§ 37. О том, чтобы не брать на откуп * ''*,

налоги в целях наживы

Не вздумай взять на себя откуп налогов⁴³¹. Вообще не берись за службу фиска, иначе лишишься куска хлеба и оставишь своим наследникам заботы вместо доброго наследства, | и пребудут они в постоянной тревоге⁴³². Расскажу тебе историю, которую мой отец⁴³³

3-4 Ср. Иак. 2,19 5 μεσονύκτιον ркп μεσονυκτικόν ? В-Е 20 αγαθότη ркп άγαθότητος В-Е 21-22 См. Сирах 16, 21 22 * ho' 24 μόνων ркп μόνον B-Ε 27 Деян. 10,3-4 23 Деян. 10, 1 ел. 28 * Ί€ 30 κληρονόμησου ркп κληρονόμοις σου B-Ε 31 διονεκεΐ ркп διηνεκεΐ B-Ε

919

Советы и рассказы Кекавмена

σοι ίστορίαν ην ό πατήρ μου ίδών εϊπέν μοι. Είχεν γαρ έξάδελφον τον πρωτοσπαθάριον και στρατηγόν Ίωάννην Μάϊον, φρόνιμον καί ενεργή, περισσευόμενον εκ πάντων νομισμάτων τε καί πραγμάτων πολλών. "Εδοξε δε αύτώ ποτέ λαβείν δουλείαν την έπίσκεψιν 5 Άρραβισού. Βουλευσάμενος δε εκείνον έκωλύετο παρ' αυτού. Ό δε ύπεδείκνυεν αύτώ των πολιτών οίκους λέγων, οτν «Πάντες ούτοι οι οίκοι από των δημοσιακών δουλειών συνέστησαν». Του παππα μου δε ύποχωρήσαντος εις την ένεγκαμένην, αυτός λαβών την έπίσκεψιν έξήλθεν. Μετά δε χρόνους ολίγους έλθών εν τη πόλει καί άπελθών 10 εις το χαιρετίσαι αυτόν ούχ εύρεν αυτόν εις τον οίκον αυτού. Λαβών δε αυτόν ό βεστιαρίτης αυτού ήγαγεν εις τον αγιον Παΰλον εϊς το ορφανοτροφεΐον, καί έθεάσατο αυτόν εν σκοτεινή καμάρα καθεζό-μενον έναπόκλειστον, όπερ ελεγον κούσπους είναι, δακρυρροοΰντα καί την ζωήν απολεγόμενον έξήκοντα γαρ λίτραι έλοίπασαν αυτόν, καί 15 άπήτησαν απ' αυτού ταύτας. Καί ουδέ ούτως εσωσεν, άλλα καί μετά θάνατον αυτού έχρεώστει. Όμως συ γινώσκεις τί επαθον δια των τοιούτων δημοσιακών δουλειών καί (с. 40) άλλοι πολλοί' ξένοι γεγόνασι των αξιωμάτων καί των ιδίων υποστάσεων. * (л. 176 об.) Έροΰσί σοι δε οι φίλοι σου ε'ίτε ή γυνή σου εξ απειρίας· «Έγχει-20 ρίσθητι καν έκπροσωπικήν ή την αρχοντίαν ή το βασιλικόν της πολιτείας ημών καί έχεις διοικηθήναι συ τε καί ό οίκος σου καί οι άνθρωποι σου». 'Αλλά μη ακούσης αυτών. Εί γαρ πεισθείς τούτοις ύπεισέλθης τινά των τοιούτων δουλειών, άκουσον τί σοι συμβήσεται. Ει μεν άγωνίση περιστήσαι τον δημόσιον καί τας καινοτομίας σου 25 ανασώσαι, καί των ανθρώπων σου τάς ρόγας θέλεις αδικήσαι καί εσχατον έμέσεις α ουκ απήτησας· ει δε πολιτεύση δικαίως, έχεις φυρασαι. 'Αλλα τί λέγω «δικαίως» ; Τελώνης ποταπός δίκαιος ; 'Ανθ' ων γαρ ώφειλες μεσιτεύειν καί είρηνοποιεϊν πάντας καί άνθ' ων ώφειλον πάντες προστρέχειν ε'ίς σε αγαθόν λόγον άκούσαι, φεύξον-30 ται μάλλον από σου. Τίς γαρ ου φεύγει από τελώνου ; Έλεύσεται γαρ άνθρωπος βασιλικός ζητήσαί σε ύποζύγιον αγγαρείας, συ δε τον μεν ως φίλον έντραπήση, τον δε ως συγγενή, έτερον δε ως δυνάστην, τον δε ανθρωπόν σου άποστελεΐς λαβείν ή νομίσματα ή

