73

жақты процесс; жаңа экологиялық жағдайға адамның өзі ғана бейімделіп қоймай, бұл жағдайды өзінің мұқтаждығы мен қажеттілігіне ыңғайландырады, тіршілікпен қамтамасыз ету жүйесін жасайды. Бұған үй, киім, көлік, инфрақұрылым, тамақ, т.б. жатады. Адамның бейімделу механизмдері әртүрлі. Сондықтан, адам қауымдастығына сәйкес мынадай түрлерін ажыратады: биологиялық, әлеуметтік,этностық.[4]

Менің мамандығым корей тіліне аудармашы болғандықтан, мен алдағы уақытта Қазақстандағы корей коспанияларында жұмыс істейтін маман боламын. Демек, өз елінен шалғайда жүрген корей халқымен тығыз байланыста жұмыс істеймін. Әрбір адам өз елінен алыстап, бөгде елде жұмыс істеп жүргенде сол ортаға бейімделуде қиындықтарға тап болады. Осы уақыт аралығында оларға нақты не қиыншылықтудырдыжәнебіздіңеліміздеоларғаұнаған, қызығушылықтудырғанненәрсеболды. Осы мәселені негізге ала отырып, мен Қазақстандағы корейлерден сауалнама алдым. Сауалнама 15 адамға жіберіліп, 10 адамнан жауап алынды. Сауалнама 8 сұрақтан тұрды. Сауалнамаға 6 ер адам, 4 әйел адам қатысты. Оларың жас шамасы көбінесе 40-55 аралығында болды.

1)Үй мәселесі бойынша қиыншылықтар көпшілігінде болмады десе болады. Тек бір қиыншылық

–ол, интернет арқылы үй іздегенде хабарландырулар ішінен көбісі жалған хабарландырулар болып шыққан.

2)Қазақстандағы тағамдар. Сауалнамада 40-55 жастағы адамдарға 100% шашлык,лагман ұнаған. Ал жастар жағына келетін болсақ, тағамдардың барлығы дерлік көңілдерінен шыққан, нақтырақ айтсақ, ұлттық тағамымыз – бешбармақ. YouTube желісінде жас блогер өзінің бешбармаққа реакциясын видеоға түсірген екен.

3)Екі ұлт арасында сіздің ойыңызшы қандай ұқсастықтар бар?

Ұқсатық бар екенін сауалнамаға қатысқандардың барлығы дерлік мақұлдайды. Қазақ ұлтында үлкенге құрмет көрсету – мәдениеттің бір белгісі болып табылады. Корей ұлтында да дәл солай. Бұл бірінші ұқсастық. Жауап берушілердің 50%-ы екі ұлт сыртқы бейнелерімен ұқсас деп жауап жазған екен. Келесі ұқсастық – тіл құрылымы. Тіл құрылымына келсек, бұны өз тәжірибемнен мақұлдай аламын, шынымен де, екі тіл арасында грамматикалық ұқсастықтар жиі кездесіп жатады,

4) Жергілікті халықпен тіл табысу қиын болды ма?

Көбінесе орыс және ағылшын тілдерін білгендіктен, жауап берушілердің 70% -ына тіл табысу қиындық туғызбайды. Дос таба алдыңыз ба? Үлкен жастағы адамдар жұмыс бабымен келгендіктен, жұмыстан тыс дос таба алмаған. Ал жастар дос таба алған. Оған себеп, қазіргі таңда жастар арасында кеңінен танымал k-pop музыка бағыты және телесериалдар. Осы сияқты ортақ қызық тақырыптар болғандықтан, өзіне тіпті жақын дос та таба алған.

5) Қазақ менталитетінде сіздің түсінбеген жақтарыңыз болды ма?

Мәдениетті түсінбеушілікте барлығы көбінесе нақты және қысқа жауап берген. Жауаптар мынадай болды: қоғамдық жерлердегі тәртіпсіздік, үлкендерді сыйламау, уәдеде тұрмау, жауапкершіліктің аз болуы. Сонымен қатар ересек ер адамдардың бірі автокөлік жолдарындағы жоғары жылдамдықпен көлік жүргізетіндерді және жол ережесін бұзушыларды түсінбейтіндігін айта кетті.Әр ұлт мәдениетінде басқаларға ерсі көрінетін жағдайлар болады, сондықтан кейбір түсінбеушіліктерге түсіністікпен қарауға болады.

6) Қазақ мәдениеті сізді несімен қызықтырады?

Жалпы сауалнамадан корей ұлтының біздің мәдениетке қызығушылығы жоғары екенін байқадым. Қызығушылық тудырған басты мәселе – қазақ ұлтының салт-дәстүрлері мен үйлену тойы. Олардың айтуынша, қазақ ұлтының салт-дәстүрлерді өткізу процестерінің өзі қызыққа толы. Шынымен де солай. Жауаптар қатарында «Қазақ мәдениетіне қызуғышылығым өте жоғары, себебі ХХғасырдағы Қазақстанға корей диаспорасының қалай келгендігі, сол уақыттағы тарихты білгім келеді», - деген. Сонымен қатар, «Қазақстандағы осынша саны көп ұлттардың татуластық пен бейбітшілікте өмір сүріп жатқанына қызығамын» деген жауап та болды. Әрине, бұл біз үшін мақтауға тұрарлық. Дәл осы сұрақта мені таңғалдырған ерекше нәрсе болды. Шынымды айтсам, жастар тарапынан мұндай жауап күтпедім деп айта аламын. Орта ғасырларда Ұлы Жібек Жолы Қазақстан қалалары арқылы өткендігі бәрімізге мәлім. Ғаламторда жасы бізбен қатарлас 3 жігіт осындай Ұлы жол өткен қалаларға қызығушылық танытатынын және өз көзімен көргісі келетінін айтты.

7) Қазақстанда не себептен қалғыңыз келуші еді?

Біздің еліміз келген қонақтарды табиғи байлықтарымен, табиғи сұлулығымен баурап алған екен. Барлығы – жас буын да, ересек адамдар да дәл осындай жауап жазды. Сонымен қатар, қалғысы келетін себептер арасында таза ауа, тіпті азық-түліктің арзандығы сияқты жауаптар да кездесіп жатты. Ал еліміздің кейбір табиғи байлықтарын интернет желісі арқылы көргендердің өзі де жағымды эмоцияларын көрсеткен.

8) Қазақстанда қандай себеппен қалғыңыз келмейді?

191

Өкінішке орай, бұл сұраққа жауап ретінде – сыбайластық жемқорлық болды. Бұл мәселенің қоғамымызда бар екендігі барлығымызға мәлім. Жауаптар қатарында, «медициналық мекемелердің нашар және медициналық көмектің сапасыздығы» сияқты жауаптар кездесті.

