73
.pdfОңғарова Е.М.
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Ғылыми жетекші: PhD, профессор Гирай Сайнур Дерман Сакария университеті, Түркия
ЭНЕРГИЯ РЕСУРСТАРЫНЫҢ ҚАУІПСІЗДІГІ ЖӘНЕ ҒАЛАМДЫҚ ҚАТЕРЛЕР
Геосаясат теориясы халықаралық қатынастар әдебиетінде реализм ағымынан тараған маңызды теория ретінде пайда болды. Геосаясат, географиялық аймақтарға байланысты пайда болған күш күресін қарастырғанда болашақта орын алуы мүмкін оқиғаларды талдау мақсатында тарихқа жүгінеді. Геосаясатты өз ішінде Кжеллен (Kjellen) 3 тақырыпқа бөліп қарастырады. Оның айтуынша геосаясат бір мемлекеттің басқа мемлекеттермен қатынастарында шешуші рөл атқаратын жергілікті орналасқан жерін (topopolitik), бір мемлекеттің жер беті құрылымын (morfopolitik) және мемлекет жерінің физикалық қасиеттерін қамтиды. Энергетика және геосаяси арасындағы тығыз байланыстың мұнай және газ сияқты энергетикалық ресурстар геосаяси тұрғыдан иесі болу үшін билік тұрғысынан негізгі рөлін көруге мүмкіндік береді. Сондықтан осы ресурстар экономикалық даму және әлемдік жүйенің жұмыс істеуі үшін негіз болып табылады. Осы кезде «энергетикалық геосаясат» тұжырымдамасы маңызға ие болды. Геосаяси көзқарастың энергетикалық саясат жөніне әсер етуі жаһандық энергетикалық парадигманың симметриялық таралуына ие көмірден асимметриялық таралуына ие мұнайға қарай жүзеге асқан өзгерістер нәтижесі болды (Doğan, 2013:106).
Энергиягеосаясатымұнайжәнетабиғигазкенорындарыаймақтарынсондай-ақэнергиятранзиттік бағыттармен бір-бірімен өзара байланысқан елдерді қамтиды. Энергия ресурстарының маңызына бағытталған осы энергия көздерінің барлығының ие болған маңызын білдіру үшін Мерт Билгин тарапынан «Энергетикалық саясаттың жаңа макеті» (Neopolitics) тұжырымдамасы дамыды. Оның айтуынша әлем мемлекеттері энергетикалық ресурстарға ие және ие емес деп екіге бөлінеді. Бұл жағдай екі жақтың арасындағы геосаяси күресті тереңдетуде. Сонымен қатар, энергия көздерін көшіқон маршруттары, осы тұрғыда геосаяси маңызға ие. Осы маңыздың бір қолы ретінде энергия көздері және бұл ресурстардың аударылған желілерін бақылап отырғандардың тек қана экономикалық емес саяси мағынада да күші бар болып табылады (Arıboğan and Bilgin, 2009:110).
Бүгін, қырғи-қабақ соғыс кезеңінің қалыптасқан идеологиялық айырмашылықтарын геосаяси көзқарас орнына энергия көздерінің геосаяси ахуалы орын алды. Жаңа энергия геосаясаты контекстінде энергетикалық ресурстарды бақылау сондай-ақ энергетикалық маршрутты анықтау геосаяси бәсекелестік нысанасына айналды (Doğan, 2013:100).
Энергетикалық қауіпсіздік парадигмасы бүгінгі таңда ең маңызды мәселелердің бірі болуының негізгі себептерінің арасында энергия көздеріне ие болу үстем күш болудың элементі ретінде қарастырылады. Мұнай дәуірінің әлемдік көшбасшы АҚШ-тың көшбасшылығын сақтау мақсатында мұнайдың орнына үстемдік етуі әбден мүмкін болып табылатын табиғи газға міндетті көшбасшы болуы; мұнайдан газға көшудің экономикалық, технологиялық және әлеуметтік аспектілеріне қалауынша қол жеткізуі үшін бірдей уақытта мұнайға үстемдігі болуы тиіс. Энергиямен жабдықтау қауіпсіздігін әсер ететін факторлар экономикалық географиялық және саяси болып үш негізг бойынша қарастырылады. Экономикалық аспектіден болжанған немесе дәлелденген қор және өндіріс; шетелдік елдерге энергетикалық тәуелділіктің жалпы деңгейі, әсіресе энергетикалық импортқа тәуелділіктер, ағымдағы/әлеуетті сауда көлемі, табыс, бағасы, сұраныстың баға икемділігі және қолжетімділігі, импортжәнеэкспортсубсидияларжәнесалықрельефжәнеынталандыру, энергетикалықсауда-саттық бағамы, көлік және сақтау мүмкіндіктері мен шығындары, қалдықтарды, инвестициялық және шығындардыңболмауы, мұнайтұтыну деңгейініңөзгеруісияқтыфакторларэнергетикалыққауіпсіздік тұрғысынан ықпалды болып көрінеді. Энергия көзінің резервінің болуы, бір елдің экономикалық, саяси, әлеуметтік форматыныңтұрақтыжалғасуынаоңүлесқосаалуыменқатар, ресурстарыбарелдер мен аймақты саяси тұрақсыздыққа итере отырып, тұтынушы және транзиттік елдерде энергетикалық қауіпсіздікті, сондай-ақ өндіруші елде сұраныс қауіпсіздігі тұрғысынан қатерлер тудыруда. Энергетикалық қауіпсіздікте географияның әсері әсіресе энергия көздерінің қазба резервтерінің мөлшері, сапасы мен геологиялық тереңдігі, тұтынушыға ұзақтығы және беру бағыты стратегиялық және геосаяси табылған аймағы, энергиямен жабдықтау қауіпсіздігін әсер ететін факторлардың бірі болып табылады. Елдер мен өңірлер арасындағы энергияны тасымалдауда көлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін, энергиякөзінесәйкестиісті беру әдісіжәнемаршруттыанықтау, энергияны беру жолы және маршруттарды көп векторлы қылу/ әртараптандыру, тұтынушының түрлі жеткізушілерге қол жеткізуі, ішкі нарықта тұтынушыға қолжетімділік тұрғысынан, энергетиканың үнемді болуы тұрғысынан қамтамассыз ету/жабдықтау қауіпсіздігін арттыруға мүмкіндік береді (Mikail, 2008:201).
