— Делгр, өрүнә мини өгсн кампадьмудан авад ир, ода энүиә ацд. өлгх кергтә,— гиҗ ээҗнь генткн ачан дуудв.

— Саахна жилвм икәр күрәд бәәхлә идчкләв,—гичкәд, уульхар седв.

— Не, бичә ууль. Идчксн болхла яахв. Киитн Авһа ирхләрн, дала кампадь авч ирх,— гиж ээҗнь аадрулв.

Зуг, Делгр үг келл уга, чирәнь улаһад, тагчг зогсв. Ээҗнь келсән давтв.

_х — Бата, Делгр хойр, ёлктн белн болхдан өөрдәд ирв. Маңһдур- бичкн лампочке авч ирәд, ацмуд заагарнь шатадгар кенәв. Эндр игәд. көдлмшән төгсәхмн. Зуг, тана кентн шин шүлг, ду меднә? Альков кел- лтн,— гиж Басн келәд, күүкдүрн хәләв.

— Би «шин җил» — гидг бичсн шүлг меднәв,— гигәд Бата чее- жәр келв.

шин җил

Көвң цаһан цас Көгшә дахулж ирв, Теегиг эргндән бүтәж Тегштнь бүркәд оркв. Көвкр цасар һаза Кәвүд-күүкд шивлдцхәв, Шин жил иржәхиг Шуугж тедн тосцхав. Көгшә тайган түшсн Күрәд >бичкдүр ирв, Өвртән дүрәтә йовсн Өвәрц белгүдән түгәв.

Батан келсиг цуһар өрк—бүләрн чиңнж таасцхав.

— йир сән. А чи Делгр ямаран эрдм — үзүлхвч?— гилдв. — Би дуулнав, би билнәв,— гиҗ хүвәс дутшгоһар эн медулв.

Ханлтин бичгүд

Манжин Поля һурвдгч класст орна. Бийнь арвхн наста. Поля сур- - һульдан үүрмүдәсн үлдхш. БагпГин өгсн герин даалһвриг, келсн үгинь. Поля эрк биш цаглань, эвинь олҗ, чикднь күцәнә.

Февраль сарин 23-н Поляд ик байрта өдрнь болв. Школд орхар белджәсн цагасн авн санад, тоолад йовдг күцлнь эн өдр ирҗ күцв. Тер өдр болен дружинн цуглранд Поляг пионерин зергләнд орулв. Ик эртәс авн бел кеҗәсн улан галстук күзүндән зүүснәсн авн күүкнә • бәәдлнь улм ясрад, сурһу^пьдан ухаһан улм икәр тәвдг болв.

Полян гернь школас зөвәр ууҗмд бәәнә. Үдлә школд одхларн. Поля адһм угаһар йовһар йовна. Зуг асхнд һаза харңһу, эс гиҗ кии- трсн цагт. эн күүкн автобусар хәрнә.

Автобуст орн энд-тендән хәләчкәд, сул орм бәәхлә, нань суудг • күн уга болхла, одад сууна. Автобусин дарук зогслһнд бийәснь ах, ме- дәтә күн орҗ ирхлә, суусн орман өгнә. Автобусас буухларн, «менд . йовтн!» — гиж келәд бууна.

Нег дакж Поля урокин хөөн багшин өгсн даалһвр күцәһәд урд- касн оратҗ школас һарад, автобус зогсдг һазрур ирв. Дарунь ирдн автобус дотрнь дала күн уга' бәәҗ. Бәәсн сул ормсин негнднь Поля суув. Полян буух һазр өөрдҗ йовх цагла, автобусин кондуктор күүк- нүр өөрдәд одв, Поля өсрж босад «Суутн» — гиҗ келв.

— Уга, уга... чи су, су... зуг чини нернч кемб? — гиҗ кондуктор сурв.

— Поля, Манҗин Поля.

— Кедүдгч класст, альк школд ордвч?

— 5-гч номертә школын 3-гч класст сурнав.

Эн хойрин күр игәд төгсв. Автобус чигн согсв. «Менд йовцхатн»,— гиж келәд, Поля автобусас буув...

