Колӓн Сандж

МАНА ОКТЯБРҺ

Салькн болгънар улалгъсн Сумн хамгар халгъсн, Лӱмбр мана Октябрь —

Делкӓн туурсн байр!

Келн ӓмтӓр мактулсн, Кесг ордуд кӧтлгсн, джиргълин алтн булг, — джигтӓ сӓӓхн Октябрь!

Сӱрддго баатр зӱрктӓ, Сарул го хаалгъта,

Советин олн ӓмтн —

Седкл негтӓ иньглнӓ.

Элстин ӧндр цомгас

Элдв холд харвгдна, Энъкр улан тугмуд *

Эндрин байрт делснӓ.

Биичин сӓрвксн хормад, Бичрин шимлдсн намчд, Кӱӱкдин серглнъ дуупд Кӱчтӓ Октябрь кӱнъкннӓ.

Чеедж байрар дӱӱрнӓ, Чирӓ инӓдӓр залурна, Ӧмн кӱлӓгч ӧдрмӱд

Октябрин герлӓр сарулдна.

12

ЛЕНИН

Багъа келен улсиг Багта мӧртнь орулсан,—

Баатр Ленинӓ сургъамджиг Багшанар, мандан ӧгитӓ.

Зальта багъа насандан Заавринь шундж дасий. Залу дӱӱвр седклӓрн — Зайани Лениндӓн шӱтии.

Хаалгъин хатуд данъддж,

Хӓрӱ бичӓ цухрий. Хӓӓртӓ Ленинӓ хаалгъарн Хальмг багъчуд зӱткий.

Келен болгъна багъачуднь

Кӱцл негтӓ иньглнӓ. Ээдж болсан Тӧрскнӓн Эрдмии кӱчӓр батлана.

ТИНГДЖ САННАВ

«Комсомольск» — гидг селӓнд Кӱрч нег ӱзнӓв.

Го уульнцарнь йовад, Гольшг багъчудинь гӓӓхнӓв.

Энъкр, сӓӓхн нерннь Эздӱднь йӧрӓгъӓд нерӓддж,

Селвгтӓ, шунмгъа сургъульчнрнь Садар селӓгъӓн кеерӱлдж.

Нӓрхн шилвтӓ модд Намрин салькнд нӓӓхлнӓ,

Бичрмӱд хоорндан шимнддж, — Бичкн эздӱдӓн кӱлӓлднӓ.

Сӓӓхн модд, кӧкртн,

Санагъан бичгӓ зовтн — Савгър намчинтн сӱӱдрт Серглнъ иньгӱд саналдх.

13

Баснъгъа Баатр.

СОЦИАЛИЗМИН ОРН

«Шӱӱдхлӓ шӱлг тӧрдг.»

/Оаено.к

I.

Номгън далан кӧвӓгъӓс авн Нертӓ Немана экн кӱртл, Наста буурин бӧкн болгсн

Наршгсн Аралин орагъас авн Налагсн Мӧст дала кӱртл,

Ниидр социализмин орн дӱнъгӓнӓ.

Her захднь мӧнъкинд мӧстӓ,

Ӱвлин найар бӓӓдг гинӓ,

Наатк захнь нарна ээврт Ӱрглдж хаврар дӱрклдг гинӓ. Залу наста загълман бийнь

Зууран ӧндглдж, гууджмлан дахулдж, Арвн сардан девн нисдж, Ӓрӓ гатлдж давм ӧргн.

Нарт делкӓн зургъадгч хӱвднь

15

Нутглсн олн танъгъчснь болхла,

Тӧрскн нутгиннь танъсг ӧлзӓднь Тана мана уга джиргъдж.

Ӱкл уга мӧнък орн, Уга биш бӓӓхтӓ орн, Угатӓ биш баин орн,

Ӱрглджд ӧнр джиргълтӓ орн. Кӱмнь сӱрӓтӓ, седвӓртӓнь хургсн, КӰлгӱдин хурдн хамгнь цуглргсн,

Малмудин тохмта тоотнь ӧскгдсн, Машисин кӱчтӓ гиснь кегдгсн Маш социализмин орн мӧн.

Алтн делкӓн ӧр дунд

Агъу Сӧмр уул мет, Арин олн.ордин кӧдлмшчнрт

Амнь сӓӓхн келн болна.

Азийин олн колонийсин ӓмтпд Авлм сӓӓхн кӱслнъ болна. Олн зӱсн малиннь то

Ӧгджӓгъӓд келен омгта кӱн

глглӓн тоолдж болшго гихмн.