Домострой

213

как очевидец поведал мне. Был у него племянник, протоспафа-рий⁴³⁴ и стратиг Иоанн Майос⁴³⁵, разумный и деятельный, имевший в изобилии все, и деньги⁴³⁶ и всякое добро. Однажды пришло ему на ум взять в качестве службы [фиска] эпискепсис⁴³⁷ Аравис-са⁴³⁸. Когда же Майос советовался с отцом, тот отговаривал его от этого. Но Майос показал ему на дома жителей столицы и сказал: «Все эти дома построены благодаря службам фиска»⁴³⁹. После того как отец⁴⁴⁰ уехал в провинцию⁴⁴¹, тот, взяв эпискепсис, отбыл. Через несколько лет, приехав в столицу и отправившись повидаться с Майосом, он не нашел того в его доме. Вестиарит⁴⁴² Майоса, взяв отца, привел к св. Павлу⁴⁴³, в орфанотрофию ⁴⁴⁴. И отец увидел Майоса сидящим в качестве заключенного в темной камере, как говорили — в колодках⁴⁴⁵, проливающим слезы и потерявшим надежды на жизнь. У него не хватило шестидесяти литр⁴⁴⁶, а их с него потребовали ⁴⁴⁷. Так он и не нашел спасения, а остался должником и после своей смерти. Ты также сам знаешь, как пострадали многие другие из-за этих служб казначейства. Они лишились чинов и собственного имущества. | Тем не менее, твои друзья или твоя жена скажут тебе по неопытности: «Возьми хотя бы службу заместителя⁴⁴⁸ или архонтию⁴⁴⁹, или василик⁴⁵⁰ нашего округа⁴⁵¹, и ты получишь возможность и о себе позаботиться, и о своем доме, и о своих людях». Но ты не слушай их. Если они убедят тебя и ты возьмешь на себя какую-нибудь из этих служб, послушай, что с тобою случится. Если ты постараешься обставить казначейство и возвратить свои затраты, то уменьшишь и ругу⁴⁵² твоих людей и в конце концов отдашь последнее, чего и не взыскал⁴⁵³. А если ты будешь вести дела справедливо, можешь запутаться. Впрочем, что я говорю: «справедливо»? Какой сборщик податей справедлив?! Вместо того чтобы ты служил для всех посредником и миротворцем, вместо того чтобы все шли к тебе послушать доброе слово⁴⁵⁴, все, напротив, убегут от тебя. Ведь кто не бежит от сборщика податей? Далее. Явится человек василевса⁴⁵⁵ и потребует у тебя животное в счет ан-гарии⁴⁵⁶. Ты же одного как друга постесняешься, другого — как родственника, третьего — как лицо могущественное и пошлешь своего человека взять или номисмы или оболы⁴⁵⁷, а человеку василевса

2 Ίωάννην και στρατηγόν Μάϊον ркп τον Μάϊον ? B-Ε καί στρατηγον Ίωάννην Μάϊον Γ 7 παππού μου ркп παππα μου ? B-Ε, παππα μου, πατρός μου или παππού σου Л 8 ένανκαμένην ркп ένεγκαμένην Β-Ε 14 λύτρας ρκπ λίτραι Β-Ε 16 όμως ρκπ όμως Б-Р 18 V;'19 φιλοισσου ρκπ φίλοι σου Β-Ε 32 το μεν ρκπ τον μεν Β-Ε 33 άποστελεΐς ρκπ άποστήσεις ? Б

Ι

214

Советы и рассказы Кекавмена

όβολούς και τφ βασιλικώ άνθρώπφ έρεΐς, ώς· «Ούχ εύρον». Καί αυτός κρατήσας ίσως καί μαστιγώσει και άχρειώσει σε εις την πο-λιτείαν σου, καί ένθα ώφειλες τιμηθήναι άτιμωθήση, καί έξεις τούτο όνειδος εις γενεάς γενεών. Ει δ' ου φείση τινός, (л. 177) αλλά