Жоғарыда айтылған мәселелерге қатысты елімізде белсенді түрде іс-шаралар жүргізілуде. Сөз соңында, келген қонақтарымызды таңғалдырған мәдениет, көз тартарлық,әсем табиғи байлықтары, бейбітшілік қоғамы бар тәуелсіз мемлекетте өмір сүріп жатқаныма қуаныштымын.i

Әдебиеттер тізімі:

1. Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Редакциясын басқарған – А.Қ.Құсайынов. Алматы, «Мектеп» баспасы, 2002 жыл

2.Орысша-қазақша түсіндірме сөздік. Редакциясын басқарған – Е.Арын. Павлодар,2006 жыл

3.Жантану атауларының түсіндірме сөздігі. Алматы: «Сөздік-Словарь» 2006 жыл

4.Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Алматы, «Мектеп» 2001 жыл

Рахматуллина А.

3 курс, факультет востоковедения

КазУМОиМЯ имени Абылай хана Научный руководитель: Кагазбаева Э.М., к.пол.н., доцент

ОСОБЕННОСТИ СОВРЕМЕННОЙ ОРГАНИЗОВАННОЙ ПРЕСТУПНОСТИ В ЯПОНИИ

«Якудза», также известные, как «Японская мафия» присутствуют и распространяют свое влияние по крайней мере с 1600-х гг. В эпоху сегунов они были известны как Хатамото-якко, Кабуки-моно. «Истинными предшественниками» якудзы являются картежники (Бакуто) и уличные торговцы. С самого начала они представляли из себя некие субкультуры, с определенными правилами, называемыми«Кодексомчести». Таккак, этигруппировкиобразовывалисьвовременакровопролития, тосустановлениеммиранеобходимостьввоеннойсиле, влицемолодежиотпала. Многиегруппировки распались, а ее члены вынуждены были искать новый способ заработка. Некоторые становились торговцами, учеными или философами. Но Кабуки-моно было не так легко адаптироваться к мирной жизни по причине того, что они в основном были из среды обеспеченных самураев. Они не нашли другого решения, кроме как рекета, грабежей и уличных драк. Из курса истории Японии, Кабуки-моно терроризировалипростойлюд, практикуя«Цудзи-гири», обычай, прикоторомсамураймогопробовать новый меч на любом прохожем. Но прародителями нынешних якудза принято считать матти-якко, заведующих игровым бизнесом. В рядах матти-якко нередко оказывались бездомные бродяги, бродячие самураи или рабочие. Что и положило началу тесной организации и формированию якудза.

Официальной точкой отсчета формирования якудза можно считать 18 в. Именно тогда образовались группировки, похожие на те, что мы видим сейчас. Они начали сбиваться в банды, с целью защитить свои интересы и от притеснения властей. Такие банды устанавливали контроль над всей территорией своего торгового влияния.Были «Текия» кто занимался легальным бизнесом, что обеспечивало им кредит доверия властей.И были «Бакуто» занимающиеся игорным бизнесом, зачастую им ограничивающийся. Первые группировки были наняты государством. После великой войны Япония нуждалась в восстановлении и модернизации инфраструктуры. Стране необходимы были новые дороги, ирригационные системы и другие коммуникации. Так как средств на всё это зачастую не хватало, правительство Токугава пошло на хитрость, и, хотя игорный бизнес не был легально разрешен, стало наниматьпрофессиональных карточных игроковбакутодлятого, чтобыони отыгрывали деньги, которые рабочие, занятые на постройке различных сооружений, получали в качестве жалования. Другими словами, часто происходило так, что рабочий просаживал все свое жалование заработанное на стройке, и к следующему времени получения зарплаты ему платили его же деньгами. Также был метод, с помощью которого бакуто находили новую рабочую силу в лице должников. Опять же бакуто обчищал прохожих, завлеченных обманным путем и они были обязаны отрабатывать свой долг на какой-то стройке. А главари могли даже отвечать за большие строительные объекты, еще одно сходство с нынешними якудза. С течением времени якудза охватывают новые сферы жизнедеятельности Японии, связанные с рикша и перевозки, как товарного груза, так и людей в целом.

До реставрации Мэйдзи якудза просуществовали в относительно неизменном виде. С утратой власти сёгунатом завершился период изоляции Японии от внешнего мира, и начались процессы реформирования, причем реформирования европеизированного, что привело к большей степени демократизации страны восходящего солнца. Это послужило стимулом к развитию торговли, и особенно мелкого и среднего предпринимательства, что стало благодатной почвой для рэкета и

192

вымогательства в свете того, что традиционный источник дохода якудза – игорный бизнес был запрещен, а власти ужесточили меры контроля в этом направлении. Коренные изменения затронули всё общество, а вместе с ним и преступную среду.

К тому времени уже отпала необходимость в мати-якко, отряды которых были расформированы. Существовавшие же отдельно бакуто и тэкия начали сливаться в одну группировку, открывая для себя всё новые сферы деятельности. Например, в результате реформ были разрешены политические партии, и политическая сцена оказалось как нельзя кстати для применения преступниками своих не дюжих способностей, а главное средств, с помощью которых они реализовывали их. Якудза оказались эффективным инструментом в руках политиков, которые давали им определенные послабления в обмен на услуги шантажа, подкупа, запугивания избирателей, устранения политических конкурентов.

В политическом смысле для якудза наиболее близки были взгляды милитаристов и ультранационалистов, более известных как «правое крыло» или уёку, которым якудза (в обмен на лояльное к себе отношение) поставляли людей для осуществления тех или иных насильственных действий, так как уёку считали насилие одним средств достижения политических целей. Но с началом Второй мировой войны правящая милитаристская верхушка решила, что якудза слишком много дозволено, поэтому большинство членов банд были мобилизованы в армию, остальные же угодили за решетку.

Хотя игорный бизнес и бакуто всё ещё были неразрывно связаны и продолжали существовать, усиление контроля полиции привело к тому, что бакуто ушли в подполье — в тесноту тайных притонов. Многие боссы группировок перешли на легальный бизнес, начали предоставлять "крышу" заведениям, сами — относили ежемесячные откаты в ближайшие отделения полиции. Текия тоже не вымерли: просто начали расширять своё поле деятельности, перешли на легальную и более честную торговлю. Болеетого, вэпоху Мэйдзибылипроведенымерыпоустановлениюмирамежду делившими сферы влияния и территории группировками: жить стало немного тише и спокойнее.