авод, фабрик, рудник, шахтснь,

лавср уга нигт гинӓ,

к22?37СОВХО3’ ӓРтӰЪ салгхднь Келдж болшго олн гинӓ.

Делгӱ дслгргсн эрдм, билгӓрн Делкан ордудТ ӱ.1гӱр болн * Дорвн узгин хамг нертнр

Ӧии^Ж-аН аВЧ ЗОЛГЪАЖ ирнӓ. Ончн иовсн келн ӓмтнь

Онран меддж ӧргдждж ӧсӓд, Оггм ик эрдм билгӓн

Олн хаалгъин белчр болгсн Орн-нутгиннь зӱркн болгсн ’

Кумнь кусл Москва балгъснд, К?пТлКреМЛИН арата шивӓгъӱр

аГпЛ—ДЖ Ирдж ӱзӱллднӓ. Ах, дуударн онр ӧргн

Арвн тавн ӓдл республикс

Ардасн дахгсн олн дӱӱнртӓгъӓн

А^НкЛл\ЖИргм""?» "заХ

Агъу кодлмшин ард Оодж А-ПДР уӱлдвр кедж дӱ°рРкТнӓ.

16

н.

Эрдмнн делгрлтд, элдв тосхлтд Эдӱ мет шунгсн Тӧрским

Ягсдж ирсн нтклго хортн Ичрӓн бардж хулхагъар дӓврв.

Зӧв хӓлӓдж, зугъуддж джилгъдӓд, Буру хӓлӓдж, бултугъар агсад, Гетӓчӓс гсннӓр, дӧӧрмчӓс тонулчар Гентки довтлдж сӱр авх, Гснп зура Гитлср бслддж.

Энъкр социализмин Тӧрскнмдн

Энъгин алвтдан хӱврӱлх, Эврӓ бинспм бидн Эрӱтӓ мухласдан хӱврӱлх,

Байн орим бидн Буйсадж хог таслх, Ӧнр, ӧргн танъгъчсимдн Ӧнчн, ӧвӱ ксх, Омг иктӓ седкл

Орлнъг теесн бӓӓдж. Хӓ! Хав уга тоолвр!

Хан,' нойдиг хольвлдж хайад, Хӱв кишгӓн гартаи авгсн,

Хамг тӧрӓн эврӓн медгсн, Хӓӓртӓ тӧрскӓн халтархдж ӧсгсн,

Хазарлгдш уга седкл зӱӱгсн, Хамг делкӓн хӓлӓгсн ицг, Хойр зун сай кӱргсн,

Советск ӓмтиг мухлалхан хӓӓсн, Cap, нариг хӓрӱ эргӱлхӓр, Содж газрин эрглт зогсахар

Седсн мет теньг йовдл.

III.

Ӓмд ноха ӱксн арслнъгас Ягъв чигн дсер гидж, Ядгсн немш ӱлгӱр бӓӓдг. Зуг мухла седклтӓ улс Зута тиим ӱлгӱр гаргъх.

Алпъ болх юмн уга.

Ллдр немш шӱлгч Гсйнс Афоризмсдӓн: немш улс эзп.тӓн Ооср, ташмг мсл угагъар Ӧргнӓ занъгъ, хӓлӓцӓр ганъхдг, Ногт угагъар зӓӓдгндж болм Ноолхд ӱӱдӓгдсн мухла мет. Мухла седкл тсрӱнӓ дотрнь, Махн, цуснднь шинъгрӓтӓ юмн. Маниг сулдхкла газакинь биш,

Мел дотркннь цеврлхм — гидж,

Магъд уга ӱн келдж.

Наадад тедн Гитлерин мухлад Ногт угагъар оосрлгддж оркад, Нарт делкӓд лавлдж туургсн Нерн, алдр, омгасн цухрвий?

Наадад тедн Гитлерин «социализмнг» Нер туургсн Марксин номас, Геббельсин гульгъсн гутлта бӧӧлциг Гейнин шӱлгӓс доталсн болхий? Нохад шӱлгӓс бӧӧлдцн дота.

Болв нохасас ӱлӱ нохас Бас бӓӓдг бӓӓсн сандж. Насшгсн Европин нер гутах

Недич, Тисо, Квислинг, Лаваль Хумха цееджтӓ эзнь мӧлджчкӓд Хайгсн ясинь хавлдж кемллдӓд,

Хоорндан кемлдӓд, хоолан хазлдад, Сӓн нӱднд ӱзгдхӓр седлдӓд, Сӱӱлӓн шарвадлдад, гос долалдна.

