- •3.Жер қыртысындағы элементтерді анықтаудың түрлері. Жеке минералдық түрлер.
- •1)Жеке минералдық түрлер
- •4. Жер қыртысындағы элементтерді анықтаудың түрлері. Минералдардағы изоморфты қосылыстар.
- •1)Жеке минералдық түрлер
- •5. Жер қыртысындағы элементтерді анықтаудың түрлері. Биогендік және сулы ерітінділер.
- •1)Жеке минералдық түрлер
- •6. Жер қыртысындағы элементтерді анықтаудың түрлері. Магмалық балқымалар және техногендік қосылыстар.
- •1)Жеке минералдық түрлер
- •7. Жер қыртысындағы элементтерді анықтаудың түрлері. Сұйық дисперсті және коллоидты түрі.
- •1)Жеке минералдық түрлер
- •8. Жер қыртысындағы элементтер миграциясының негізгі заңдылықтары.
- •9.Химиялық элементтер миграциясының типтері.
- •10. Химиялық элементтер миграциясының ішкі факторлары. Атомдардың гравитациялық қасиеті.
- •11.Химиялық элементтер миграциясының ішкі факторлары. Байланыс қасиеттері.
- •12. Химиялық элементтер миграциясының ішкі факторлары. Химиялық қасиеттері және радиоактивтілік қасиеттері.
- •13. Химиялық элементтер миграциясының сыртқы факторлары. Температура.
- •14. Химиялық элементтер миграциясының сыртқы факторлары. Қысым.
- •15. Химиялық элементтер миграциясының сыртқы факторлары. Ортаның химиялық құрамы.
- •16. Химиялық элементтер миграциясының сыртқы факторлары. Сутекті иондардың концентрациясы.
- •17. Химиялық элементтер миграциясының сыртқы факторлары. Тотығу-қалпына келтіру жағдайы және организмдер тіршілігі.
- •18. Химиялық элементтер миграциясының сыртқы факторлары. Геоморфологиялық белгілері. (Жанама іздеу белгілері. Геоморфологиялық белгілер)
- •19. Геохимиялық аномалиялар туралы жалпы түсініктер.
- •20. Аймақтық және жергілікті аномалиялар.
- •21. Перспективті және перспективті емес аномалиялар.
- •22. Оң және теріс геохимиялық аномалиялар.
- •23. Табиғи және техногенді геохимиялық аномалиялар.
- •24. Химиялық элементтердің ассосациясы туралы жалпы түсінік.
- •25. Іздеу критерийлері және іздеу белгілері.
- •26. Геохимиялық ландшафттар туралы түсінік.
- •27. Геохимиялық түсірулер. Мақсаты және міндеттері. ???
- •28. Рудалы кенорындардың алғашқы ореолдары.
- •29. Магмалық кенорындардың алғашқы ореолдары.
- •30. Пегматитті кенорындардың алғашқы ореолдары.
- •31. Постмагмалық кенорындардың алғашқы ореолдары.
- •32. Алғашқы ореолдардың геохимиялық белдемділігі.
- •33. Кен маңайындағы сыйыстырушы жыныстардың өзгеруі.
- •34. Индикатор-элементтердің ореолдары.
- •35. Алғашқы ореолдардың морфологиялық ерекшеліктері.
- •36. Экзогенді кенорындардың алғашқы ореолдары.
- •37. Шашыранды кенорындардың ореолдары.
- •38. Инфильтрациялық кенорындардың ореолдары.
- •39. Шөгінді кенорындардың ореолдары.
- •40. Стратиформдық кенорындардың ореолдары.
- •41. Туынды шашырау ореолдарының жаралуының жалпы заңдылықтары.
- •42. Литохимиялық шашырау ағындары. Классификациясы және қысқаша анықтамасы.
- •42. Литохимиялық шашырау ореолдары. Классификациясы және қысқаша анықтамасы.
- •43. Шашырау ағындарының жаралуы және негізгі ерекшеліктері.
- •44. Биогеохимиялық шашырау ореолдары.
- •45. Гидрохимиялық шашырау ореолдары.
- •46. Атмохимиялық шашырау ореолдары.
- •47. Шлихты шашырау ореолдары.
- •48. Пайдалы қазба кенорындарын іздеудің литохимиялық әдістері.
- •49. Литохимиялық сынамаларды алу және өңдеу.
- •50. Пайдалы қазба кенорындарын іздеудің гидрогеохимиялық әдістері.
- •51. Гидрогеохимиялық іздеу кезіндегі сынамаларды алу жұмыстары.
- •52. Пайдалы қазба кенорындарын шашырау ағындары және ореолдары бойынша литохимиялық іздеу жұмыстары.
- •53. Шашырау ағындары және ореолдары бойынша литохимиялық іздеу кезіндегі сынамаларды алу жұмыстары.
- •54. Пайдалы қазба кенорындарын биогеохимиялық іздеу әдістері.
- •55. Биогеохимиялық іздеу кезіндегі сынамаларды алу және өңдеу жұмыстары.
- •56. Пайдалы қазба кенорындарын атмохимиялық іздеу әдістері.
- •57. Атмохимиялық іздеу кезіндегі сынамаларды алу жұмыстары.
- •58. Пайдалы қазба кенорындарын іздеудің шлихті әдісі.
- •59. Шлихті іздеу кезіндегі сынамаларды алу және өңдеу жұмыстары.
- •60. Қолданбалы геохимияда қолданылатын негізгі теориялық тұжырымдар
1)Жеке минералдық түрлер
2)Минералдардағы изоморфты қосылыстар.
3) Биогендік түрі.
4) Сулы ерітінділер
5) Сұйық дисперсті орталы коллоидтар.
6) Техногендік қосындылар
7) Магмалық балқымалар.