301
Энергия өндіруі, маршруттары және тасымалдауы Каспий маңындағы басқа елдер сияқты Қазақстан, энергия көздерін сыртқы нарықтарға тасымалдауда қиындықтарға тап болды. Уақыт өте келе шетелдік инвестициялар мен энергия желілерін салу мүмкіндігіне ие болды. Нұрсұлтан Назарбаевтың көп қырлы саясаты арқылы көп векторлық электр желілері пайда болды. Қазақстан көрші елдер әсіресе Орталық Азиядағы терроризм, діни экстремизм және заңсыз есірткі айналымымен күресіпкеледі. Бұлпроцестіңсебептерінәтижесінде, Ауғанстан, Пәкістан, Иран, Ирак, ҚытайШыңжаң облысы менОрталықАзиядағыкөптегенелдердегіқиынәлеуметтік-экономикалықжағдайжәнетолық емес саяси реформалар теріс әсер етуде. Небәрі кеше ғана Қырғызстан аймақтық тұрақсыздықтың жаңа көзіне айналды. Бағымсыз ұлт ретінде, халықаралық қатынастарда тәуелсіз Қазақстан мемлекеті өз мүддесіне сай шет мемлекеттерде дипломатиялық және консулдық өкілдерін қалыптастыру, соның ішінде БҰҰ-ның мамандандырылған мекемелерімен қатар халықаралық ұйымдарға, халықаралық ісшараларға қатысу құқығын алды. 1991 жылы 2 желтоқсанда президенттік сайлаудан кейін Назарбаев отандық және шетелдік журналистер үшін ұйымдастырылған баспасөз мәслихатында Қазақстан Республикасының сыртқы саясатының негізгі аспектілерін білдірді. Оларға мыналар жатады:
-Еуропа мен Азия арасындағы орта позицияға ие Қазақстан екі құрлықтың арасындағы көпір;
-ШығыснемесеБатыстағыбарлықәлемдегіелдерменэкономикалықжәнесаясиқарым-қатынастар құру, әлемде әрбір елге Қазақстанның ашықтығы;
-Қазақстан Азия құрлығымен ғана шектелуі емес. Азия мен Еуропа арасындағы ақылға қонымды тепе-теңдік құрады;
-сондай-ақ Қазақ халқының Түрік халықтарымен терең тамыры бар екендігін ұмытпау керек (Seydumanov, 2011: 9).
2010 жылғы 1 қаңтарда Қазақстан, Беларусь және Ресей арасындағы Кеден одағы құрылды. Үш мемлекеттің интеграциясы келесі кезеңі «Бірыңғай экономикалық кеңістікке» өтуге нормативтікқұқықтық база жасауға тырысады. Бұл прогресстен кейін үш ел 2015 жылғы 1 қаңтарынан бастап бірыңғай экономикалық кеңістікке өтті. Назарбаев Орталық Азияда аймақтық интеграция жасау үшін бірқатар бастамалар жасаған болатын. Аймақтық қаланған құрылымдар 1994 жылы негізі қаланған Орталық Азия одағы, 2001 жылы негізі қаланған Орталық Азия экономикалық форумы, 2002 жылы негізі қаланған Орталық Азия ынтымақтастық ұйымы болып табылады. Алайда, Қазақстан, аймақтағы елдерге айтарлықтай қолдау көрсетуді жалғастыруда. Мысалы, 2010 жылы қайғылы оқиғалар ошағы болған Қырғызстанға 10 млн доллар тұратын материалдық, гуманитарлық көмек көрсеткен болатын. Қазақстан, КСРО елдері арасында КСРО-дан кейін мұсылман ел ретінде бірінші рет алғашқы болып ЕҚЫҰ-ғатөрағалықетті. Біржылбойы, ұйымғатөрағалықетуімен, Қазақстандамығанелдерменбүкіл халықаралық қоғамдастықтарға Орталық Азияға қатысты көзқарастарын өзгерте білді. Аймақтағы шиеленістің негізгі көзі Ауғанстанның, Ауған экономикасын қалпына келтіруді жеделдетуді сұрады және қаржылық қолдау жасады. Қазақстан 2010 жылы ЕҚЫҰ-ға төрағалығымен қатар ШЫҰ-на төрағалықты мойнына алды. ШЫҰ төрағалығымен Қазақстан ұлттық басымдықтарына емес өзара сенім, теңдік, мәдени әртүрлілікті құрметтеу, жалпы дамуға бағытталып, экономикалық, мәдени, қауіпсіздік, сауда, саласында ұйымның бүкіл мүшелеріне қатысты мәселелер бойынша басшылық етті және гуманитарлық ынтымақтастық мәселелерін талқылады. Бүгін ШЫҰ аймақтағы тұрақтылықтың маңызды факторы болып табылады. 2004-2011 жылғы ШЫҰ елдері өңірлік лаңкестікке қарсы құрылымы (ААТҚ) келісім бойынша 500 лаңкестік шабуылға жол берілген жоқ. Ұйымның мүшелері 2010 жылғы 15 маусымда ШЫҰ отырысында 2011-2016 жылдарға арналған есірткіге қарсы стратегиясын қабылдады (Mantusov, Bukin, 2000:98).
