmıştır. Bunlardan birisi Balkan Savaşı’ndan sonra etkisi artan Türkçülük akımıdır. Süleyman Paşa, Ahmet Cevdet Paşa, Ahmet Vefik Paşa, Süleyman Paşa, Şemseddin Sami gibi kişiler önemli eserler vermişlerdir. Türkçülüğün ilk döneminde Deguignes’in, ikinci döneminde ise Cahun’un eserleri etkili olmuştur. Mustafa Celaleddin Paşa, Eski ve Yeni Türkler’i 1869’da, Süleyman Hüsnü Paşa ise 1876’da Tarih- i Alem’i yazmıştır. Kendisi bu kitabı askeriyede okutulan ders kitaplarının Batı kaynaklı olduğu için milli ahlaka ve İslam’a uymaması yüzünden yazdığını belirtmiştir. ‘’Avrupa tarihlerindeki Hunların, Çin tarihindeki Hiung-nular olduğunu ve bunların Türklerin ilk dedeleri bulunduğunu ve Oğuz Han’ın Hiung-nu Devleti’nin müessisi (kurucusu) (Mete) olması lâzım geldiğini bize ilk defa öğreten Süleyman Paşa’dır.’’ Bir de Sarf-Türkî (Türkçe Gramer) adında kitap yazmıştır. Ahmet Vefik Paşa, o dönem Darülfunun’da tarih profesörüydü ve Şecere-i Türki (Türklerin Soy Kütüğü) ’yi Doğu Türkçesi’nden İstanbul Türkçesi’ne tercüme etti. Ahmed Vefik Paşa’nın Lehçe-i Osmani (1886) adlı eseri Türkçe’den ve onun lehçelerinden bahsetmekle kalmaz Türk kavimlerinden, Oğuzlardan, Selçuklulardan da bahsetmiştir.1 Şemseddin Sami’nin Kamus-u Türki (1901) adlı eseri Türkçe, Arapça, Farsça ve Batı kökenli kelimeleri karşılaştıran kapsamlı bir sözlüktür.
Osmanlı Devletinde 20. yüzyıl başlarında pek çok Türkçü dernek kurulmuş olup dergiler, gazeteler çıkarmışlardır. Ayrıca bu dönemde Çarlık Rusya’nın baskıları Türkçülük fikrinin oluşmasına zemin hazırladı ve Zeki Velidi Togan, Yusuf Akçura gibi bilim adamları Osmanlı Devleti’ne gelmiştir. Onların gelmesiyle beraber Türkoloji araştırmalarında önemli bir yeri olan Rusya’nın ilim geleneği de gelmiştir. Cumhuriyet ile beraber Türklük bilimi çalışmaları hız kazanmıştır. 1924 yılında Atatürk’ün talimatıyla Türkiyat Enstitüsü kurulmuştur. Türkiyat Enstitüsü Türkiye Cumhuriyetinde Bakanlar Kurulu kararı ile kurulan ilk ve tek ilmî enstitüdür. Türkiye’nin ilk Türkoloji enstitüsüdür. Başkanlığına ise Fuad Köprülü getirilmiştir. Daha sonra
1 Zeynep Korkmaz, ‘’Ahmet Vefik Paşa’’, 3 Mayıs 1986, TDK, s.92.
60