- •Эвдршго иньгллһнә 350 җил
- •Шүлгүд болн поэмс
- •Нармин Морхаҗ
- •Хаврин кем ирхлә
- •Төвкнүн бәәлһнә туск дун
- •Саальчин дун
- •Җимбин Бембә
- •Сян-Белгин Хаср
- •Хаврин кемлә
- •Ильичин Зург
- •Седкл туссн иньгшңг...
- •Диилвр
- •Эгчин зөрмг йовдл
- •Саатулин дун
- •Күцл келхлә
- •Лиҗин Эрнцн
- •«Дорҗ» гидг поэмәс
- •1. Колхоз шинәс бүрдв
- •2. Лиҗ үзсән келв
- •3. Шамбан хотн
- •Негдгч бөлг
- •Һурвдгч бөлг
- •Тавдгч бөлг
- •Зурһадгч бөлг
- •Кесн гем эзән темцдг...
- •Хург
- •Хаалһ
- •Эль Зүнһарин
- •Аргика сельгкә көвүнд
- •Бося Сангаджиева
- •Ханлт
- •Эрнҗәнә Константин
- •Нимән бичкнткәс
- •Советск паспортин туск шүлг
- •Коста Леванович Хетагуров
- •Меднәв
- •Йовдлин дун
- •Дуул!
- •Угатян дун
- •Угатян зүркн
- •Зовлң
- •Өнчн күүкдин эк
- •Иньгдән
- •Кембчи?
- •Харада
- •Хавр
- •Намр
- •Кубады
- •Машинист дугар
- •Мини күцл
- •Днепр һолар
- •Хар далад
ЛИҖИН ЭРНЦН
«ДОРҖ» ГИДГ поэмәс
1. колхоз ШИНӘС БҮРДВ
Шин бүрджәх колхозиг Шинжлж цуһар хәләлдв. Колхозин чидл иткдг Күн баһ болв.
Хотна залус хургт Хойр әңгрәд бәәв. Хурсн улсин зәрмснь
Хәләжәһәд меднәвдн гилдв.
муучкан Лиж босж махлаһан һартан атхв:
— мана әңгин залус медх зөвтәт,—гив.
Кезәнә хаана йосн
Кениг харсдг билә? Кишг, зөөр, мал Кенә һарт билә?
Хар һазрин өвсн, Худгнн булгин усн, Хуһар байна билә, Харчудт юн билә.
Уух усн уга,
Идх хот уга,
Бәәх гер уга, Байнд заргдсан сантн.
Олн жилин эргид Омглж баячуд дажрла,
91
Ода тер уурад Оңгданар бидн җирһҗәнәвдн.
м©ңк харчудин зөөрнь мана эврәмдн һарт. Олна чидл күчтәһинь Олн тадн меднәт.
Залус нәмәг иткхлә,
Зергләд нааран зогстн.
Шунҗ нииһәр көдләд Шин колхоз бүрдәй.
Иигәд Лиҗиг келхлә
Ик зунь зөвшлв. Бәәсн маласн орулад Бүләрн колхозд орв.
Коммунист Лиҗ толһалад Колхоз экләд көдлв. Түрүн авгтан теднд Түрү зәрмдән болв.
Лиҗиг дахсн залус Ниитә сәәнәр көдлв. Нег җилин эргцд Ниицәнә күчинь медүлв.
Хәләҗ шинжлжәсн әмтн Хуһар колхозд орв. Хальмгин элвг теегәр Хурдар колхозмуд бүрдв.
Шунҗ нииһәр көдләд Шулуһар көдлмшән дуусв. Шин колхозмуд өргҗәд Шинәр әмтн җирһв.
Колхозин ахлач Лиҗ Кесг җилдән көдлв. Көдлмшән сәәнәр кедгтнь Күндлҗ әмтн таасв.
92
2. ЛИҖ ҮЗСӘН КЕЛВ
Баһ дөрвдә нутгт, Баруна әңгин хотнд,
Байнд заргдҗ йовсн Баһдан өссн һазртан
һанэһдан бортх әрктә һазрин холас ирв. Гергнәнь эцк Уташт Гинчлҗ Лнҗ тоогдв.
Бийинь төрл саднд Бас оч золһв.
Баруна хальмгуд цуһар Баирта бәәхннь үзв.
Сән олн зәнгс Соңсҗ икәр байрлв,
Садн элгнләрн мендләд Султхврнь чиләд хәрв.
Хотна улс нрж Холин зәңг сонсв. Хәрәд и1рсн Лиҗ Хаалһинь түүҗ келв:
—Холин зәнг холвата.
Худл заактнь ордг, Эврәнь нудәрн үзсән Эркн биш келтн,—
Иигҗ гергнь келәд Ирсн даальигпг секв. Балта шикр күүкдт Бәрүлҗ һартнь өгв.
— Хол һазрас ирсн Хотиг амстн,—гиж Ик баһ угад Идән гиҗ нерәдв.
«Хол һазриг өөртхдг Күлг-мөрн иньг,
93
Хойр күүг ханьцулдг Күүкн энкр иньг...»
Эврәннь герги тал Эргҗ хәләһәд келв. Эк-эцг дүүнрчнь Эрүл менд бәәнә.
Эднә бәәдл үзәд, Эврәннь баһап санув. Баһ наста цагтаи Байнд үнд заргдлав.
Тиикт даҗрдг баячуд Теегт уга болҗ,
Теедин угатя харчуд Тегштән колхозд орҗ.
Өөрхин мини үүрмүдм Өнр-өсклң бәәнә. Төрл, садм, төрскм, Тооҗ цуһар байрлв.
