6. Инвестицияларда қалтислик даражасини босқичма-босқич баҳолаш

Лойиҳа амалга киргунга қадар ҳар хил босқичлардан ўтади. Ҳар бир босқичда ўзига хос қалтис бўлиб, уларни босқичма-босқич баҳолаш ва барчасининг йииндисини топиш керак (8-9 иловаларга қаранг).Олдинги мавзулардан маълумки, лойиҳа қуйидаги босқичлардан иборат:

• лойиҳани вужудга келтиришдан олдинги, тайёрлаш босқичи;

• қурилиш: иншоот, ускуналар қуриш, қурилиш учун зарур бўлган материалларни сотиб олиш ва уларни монтаж қилиш;

• лойиҳа асосида вужудга келтирилган объектни ишга тушуриш ва уни тўлиқ қувватга олиб чиқиш ҳамда шу асосда фойда олиш.

Ҳамма ҳисоб-китоблар икки мартадан, яъни:

• лойиҳани вужудга келтириш пайтида;

• лойиҳанинг хавфли элементлари аниқлангандан кейин амалга оширилади.

Ҳар бир експертга еҳтимолли хавфлар устида чуқур таҳлил ишларини олиб бориш топширилади ва уларга қуйидаги баҳолаш тизимидан фойдаланиш тавсия этилади:

• 0 - хавф йўқ деб қабул килинган;

• 25 - хавф асосан юзага чиқмайди;

• 50 - бу ҳолат ҳали ҳеч қандай мулоҳаза юритишга асос бўла олмайди;

• 75 - ҳар қалай хавф ўз кучини кўрсаца керак;

• 100 - хавф юзага чиқса керак.

Експертлар баҳоларининг бир-бирига зид келмаслиги қуйидаги қоидаларга кўра таҳлил қилинади.

1- қоида: иккита експертнинг фикри орасидаги фарқ 50 дан ошиши керак эмас. Мах а_и-б_и 50

Бу ерда: а ва в иккита експертнинг фикри.

Агар експертлар сони учта бўлса, биринчи ва иккинчи, биринчи ва учинчи, иккинчи ва учинчи експертлар фикрининг натижаси олинади. Масалан, алоҳида оддий хавф бўйича учта експерт қуйидагича фикр берди а-0 , в-25, с-50, бунда ав 25; ас50; вс25 бу натижалар биринчи қоида талабларини қониқтиради.

Мавзуга оид адабиётлар, журналлар ва интернет тармоғидан олинган тарқатма материаллар

1. Guide to Cost-Benefit Analysis of Investment Projects // ec.europa.eu/regional_policy/sources/docgener/studies/pdf/cba_guide.pdf

2. Investment Project Analysis // www.beg.utexas.edu/.../Investment%20Project%20Analysis

3. The Economic Appraisal of Investment Projects at the EIB // www.eib.org/attachments/.../economic_appraisal_of_investment_projects_en.pdf

4. Key Areas of Economic Analysis of Investment Projects // www.adb.org/sites/.../key-areas-economic-analysis.pdf

5. Investment Project Financing Economic Analysis // siteresources.worldbank.org/PROJECTS/.../Guidance_Note

6. Picking the Right Projects: Investment Analysis // www.stern.nyu.edu/~adamodar/pdfiles/ovhds/inv.pdf

7. Harvard Business Review// https://hbr.org/1979/09/risk-analysis-in-capital-investment

8. Procedia Computer Science // www.sciencedirect.com