Қазіргі уақытта, Қытай құрлықтан ЕО базарлары сондай-ақ Таяу Шығысқа енгізу үшін барған сайын ниетті болып табылады. Орталық Азиядағы энергетикалық ресурстарды бақылау сондай-ақ, Түркия, Ираннан тыс көлік жолдары үшін бәсекеге қатысушы Үндістан мен Оңтүстік Корея болып табылады. Сонымен қатар Орталық Азия транзиттік аймақта айналуда. Сондай-ақ, аймақ терроризм, діни экстремизм және есірткі саудасын таратуға қол жетімді. Екінші жағынан бұл процестің себептері Орталық Азиядағы көптеген елдерде саяси реформалар болмауы, күрделі әлеуметтік-экономикалық жағдай және Ауғанстан, Пәкістан, Иран, Ирак, Қытайдың Шыңжаң аймақтағы тәртіпсіздіктер өңірге теріс әсер етеді. Содан кейін облыстық тұрақсыздықтың жаңа көзі Қырғызстан болды. Барлық осы аймақтық шиеленіске қарамастан Қазақстан өзін қақтығыс толы әлемнен сақтай алды. КСРО-дан кейін басқа посткеңестік елдерде болған қақтығыстың ешқайсысы Қазақстанда жүзеге асырылған жоқ. Қазақстанда 1990 жылдан бастап Нұрсұлтан Назарбаев көпвекторлы қауіпсіздік бастамалары (ШЫҰ, ұжымдық қауіпсіздік ұйымы, ЕҚЫҰ, АӨСШК) арқылы бейбітшілікке қол жеткізілгенін көре аласыз.
Аймақта қысқа және орта мерзімді жаһандық қауіп-қатерлерге халықаралық лаңкестік, діни экстремизмжәнеесірткібизнесікіреді. АлАуғанстандасаясижәнеәскерижағдайүздіксізнашарлауда. Америкалықтар мен олардың одақтастары Ислам сепаратизміне қарсы шайқаста әлі күнге дейін
302
сәтсіздікке ұшырауда. Ауғанстандағы жағдайдың дамуын бағалауда елемеуге болмайтын маңызды аймақтар Ирактағы әсіресе Таяу Шығыстағы басқа да аймақтағы өсіп келе жатқан Ауғанстан байланысы болып табылады. Көптеген сарапшылар Талибанды Ауғанстанда күшке ие болып қана қоймай сондай-ақ Орталық Азияға енгізу тырысқанын да елеп отыр. Осы орайда, 1999-2000 қайғылы оқиғалардың қайталау өте мүмкін. Қазіргі уақытта Ауғанстанда даудың шешiлуi туралы қарама қарсы екі көзқарас басым. Ауғанстандағы жағдайды басқару және табысқа жету үшін тек қана елдегі барлық шетелдік әскерлер шығарылғаннан кейін мүмкін. Екіншісі бейбітшілік тек қана Талибан толық жеңілгеннен кейін мүмкіндігінше ақиқат бойынша құрылатын болады. Бұл болашақ Батыс Ауғанстанды қалпына келтіру үшін Орталық Азия елдерінің қатысуын арттыру күн тәртібіне келетін болады. Сондай-ақ, бұл елде төтенше қауіп-қатерлер туындайтын болса солтүстік аймағында мәселені шешу үшін қауіпсіздік аймағын жасау қажет болады. Ол үшін Орта Азиядан келген көмекті солтүстік аймаққа бағыттау керек. Солтүстіктен Орта Азия аймағына тасымалданатын есірткі мен террористтерді алдын алуды қамтамасыз ететін бір құрылым қалыптастыру керек. Ауғанстан үшін әлеуметтік-экономикалық және гуманитарлық жобалар әдетте, ШЫҰ арқылы жүзеге асырылуда. Бұл ұйым Ауғанстаннан халықаралық коалиция күштері шығарылғаннан кейінгі туындауы мүмкін проблемаларды мойнына алуға мәжбүр қалуы әбден мүмкін. Бүгін Қазақстан жаңа қауіп- қатерлергеқарсыелдіңәлеуметтік-экономикалықжәнесаясидаму жоспарыніскеасырукүнтәртібінде тұр. Осы бастамалардың нәтижелері әлемдік тез өзгерген геосаяси болмысын ескере отырып ең тиімді және дәл уақытында қабылданған шешімге тәуелді. Жалпы көшбасшы АҚШ пен Қытай арасындағы егеменмемлекетҚазақстанперифериялықмемлекетболыптабылу ерекшеліктерінсебебіәлсізжоғары технологиялық өнеркәсіппен бірге экономикасын энергиямен бағыттауынан туындап отыр (Османов, 2005: 52).
Кеңес Одағы тарағаннан Қазақстан тәуелсіздікке ие болып бір полярлы әлем адамзат үшін бейбітшілік келтірудің орнына халықаралық терроризм әлемін алып келді. Бір полярлықтың антитезі көпполярлықболуытиіс. Осығанбайланыстыжаһандықдержавалардың жаңаорталықтарыаймақтық топтар сондай маңызды болуы мүмкін. Бүгін, Қытай әлемдегі ең ірі армияға ие және Американың экономикасынан үстем болуымен ерекшеленеді. Қарулы материктер арасы DF-31 зымырандары және әуе кеме базасы салды. Кеңес одағының супердержаваның Ресей ірі экономикалық дағдарыста болып табылады. Оның ұлы күшінің мөлшері әлемнің кез келген еліне тіпті Америкаға жөнделмейтін зақым келтіруі мүмкін ядролық ракетаға ие болуымен супер қуатты болып табылады. Біріншіден, Ресей коммунистік жүйе жойылғаннан кейiн Батыстың толық серіктес ретінде қабылдайтынына сенді.