Уташ өвгн көвүтәһән Үкр мал хәрүлнә,
Колхоздан нертә малч Күндтә өвгн дилднә.
Тенд бәәсн әмтн Тегштән сәәнәр җирһнә, Баячудин эдлдг һазриг Бийснь ода эзлнә.
3 ШАМБАН ХОТН
Иҗлин барун амнд Шамбан хотн дүңдәнә, Хальмг ишкә гермүд Ик холас үэдднә.
Зунь халун һаңгин
Залху цунцг өдр, Ик цаһан герин
Иргнь ардасн секәтә.
Ут зеләс уяата Унһн ксвтснь үзгднә.
муучкан Лиҗин гернь Миң эн лавта.
Барана өмн биид Лиҗ зә.мләд сууна, Герин зүн тал Гергнь чөкләд сууна.
Келсн Лижин үгиг
Көвүд соньмсж соңснә.
♦ * *
Холд модна көдлмшт Харчудиг йовулҗ гннә, Кезәнә мини экм
Келдг манд билә.
Байн манж ормдан Бодҗ эцкичн йовулла. Баһ цагасн авн Би чамаһан сәкләв.
мөңк баһ насан мел чамдан нерәдләв. Тиигәд нанд келчкәд Толһаһим илдг билә.
Хаана йосна цагт Харчуд зовлң үзв. Хальмг угатя улсиг
Харңһуһар баячуд дажрв,
Би бичкн цагтан Басл зовлң үзләв.
Докшн увлия киитнд Даарад көлдәд йовлав.
манжин Баатр байнд мана тохм заргдла. малиннь ард дахад Мөңкинд яльчар йовла.
Ода Советин орнд
Тиим юмн уга. Кү дажрдг, зардг Күн йирин уга.
Хүвин Советин йоснд Хальмгин җирһл ясрв. Харңһу йовсн әмтнд Хөвтә йосн ирв.
Көдә тег һазрар Колхоз олар өсв.
Хальмгуд орста хамдан Хәәртә йосндан җирһв.
Ода цагин баһчудиг Пионер, комсомол өскнә. Эрдм сурһуль, медрл
Эрт баһасн дасна.
Хурц герлтә нарн ман деер мандлв.
Амһулнг мана җирһл Алдр Ленинә күчн.
«Ахнр — дүүнр» гиһәд
Хальмгудиг Ленин дуудв. Хальмг улст Ленин Хүв җирһл өгв.
Баахн көвүд соньмсҗ Байрлҗ Лиҗәс сурв. Бумбин ор токтасн Баатр тер болхий?
Ленинә дуудвр гисн Ямаран юмб гиҗ, Дорҗ эврәннь эцкәс Дарунь адһҗ сурв.
Угата улс цуһар Ленинә элгн болна.
Делкән олн харчуд Дегд Ленинд дурта.
Арвн йисдгч җил Түрү цаг билә. Тер бийнь Ленин
Тиикт маниг дуудла.
Хәәртә Ленинә дуудвр Хальмгудин җирһлә холвата. Эн дуудврас иштә
Хальмгин автоном бүрдлә.
Әдрхнә, Ахшин орсмуд Арин хальмгудлә үүрллә, Садн элгәр төрлцлә Седкл негдәд иньгллә.
Олн әмтнә хөвәр
Октябрин революц болв.
Олиг дажрдг баячуд Ода уга болв.
Хальмг орсин нииг Харчудин кезәнк зовлңгиг, муучкан Лиҗ иигәд медүлж көвүдтән келв.
4.АЧТА ЦААСН
—Алдр Ленинә бичсн — Ачта цаасн кергтә, Авдрин түлкүр яһла?
Адһҗ бәәнәв — гив.
— Толһа туск дерд Тәвләв»,— гиж келв Дарунь ормасн босад Дер тал өөрдв.
Ик дериг уудлж Илж гергнь хәәв
Дерин барун өнцгәс
Дүрсн түлкүрән олв.
Эак5191 |
97 |
Баран деерк авдриг Босҗ Лиҗ секв, Түлкүрид эргәд оркла, Түүнә хонх җиннв.
Авдр дотрасн хәәһәд Авч цаасд хәләв, Элҗ шарлсн газетд Эцкнь иигәд умшв:
«Ахнр дүүнр Арин хальмгуд,
Советин йосан Сәәнәр тссхтн.
һазр ээлтн, мал өсктн. Орсин нутгта Оларн ниицтн.
Әмтн цуһар
Әдл болтн.
Даҗрдг йосиг Даңгин таслтн.
Ахнр дүүнр Арин хальмгуд, Тана хүвтн, Тана һарт.
Давсн жирһлтн мартгдш уга, Залһлдсн цевин Зовлңг бнлә.
Англин, францин махч баячуд Хаана йосиг Харсҗ ноолдна.
Ахнр дүүнр Арин хальмгуд,
98
Улан цергт
Нөкд болтн.
Дегц босад
Деникиннг дартн. Улан Цергт Цуһар ортн.
Ухаһан негдүләд Уралан зүтктн. Советин нутган Сәәнәр харстн.
Цаһачудин өмнәс Олар дәәлдтн; Хүвин йосан Хурдар батлтн.
Хальмгин өргн тсегәр Хурдар зәңг тарв.
Хәәртә Ленинә дуудвр
Хальмгудин зүркиг эзлв.
Хәәртә Ленинә дуудлһнд Хальмгуд ханҗ байрлв. Хөрдгч җилин зунар Хальмг танһч бүрдв.