Ноһала авгдҗ бәәхш:

— Муха юмб йир! Хара, герән эргәд, әрк-махар дая кеһәд бәәдг юм күн альд үзҗ йовҗ, дәрк? Урҗ өдр—суббот, өчкүлдүр—амрдг өдр, нам һәәд одг тер өдрмүднь. Эндр цаглань көдлмштән һардг бишв!— уга болҗана! Зогсча зуг, көдлмшәсн көөгдж амрх бизч...

Иигҗ ярдн йовж Ноһала зүн бийд ааһ-шанһ хәңкнүлв.

Удсн уга, шөлән зооглад, Маңһаран тәәлсн Манҗ геринни крыльцо деер һарч ирв. Эн адһм угаһар хавтхасн папирос һарһж татад, энд- тендән хойр-һурв хултхлзчкад, үрвәд дорагшан буув.

Хойр—нег харһад, үзлцәд һарсн күүнд Манж Бурдаевич ульһн- дульһн, келтә-амта.

йиринә невчк хусрңгар инәдг гихәс биш, энтн зөвин дундин залу- һин тоод орад бәәхмн. Таньл-үзлнь болхла, темәһәр зөөвчн чилшго гиж ода деерән келҗ болхмн.

Эндр бас энүг уульнцд үзгдв-угай гилһнлә, хойр залу өөрдҗ ирәд, энүнә һаринь авч мендләд, хаҗуднь дахж йовна. Манж болхла, таднла әдл залусиг бүсдән авад хавчулчкдг күмб гисн бәәдлтә, дүңгәһәд йов­на. Залус хара бәәхәр, теңгрин халуна тускар, хур-чиг татун тускар күүндцхәнә.

Манҗ Бурдаевич оптов базин нег склад толһална. Көдлмш ик да- алһврта болн чинртә, энүг Манж меднә. Титәд чигн Манҗ «маңһаран» тәәлх болһндан, буру һарһсн -бичкн күүкд кевтә мел әәснь күрәд, му- уха ухалад йовна. Харһсн улс цуһар энүн тал иткл уга хәләцәр хәләсн болҗ медгднә. Деншгин олз угаһар толһа өвдлһн, эс болх кевәр ирдг әәмшг хойр шидрә Манҗиг зөвәр зовадг болад ирв.

Эндр Манҗ урдк-урдкасн икәр әәв. «Би дөрвн үртәв. Саглх кергтә, эндү чигн һарад оддг» гих ухан негт орна. Харадан бәәһә бәәҗ, эврәни сүүдрәсн әәдг гем авна гидг ямаран үүл!.. «Бийән эврән эс хәләхлә, кен намаг хәләхв?»— гиж чигн эн ухална.—«Чамаг зуг. Эврән бийдән— гемтә, күүнд—эрүл. Игҗ цаарандан тесҗ болшго, болх ода»,— гиж урднь кесг санснлаһан әдләр, эндр бас эн санв. Ода яахв, нег цагт эн күн эн зовлңгасн хаһцх гиҗ нәәлх кергтә.

Ик дуута савһр.

Эн күүнәнтн ивтркә хәләцәс юн чигн дальтрҗ һаршго. Нег юм әмтнәс нууҗ үзлтн — Савһр түүгитн тесклго медәд авчкх. Түүнәс юм нууһад керг уга. Болв, нег юм татж оркад, Савһрт бәргдхлә, теңгр цокчкснь тер! Түүни ормд һоодан, кеедән бәәцхәтн. Эс иткжәхләтн иим нег уршгта йовдл келҗ өгий.

«Көөрк, медәрәд ирҗ»,— гиҗ эн күүнә тускар-әмтн бийднь соң- схлго, ардаснь хәләҗәһәд келцхәнә. Ода эн эврәнни кабинетдән йохаҗ суух цөөкн хонг үлдв. Совхозин директор Шовһр Толһа шүднь өвдсн күүнә бәәдлтә бирчисн сууна. Энүнд мел му ухан орад, әрвҗ угахн зуур, пенст һархинни өмнхн, урдк күндтә нерән һутаснь ик харм бол- җана. Тиим боллго, кенд эс харм тиим нерн. Болв бийтн гемтәт. Эн уршгин учрнь иим билә.

Совхоз җиләс жилд өөдән чигн һарлго, дор чигн орлго, хамг тоот зураһан күцәдг эдл-ахусин тоод йовдг билә. Нег дакҗ директории кабинетд районас ирсн толһачнр бәәсн цагт, ик дуута Савһр шурд орҗ ирнә. Эннь намрин киитн өдр билә.

Савһр—саалин гуртин бригадир. Эн күүкд күн хәәкрҗ келдг заңта, хажһр юм үзхләрн, шатҗасн һал деерән босад ус асхчкм дүңгә һань- дгта гергн билә. Хотна гергд цуһар Савһрас әәцхәнә гиж энд-тенд соң- сгдна, болв эн тиим биш. Ик дуута болен деерән, ик, у-сәәхн седклтә төләднь, энүнәс әәдгәс, энүг күндлдгнь, дота седклинь нег җигтә дурар энүнд дурлдгнь олн билә, Тиим болен учрар чигн ниднәһә саалин гуртд

3* 35