Кӧглтин Дава

СИТАРН ДЭВИН БИИЛЛГЪН

(П о э м а)

Августин сӱӱлӓр Ялтд, Амрлгъна сӓӓхн цагт, Иньдӓс нертӓ гиичнр Ирджӓдидж гидж сонъсв. Суцндм Азин кӱӱнӓ Цусн генткн серв.

Балгъсна ӓмтнлӓ гиичнриг Байрлдж бн тосв.

Ялтин ке уульнцсд Ермоловин театрин афишлӓ * Ик тодрха ӱзгӱдӓр

Иньдин афиш ӱӱрлв.

Нарн уддж суугъад,

Никтрдж агъар харнъгурв.

Хар тенъгс долъгагъарн

Хад чолу цокв.

Тӧрскнӓ олн захас Таалмджта Крымӱр ирсн Эрмӓль, орс, хасгуд,

Эртлдж концертд цуглрв.

* Афиш — зӓнъгллгьн, зарллгън.

55

Шнвӓ бурхн* теслго

Сарвлздж ормасн босад,

Гурвн чирӓгъӓрн маасхлздж, Гармудан ӧргӓд делдж,

Кӧлмӱдӓн мульджад, баахн Кӧвӱншнъг биилдж гисн

Иньдин кезӓнък тууль Эндр нанд сангдв. Туурсн, билгтӓ артистнр Туулиг эрдмӓрн батлв...

Алдр Тӧрскнӓннь ӧнъгрсиг Амулнъ эндриннь бӓӓдл, Чидл бийӓн медсн

Чандал Иньдин сулдхвр, Ӧврмджтӓ цевр-цецн Олн ду биигъӓрн,

Мӧнъкин цагт тӱрӱнд,

Маанрт артистнр ӱзӱлв.

Her ценъкр тенъгртӓ Her могълцг газрта, Орчлнъ негн кӱмн Ода кӱртл эврӓннь

Буульмдж, кеермдж болх

Бн, ду, эрдмӓрн,

Цецг, одд, нарн метӓр Цуг делкӓ байрлулх, Седкл тӧвкнӱн, хӱвтӓ Сӓӓхн йиртмджин цагт

Кӱрӓд угаг маанрар,

Концерт, санаддулдж санулв.

Олн ду бингъӓснь

Онцлгддж негнь таасгдв, Биигъин аю дахдж, Бийснь шӱлгӱд тӧрв.

Хӱв уга ӓмтнӓ Ховр нӓӓриг сонъгсад,

* Шнвӓ бухн, гурв чирӓтӓ гидж келгднӱ. '

57

Эврӓннь зӱркнӓ махнг Элвгӓр айсмудас соляд, Багъин ӧрчд гиичлдж,

Бульглад акчмд суусн, Байриг адгъдж чикӓрн Берндӓн бӓрӓд орулсн, Минъгън джилмӱдин туршарт Магтал биичнрт ӧгӓд, Зӧрг, омг немӓд, Зальта биигъинь ясрулсн,

Нерн уга домбрчнрин Ниргсн альвн айсмудиг

Намг, табл, *ченд Ниигъинь олдж цокв.

Герлтӓ хаврин айсмуд

Гарас алдрдж нисв, Кӧк хамтхаста моднд Кӧвӱд, кӱӱкд цуглулдж,

Сергмджтӓ, анъхун агъарта Сарин сарул асхар

Her негнлӓрнь шоглулдж, Ниргӱлӓд нӓӓрлӱлсн болв. Кенъкрг, бӱшкӱр хамг Кӱнъкнӓд улмар кевшв, Кӧлин диглсн тавшлгън Ксмджӓлӓд айс дахв.

Иткмджтӓ мини седклиг Иньдин гӱӱнӓр кӧтлӓд, Ситара дэви — ната** Сцен деер торлзв.

Альвн бурхн Кришнӓ Акадлдж шоглад наадсиг, Кӱмни багъ насна Килнц уга байриг, Нарта гиикн биигъӓрн Нӱд таалдж ӱзӱлв, Хӓлӓсн кӱӱг багъин

Хол джилмӱдӱрнь хӓрӱлв.

58

Рабиндранат Тагорин * ухаг

Абининдранат Тагорин** зургиг,

Бомбей, Пенджаб, ***Раджпутин Бӓӓдлин керсӱ айсмудинь

Болгъамджта ухандан тодлдж, Бхаратин сургъмджас эклдж, Биидӓн амрар орулдж, Билгӓрн улмар ясрулдж, Цаг зуурин биш

Цецн мӧнъкин цагт, Таасгдсн багт биш, Тӧгӓлнъ ик нартд,

Эк эгӓсн авсн Элвг байн эрдмӓрн,

Сувсна герлӓр биш Седклин сарулар авлдж,

Ӱгмӱд угагъар, бӓӓдлӓрн Ухагъан маанрт медӱлдж, Ситара дэви ӧмнм Сцен деер ээрнӓ.