Әдебиеттер
1.DOĞAN, Merve vd., (2013), Dunyada Fosil Kokenli Kaynakların Rezervleri ve Geleceği,International Security Congress, Kocaeli University Press, 1st Edition, April, Kocaeli
2.ARIBOĞAN, D. Ülke and BİLGİN, Mert (2009), “New Energy Order Politics Neopolitics: From Geopolitics to Energeopolitics”, Uluslararası İlişkiler, Vol:5, No:20, Winter, pp. 109-132.
3.MIKAIL, Elnur Hasan (2008), Putin Döneminde Rusya, İQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul
4.SEYDUMANOV, S.T (2011), Respublika Kazakhstan: Dostijenya Nezavisimosti I Vzglad v Budushee, KİSİ, Almatı. (СЕЙДУМАНОВ, С.Т (2011), Республика Казахстан: Достижения Независимости и Взгляд в Будущее, КИСИ, Алматы)
5.MANTUSOV, V.B. ve BUKİN, D.V. (2000), Osobennosti İ Problemi Sotrudniçestva Stran SNG V Kaspiskom Regiyone, Elista-Djangar, Moskva.
6.OSMANOV, J (2005), Sovremennoye Sostoyanye Şelfovih Mestorojdeni Neftegazovogo Kompleksa Respubliki Kazakhstan, Neft İ Gaz, Almatı.
303
МАЗМҰНЫ – СОДЕРЖАНИЕ ШЫҒЫС ЕЛДЕРІНІҢ ТАРИХЫ, ЭКОНОМИКАСЫ ЖӘНЕ САЯСАТЫ
Бактыбекова М. ҚЫТАЙ КОММУНИСТІК ПАРТИЯСЫНЫҢ ХІХ СЬЕЗІНДЕГІ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ |
|
МӘСЕЛЕЛЕР..................................................................................................................................................... |
3 |
Beisen A. CHINA'S SECURITY CONCEPT AND ITS OPERATION WITHIN THE FRAMEWORK OF |
|
THE SCO............................................................................................................................................................. |
6 |
Ділтан М. «ҚЫТАЙЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІГІ БАР СОЦИАЛИСТІК МӘДЕНИЕТ» |
|
САЯСАТЫНЫҢ МӘНІ..................................................................................................................................... |
9 |
Ерден А.Е. ЭКОЛОГИЧЕСКАЯ ПРОБЛЕМА КИТАЯ В СВЕТЕ РЕШЕНИЙ XIX ВСЕКИТАЙСКОГО |
|
СЪЕЗДА КПК .................................................................................................................................................... |
11 |
Искакова З. ҚКП ХІХ СЪЕЗІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ШЕШІМДЕРІНІҢ ТАРИХИ МАҢЫЗЫ.............................. |
14 |
Керімбаев Е.А. ҚЫТАЙДЫҢ «ЖҰМСАҚ КҮШ» САЯСАТЫНДАҒЫ КОНФУЦИЙ |
|
ИНСТИТУТТАРЫНЫҢ ОРНЫ....................................................................................................................... |
18 |
Бейсенбаев О.Т. «ЖІБЕК ЖОЛЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ БЕЛДЕУІ» БОЙЫНДАҒЫ ОРТАЛЫҚ АЗИЯ |
|
ЕЛДЕРІНІҢ ЫНТЫМАҚТАСТЫҒЫ ........................................................................................................... |
20 |
Сартова А. ДӘСТҮРЛІ ҚЫТАЙ ФИЛОСОФИЯСЫНЫҢ ҚЫТАЙ САЯСИ ЖҮЙЕСІНЕ ЫҚПАЛЫ..... |
23 |
Халыкова Ф.А. ҚЫТАЙДЫҢ ҚАЗІРГІ ҰЛТТЫҚ БРЕНДІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ САЯСАТЫ....... |
26 |
Малимова А. ПАРСЫ ШЫҒАНАҒЫНДАҒЫ АРАБ ЕЛДЕРІМЕН ОРТАЛЫҚ АЗИЯ МЕМЛЕКЕТТЕРІ |
|
АРАСЫНДАҒЫ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТАРЫНЫҢ ДАМУ МӘСЕЛЕЛЕРІ................................................. |
30 |
Бекжанова С.Г. ЖАПОН ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМУЫНА ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ОРНАЛАСУЫНЫҢ |
|
ӘСЕРІ.................................................................................................................................................................. |
32 |
Бітіс Г.Е. ҚАЗАҚ АҒАРТУШЫЛАРЫНЫҢ ЖАПОНИЯҒА ҚАТЫСТЫ КӨЗҚАРАСТАРЫ.................. |
36 |
Данияр Ф. ПРИВЛЕКАТЕЛЬНОСТЬ КАЗАХСТАНА ДЛЯ ЮЖНОЙ КОРЕИ В НЕФТЕДОБЫВАЮЩЕЙ
ОТРАСЛИ .......................................................................................................................................................... |
39 |
Дулат А. ҚАЗАҚСТАН МЕН КОРЕЯДАҒЫ ҚАРТТАР МӘСЕЛЕСІ ЖӘНЕ |
|
ОЛАРҒА ҚАТЫСТЫ МЕМЛЕКЕТТІҢ ӘЛЕУМЕТТІК САЯСАТЫ............................................................ |
43 |
Бекмурат Р. РОЛЬ АГЕНТСТВА «СИНЬХУА» В ФОРМИРОВАНИИ МЕЖДУНАРОДНОГО |
|