Такими были корни якудза. К концу девятнадцатого — началу двадцатого века группировки приняли примерно тот вид, который знаком нам сейчас. Были выработаны традиции, иерархическое устройство, подобие кодекса чести. Зато стал зарождаться другой стереотипный образ: стильных и жестоких гангстеров, живущих по своим "понятиям", но часто сочувствующих слабым, униженным и оскорблённым.

После второй мировой войны проникновение криминальных группировок в японское общество шло быстрыми темпами. Условия жизни в послевоенной Японии способствовали такому проникновению страна была ослаблена, находилась под оккупацией американских военных, люди были подавлены, а восстановление общества казалось непосильной задачей. Опираясь на безработных демобилизованных молодых мужчин и не имеющих источников доходов репатриантов, зарабатывая благодаря снижению моральных норм в обществе после поражения в войне, банды действовали путем угроз, вымогательства и насилия. министр юстиции послевоенной Японии ТокутароКимура сформировал для борьбы с коммунистами «специальную боевую группу» правого толка из 200 тысяч преступников, которая и превратилась в якудзу. Группа была названа «Патриотический антикоммунистический полк обнаженных мечей» (АикокуХанкиоБаттотаи) и замаскирована под прикрытием «Японской ассоциации по делам молодежи» (НихонСейсхонен Зендо Кио-кай). В 1950-е гг., когда экономика восстанавливалась после вызванного войной кризиса, а жизнь возвращалась в нормальное русло, якудза продолжала продажу наркотиков на черном рынке. С 1958 по 1963 г. количество членов якудзы увеличилось более чем в два раза, с 70 тысяч до 184 тысяч человек. Расширение было частично связано с «большим числом владельцев магазинов и развлекательных заведений, которые присоединялись к якудзе в качестве «партнеров». К 1958 г. практически все доходные места были в руках якудзы. Уже к началу 1970-х гг. серьезные экономические и социальные изменения преобразили страну. Высокие темпы экономического развития вывели Японию на третье место в мире по ВНП; резко ускорился процесс оттока населения из сельской местности и его концентрациивгородах. Японскоеобществоприблизилоськновомуэтапусвоегоразвития, накотором изменился не только облик национальной экономики, но и криминальная ситуация. Весьма заметные подвижки происходили в территориальном распределении криминальной активности. Преступность проявила очевидную склонность концентрироваться в зоне и вокруг зоны передового промышленного производства с шестью крупнейшими префектурами страны в качестве центральной деятельности.

С окончанием войны отмечается появление нового типа групп якудза – гурэнтай, банд воинствующих молодчиков, которые захватили весь черный рынок Японии. В послевоенной разрухе, в которой находилась страна, не было необходимых товаров, что и привело к обширному развитию нелегальной торговли. И даже администрация американских оккупационных сил не могла повлиять на ситуацию и взять якудза под свой контроль, признав, что не может ничего поделать с набирающей обороты организованной преступностью. В начале 60-х годов двадцатого века численность якудза

193

составляла немногим менее двухсот тысяч человек, входящих в более чем пять тысяч различных группировок. Это было больше чем численность Сил Самообороны Японии. Помимо того, что якудза постоянно терроризировали мирное население, нередки были и конфликты между самими преступными группировками. Положить конец бесчинствованиям и «упорядочить» преступный мир Японии удалось человеку по имени КодамаЁсио, бывшему ультра-националисту, который в военное время был советником премьер-министра. После заключения под стражу американскими оккупационными силами он стал работать на разведку США, что впоследствии пригодилось ему в сглаживании противостояния американцев и якудза. Кроме того, в середине 60-х годов именно он стал главной фигурой, которая положила конец распрям между кланами, выступив парламентером в примирении главных мафиозных структур послевоенной Японии. В эдакую заслугу ему можно поставить то, что клановая система якудза приобрела тот вид, в котором пребывает и по сей день.

Всередине 1970-х гг. социальные противоречия вызванные высокими темпами экономического роста становились все более заметными. Сильным ударом для Японии явился экономический кризис, который вызвал длительную депрессию, темпы развития экономики замедлились, начался постепенный количественный рост преступности, обостренный значительным приростом автотранспортных преступлений и другими негативными изменениями структурного характера, которые более резко заявили о себе к началу 1980-х гг. Пока страна шла по пути высоких темпов развития экономики, рост преступности, помимо всего прочего, тормозился за счет специфики японской культуры, менталитета и других особенностей японского общества в целом. Когда же темпы экономического роста упали, традиционные меры борьбы с правонарушениями уже не срабатывали: начался заметный рост преступности, причем не только краж и присвоений чужой собственности, но

иподжогов, ограблений финансовых учреждений, мошенничества, похищений людей, преступлений, связанных с наркотиками и организованной преступностью. Среди причин этих явлений в «Белой книге о преступности» за 1980 г. указывались снижение моральных установок, гедонистские ориентации, резкий крен в сторону денежного выражения ценностей. К тому же, к середине 1980-х гг. Япония оказалась мировым лидером по количеству потребляемого алкоголя на душу населения, причем половину пьющих составляли женщины; соответственно, среди них возросла и преступность. Страна оказалась мировым лидером и по доли курящей молодежи (более половины молодых людей и почти половина девушек курили), подсознательно выражавшей в этот период протест таким не характерным для традиционной Японии поведением. Такого рода тревожные симптомы свидетельствовали о негативных процессах, происходящих в недрах японской культуры и грозили стать импульсами для ухудшения криминальной ситуации в стране.

Заметный всплеск преступности в стране произошел на новом этапе её развития – начале 1990-х гг. (только за в 1991 г. коэффициент преступности в расчете на 100 тыс. населения превысил отметку в 1 440 преступлений). Этот всплеск преступности явился одним из тяжелых следствий длительной экономической рецессии предыдущих лет, которые в Японии называют «lostdecade» потерянным десятилетием. Речь идет о периоде, когда очевидными стали губительные итоги экономической и социальной политики, с которыми бывший премьер-министр ЯсухироНакасонэ связывает «крах трех мыльных пузырей». Один из них лопнул в политической сфере, когда на смену политической стабильности пришел хаос; второй существовал в экономической и финансовой сферах и был вязан с затянувшимся спадом в экономике; третьим было само общество. Символом краха стала захлестнувшая страну коррупция; изменился подход людей к смыслу жизни, универсальным ценностям. Нация лишилась характерной для себя системы ценностей, которая до войны определяла нравственный климат в обществе. Имеются в виду основанные на конфуцианской морали такие устои, как верность долгу, вежливость, мудрость, вера, чувство стыда за неблаговидные поступки, а также принципы, вытекающие из кодекса самурайской чести и из самобытных синтоистских верований о гармоничности природы человеческих отношений. После войны эти понятия практически утратили своезначениеитрансформировалисьвпринцип«всемогуществаиндивида». Традиционныеинституты японского общества, ценностные ориентации, психологические установки размывались и модернизировались, способствуя все большему росту правонарушений.