Ӧндр ухарльг манъната Ӧкӓр янзта толгъадан Тевгдӓн цуглулсн Ситарин Хар сарм мет Хойр нӓрхн кӱмсгнь,

Тууджин цецниг тодлсн, Тсегиг бийдӓн авсн, Одн нарнла кӱӱнддж,

Орчлнъгиг бийдӓн авсн Тӧгрг керсӱ нӱднь

Тӧвшӱн мелмӓсн усиг Тӧгӓлдж боссн зегсншнъ

Ниилдж даралдад зеегтрсн Никт хар сурмсгнь,

59

Кӧркхн чирӓтӓиь ирлцсн Ке го хамрнь,

Хӓлӓц эвлдж таалсн

Хойр кедмн халхнь,

Чикнӓннь джӧӧлн ашт Чи метӓр шавшад

Солнътрсн толян асхсн

Сувсн, герлтсн, сиикнь,

Келен ӱгмӱдиг кеерӱлдг Килнъ улан урлнь,

Айсин акчмд сольгдсна Аю дахдж ганхна.

Янъгвгин кӧрснӓ ӧпъгтӓ

Ясн угашнъ кӱзӱнь Лиг хар толгъагъинь

Лундагъурн нугърдж нӓӓхлӱлнӓ,

Гурв эргӱлдж кеерӱлсн

Герлтӓ, ӱнтӓ, шурнь

парни тольд чиихлзсн

Ногъани чиигшнъ чичрнӓ

Урсхлин кӧвӓд ургъсн Удн модн мет

Уйн чанъгъ цогцнь

пХма?ИНь сонъсдж дӱнъцнӓ.

Дживран оргӓд делдж

Джисан наадсн шовуншнъ

Гаахмджта, орчлнъгд хойрхн,

За£иЕН 30калтагъаР делнӓ.

q нин соягъин кеегъинь

•ЗУРДЖ ясад кеси Ба^ппг Шар^ад га1’иннь

Тохв^а кееРУлдж гилвкнӓ. Тп^?ЭрН гаРан нугълдж,

Аппи УНа КӱзӰ Дӱрслнӓ,

Арвн альвн xypriKb

ӒнЛгӓхнӓс генткн Альхан байрлулдж хавлад.

60

Манъгъдур ӧдрин герл Мана зӱркнӱр цоцна,

Кӧглджрнъгнӓ ӧрч мет

Кевтӓ сӓӓхн ээмӓснь

Кемджӓлӓд нургън, ташагъарнь Кӧлиннь шагъа кӱртл, Эвтӓ урни гарар

Эргӱлӓд орасн торгънь Хӓӓлсн эрвлздж гнлвкнӓ.

Сувсн, алтн кеерӱлнь

Солнъгин заляр герлтдж, Тогъсна сӱӱлин ӧдншнъ Толян сольдж торлзна.

Галуна толгъа мет Гавшун ӧкӓр кӱрӓд, Газрт ӓрӓ Кӱрӓд, Ганхад ӧрвдж дошад,

Генткн тиигджӓгъӓд чочад, Гилвс гидж нисӓд, йӧркгд кӱрн ӱзсп Ялмн мет ӧсрӓд,

Ӧскӓ хургън хойриг Ӧрдӱлдж кӱргн салгъад,

Ормдан чичрдж зогсад, Ӧмӓрӓн хооран ишкмднӓ, Негт нсгн негилӓрн

Наадсн болдж медгднӓ.

Ухата джисӓнӓннь ӱгмӱдӓр

Утхта биигъиннь ӧвдгӓр, Кӧмсг, нӱдн, чирӓгъӓрн, Келн угагъар кевшдж,

Хӱ салькн метӓр Хурлзад Ситара торлзна.

Тулад хургъарн ишкмдснднь Таньдг джисӓн ӱзгднӓ,

Кӱмнӓ минъгън джилд

61

Кӱцсн эрдм авсн

Галин Улановин * темдгта

Гӧнъгн джисӓн таньгдна...

Ухалхла — кӱмнӓ эрдмин

Унъгнь негнь медгднӓ...

Галта Ситарин бииг

Гӓӓхдж нӱдн байсна,

Сӓӓхн Ситарин биид Седкл нисдж байсна.

Герлтӓ Пушкинӓ шӱлгӱдшнъ Гиигнӓр асхрсн джисӓнь,

Цагъан цевр седклӓрн Цугин уха авлна.