ИМИДЖА КИТАЯ........................................................................................................................................... |
45 |
Исмаилова С.Ж. ИСТОРИЯ РАЗВИТИЯ КУЛЬТУРНОЙ ПОЛИТИКИ РЕСПУБЛИКИ КОРЕЯ |
|
В 1948 – 2003 ГГ................................................................................................................................................ |
46 |
Кантаева М. СТАТУЭТКИ ДОГУ: ВОПРОСЫ ПРОИСХОЖДЕНИЯ........................................................ |
50 |
Қуатова Х. ЖАПОНИЯДАҒЫ ОЗЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫҢ ДАМУЫ: ҚАЗАҚТАН ҮШІН |
|
ҚАЖЕТТІЛІГІ МЕН ТӘЖІРИБЕСІ................................................................................................................. |
52 |
Наби К. Х. РОЛЬ ТРАНСНАЦИОНАЛЬНЫХ КОРПОРАЦИЙ В ЭКОНОМИЧЕСКОМ РАЗВИТИИ |
|
СТРАН АТР (НА ПРИМЕРЕ ЯПОНИИ)......................................................................................................... |
54 |
Серікқан А. ОҢТҮСТІК КОРЕЯ САЯСАТЫНДАҒЫ «ЖҰМСАҚ КҮШ» (SOFT POWER) ..................... |
57 |
Emine Acarsoy. TÜRKIYE’DE TÜRKLÜK BILIMI ÇALIŞMALARI ............................................................. |
60 |
Тажадин А.Ж. ТҮРКІ СФРАГИСТИКАСЫ:МӨРЛЕРДІҢ ШЫҒУ ТАРИХЫ ЖӘНЕ ТҮРЛЕРІ.............. |
62 |
Ахмедова Ұ. СИРИЯ МӘСЕЛЕСІ – МҮДДЕЛЕР ТОҒЫСЫ........................................................................ |
65 |
Келешоглы М. М. ИСТОРИЯ НАПИСАНИЯ НАЦИОНАЛЬНОГО ГИМНА ТУРЦИИ............................ |
67 |
Юсупова Д. АЛТУН ЯРУҚ ЕСКЕРТКІШІНІҢ ТАРИХИ ЛИНГВИСТИКАЛЫҚ СИПАТТАМАСЫ...... |
70 |
Куралбек К. ВЛИЯНИЕ ИНДО-ПАКИСТАНСКОГО КОНФЛИКТА НА СОВРЕМЕННОЕ |
|
РАЗВИТИЕ СТОРОН: ПРОБЛЕМЫ И ЕЕ РЕШЕНИЕ.................................................................................. |
73 |
Токеева А.А. «ОДИН ПОЯС - ОДИН ПУТЬ»-ПУТЬ К ВЗАИМНОМУ ПРОЦВЕТАНИЮ ....................... |
75 |
Телеуғалиева С.С. ОСОБЕННОСТИ КИТАЙСКОЙ ПОЛИТИКИ «МЯГКОЙ СИЛЫ» |
|
В РЕСПУБЛИКЕ КАЗАХСТАН ...................................................................................................................... |
79 |
Юсупова Т. КАЗАХСТАН И XIX СЪЕЗД КПК: НОВЫЕ ГОРИЗОНТЫ РАЗВИТИЯ............................... |
81 |
Арабова А. ИНФОРМАЦИОННАЯ ВОЙНА В АРАБСКОЙ ВЕСНЕ .......................................................... |
84 |
Гадиров Ф. ЕГИПЕТ ПРИ ХОСНИ МУБАРАКЕ........................................................................................... |
86 |
Сайдалиева Д. ИРАННЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ ЖӘНЕ ОНЫ ШЕШУДІҢ ЖОЛДАРЫ..... |
89 |
ШЫҒЫС ТІЛДЕРІНІҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ |
|
Әшімхан Д.Е. «АБАЙ ЖОЛЫ» РОМАН-ЭПОПЕЯСЫНДАҒЫ ТҰРМЫСТЫҚ РЕАЛИЙЛЕРДІҢ |
|
ПАРСЫ ТІЛІНЕ АУДАРЫЛУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ......................................................................................... |
92 |
Камирдинова Н.С. ДИПЛОМАТИЧЕСКАЯ ПЕРЕПИСКА И ЕЕ ХАРАКТЕРИСТИКИ........................... |
96 |
Камирдинова Н.С. ВЕРБАЛЬНАЯ НОТА КАК СЛУЖЕБНЫЙ ДОКУМЕНТ ДИПЛОМАТИЧЕСКОЙ |
|
ПЕРЕПИСКИ..................................................................................................................................................... |
99 |
Тоқтар Б.А. «ТАҒАМ» КОНЦЕПТІСІНІҢ ЛИНГВОМӘДЕНИ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ( ҚАЗАҚ ЖӘНЕ |
|
ҚЫТАЙ ТІЛДЕРІ НЕГІЗІНДЕ) ........................................................................................................................ |
102 |
304 |
|
Умурзакова Л. Р. ҚЫТАЙ АНТРОПОНИМДЕРІНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ................................................... |
105 |
Қанапия А.Б. ҚАЗАҚ-ЖАПОН ДҮНИЕТАНЫМЫНДАҒЫ «ЕРКЕК» ЖӘНЕ «ӘЙЕЛ» КОНЦЕПТІЛЕРІНІҢ |
|
ТІЛДЕГІ КӨРІНІСІ: САЛЫСТЫРМАЛЫ-САЛҒАСТЫРМАЛЫ ТАЛДАУ............................................... |
107 |
Орынбасарқызы Д. КОРЕЙ ТІЛІНДЕГІ (ЖАН-ДҮНИЕ) ТҮСІНІГІ................................................... |
110 |
Тапенова Г. ЖАПОН ТІЛІНДЕГІ СЫПАЙЫ СӨЙЛЕУ ТҮРЛЕРІ............................................................... |