5 άγγαρεύσεις, εκείνος μεν υποχωρήσει, έχθρανεΐς δε τους φίλους σου, καί ει ου πάντες σε κακίσουσιν, άλλα καν εϊς εξ αυτών βλάψαι σε έχει, λαβών καί τους λοιπούς συνεργούς, αλλά καί έως δέκα καί δεκαπέντε χρόνους οι άπαιτηθέντες παρά σου είτε αερικόν είτε άλλο τι, ου μόνον αδίκως, αλλά καί δικαίως, εις τους θεματικούς δικασ-

10 τάς αξουσί σε. Καί εί καί ευλόγα λέγεις, ό κριτής προφήτης ουκ εστίν, αλλά απαιτήσει καί εις όρκους σε πέμψει. Καί εί μεν όμό-σεις δικαίως, όπερ απεύχομαι, πάντες στενάξουσιν επί σοι καί έξου-θενήσουσί σε· ει δ' ουκ όμόσεις, πάντως αποδράσεις καί αναγκασθείς φεύξη και εση έξουθενημένος καί όνειδιζόμενος.

§38

15 * Εί δε εστίν υπερέχουσα κεφαλή εις τον τόπον, άπέρχου προς

αυτόν, άλλα μη πυκνά, αλλά αραιά απερχόμενος λέγε μετά συνέσεως τα (с. 41) δέοντα, μη ερωτώμενος δε σιώπα. Εξ ων δε σοι δέδωκεν ό Θεός βρωσίμων καί ποσίμων απόστελλε καί αύτφ καί τοις άνθρώ-ποις αυτού κατά το δυνατόν σοι. Εάν αρξηται άδικείν, * έλεύσονται

20 δε προς σε οι του κοινού λέγοντες· «Ημείς σε εχομεν αύθέντην καί δια τί ουκ έπιστομί^. 177 ο6.)ζεις αυτόν; Άπέλθωμεν μετά σου πάντες καί λάλησον αύτφ παρρησία. Καί μη δειλιάσης· ημείς γαρ μετά σου έσμέν», μηδέ το σύνολον προσδέξη τούτους. Πανούργοι γαρ τούτο άκούσαντες προς εαυτούς μεν μειδιάσουσιν, προς σε δε τα προς

25 χάριν όμιλήσουσιν έκθειάζοντές σε· «Ό πατήρ σου, γαρ έροΰσι, τοιούτος ην εκδικητής, διό και έως του νυν εν τοις πάντων στόμασιν φδεται». Τούτοις καταθέλξαντές σου τάς άκοάς καί συνθεμένου σου αύτοίς τούτο ποιήσαι, ευθέως λάθρα * δραμόντες άναγγελούσι τω ύπε-ρέχονττ «Ημείς, λέγοντες, πίστιν καί δούλωσιν έχοντες προς σε καί

30 πάνυ σοι εύνοοΰντες άναγγέλλομέν σοι απερ οϊδαμεν και ήκούσαμεν ό δείνα (λέγοντες δια σε) την πόλιν πάσαν κατά σου εκίνησε και αϋριον έπελεύσεται επί σε μετά παντός του λαού, καί ϊσως και εις φόνον χωρήσουσι και άποκτενούσί σε». Ταύτα άκουσας εκείνος φυγή

Домострой

215

скажешь: «Не нашел»⁴⁵⁸. И тот, схватив тебя, может быть, отстегает и опозорит⁴⁵⁹ тебя в твоем округе. Там, где ты должен быть почитаем, будешь обесчещен и повлечешь этот позор из рода в род. А если ты не пощадишь никого, | а подвергнешь ангарии, тот уедет. Но ты сделаешь врагами твоих друзей, и если не все они будут причинять тебе зло, то хотя бы один из них сможет навредить тебе, пользуясь помощью других. Те же, с кого ты взыскивал до десяти либо пятнадцати лет или аерикон ⁴⁶°, или что другое, не только несправедливо, но и справедливо, будут таскать тебя по фемным судьям⁴⁶¹. Если даже ты складно защищаешься, судья — не пророк. Он допросит тебя и приведет к клятве. Если ты поклянешься по справедливости, чего я не хотел бы, все будут сетовать на тебя и презирать тебя; а если не поклянешься, совсем убежишь — и поневоле скроешься, обесславленный и проклятый.