4.6 Өндірістік шығындар есебі

Шығындар өндіріске және өнімді шығаруға қолданылатын белгілі бір кезеңдегі қорлардың ақшалай көлемін көрсетеді. Сонымен қатар, экономикалық категория ретінде кәсіпорынның, кәсіпкерлердің, жеке өндірушілердің және басқа да шаруашылық етуші субъектілердің ақша түрінде берілген шығындарын, айналымын және өнімнің өтімін көрсетеді. Шығындар өндірісте жұмсалатын ресурстар (табиғи, еңбек, құрал-жабдықтар, техника, ақпараттық және т.б.) жиынтығынан тұрады.

Өндіріс шығындары өндіріске қажетті факторлардың төлемін көрсетеді. Осы өндіріске қажетті факторларды зерттеу дайындалған өнімді сатудан түскен пайда көлемінің шығындарды жабуы мен жағымды пайда әкелуіне жеткіліктілігін қамтамасыз етуі қажет. Пайда кәсіпкерлік қызметтің дамуының кепілі болып табылады. Бірақ, аталған мақсаттарға қол жеткізу жұмсалған шығындар көлеміне тәуелді болады. Сол себепті өндіріс шығындары экономикалық талдаудың маңызды бөлігі болып табылады.

Материалға жұмсалатын шығынды мына формуламен анықтаймыз:

Ш_М =  (P_mi ∙Ц_mi – P_oi ∙Ц_oi)= 6,9 ∙Ц_mi – P_oi ∙Ц_oi

мұнда Р_mi – дайындама салмағы, кг;

Ц_mi– 1 кг материалдың бағасы, теңге;

Р_oi– қалдықтар салмағы, кг;

Ц_oi– 1 кг қалдықтың бағасы, теңге;

m – бөлшектер түрінің саны;

N – бөлшектер партиясы, дана.

Есептеулер нәтижесін 4-ші және 5-кестелерде келтіреміз.

Энергияға жұмсалатын шығындарды келесі формуламен есептейміз:

М_э =  t_i ∙ N_i ∙ K_m ∙ K_n ∙ Э= 4060 ∙ 15 ∙ 0,90 ∙0,95 ∙ 25=187450

мұнда, t_i – i-ші операциядағы даналық уақыт;

N_i – қондырылған (тұтынатын) қуат немесе энергия шығыны;

K_m = 0,9 – қуатты пайдалану коэффициенті;

K_n = 0,95 – жергілікті шығындар коэффициенті;

Э = 25 тг/кВт∙сағ–электр энергиясының тарифі.

Есептеу нәтижелерін 6-кестеде келтіреміз.

Кесте 4

Базалық варианттағы материалдар шығыны

Бөлшек	Жылдық шығару көлемі	Дайындама салмағы, кг	Бөлшек салмағы, кг	Бір жылдағы жаңқа салмағы, кг		Материал бағасы, теңге/т		Материал құны, теңге		Жаңқа құны, теңге		1 кг жаңқа құны, теңге
1	7000	6,9	2,7	29400		250 000		12 075 000		58 800		2
2	10000	12,6	4,9	77000		250 000		31 500 000		154 000		2
3	7000	9,5	3,8	39900		250 000		16 625 000		79 800		2
4	10000	5,9	3,7	22000		250 000		14 750 000		44 000		2
5	3000	7,1	4,3	8400		250 000		5 325 000		16 800		2
Барлығы					176700				80 275 000		336 600

Кесте 5

Жобалық варианттағы материалдар шығыны

Бөлшек	Жылдық шығару көлемі	Дайындама салмағы, кг	Бөлшек салмағы, кг	Бір жылдағы жаңқа салмағы, кг		Материал бағасы, теңге/т		Материал құны, теңге		Жаңқа құны, теңге		1 кг жаңқа құны, теңге
1	7000	6,9	2,7	29 400		250 000		12 075 000		58 800		2
2	10000	12,6	4,9	32 000		250 000		20 250 000		64 000		2
3	7000	9,5	3,8	39 900		250 000		16 625 000		79 800		2
4	10000	5,9	3,7	22 000		250 000		14 750 000		44 000		2
5	3000	7,1	4,3	84 00		250 000		5 325 000		16 800		2
Барлығы					131 700				69 025 000		246 600

Кесте 6

Базалық және жобалық варианттардағы энергия шығындары

Жабдық	ti, сағат	Ni, кВт	Km	Kn	Энергия шығыны Мэ, теңге
Базалық процесс
МР-71	4060	15,0	0,90	0,95	187450
ЕМ288	8120	11,0	0,90	0,95	274927
DS-3	7780	10,0	0,90	0,95	239468
8A344	12180	10,0	0,90	0,95	374900
1К62	8120	11,0	0,90	0,95	274927
1К20Ф3С1	7780	10,0	0,90	0,95	239468
3М151Н280	20300	15,0	0,90	0,95	937251
2А125	4060	8,0	0,90	0,95	99973
5С27П	12180	20,0	0,90	0,95	749801
5Б525	12180	10,0	0,90	0,95	374900
5350А	8120	20,0	0,90	0,95	499867
3Б151	12180	15,0	0,90	0,95	562351
3А228	8120	15,0	0,90	0,95	374900
5725М	4060	2,0	0,90	0,95	24993
Барлығы						5 215 179
Жобалық процесс
МР-71	4060	15,0	0,90	0,95	187450
16К20Ф3	8120	10,0	0,90	0,95	249934
3К152ВФ20	11670	15,0	0,90	0,95	538804
2А125	4060	8,0	0,90	0,95	99973
5С27П	8120	20,0	0,90	0,95	499867
5Б525	8120	10,0	0,90	0,95	249934
5Б725	4060	2,0	0,90	0,95	24993
5350А	7780	20,0	0,90	0,95	478937
Барлығы						2 329 892