Вначале 90-х годов японское правительство приняло так называемый «Акт о предотвращении незаконных действий членов преступных группировок», в котором был однозначный запрет на «крышевание» бизнеса, бывшим главным источником дохода якудза, а также было дано определение организованной преступной группировке – борёкудан. Это вызвало протесты якудза, которые с течением десятилетий довольно твердо интегрировались во все теневые сферы экономики, общества и государства. Но правительство настояло на своем и, получив поддержку общественности, не стало менять свою позицию. С крахом экономики мыльного пузыря и началом затянувшейся рецессии для якудза настали не лучшие времена.

194

К концу 1980-х гг. Япония была одной из немногих стран, ввозивших женщин из-за границы специально для занятия проституцией. Якудза быстро проникли на этот рынок, а иностранки, работающие в секс-индустрии Японии, в насмешку были названы Япаниуки-сан (отправляющиеся в Японию). Данное название напоминало о другом Караиуки-сан (отправляющиеся в Китай) так называли японок, которых за сто лет до этого продавали для занятия проституцией. В настоящее время якудза контролируют сексуальный бизнес в Японии, транспортировку женщин с целью работорговли из Юго-Восточной Азии, России, Польши и в последнее время из Колумбии и Индонезии 21. Если гдето организованная преступность непосредственно не вовлечена в данный бизнес, то ее представители все равно собирают с уличных проституток дань за работу на своей территории, известную как шобадай.

Я хочу рассмотреть самую известную и активную группировку якудза на сегодняшний день Кобе Ямагути-гуми. Полиция насчитывает около 20 группировок якузда по всей стране, всего в них входит около 80 тысяч человек. Самая крупная из них — появившаяся в 1915 году Ямагути-гуми. Ее влияние очень быстро распространилось с порта Кобэ, где она зародилась, на другие крупные японские города благодаря сотрудничеству с армией США, для которой якудза организовывали досуг. После Второй мировой войны группировка продолжала расширять сферы влияния — ее главе удалось убедить японские власти, что гангстеры могут пригодиться в борьбе с левым и профсоюзным движением. Взамен тем требовалось закрывать глаза на не самые законные деловые операции. Кроме того, послевоенный глава Ямагути-гуми босс ХисаюкиМатии сотрудничал с американской разведкой, что помогло группировке быстро завоевать «черный рынок». Ее бюджет сопоставим с экономикой небольшого государства, а ее боссы зарабатывают миллиарды на торговле оружием и наркотиками, содержании порносайтов и борделей.

Крупнейшая группировка японской якудза Ямагути-гуми раскололась. Не менее десяти банд криминального синдиката заявили о выходе из организации из-за несогласия с курсом нынешнего босса Кэнъити Синоды. Японские правоохранители опасаются, что раскол мафии приведет к войне за передел сфер влияния — такое уже происходило в 1980-х. Кризис в Ямагути-гуми длится уже не первый год, и раскол группировки стал лишь его логичным продолжением. Полицейские источники, накоторыхссылаютсяяпонскиеСМИ, утверждают, чтопричинойнынешнегоразделениягруппировки стало недовольство курсом, проводимым в Ямагути-гуми боссом КэнъитиСинодой (также известным как СинобуЦукаса). Некоторым участникам синдиката не понравилось, что Синода уделяет слишком много вниманиясвоейсобственной группировкеКодо-кай, основаннойим в1984 году. Принынешнем боссе Ямагути-гуми начала усиливать свое влияние в Токио и восточных частях Японии, в то время как западная часть — традиционная сфера влияния этой группировки — осталась за бортом. По данным правоохранителей, по состоянию на конец прошлого года в составе Ямагути-гуми насчитывалось более 23 тыс. бандитов. Еще пять лет назад в группировке состояло 27,7 тыс. человек. Тем не менее Ямагути-гуми по-прежнему принято считать крупнейшей группировкой я стране, куда входит половина всех японских мафиози. Синдикат даже прозвали «Уолмартом» преступного мира Японии за его умение легко расправляться с оппонентами и генерировать огромные доходы.

Из новостной статьи 2015 г.: «Полиция Японии подтвердила, что в стране бушует война между криминальными кланами якудза, и полем боя может стать любой двор или квартал. Ранее под охрану полиции была взята школа в городе Кобе, который расположен в префектуре Хёго на острове Хонсю. Непосредственной причиной стали пять пуль, попавшие в стену школы во время недавней разборки между кланами якудза, а также протараненный автомобиль, стоявший недалеко от входа в здание.Главной целью атаки с применением огнестрельного оружия была не школа, а находящаяся в 50 метрах от нее штаб-квартира группировки "Кобе Ямагути-гуми", которую обстреляли члены конкурирующего клана "Ямагути-гуми". Изначально оба клана входили в состав старейшей организации Японии – "Ямагути-гуми", созданной более ста лет назад и носящей имя своего основателя ХарикитиЯмагути.»

Правоохранительные органы Японии боятся повторения инцидента 1980-х гг. Наиболее кровопролитная криминальная война закончилась в Японии в конце 80-х годов. Она вошла в историю как война Яма-Ити, так как ее участниками были группировки "Ямагути-гуми" и "Итива-кай". Война Яма-Ити унесла жизни сотен якудза, десятки мирных граждан стали случайными жертвами, сотни получили ранения в перестрелках. В случае повторения этой ситуации японская полиция будет вынуждена круглосуточно работать в режиме повышенной готовности по всей стране.

Всем известный факт, что у данной группировки имеется официальная интернет страница, на котором публикуются благотворительные действия Кобе Ямагути-гуми. Еще в 2010 году, когда синдикат начал выпускать собственный корпоративный журнал «Ямагути-гумиСимпо», Кенити Синода в своей колонке жаловался, что для мафиози настали тяжелые времена. Он также признал, что

195

Ямагути-гуми больше не может полагаться на свой «бренд», чтобы обеспечить выгодность своих операций. Большие фотогалереи рассказывают о том, как энергично члены ямагути-гуми помогали жертвам землетрясения в Кобе в 1996 году и землетрясения и цунами 2011 года. Тогда, кстати, они не раз оказывались на месте трагедии раньше спасателей, властей и представителей благотворительных организаций. Хотя сфера деятельности якудзы мало чем отличаются от того, чем занимаются их коллеги из других стран, японские гангстеры в отличие, скажем, от итальянской мафии или китайских триад не запрещены законом. Поэтому у каждой преступной семьи имеется своя штаб-квартира (у ямагути-гуми в Кобе, на западеЯпонии), мало чем отличающаяся от офиса обычной компании, а у большинства членов, особенно, высокопоставленных, солидные визитки. Несмотря на легальное существование власти якудзу, конечно, не жалуют. Влияние японской оргпреступности в последние годы заметно ослабло. Возникает вопрос: « Почему японские власти допускают такое развитие событий?».