Ӧӧкндӓн даргдгсн, ӧмкргсн Европ

Онц мӧчсӓрн хӓӓчлдж оркад, Ӧтлгч классин ӧтг дотрас

Ӧтнӓс джигшӱртӓ ӧлгс олчкад, Ӧгтм седкл ӧӧд авад, Олн цугъар тиим гидж,

Ӧӧнд оршго седкл теегъӓд, Орсин ор дӓӓлхӓр босдж. Ухата кӱӱнд орх тоолврий? Урд медх ӱлгӱр багъий? Советск улсин хӓлӓцс онъгдан,

Седклднь таалта ӱлгӱрмӱднь ончта, Ардк долагч ӓмд нохагъас

Арвс ноолдана бӓӓрд хоргсн

1fi

Арслнъ десрнь а.тдг уга.

Наспь туршарт мухла болдж, Нӱлмсӓн асхдж йовхин орчд, Нсгл дӓкдж сулдхврин дӓӓнд Цусан асхлцад медснь — залу! Бидн мухлалгдхин тӧлӓ биш, Бахта ӱӱл, диилврин тӧлӓ,'

Бумбин ор делдхӓр тӧргсн, Таралнъгин джиргъл газр деер Тосхкар бӓӓх большевикӱд бидн. Мана Ильичин заавр тер, Мӧнък джиргълин хаалгъ эн.

IV.

Орсин у, ӧргн теегс Олн хорт туудждан ӱзлӓ,

Болв немшин фашистмӱдлӓ ӓдл Бокурмуд ӱзӓд уга билӓ.

Теднӓ адусн нӱӱринь, ода

Тавлдж ӱздж авб бидн. Бӱкл делкӓн седкл авлгсн Билгт, эрдмтнрим галд ӧгч, Биллдж уга кехӓр йовхинь

Батлдж меддж авб биди.

To уга школ, театрс

Томдждж болшго балгъсд, селӓсд, Тӱӱмр ӧгсинь ӱзв бидн.

Шавтсн дӓӓчсиг ӓмдӓр шатаджасиг,

Шинъкн ӱзджӓсн бидн эн. Ӧтлгсн кӧгшд, ӧлгӓтӓ кӱӱкд. Ӧлг нохас ӱлдӓл уга Куддж йовхинь ӱзв бидн.

Киитрдж арагъан зуув бидн, Адгърсн ухата аринцмӱдӓс Аврлт кӱлӓдж болш угаг, Лала ӓрӱн цуснь ӱнӓр диилврин таал хулддж авхан Легӱд сӓн меднӓ бидн.

Болг!

Нарт делкӓ шинъкн ӱзгч Нудрман чинӓн нилхин бийнь

Энъкр экӓн зовал уга, Энллӱлдж цусинь асхулл уга Эн газрт гарсинь ӱзӱллт! Тедӱ мет сулдхар чигн Тӓклӓ махна деедж уга

Тогтад угань ӱнн юмн.

А манд тӧрскнӓннь сулдхврин тӧлӓ Ӓрвлх юмн тӧрӱц уга.

Ӧлвр газрт кевтджӓгъӓд, Ӧлн элкндӓн шахджагьад, Ӧлкӓдгсн олн хортнас Ӧргӓрн дӧнънджӓгъӓд, Ӧрчӓрн тулджагъад,

Цееджӓрн харсад, Цусарн услад, Кӧлсӓрн угагъад, Ӓрӓ киигъӓн авад Ӓм орулдж асрад,

Кӱӱшӓсн Тӧрскнӓннь тӧлӓ

Таралнъгип джиргълд чигн кӱрхвдп,

Тамин зовлнъд чигн тесхвдн, Тӱӱмрин зальд чигн шатхидн!

V.

Махсгсн теньг хортн Мана газрур агтмндж довтлгсн Манд тӧрӱц шин биш. Царцаха мет дарад ирсп

Монъгъл, манъгъдсин мӧртӓ цергсиг

Мана теегс зальгдж тоньллгъла

Манъгъс Мамайин хар цусн Минъгън, минъгън ӓмтнӓ цусна Минь сӱл цуснь боллус.

Гитлерин омгшдг орденӓ рыцармудин «Гаха хонъшаринь» шаптрулла бидн Бахтдг Фридрихиннь алдр тиирцг, Берлин балгъснаннь алтн тӱлкӱрнь Бидн музейсдӓн батар хадгълаталм. Ӱклнь иргсн ӱмкӓ хулгън Ӱнтӓ миисин сӱл зуудг.