25 ~

Гертән бәәсн цагтан Поля оньдинд эк-эцгдән нөкд болна. «Эн кө- длмш ке, терүг арч, энүг хура...» гиҗ экән келхиг эн күләхш. Эврә бий тустан цевр болчкад, йир хәләмҗтә. Школд одхларн өмсдг ху- вцнь, улан галстукнь, цаһан фартукнь оньдин цевр деерән, даңгин илүрдчксн, нег чигн хурнясн уга бәәнә. Эн хамг көдлмшиг бийнь кспә.

Экнь Поляг лавкур чигн йовулна. Нег дакҗ гертәсн 3 арслң авад, Поля лавк орв. Лавкд дала күн уга бәәҗ. Хулдач, маштг шар күүкн, тәвүр һатцас, бийләһән әдл наста нег күүкнлә күүндҗ бәәнә. Поля үг келлго, чиңнүр тус зөвәр удан зогсад оркв. Тигәд зөвәр цаг болен цагла, хулдач шар күүкн Поляһүр му нүдәрн хәләчкәд, шүрүн дууһар келв:

— Чамд юн кергтә?

— Би шикр, өдмг авхар йовлав.

— Шикр авдг сав, эс гиҗ цаасн бәәнү? Манд цаасн уга.

— Бәәнә,— гиҗ келн, Поля 3 арслңган болн кенчрәр уйсн цаһан түңгрцг лавкчд өгв. Тернь өгсн мөңгинь шүүрч авад, мөңг дүржәсн яршгтан хайчкад, үр күүкнләһән күүндә бәәҗ, Поляд хойр килограмм шикр болн хойр өдмг чиңнүрдж өгв, шотк авад мөңгинь тоолв. Хойр дакж тоолчкад, яршгасн мөңг авад күүкнд хәрүлҗ өгв.

Терүгинь тооллго, һартан атхад, Поля лавкас һарв, һаза һарч- кад тер күүкнә өгсн мөңгинь тоолхла, 7 арсңң 96 деньшг болҗ һарв. «Би терүг меклҗ оркҗв, хәрү күргҗ өгх кергтә»,— гиҗ эн шиидәд, шулун-шулуһар ишкәд лавк темцв.

Тер мөңгиг хулхалж 'авсн мет, чирәнь улаһад, хулдач күүкнүр Поля өөрдҗ одад келв:

— Та нанд үлү мөңг өгсн бәәҗт, эн мөңгән хәрү автн.

— Чи юн гинэч?..

Поля келен үгән давтв. Маштг шар күүкнә чирәнь цәәҗ хүврәд, күүнджәсн үр күүкән хаяд, Поляһүр ирәд, икәр адһҗ сурв.

— Чи нанд кедү мөңг өгләч? Ю авлач?

Поля келж өгв.

Үлү өгсн мөңгән хәрү авад, хулдач жөөлн нүдәр Поляһүр хәлә- һәд келв:

— Чамд икәр ханжанав. Нернчн кемб?

— Поля.

— Албк школд ордвч?

— 5-гч номертә школд.

— Ятхдан 5—6 класст сурдг болхговч?

— Уга. 3-гч класст сурдув.

Эн сурврмудт хәрү өгн йовҗ Поля үүднд күрв. Үүд алхад һарч йовсн цаглань лавкч күүкн арднь хәәкрв.

— Поля зогсҗа, кенәвчи?

— Манҗин.

— Наар, чамд кампадь өгнәв!

— Ханжанав, би адһҗ йовнав,— гиҗ келәд, Поля лавкас һарв.

Поля һарсн дару хулдач күүкн полк деер кевтсн тетрадь авад, Полян нер-усинь, школын номеринь бичҗ авб.

Удан болен уга, одак болен йовдлиг Поля мартҗ оркв. Нам гертэн чигн үг келен уга...

Балһсна 5-гч номертә нәәмн җилә школын директор Петр Лид- жиевич кабинетдән классн журналмуд хәләҗ сууна. Журналас зэр- мдэн талдан цааенд бичж авад, темдгләд бәәнә.