Лууч, биич, философмудин дӱмбр ик тӧрскниг, дживртӓ мергн ухагъарн

джигтӓ тууль, туудж,

Орчлнъгд келдж ӧгсн Ӧврмджтӓ сӓӓхн ориг, Ээминнь ца тӱнъгрцгтӓ Эргӓд тӧгӓлдж йовхар,

Экзотикӓр соньмсдж биш Энъкр ӱӱрмӱдиннь бӓӓдлиг Элвг нутгин газриг Эврӓннь нӱдӓр ӱздж,

Шин тууджан эклсн Сай Иньдин ӓмтнд,

«Менд!» — гих дурн Мини уханд кӱрнӓ...

Прашад Шамт, Прашад Лург, Панкр Кришнӓ** гарт

62

Хальмгин теегин цецге *Хансн мини ӧрчдм

Олн зӱсн ӧнъгӓрн Ӧсдж ургъад канъкнна!

Саравсатин бӱшкӱр мет Ситара Лэви авлгддж

Минъгън джилӓ бииг Мергн сӓӓхнӓр биилнӓ,

Иньдин кезӓнък тууджиг Эндр ӧдрлӓ ниилӱлнӓ, Сцснӓс тӧрскнӓннь джиргъл

Советин ӓмтнӱр ӧӧрдӱлнӓ...

Гӓӓ.хмджтӓ хувцнднь шавшсн Гурвн зун хонхнь Гилвкдж одд метӓр Гариннь дайлгъ дахдж, Айсин дӱӱрӓ сонъгсдж.

Алдлго, Ситарин дурар, Цовлдад, цогциннь уйдлгъар, Цагъан мӧнъгн хооларн Неджӓд, хошадар джинъндж,

. Ниилдж дегцӓр кӱнъкнӓ. Цевр зунин тенъгрт

Ценънсн богшургъан дуугъар, Уулин чагчмас унджах

Урсхлин усна айсар, джинънсн оддудинь чинъндж Лжигтӓ туульд мет, Ганг, Инд голмудин Хан хулста кӧвӓгъӓр

Ганъгта декана * кӧдӓгъӓр

Хол кезӓнъкӱр ниснӓч, Лжилктӓ ухагъан тӓвдж, ' джилмӱдин холар усчнач,

Алдр орна тууджд

Акчмд гиичлсн болнач...

Модд заагт дошсн,

Могъан уйдлгъ авсн, Халяд тенъгрт наадсн,

Декан — кӧдӓ, иньдин ӧмн ӱзгт бӓӓдмн.

63

Харадан гавшуниг авсн, Намчлсн цецг ургъасн,

Нарна герлиг авсн, Тӱмн гӱрмтӓ джилмӱдин

Тууджин цецниг авсн, Ситара Дэвин бииллгъ

Соньмсдж хӓлӓсн чамд,— Генткн нӱдндчн холас,— Гурвн тенъгс гатлад,

Тавн зун джил хооранд Тоомсрта ик орна Тӧгӓлгчин нер зӱӱгъӓд,

Тоолмджта Афанасий Никнтин * Ацанасн ӱнтӓ гисн Ӓрӓсӓн тӱрӱн мендиг,

Зальта алтн шову мет Зӱркнӓннь гӱӱнд хадгълдж, Булгин цевр усар Баг сахлан норгъад, Ӧндр тенъгр хӓлӓдж,

Орчӓн шӱтдж кирслӓд,

Ил алтн седклтӓ Энд хаалгъ эклдж,

Энъкр тӧрскнлӓрн мендлдж Иньдӱр ӧӧрдснь ӱзгдв...

Кальккутин ухата ӓмтнлӓ

Кӱцадж босхсн театртан Иньдин ду биигъин Ирх цагиг итксн,

Гарлцсн цаста нутгасн Ганцхарн энд бӓӓгъӓд, Торскнӓннь нер дуудулсн

'Тоомсртэ Герасим *Лебедев, Манла Ситарин бииг Мэктдж байрлад хӓлӓдж,

уУРц нӰДӓрн цагин ловрлгъинь хӓӓсн болна.

64

Гаиъгин нсг дусалд Герлтӓ тенъгр ӱзгднӓ,

Седклин электрнчсствӓр м-i Ситарин зӱрк шатав.

Ситарин дэви маасхлзад, Сӓӓхн хойр гаран Орчдӓн кӱргдж пиилӱлӓд,

Ӧкӓдж маанрт гскв.

Ӱг угагъар, такчгар, Ухандан седклӓрн кслснь,-

Сӓӓхн хар нӱдпӓннь Солнъгтрсн цецн герлд. Кӧркхн эрк чирӓннь Келхӓр ссдсн бӓӓдлдпь,

Байран эс бӓрсн Бахтсн хӱптӓ дӱрснднь,

Маанрт тодрхагъар сопъгсгддж Маш ик ханлт, «Лжай Хинд!»** —гисн дуудлгъ дакнас татв.

Ситара дэви ӱӱрмӱдтӓгьӓп Сценӓс маанрур буудж,

«Мир!», «Ленин!», «Хиндп!» - - гидж,

Маанрт альхан ташв.

66