Большинство членов якудза не считают, что они представляют угрозу обществу. «Преступники боятся якудза. Но обычным людям нечего бояться, пока они не сделают что-либо противозаконное.»,- такое мнение бытует в Японии. Согласно традициям якудза, член клана может покинуть его, только оставив в качестве выкупа свой палец. Учитывая, что многие из них и так лишились пальцев за разные провинности, в Японии огромный спрос на искусственные конечности. Их отсутствие необходимо скрывать, поскольку каждый японец знает об этом ритуале, а потому у бывших гангстеров могут возникнуть проблемы в мирной жизни. Здесь им на помощь приходит специалист по протезированию ЮкакоФукушима, которая делает реалистичные протезы пальцев. За последние десять лет она сделала для них сотни мизинцев, не отличимых от настоящих. Кроме того, в самом сознании японцев мафия была и остается неизменным атрибутом общества.

Список используемой литературы:

1.Преступность в современной Японии: проблемы криминологической и уголовно правовой политики. Морозов Н. А.

-Москва , 2003 г.

2.Мафия по японски. В. Я. Цветов. – Москва, 1985 г.

3.Преступность и криминология в современной Японии. Кан Уэда. – Москва, 1989 г.

Болатқызы Ф.

әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Таяу Шығыс және Оңтүстік Азия кафедрасының 3 курс студенті Ғылыми жетекші: аға оқытушы Базарқұлова Б.

ИРАНДАҒЫ НАУРЫЗ МЕЙРАМЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Ирандықтардың мәдениетінде Наурыз – жаңа күн, жаңа жыл, қуаныш күні, әділеттілік күні, теңдік және табиғат үндесуі күні деп есептелінеді. Бұл күні табиғат, адам және тарих жаңа өмірге келіп жаңданады. Бұл күні жастық кәрілікті жеңеді.Хафиз айтқандай :

«Таңертеңгі желдің тынысы мукустың хош иісін береді, Ескі өмір қайтадан жаңарады. »

Бұл жаңдану ежелгі мәдениет пен өркениеттің бөлігі болып табылады және қазіргі заманда жақсырақ өмір сүруге, жүрек пен ойды тек жақсылыққа жұмсауды насихаттайды. Фирдоусидің сөзі бойынша :

«Бұл өмірді зұлымдықтың қолына бермейміз, Бір-біріміздің қолымызды ұстап, жақсылықты жасайық. Жаман адам да, жақсы адам да мәңгілік емес, Жақсы істер мәңгілік болып қалсын».

Әр түрлі халықтардың арасында ең ежелгі және осы уақытқа дейін таралған Наурыз мейрамы бірнеше күн тойланады және халық осы мейрамды ұзақ күндер бойы күтіп, дайындалады. Бұл мейрам Иран жерінен басқа да географиялық және этникалық аумақты алып жатыр.

Кейбір зерттеушілер, мысалы, профессор Мехрдад Бахар – Хенингтің шәкірті, Наурыз мейрамы Иса пайғамбар туғанға дейін үш мың жыл бұрын пайда болды дейді. Зерттеушілердің көпшілігі, Наурыз мейрамы Иран жерінде бұрыннан бері тойланғанына сенеді. Бұл мейрамның әлі күнге дейін сақталуы және тек қана Иранда ғана емес, сондай-ақ басқа халықтардың мейрамына айналған себебін, халық өзінің тарих пен мифологиядағы жақсы және ғажап оқиғаларды осы Наурыз мейрамымен байланыстырғанымен деп түсіндіреді.

Мысалы, ирандықтар :

Каюмарс – ең бірінші мифологиялық патша Наурыз күні туылғанына;

196

Хушанг – Пешдадид әулетінің шахы осы бақытты күні туылғанына; Тахмурас – бұл күні диваларды (зұлым күштерді) жеңгеніне;

Ирандық патша Фаридун дәл осы күні өзінің елін балаларына (ұлдарына) бөліп бергеніне; НариманәулетіненшыққанСом– ұллтықэпикалықбатыр, Рустамныңбабасы, осыкүнітирандарға

қарсы шығып, өзінің елінде тыныштық орнатқанына; Бұл күні Заратуштра дүниеге келгеніне;

Ахурамазда бұл күні Заратуштраны Пайғамбар етіп сайлағанына сенеді.

Бір сөзбен айтқанда, бұл мейрам ирандықтар және олармен бірге бір мәдениетте өмір сүрген халыққа өте маңызды.

Наурыз мейрамы 1000 жылдан астам Иранның үш ұлы империясында ресми түрдеатап өтілген, яғни Ахеменидтерден бастап Сасанидтерге дейін, тіпті араб жаулап алуына дейін мерекеленген. Зерттеушілердің көпшілігі бұл мейрамды ежелгі ирандықтардың Зороастризм дінімен байланыстырады. Мэри Бойстың ойынша, Зороастирзм «Әлемдік діндердің ең көне түрі» және кез келген дінге қарағанда, адамзатқа үлкен әсер еткен дін деп есептейді. Зороастризм Иран жеріндегі үш ұлы империяның діні болып саналған, б.з.д. VI ғ. бастап б.з. VII ғ. дейін дерлік өмір сүрген және Таяу және Орта Шығыс жерінің көп бөлігінде билік еткен дін.

Араб жаулауынан кейін ирандықтар салт-дәстүрлерінің көбісін ұмытып, жаңа дін, яғни ислам дінін және жаңа тіл араб тілін қабылдауға мәжбүр болды. Олар жаңа мәдениет пен жаңа тілге тез-ақ үйреніп кетті. Ирандықтар бүкілхалықтық Наурыз мерекесін ұмытпағанымен қоса, оны араб мәдениетімен тоғыстырды. Яғни, бұрын «хафт син » үстеліне Авеста кітабы қойылса, Араб жаулауынан кейін Құран кітабықойылатынболды. ТегіИраннаншыққанимамдармен ғұламаларНаурызмейрамыисламдініне қайшы келмейтінін дәлелдеп, Наурыз мейрамын тойлау үшін биліктің ресми мақұлдауын алды.