Өөрк газетмүд деернь нег бичг үзгдв. Петр Лиджиевич бичгиг авад, хайгинь умшхла, эн хоорндас ирж йовхнь медгдв. «Акад юмб, эн балһснд бәәчкәд, кергтә болхла, ирәд харһлго, бичг бичәд бәәх яма- ран күн болхв»,— гиҗ дотран санн бәәҗ бичгиг тер секв.

Түүнднь игж бичәтә бәәж:

26

«Күндтә директор!

Намаг бичг бичснд бичә алң болтн. Бичг бичх учр бәәнә. Би ав­тобусин кондуктор болҗ көдлҗәнәв. Мини көдлҗәсн автобус Ю. Клы- ковин нертә уульнцар йовна. Тана школын 3-гч классин сурһульч По­ля асхнд школас хәрхләрн зәрмдән автобусар хәрнә. Бийәсн ах, кө- гшн улсиг күндлҗ, суусн орман өгнә. Эн күүкн йир төвшүн, соңсврч. һолынг болн цаһан седклтә. Цуг сурһульчнр Поляһас үлгүр автха, цу- һар эн пионерклә әдләр чик седклтә болҗ өстхә. Иим сурһмҗ сур- һульчтан өгсн таднд— багшнрт ханҗанавдн.

Автобусин кондуктор Р. Малеев а».

* Бичгиг умшад дуусчкад, Петр Лиджиевич кесгтән тагчг суув. «Манҗин Поля... 3-гч классин, дундк эрәдин ардк партд суудг, бодрхг күүкн. Одахн болен бичкдүдин утренникд дөрвн күүкн биилдг хальмг биид чигн орлцҗ бииллә. Би таньнав.'..», гиҗ санад, Петр Лиджиевич кабинетәсн һарад, багшнрин хораһур орв...

Эн бичг ирәд нет сар давен цаглэ, школын директории нерн деер дакад нег бичг ирв. Тер бичгнь, сурһульчнр эсв кедг тетрадин нет ли­ст цааснд карандашар бичҗ.

«5-гч школын директорт... гиҗ эклсн эн бичг одак 7 арслң 96 ден- шгин тускар лавкин хулдач күүкн бичәд, ик мөңгн биш, болв күүкнә седклд йир икәр ханҗанав. Тедү метәр иим сән седклтә, чик бәрцтә сурһульчнр сурһҗах багшнрт бас икәр ханҗанав. Поляг сурһулян сәәнәр сурч, эн седкләрн өстхә гиҗ йөрәҗәнәв,— гиҗ бичж..

Хойрдгч бичг ирснә хөөн, Петр Лиджиевич ах пионервожат, 3-гч классин багш хойриг кабинетүрн дуудулад, бичгин тускар һурвулн күү- ндвр кецхэв.

Поля күүкнә үлгүртә йовдлиг темдглх болн наадк сурһульчнр бийән эдү метәр дацгин бәрдг болһхин кергт, даруһас һарх эрсин га- зетд эн хойр бичгин тускар бичх, шидрэс болх пионерск хургт бичк- дүдт умшҗ өгх болҗ ЭДН шиидцхәв.

Пионерск организац, школын һардачнр болн багшнь эн шиидсн хамган күцәцхәснә хөөн школын сурһульчнр ик бичкн уга Поляг күн- длдг болцхав. Поля чигн сурһульдан шунҗ урдкасн улм сәәнәр сур- чав.

...Полян герин өөр, нег гер сулдла. Тер герт тосхлтин трестд көд- лдг инженер Владимир Иванович Смирнов ирж..орв. Эдн һарад арвн сар болен көвүтә. Көвүнь бичкн болад, экнь кедлхш. Нам гертәсн һарч, асхнд кинод одень чигн үзгдхш. Эн хамгиг Поля үзәд бәәв.

Нег асхн Поля эднә герүр ирв. Урднь орҗ ирәд уга күүкн, орж. ирн тотхаҗаһад, келв:

— Мендвт!

— Менд, менд! Нааран, уралан һар. Кергтә йовхла, кел эс гиҗ мартҗ оркхч — гиҗ Владимир Иванович шоглж, инэв.

— Уга... э... би танд келхэр ирлэв...