Ӱлгӱрт худл йир уга,

20

Ӱпӓн эн Наполеонд ӱзӱллӓ: Нарт делкӓ мини гиджӓсн Нер туургсн тӱӱнӓ церг Налагсн тссгиг кирсӓр хучдж, Неманиг хӓрӱ эс гатллу?

Арвн нӓӓмдгч джнл, одахн,

Алдр Кайзер Вильгельм дӓӓчнь Ӓмӓн авч ӓрӓ зуллус.

Алдр мана динлврс тоолхнь

Арвн хургън кӱртш уга. Туудж медшго тонъкун фӱрер Тер тоотиг тӧрӱц мартдж, Бокур бипӓрн богд кедж,

Белдк утхарн селм кедж. Болв, улан хоолан Сунтлнь хӓӓкрв чигн,

Хоосн цседжӓн кснъкрг болтлнь Хойр гардджагъад гӱвдв чигн,

Селгнгӓрн газр сӓвӓд,

Салыс ӧрӓд гӱӱсн бийнь, Толгъа деерчн ирчксн Тууджин кӱнд гар Тӧрӱц зогсадж чадшгоч!

Цагтан цальгънснь

Цагнь ирхлӓ гульгъдмн. Зӱӱгсн ик седкличнь Зута бийӓрчн гаргъхвдн.

Ирсн хаалгъичнь илм таслхвдн, Хӓрх хаалгъчнь хаадж бӧглхвдп.

Эджгорулгсн газрмудчнь элкичнь йӱӱлхвдн, Хагсагсн газрмудчнь хавсичнь кӱӱлхвдн, Ховдг седкличнь элсӓр ханъгъахвдн, Хоосн цееджичнь хоргълджар цутхквдн, Хар цусарчн газран услхвдн,

Хамг ӓмтнӓннь ӧшӓгъӓн авхвдн. Андргсн хамг йовдличнь Амндчнь хӓрӱ зуулгъ.хвдн.

Ӱзӓд угагъичнь ӱзӱлхвдн, Ӱзсн хамгичпь атхулхвдн. Цуг зовагсн ӓмтнӓнчнь Цусн, нӱлмсн, гашуд

Цӓӓлзӱлдж чивӓх бидн.

Келсндӓн кӱрх кӱчн бӓӓнӓ,

21

Кесӓн кӱцӓдг дамшлт бӓӓнӓ.

Хуучан хатхсн — урн,

Хӧӧткӓн сансн — цецн. Хӧрн дӧрвн джнлд Хара суусн угавдн. Ховдг хортд хаджуд,

Хоша, ааль бӓӓхинь,

Мухадсн ӱмкӓ шӱдӓн

Манур бӱлӱддж бӓӓхинь Эс мартсн тӧлӓдӓн Эврӓ бийӓсн ӓрвлджӓгъӓд, Эркӓ доран дарджагъад,

Бӱсӓн татдж бӱслджӓгъӓд, Бӓӓсӓн цугтнь ӧгчӓгъӓд, Босхад авсн заводмудт: Болдин сӓӓгъӓр цутхад ксгсн Бат, бат танкс бӓӓнӓ: Тенъгс, далас заагъад оддг Тӧмр шивӓ кермс бӓӓнӓ; Тенъгр лавлдж хучдж бӱркм

«Тӱргн», «харцх», «гӓрднр», бӓӓнӓ; Газр лукшулдж догдлм кӱчтӓ Гольгър ик товс дала; Мӧндр мет сум асхадг

Миномет, пулемет, автоматс бӓӓнӓ;

Ховцглдж ирсн хорт дарх

Халуч зӧрмг баатрмуд дала; Ӧгтмндж ирсн «гиичнр» тогтнулх, Омг чигн манд олдх;

Махсдж ирсн хорт зальгх, Мана газр йирин бӓӓх. Келен хамгиг урдаснь Кӱчлдж, гӱджрдж белдӱлгсн,

Келх ӱгдӓн хатуч,

Келен ӱгдӓн бат, Кех ӱӱлдӓн базг,

Кезӓч манигъӓн кӧтлдг, Кӱчтӓ коммуна парть Ӧндр ӧдр теднӓн Эврӓн бийнь залдж, Эрӱгъинь хортнд ӱзӱлх, Эрк ӧдр белдджӓнӓ.

Социализмин ӧргсн сӱрӓлӓ негдгси

22