Р.Фрайдың сөзінше, христиандардың мәдениетіне Грек өркениетінің зор ықпалы тиген сияқты, Иран өркениеті ислам мәдениетін дамытуда өз үлесін тигізді. Жаңа парсы тілі араб тілімен қатар жүрді және ислам дінінің тілі болды, Ислам да өзінің арабтық негізінен асып, көпұлттық, көптілдік мәдениет пен дінге айналды. Бұл құбылыста Иран жетекші рөл атқарды [1, 5-11б.]

Бұл мәселе 1000 жылдан бери зерттеліп келе жатыр: Әбу Райхан Бируни – X ғ., Омар Хайям – XII ғ., Деххудо, Брагинский – XXғ. ортасы, Ш.Шукуров – XXIғ. басы, яғни, зерттеушілердің еңбектерінде шығыс халықтарының Наурызды қалай тойлағандығы туралы мәліметтер мол. Наурыз мейрамы кең көлемді қамтиды, және оны зерттеу әр түрлі халықтың зерттеушілеріне өту қызықты және маңызды.

Наурыз Шығыс елдері үшін – бірліктің, татулықтың, еңбектің, көктемнің, ізгіліктің, бақыттың мерекесі ретінде тойланған. Бұл мейрамды ежелгі гректер “патрих”, бирмалықтар “су мейрамы”, тәжіктер “гүл гардон”, “бәйшешек”, “гүлнаурыз”, хорезмдіктер “наусарджи”, татарлар “нардуган”, буряттар “сагаан сара”, соғдылықтар “наусарыз”, армяндар “навасарди”, чуваштар “норис ояхе” деп түрліше атаған. Мысалы, иран тілдес халықтар Наурызды бірнеше күн тойлаған. Олар бұл күндерде әр жерге үлкен от жағып, отқа май құяды; жаңа өнген жеті дәнге қарап болашақты болжайды; жеті ақ кесемен дәстүрлі ұлттық көже “сумалак” ұсынады; ескі киімдерін тастайды; ескірген шыны аяқты сындырады; бір-біріне гүл сыйлап, үйлерінің қабырғасына дөңгелек ою – “күн символын” салады; үйдегі тіреу ағашқа гүл іледі; түрлі жарыстар (жамбы ату, т.б.) ұйымдастырады.. Егер Иран халқы Наурыз мерекесін Зороастризм Құдайы Ахурамаздамен байланыстырса, қазақ халқы осы Наурыз мейрамын Қызыр атамен байланыстырып, оның даланы аралайтынына сенеді. Яғни, Иран халқы мен Қазақ халқының метаморфозынан пайда болған. Наурыз ирандықтар мен қазақ мәдениеті мен өркениетін байланыстырып тұратын бірден бір себеп болып табылады және олардың наурыз мейрамына байланысты ұқсастықтары бар.

Көптеген зерттеушілердің сөзімен келісе отырып, тіпті осы мейрамның аты «Наурыз» парсы сөзінен, яғни нау – жаңа, руз – күн деген мағына білдіретінін айтып кету керек. Ирандағы Наурыз 13 күнге созылады. Бұл мейрам Иран елінде ерекше құрметке ие. Олардың ішінде : алғашқы 5 күн дайындықпен және туысқандар мен достар бір-бірінің үйіне қонаққа барумен өтеді, тоғызыншы күн Шахтың Наурызы (Шахрйаран Навруз) атымен, ал он үшінші күн «Сиздах бэдар» (үй ішінен тыс) атымен белгілі.

Исфанд айының бірінші күндері ирандықтар қызу дайындықта болады. Дүкендер сатып алушыларға толып, әр адам жаңа киімдер мен заттарды сатып алады. Беттерін қара бояумен бояп, қызыл түсті көйлек киіп алған адамдар далаға шығып би билеп, көшедегі адамдарды қуанышпен, өлең шумақтарымен қарсы алады. Бұны көрген адамдардың жүзінде күлкі пайда болып, жақсы әсерге алып келеді.

Исфандайыныңсоңғысәрсенбі(чохоршанбе) күні– «чохоршанбесури»депаталады. Сәрсенбікүні түнде, яғникешкіуақыттаүлкенжәнекішікөшелердеағаштыңбұтақтарынжинайды. Бұлбұтақтардың

197

саны тақ болуы керек. Бұтақтарды жағып, үстінен секіреді. Секірген кезде : «Зәрди-э мән аз то, сорхи- э то әз мән». Яғни, бұл менің ауруым саған, ал сенің саулығың маған деген мағынаны білдіреді.

Ирандықтар осы күні отты құралдарды жандырады, мысалы : фашфеше (фейрферк), хафт торғе (жеті петарда), норенджак (граната) сияқтылар. Осы түнде олар әр түрлі жаңғақ жейді. Соның ішінде: мейіз, финиктер, жидектер, тут, құрма, кептірілген інжір, фисташка, бадам және фундук жаңғақтары. «Чохоршәнбэ сури»-ды өткізгеннен кейін Наурыз мейрамын күтеді.[2, 245б.]

Ал, Қазақ халқында Наурыз мейрамы – Ұлыстың ұлы күні болып табылады. Қазақ халқы да Наурыз мерекесін айрықша бағалап, оны жыл сайын тойлап отыруды әдетке айналдырған. Бұл қазіргі күн есебі бойынша наурыздың 22 жұлдызына сәйкес келеді. Қазақтар да бұл күн жаңа жыл, ырыс, береке, мереке, жыл басы деп есептейді. Бұл күні, халық жұмыс істемейді, сапарға шықпайды, ешкімді ренжітпейді, ренжімейді, дауыс көтермейді, шарап ішпейді, құрбан шалмайды, яғни тек қана демалады. Иран халқы он үш күн бойы демалса, қазақ халқында 22-наурыз күні демалыс күні болып табылады. НаурызайыШығыскүнесебіндежылдыңалғашқыайы, күнментүнніңұзақтығытеңеседі. Сонымен қатар қыстың соңы, көктемнің басы. Наурызнама күні – шат-шадыманды ойын сауық, той. Абай Құнанбаевтың сөзінше : «Ол күнде Наурыз деген бір жазғытұрым мейрамы болып, наурызнама қыламыздептамашақыладыекен.» КейжерлердеНаурызтойыдептеаталады. Бұлкүнікішісіболсын, үлкені болсын осы мейрамға келіп, көңілді ойын-сауықтарға қатысады. Тойға ат жарыс, палуан күрес, басқа да спорт бәсекесі, айтыс, түрлі ойындар мен түрлі жұмбақтар, ән өлеңдер, наурыз жырлары айтылады. Әркім үлкендерден бата тілейді. Наурызнама бұрын 3-9 күнге созылатын. Бұл күні қыз – жігіттер жиналып ұйқыашар әзірлейді. Ол ет, уыз сияқты дәмді тағамдардан жасалады. Жігіттер қыздарғасақина, сырға, айнасықылдысыйлықтарбереді. Оларғаарнапжылы-жұмсақтағамдарданбел көтерер деп аталатын дәм дайындалып, таратылады. Бұлардың соңы келер күні Наурыз көжеге жалғасады.[3, 44-46б.]