112 |
Тәжібай Ш.Б. КОРЕЙ ЖӘНЕ ҚАЗАҚ ТІЛДЕРІНДЕГІ СЫПАЙЫЛЫҚ ДЕҢГЕЙІНІҢ ФОРМАЛДЫҚ |
|
КӨРСЕТКІШТЕРІ ............................................................................................................................................. |
115 |
Сулейменова А., Мамекпаева И. КОНТАКТОЛОГИЯ: ВЛИЯНИЕ ТЮРКСКОЙ КУЛЬТУРЫ НА |
|
ЕВРОПЕЙСКУЮ КУЛЬТУРУ (НА МАТЕРИАЛЕ АНГЛИЙСКОГО ЯЗЫКА)......................................... |
117 |
Жумашева М.А. ПАРСЫ ТІЛІНДЕГІ ТҮРКІ СӨЗДЕРІ МАҒЫНАСЫНЫҢ КЕҢЕЮІ МЕН |
|
ТАРЫЛУЫ......................................................................................................................................................... |
120 |
Moldakul M.B. TURKISM IN DIFFERENT LANGUAGES IN THE WORLD ............................................... |
122 |
Бейсенбинова Ж. Б. ӘЛІШЕР НАУАИДІҢ САЛЫСТЫРМАЛЫ ТІЛ БІЛІМІНЕ КӨЗҚАРАСЫ.............. |
125 |
Мухтар Р. ВОСТРЕБОВАННОСТЬ ЯПОНСКОГО И КОРЕЙСКОГО ЯЗЫКОВ В КАЗАХСТАНЕ....... |
127 |
Сабитова Ф. ИЗУЧЕНИЕ КУЛЬТУРНЫХ ОСОБЕННОСТЕЙ УСТНОЙ КОММУНИКАЦИИ |
|
В КОНТЕКСТЕ ДЕЛОВОГО ОБЩЕНИЯ ПОСРЕДСТВОМ ВИДЕОУРОКОВ......................................... |
129 |
Иркеналиев А.Н. РЕЧЕВЫЕ СТРАТЕГИИ И ТАКТИКИ В ПОЛИТИЧЕСКОМ ДИСКУРСЕ................... |
131 |
Пахатинская В.Ю. МЕЖКУЛЬТУРНАЯ КОММУНИКАЦИЯ КАК ФОРМА ОБЩЕНИЯ И |
|
ВЗАИМОПОНИМАНИЯ ЛЮДЕЙ.................................................................................................................. |
134 |
ӘДЕБИЕТТАНУ ДИСКУРСЫНДАҒЫ ШЫҒЫС ЕЛДЕРІ ӘДЕБИЕТІ ЖӘНЕ |
|
АУДАРМА МӘСЕЛЕЛЕРІ |
|
Юсупова Б.А. ТУРИЗМ САЛАСЫНДАҒЫ МӘТІНДЕРДІ ҚЫТАЙ ТІЛІНЕН АҒЫЛШЫН ТІЛІНЕ |
|
АУДАРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ................................................................................................................................... |
137 |
Аймаханова А.Ш. ТҮРКІ ХАЛЫҚТАРЫНДАҒЫ ЭПИТАФИЯЛЫҚ ӨЛЕҢДЕР .................................... |
140 |
Изимова А.С. XX ҒАСЫРДЫҢ БАС КЕЗІНДЕГІ ҚАЗАҚ ЖӘНЕ ТҮРІК ӘДЕБИЕТІНДЕГІ РУХАНИ |
|
ЖАҢҒЫРУ......................................................................................................................................................... |
143 |
Алина А. МҰҚТАР ӘУЕЗОВ ПЕН КИМ ДОН ИННІҢ ШЫҒАРМАЛАРЫНДАҒЫ «ҰЛТТЫҚ ИДЕЯ» |
|
ҰҒЫМЫ ............................................................................................................................................................. |
146 |
Байтұрсын А. МИХАИЛ ПАК ПРОЗАСЫНЫҢ КӨРКЕМДІК ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ.................................... |
149 |
Мұсылманқұл Б. КОРЕЙ ПОЭЗЗИЯСЫНДАҒЫ ФЛОРИСТИКАЛЫҚ ОБРАЗДАРДЫҢ |
|
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ.............................................................................................................................................. |
152 |
Сермухаметова Б. КИМ СОВОЛ ЛИРИКАСЫНДАҒЫ ФОЛЬКЛОРЛЫҚ ДӘСТҮР............................... |
154 |
Тәжіғұлова Г.Қ. ҚАЗІРГІ КОРЕЙ ӘДЕБИЕТІНДЕГІ ӘЛЕУМЕТТІК-ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ІЗДЕНІСТЕР |
|
(ЛИ МУН ЁЛЬ ШЫҒАРМАСЫ НЕГІЗІНДЕ)................................................................................................. |
156 |
Муханбеткалиева А.А. THE DEFINITION OF A TEXT IN LITERARY TRANSLATION........................... |
159 |
ШЫҒЫС ЕЛДЕРІНІҢ ДІНІ, МӘДЕНИЕТІ, ҚОҒАМЫ |
|
Көшен Г.А. КОНФУЦИЙ ЖӘНЕ ОНЫҢ ШӘКІРТТЕРІНІҢ ІЛІМІНДЕГІ АДАМГЕРШІЛІК |
|
ИДЕЯСЫ............................................................................................................................................................ |
161 |
Кайраткызы А. ТРАДИЦИОННАЯ СЕМЬЯ В СОВРЕМЕННОМ КИТАЙСКОМ ОБЩЕСТВЕ ............. |
163 |
Мақсут А. ҚЫТАЙ ХАЛҚЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ МЕРЕКЕЛЕРІ........................................................................ |
166 |
Есетова Ж.А. ОҢТҮСТІК КОРЕЯДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ НЕКЕЛЕР: ПРОБЛЕМАЛАРЫ МЕН |
|