— Ю келхэр ирвч?.. Кел-кел, бичә эмә, бидн хам-хоша бээнэлмдн.

— Мана эк — эцг кинод одад ирв. Йир сэн кино гинэ. Тадн ки­нод одх саната болхла, ода одтн. Би тана Витяг хәләһәд үлдсв. Са- наһан бичэ зовтн. Витяг би хәләҗәсв.

Герин эздүд хоорндан хәләлдчкәд, хоюрн Поляһүр нег, Витя та- лан нег хәләһәд, нег цөөкн секунд тагчг зогецхав. Тигҗәтл, тагчгиг эвдэд Владимир Иванович келв: .

— Манад үлдснд чамд эк-эцгчн уурлхн угай?

— Уга, уга.. Би экдэн келлэв:

— Не, сэн, бидн 7 часин сеанст однавдн. Витяг хәләҗә. Биди чамд икәр ханҗанавдн Кесн ачичн мартхн угавдн.

— Гем уга, Гем уга.

27

йовхар белдәд, хувц-хунран өмсн бәәҗ, Владимир Иванович По­лила күүндәд бәәв.

— Тана пионермүд ю кенә?

— Мана даавртан авсн уульнцд олн күүкдтә гергд, көгшн эмгд, өв- гд бәәнә. Эн өрк-бүлд бидн нөкд болнавдн.

— йир сән. Тадн ик туста көдлмш күцәҗәдгҗт.

Эн Өдрәс авн Поля асхнд сул цагтан ирҗ, эднә көвүһинь хәлә- җәв. Тер цагт Владимир Иванович гергтәһән хая-хаяднь кинод оддг болв.

САҢҺҖИН Б.

төвкнү

Келхд, Делкәд бийим Кезә нег цагла, Дүүвр ю үзсим Дуудад сурҗ гихлә: — Күүкд улс,— гиҗ Кенднь чигн келхв.

Би тедниг Москвад Болен конгрессд үзләв, Альхан альхн дотрнь Атхҗ теднлә байслав, Эс таньдг келнднь, Экчнр, гиҗ заалав.

һал тасмта олн һазр-һазрин өмсклд, Заячин заясн цаһан, Шар, хар зүснд Дүүвр седклинни герл Дотр гүүнәснь оллав.

Кемр теднә зүснь Келхд хәәхлә өвәрц Цуг күүкд улсин Цутхлң күцлнь эдл, Зүркдинь ниилүлҗ гихлә Зүсм уга, бүкл!

ХАРСХМН

Алтн уургнь чигн Алг уга-цаһан Аралдсн цагт нүднәсни Асхрсн нульмснь һашун, Алгдсн үрдинни цуснь Алькинни чигн улан. Келлт теднә авц Кенәснь йилһү өвәрц!?.

Кемр Дала һатлн Күцәсн төринь медхни: һазрт дусал цусн һарһхм биш билә, Атомар белдҗәх дәәни Амһа батл—гилә, Болвсн экнр зовлңган Болтха, нульмсар уһаснь Өврәсн үрән салһҗ Өнчрәхм биш гилә, Цуг Делкә бостн, Төвкнү харсхм! — гилә.

Келхд, Делкәд бийим Кезә нег цагла

' Дүүвр, ю үзсим Дуудад сурҗ гихлә: — Күүкд улс — гиҗ Кенднь чигн келхв.

УРҺСН җил

Җил болһн хойр Җилмүд сольгдсн цагтан, Седклинм чиңнүр дер Селгәдәр хувагдна эдн.

Давен җилән һарснд Дамшад күцлән тоолнав, Алдрад, дутад одснд Алхцанйовҗ бүрткнәв.

Олн сәәхн өдрәсм Ор һанцхинь чигн,

Үүрлҗ эс чадсм Үрәсний гиҗ алмацнав.

Ирх җилинни иргчд Ицг, җилвән шүүрднәв, Хүвәсн үлү сананд Ховдглсн учран харанав.

Җил болһн хойр Җилмүд сольгдсн цагтан, Седклинм чиңнүр дер Селгәдәр хувагда эдн.

29