Иран халқының Наурыз мерекесінде дайындалатын тағамына келетін болсақ, «Хафт син» атауымен белгілі. Яғни, бұл тағамға парсы әліпбидегі (س) син әріпінен басталатын тағам түрлері қойылады және өзіне тән мағынасы бар :

Шөптің түрі (Сәбзэ) : екінші рет туылу, жаңа өмір және жаңа жан ; Нан пудингі (Саману) : молшылық ; Шөптің түрі (Сэнджэд) : махаббат ; Сарымсақ (Сир) : дәрі мен денсаулық ; Шөптің бір түрі (Сомоғ) : таңның атысы ;

Сірке суы (Серке) : ақыл мен шыдамдылықтың ; Алма (Сиб) : көктем мен әдеміліктің белгілері.

Осы «Хафт син»-нің құрамына айна және оған қарама-қарсы шам, түрлі түсті жұмыртқалар, аквариумдегі қызыл балық, Иран халқы құрметтейтін Құран кітабы кіреді, яғни тағаммен бірге дастарханға қойылады.[4, б.]

Қазақ халқының дастарханына «Наурыз көже» қойылады. Оны әр үй жеті түрлі дәмнен: сүт, ет,су, тұз, тары, құрт, жеміс тағы сол сиқты тағам түрлерінен жасап, оған қазы, шұжық сияқты сыйлы мүшелер қосып, мерекемен құттықтауға келгендерге ықыласпен ұсынады. Наурыз көженің дәстүрлік, мерекелік, ұлттық тағылымы өте зор. Ол барлық адамдарды жомарттыққа, ізгілікке, ұйымшылдыққа, татулыққа, бірлікке шақырады[3, 46б.]

Ирандықтарда Наурыз мейрамындаға «Хафт син» - ге арналған «Шэр-э хафт син» жыры бар:

رﺎﯿﺑ ﺮﯿﺳ ٬رﺎﯿﺑ هﺰﺒﺳ رﺎﯿﺑ ﺮﯿﮔ قﺎﻤﺳ و ﺐﯿﺳ

ﻦﮐ اﺪﯿﭘ ﮫﮐﺮﺳ و ﺪﺠﻨﺳ راﺬﮔ هﺮﻔﺳ ﻂﺳوِ رد

ﻮﻤﻋ نآ ﺪﯾﻮﮔ ﮫﮐ ﯽﺘﻗو ﻮﻨﻤَﺳَیآ ﻮﻨﻤﺳ یآ ﻮﻠﺟ دﺎﯿﺑ نﺰﺑ شاﺪﺻ وا زا ﺮﺨﺑ ٬هﺪﺑ ﮫﺳﺎﮐ ﻦﯿﻣز ﮫﺑ زاﺪﻨﯿﺑ هﺮﻔﺳ ﻦﯿﭽﺑ ور ﺎھ ﻦﯿﺳ مﺎﻤﺗ

Яғни, бұлжырдыңмағынасыжоғарыдағыайтылыпкеткен«Хафтсин» тағамдарынжинақтау жыры болып табылады.[6]

Қазақтардың да Наурыз мерекесіне арналған жырларының бірі : Наурыз келіп қар кетті, Ақ қар, көк мұз жұтатқан Шаруа елінен зар кетті.

198

Наурыз келіп жаз кірді, Жаз періште «Әз» кірді Күнеске тосып арқасын, Жан біткенге наз кірді. Арық – тұрақ төрт түлік, Көк жеп жапа – тармағай Қабырға жаппай қалмағай. Көтеремнің төрт бұты, Ербегей де сербегей Енді шығын бермегей. Бізге келген бәлекет – Қармен бірге қаңғырып, Таудан ары өрлегей,

Мұсылман бетін көрмегей.[3, 46,47б.] Ирандағы адамдар фарвардин айының он үшінші күні серуендеуге шығады. Бұл күн «Сиздах бэдар

» деп аталады. Яғни, үйде отырмай тауға, саябақтарға барып күндерін жылы күннің шуағымен өткізеді[4, б.].

Қазақтар да Наурыз мейрамының соңғы күндері бір-бірінің үйіне барып бата, өлеңдер мен жырлар айтып қонақтап жүреді немесе Иран халықтары сияқты саябақтарда серуендеп, тауда дастархан жайып отырады. [7, 18б.]

Қорыта келетін болсақ, бұл салыстырулардан Қазақ халқының Иран халқынан осы Наурыз мерекесін өздерінің мәдениетімен тоғыстырып алғанын, қазақтардың өміріндегі ажырамас мейрамдарының бірі болып тұрғанын көреміз. Бұл мейрам бүкіл ұлтқа ортақ. Тегінде Наурыз ұлт мейрамы болғандығымен қатар, оның тарихи маңызының тереңдігі бар. Ызғарлы қыстың кетіп,жан өмір қуатын туғызған жыл, жаздың келетіндігіне барлық жаратылыспен қатар қазақ елі де қуанатын. ˝Қыс бойы өлімнің есігін күзетіп,үңгірде жатқан кәрі құйрық, мертік-шортықтар да қыбырлап дүниеде бар екендіктерін білгізе бастайтын, аурулар сауығамын деп, аттар тойынамын деп, жалаңаштар киімсіз де күн көремін˝ дегендей жұрттың бәріне үміт, әркім деп жылы шырай сезіне бастап, ˝бәріміз де табиғаттың бергеніне ортақпыз˝ дегендей сағынышты көрісулермен, жалынды құшақтасуларымен жаңажылды қарсыалатын. ˝БүгінгікүніСамарқанныңкөктасыдажібіпті˝, - десіпНаурызкүніпейілін кеңітпеген адамды тастан да қатты қылып шығарғысы келіп, аңыз қылысатын.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1.Сафар Абдулло «Магия Новруза», 2007

2.Рустемов Лекен Зиябекұлы « Парсы тілінің ізашары », 1994

3.«Жаңғырған салт-дәстүрлер», А. 1991

4.1391 ناﺮﮭﺗ .ﯽﺳﺎﻨﺷ ناﺮﯾا ﯽﮑﻤﻠﺑ داﺰﮭﺑ یﺪﯿﻌﺳ ﺎﺿر ﺪﻤﺤﻣ

5.Мэри Бойс « Зороастрийцы. Верования и обычаи», 1988

6.https://ru.wikipedia.org/wiki/Хафт_син

7.Сейіт Кенжеахметұлы «Жеті қазына», 2000

199

Әбдіманапова Ш.

әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Шығыстану факультеті «Шығыстану» мамандығының 4-курс студенті Ғылыми жетекші: Ментебаева А.Е., филол.ғ.к.

ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРЫНДАРЫНДАҒЫ ҒЫЛЫМ МЕН ОҚЫТУДЫҢ ИНТЕГРАЦИЯСЫ

Ғылым қоғамның тыныс-тіршілігінің дамуына әсер етіп, білім беру саласының қалыптасуының іргетасы болып табылады және де барлық оқу пәндерінің мазмұнын толықтырылуына жауап береді. Тарихта ғылым мен білім әртүрлі сала болып көрсетілсе де, қазіргі таңда бірін-бірінсіз жеке, тәуелсіз өмір сүре алмайды. Сондықтан дүниежүзілік тәжірбиеге сәйкес ғылым мен білімнің интеграциясы маңызды процесстердің бірі болып табылады.

Ғылым, білімжәнеөндірістіңинтеграциясыкезкелгенелдіңинновациялықдамуыныңнегізіболып табылады. Бүгін әлемдік өркениет жаңа технологияны ғылыми центрлерден, яғни университеттердің ғылымицентрлеріненалады. Thomson Reuters компаниясыныңмәліметінше, әуе-ғарышжәнеқорғаныс өнеркәсібі облысында ең табысты 10-дық ғылыми центрлерінің 7-уі университет болып табылады. Автокөлікөндірісінелидерлік10 орынныңбәрінуниверситеттералыпотыр. Текосысалаларғанаемес, мұнай, тамақөндіру, телекоммуникациядадажәнет.б. салалардауниверситеттердіңғылымицентрлері алдыңғы қатарлы орындар алып отыр. Бұл бізге университеттің мысалында, ғылым мен білім беруді интеграциялаудың маңызы мен пайдасы қандай екенін көрсетіп отыр. Сондай-ақ осы себептерге байланысты алдыңғы қатарлы университеттер ең күшті деген корпорациялармен тығыз байланыс орнатқан. Ғылым мен білімді біріктіріп, жаңа технология, жаңа ашылулар жасау үшін университеттерге, әрине, қаржыландыру басты орындардың бірін алады. Ал қаржыландыру үшін тек мемлекеттің көмегі ғана емес, жеке кәсіпкерліктің де көмегі қажет. Бір жағынан, жеке кәсіпкерліктің қаржыландыруы университетке пайда алып келіп, оның ғылыми жұмысы және білім беру әдістерінің дамуына әкелсе, екінші жағынан жеке кәсіпкерлерге жұмысқа дайын мамандар тауып, жұмыс күшінің мықты болуымен қатар, қаржыландырған университеттің жобаларынан табыс алуы да білім мен ғылымның интеграциясының жақсы жақтарын көрсетеді.

Дүниежүзілік тәжірбие көрсеткендей, Қазақстан да білім беру мен ғылымның интеграциясының маңызын түсініп, солардың тәжірбиесіне сүйене отырып, жаңа заңдар қабылдап, ғылым мен білім беру интеграциясының жолына түсті. ҚР-сының заңында оның ішінде «Ғылым» туралы бөлімінде ЖООның басты қызметтерінің ішіне тек білім беру ғана емес, ғылым, ғылыми-кәсіпкерлік және инновациялық қызметтер де кіреді. Яғни бұл ҚР-ның болашағы осы ғылым мен білім берудің ұштасуына байланысты екенін көрсетеді. «Қазақстан2030» стратегиясында да жоғарыда айтылған нәрселердің бәрі аталған. Қазір ҚР білімге байланысты жүргізіп жатқан реформалар білім жүйесі қоғамдық-экономикалық процесске үйренуіне қатысты мақсатты көздейді. Осы стратегияны орындау біздің барлығымыздың басты мақсаты болуы керек деп ойлаймын.

ҚР-ның білім беру және ғылымды дамыту мемлекеттік бағдарламасы 2016-2019 жылдар аралығында көп мәселені шешуге міндетті. Әсіресе, экономика саласына бәсекелестікке қабілетті, жоғарғы білімі бар жұмыс күшін дайындау, ғылым, инновацияны және білімді интеграциялау, экономика саласына қосатын ғылымның шынайы үлесін қамтамасыз ету. 2015-2016 жылғы Дүниежүзілік бәсекелестік рейтинг бойынша Қазақстан 140 елдің ішінен 60 орынды алып отыр. Бұл да жаманкөрсеткішемес. Соныменқатар, білімберудегіжаңажасалыпжатқанреформаларҚазақстанның көрсеткіштерін жылдан жылға көтеріп жатыр. Мысалы: ЖОО бәсекелестігі 2012 жылы 58% құраса, 2015 жылы 60% құрады.

Қазақстанда заңға байланысты ЖОО –да университеттің дұрыс басқарылуы үшін бақылау немесе қамқоршылық жеке комиссия құрыйын деп жатыр. АО «Назарбаев» университеті осы жобаның орындалуы үшін өзін үлгі ретінде көрсетіп, керемет рөлдердің бірін сомдап отыр. Назарбаев университетінің тәжірбиесі мына бағыттар бойынша орындалып отыр: ЖОО басқару жүйесі, оқу процессіндегі инновация, ғылыми қызметті басқару және ұйымдастыру жүйесі, ЖОО-да бірыңғай ақпараттық кеңістік орнату, халықаралық серіктестік стратегиясын дамыту және университеттік кітапхананы жаңартып отыру. Көп университеттерде ғылыми қызметі ғылыми центрлерге негізделген. Сол себепті қазір барлық негізгі университеттерде жеке ғылыми орган орнатылып, ғылыми саясат пен ғылыми қызметпен айналысатындай және басшылық жақсы істей алатындай совет немесе органның болғаны дұрыс. Осыған байланысты университтерге алдыңғы қатарлы, рейтинг те жоғары орындарда тұрған университеттермен келісімшарт жасасу басты нәрсе болып табылады. ЖОО және ғылыми институттарда білім беру және ғылымның интеграциясы аясында президентіміз Н.Назарбаевтың

200