ПЕРСПЕКТИВАЛАРЫ..................................................................................................................................... |
168 |
Нуржаева A.M. СОХРАНЕНИЕ «КИТАЙСКОЙ ИДЕНТИЧНОСТИ» В УСЛОВИЯХ |
|
ГЛОБАЛИЗАЦИИ............................................................................................................................................. |
170 |
Кәмәлиева А.С. ПРОБЛЕМА СТАРЕНИЯ В ЮЖНОЙ КОРЕЕ; ПРИЧИНЫ И ПУТИ РЕШЕНИЯ.......... |
173 |
Ниязова А.Е. ҚЫТАЙДЫҢ ДӘСТҮРЛІ ЫРЫМ-ТЫЙЫМДАРЫ.............................................................. |
175 |
Скатова Д. ҚЫТАЙДЫҢ ДӘСТҮРЛІ РУХАНИ МӘДЕНИЕТІ ЖӘНЕ ОНЫҢ МОДЕРНИЗАЦИЯ |
|
ПРОЦЕСІНЕ ӘСЕРІ.......................................................................................................................................... |
178 |
Абильдашова А.Ж. ПРОБЛЕМА ИДЕНТИЧНОСТИ В ЯПОНСКОМ ОБЩЕСТВЕ: ОТНОШЕНИЕ |
|
К «ХАФУ».......................................................................................................................................................... |
180 |
Құрманғалиева А., Бахытжанова А. ҚАЗАҚ ЖӘНЕ ТҮРКІ ХАЛЫҚТАРЫНДАҒЫ ОЮ-ӨРНЕКТЕР |
|
СИМВОЛИКАСЫ............................................................................................................................................. |
182 |
Қызыке Л. МИМАР СИНАННЫҢ СӘУЛЕТШІЛІК ӨНЕРІ ......................................................................... |
185 |
Сарсен Ш.М. МУЗЫКАЛЫҚ АСПАПТАРДЫҢ ЭТНОМӘДЕНИ КӨРІНІСІ............................................. |
187 |
Алимжанова Ұ. КОРЕЙ ХАЛҚЫНЫҢ ҚАЗАҚСТАНҒА КЕЛГЕНДЕГІ АДАПТАЦИЯ ҮДЕРІСІ........... |
190 |
Рахматуллина А. ОСОБЕННОСТИ СОВРЕМЕННОЙ ОРГАНИЗОВАННОЙ ПРЕСТУПНОСТИ |
|
В ЯПОНИИ ........................................................................................................................................................ |
192 |
Болатқызы Ф. ИРАНДАҒЫ НАУРЫЗ МЕЙРАМЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ............................................. |
196 |
305
Әбдіманапова Ш. ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРЫНДАРЫНДАҒЫ ҒЫЛЫМ МЕН |
|
ОҚЫТУДЫҢ ИНТЕГРАЦИЯСЫ.................................................................................................................... |
200 |
Доскалиева Р.А., Терешкина Э.Н. ОПЫТНО-ПЕДАГОГИЧЕСКАЯ РАБОТА ПО ТЕМЕ «ВНЕДРЕНИЕ |
|
ТРЕХЪЯЗЫЧНОГО ОБРАЗОВАНИЯ НА НАЧАЛЬНОЙ СТУПЕНИ ОБУЧЕНИЯ» ................................ |
202 |
Балтабай С. КУЛЬТУРНАЯ ИДЕНТИЧНОСТЬ ЯПОНЦЕВ В СОВРЕМЕННОСТИ ............................... |
211 |
Балтабекова С. Б. ЖАПОНИЯДАҒЫ «ХАЛАЛ» КОНЦЕПТІСІНІҢ ТАРАЛУЫ ..................................... |
215 |
Жүніс Ф. ЖАПОН ЖӘНЕ ҚАЗАҚ ҚОҒАМЫНДАҒЫ ҮЙЛЕНУ ДӘСТҮРІ: САЛЫСТЫРМАЛЫ |
|
ТАЛДАУ............................................................................................................................................................. |
216 |
Кенжеғалиева Д. КОРЕЙ ҚОҒАМЫНДАҒЫ КОРПОРАТИВТІК ЭТИКА................................................. |
219 |
Yoko Kubo. FASCINATING OF KAZAKHSTAN............................................................................................. |
222 |
Ли В. РОЛЬ ОБЩЕСТВЕННЫХ ОРГАНИЗАЦИЙ В СОХРАНЕНИИ ЭТНИЧЕСКОЙ |
|
ИДЕНТИЧНОСТИ НА ПРИМЕРЕ АССОЦИАЦИИ КОРЕЙЦЕВ КАЗАХСТАНА................................... |
223 |
Мошқал М.А. ЖАПОН АЗАМАТЫН ТӘРБИЕЛЕУДЕГІ МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БІЛІМ БЕРУ |
|
ОРТАЛЫҚТАРЫНЫҢ ОРНЫ......................................................................................................................... |
228 |
Rustemova A. HISTORY OF EDUCATIONAL MODERNIZATION IN JAPAN............................................. |
232 |
Сәдір Б.Н. ОҢТҮСТІК КОРЕЯ ҚОҒАМЫНДАҒЫ МУЛЬТИКУЛЬТУРАЛИЗМ..................................... |
236 |
Китамура С. РЕГИОНОВЕДЕНИЕ В ЯПОНИИ ВО ВРЕМЯ ГЛОБАЛИЗАЦИИ ..................................... |
239 |
Телагыс Е. ПОЛИТИЗАЦИЯ НОВЫХ РЕЛИГИЙ В ЯПОНИИ.................................................................... |
241 |
Толеген А. ПРЕДСТАВЛЕНИЯ О ЯПОНИИ: СТЕРЕОТИПЫ И МИФЫ.................................................... |