8) Шашырау күйі.
2)Минералдардағы изоморфты қосылыстар. Минералдардың химиялық құрамының мәліметтерін қарағанда қарапайым бинарлы қосылыстардың құрамы талдаулар нәтижесі бойынша біршама күрделі екені бұрыннан анықталған. Мысалы: қарапайым құрамды қосынды ZnS (сфалерит) бірқатар элементтердің қосылыстарынан тұруы мүмкін (Zn, Fe, Mn, Cd, Ga, Se, Sn, S, Sc). Сирек табиғи қосындылар – минералдар екі немесе үш қосындылардың қосылыстарынан тұрады. Мысалы: плагиоклаз екі анықталған қосындыдан тұрады – альбит (Na [Al Si3 O8]) және анортиттен (Ca [Al2Si2O8]).
Мұндай қосындыларды «аралас кристалдар» деп атайды. Ал осы аралас қосындыларды тұғызған құбылысты изомроф немесе изоморфизм деп атайды.
В.И.Вернадский (1909-1910) Жер қыртысының минералдарындағы химиялық элементтерінің орналасуы жайлы эмпирикалық мәліметтердің негізінде изоморфизмнің классикалық эмпирикалық қатарын ұсынды. Оның бір сіңірген еңбегі ол изоморфтық алмасулардағы термодинамикалық жағдайлардың ролін ең алғаш көрсетті, яғни изоморфты қатарлар температура мен қысымның әсерімен қозғалады.
Изоморфты алмасулардың мүмкіндігін анықтайтын факторлар:
1) атомдардың координациялық саны (kr) - бұл кристаллохимияның негізгі түсініктерінің бірі, кез-келген атомдар мен иондарды жақын қашықтықта қоршап тұратын атомдар мен иондардың санын көрсетеді;
2) байланыс конфигурацияларының типі (коваленнті қосындыларда);
3) атомдардың валенттілігі.
Изоморфизм дәрежесінің жақсартылуын анықтайтын фактор – атомаралық байланыс және химиялық байланыстың типі.
Изоморфизді екі түрге бөледі – изовалентті және гетеровалентті.Изовалентті–егер иондар арасындағы радиус жақындаған болса және кристалдық тордың балансы сақталса иондар бірдей зарядты (бірдей валентті) болады.Гетеровалентті изоморфизм кезінде әртүрлі зарядтардағы иондардың өзара алмасуы жүзеге асады.
5. Жер қыртысындағы элементтерді анықтаудың түрлері. Биогендік және сулы ерітінділер.
Жер қыртысындағы химиялық элементтердің бөлінуі және орын ауыстыруы оның құрылысының ерекшеліктерімен, анықтау түрімен, сонымен қатар сол элементтер орналасқан сыртқы жағдайлардың кешенімен анықталады. Осы факторларды геохимиялық іздеу әдістерімен пайдалы қазба кенорындарын іздеу барысында ескеретін болса, онда қарастырылып отырған элементтердің миграция жолдарын және оның дамуын дәл анықтауға мүмкіндік береді.
Жер қыртысындағы элементтерді анықтаудың төмендегідей сегіз түрі бөлінеді:
1)Жеке минералдық түрлер
2)Минералдардағы изоморфты қосылыстар.
3) Биогендік түрі.
4) Сулы ерітінділер
5) Сұйық дисперсті орталы коллоидтар.
6) Техногендік қосындылар
7) Магмалық балқымалар.
8) Шашырау күйі.
Биогендік түрі. Ол жануарларда және өсімдік ағзаларында элеменнтерді анықтаумен сипатталады. Ең алғаш В.И.Вернадский биосфераны зерттегенде қарастырылған. Жер үстіндегі өтіп жатқан геохимиялық процестерді тірі организмдердің әрекетін ескермей нақты сипаттауға болмайды (сонымен қатар, туынды геохимиялық ореолдардың пайда болу процесін). Тірі организдерде қазір барлық элементтер анықталған. Өсімдіктерде олар күрделі органикалық қосынды ретінде кездеседі. Көптеген металлдар, табиғи органикалық қышқылдармен әсерлесіп, қосындыларды туғызады. Бұл қосындылар соңғы кезде геохимиялық іздеу жұмыстарын жүргізу кезінде ескерілетін болған.
Сулы ерітінділер – гидросфера деп аталатын Жердің жеке қабығын құрайды. Сулы ерітінділердің негізгі бөлігі дүниежүзілік мұхиттың еншісіне тиеді, ал ғана бөлігі – континенттердің жерүсті және жерасты суларына тиеді. Оларға әртүрлі жағдайда пайда болған гидротермалар жатады. Геохимиялық іздеулер кезінде негізгі көңіл элементтер ион, молекула, органикалық және кешенді қосындылар ретінде кездесетінжерасты және сирек жерүсті суларға бөлінеді. Элементтердің негізгі бөлігі, ерітінділердегі диссоциация процесінің нәтижесінде аниондармен және катиондармен көрсетілген. Аниондар (теріс зарядты ион) негізінен кешенді, ал катиондар (оң зарядты ион) судың молекулаларымен байланысты болады. Иондардың бөлінуі судағы ионды, металлды және ковалентті байланыстағы заттардың еруімен анықталады.
Сулы ерітінділердегі иондардың орын ауыстыруы электростатикалық қасиетке (кристаллизациялық қасиет), сонымен қатар ерітінділерде болып тұратын өзгерістермен және ерітіндіде болатын еритін иондардың басқа заттармен реакциясына байланысты болады. Нейтралды молекулалы иондарға қосылу немесе қарама-қарсы белгідегі иондарға қосылу кезінде көптеген элементтер табиғи сулы ерітінділерде кешенді қосындылар түрінде тасымалданады.