246 |
Турсунбаева А.Е. ЦИФРОВЫЕ ИДОЛЫ ЯПОНИИ....................................................................................... |
248 |
Хамитова Н. УРОВЕНЬ МЕЖКУЛЬТУРНОГО ВЗАИМОПОНИМАНИЯ МЕЖДУ |
|
ЮЖНОКОРЕЙСКИМИ СТУДЕНТАМИ И КАЗАХСТАНСКИМИ СТУДЕНТАМИ- |
|
МУСУЛЬМАНАМИ.......................................................................................................................................... |
251 |
Юсупова Е. ОСОБЕННОСТИ ЭТНИЧЕСКОЙ ИДЕНТИФИКАЦИИ КОРЕЙЦЕВ В ЯПОНИИ.............. |
255 |
Пернекулова М.М. INTERETHNIC DIALOG IN KAZAKHSTAN ................................................................. |
261 |
Адильгазинова А.Е. «СВОЙ-ЧУЖОЙ» В ЯПОНСКОМ ОБЩЕСТВЕ.......................................................... |
263 |
Цой А.А. СОЦИАЛЬНЫЕ ИНСТИТУТЫ КОРЕИ: РОЛЬ СЕМЬИ И РОДОВЫХ ГРУПП ........................ |
265 |
Ярмухаметова З.З. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ КРИШНАИЗМ САНАСЫНЫҢ ҚОҒАМДАҒЫ РӨЛІ.............. |
267 |
Арымбекова А. ИРАН ХАЛҚЫНЫҢ САЛТ-ДӘСТҮРЛЕРІ (Отбасын құру салт-дәстүрлері)................... |
269 |
Полатбек Л. ЭТАПЫ РАЗВИТИЯ И ОСОБЕННОСТИ АРХИТЕКТУРНОГО СТРОИТЕЛЬСТВА |
|
В ИРАНЕ............................................................................................................................................................ |
270 |
Ешматова Ү. ПӘКІСТАНДАҒЫ ДІНИ ПАРТИЯЛАР МЕН ДІНИ ЖАҒДАЙ ........................................... |
273 |
Жақаш Ж., Бахытқызы Ж. ЖАПОНИЯДАҒЫ ЖАЛПЫ МІНДЕТТІ БІЛІМ ЖҮЙЕСІНІҢ ПАЙДА |
|
БОЛУЫ ЖӘНЕ ҚАЛЫПТАСУЫ .................................................................................................................... |
275 |
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ СЫРТҚЫ САЯСАТЫНДАҒЫ ШЫҒЫС ЕЛДЕРІ |
|
Урумбаев Е.Р. РОЛЬ И ИНТЕРЕСЫ КАЗАХСТАНА В ИНТЕГРАЦИОННЫХ ПРОЦЕССАХ |
|
В ЕВРАЗИИ........................................................................................................................................................ |
279 |
Смаков С.Т. ТҮРКИЯ –Н.Ә.НАЗАРБАЕВТЫҢ КӨЗІМЕН: СОҢҒЫ ӨЗГЕРІСТЕР................................... |
280 |
Алимжан С. КРАТКИЙ АНАЛИЗ РАЗВИТИЯ СОТРУДНИЧЕСТВА МЕЖДУ ЯПОНИЕЙ И |
|
КАЗАХСТАНОМ............................................................................................................................................... |
287 |
Дәулеткерей Д. ОҢТҮСТІК КОРЕЯ МЕН ҚАЗАҚСТАННЫҢ МӘДЕНИ БАЙЛАНЫСЫНДАҒЫ |
|
ТУРИЗМНІҢ РӨЛІ............................................................................................................................................ |
289 |
Темірғали С. ЖАПОНИЯНЫҢ ОРТАЛЫҚ АЗИЯ ЕЛДЕРІНДЕГІ ИМИДЖІ ҚАЛЫПТАСУЫНЫҢ |
|
АЛҒЫШАРТТАРЫ........................................................................................................................................... |
291 |
Суттибаева Н. СОВРЕМЕННЫЕ ГЕОПОЛИТИЧЕСКИЕ ПРОЦЕССЫ И ЕЕ ВЛИЯНИЕ НА |
|
ВНЕШНЮЮ ПОЛИТИКУ ТУРЦИИ.............................................................................................................. |
296 |
Shupanova R. THE IMPLEMENTATION OF RES AS PART OF THE STRATEGIC PLAN FOR THE |
|
DEVELOPMENT OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN UNTIL 2020 (UNDER THE PROGRAM |
|
MODERNIZATION OF THE PUBLIC CONSCIOUSNESS) ........................................................................... |
297 |
Оңғарова Е.М. ЭНЕРГИЯ РЕСУРСТАРЫНЫҢ ҚАУІПСІЗДІГІ ЖӘНЕ ҒАЛАМДЫҚ ҚАТЕРЛЕР......... |
301 |
306
Ғылыми басылым
V ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ФАРАБИ ОҚУЛАРЫ
Алматы, Қазақстан, 9-12 сәуір 2018 жыл
Студенттер мен жас ғалымдардың «ФАРАБИ ӘЛЕМІ» атты
халықаралық ғылыми конференциясының МАТЕРИАЛДАРЫ
Алматы, Қазақстан, 9-12 сәуір 2018 жыл
ИБ № 11982
Басуға 22. 05.2018 жылы қол қойылды. Формат 60х84 1/16. Көлемі 25,6 б. т. Тапсырыс №2808. Таралымы 150 дана.
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің «Қазақ университеті» баспа үйі.
Алматы қаласы, әл-Фараби даңғылы, 71. «Қазақ университеті» баспа үйі баспаханасында басылды.
307