1.4 Мұнайгаздылығы

Мұнайдың газбен қанығу қысымы – негізгі параметрлердің бірі болып саналады. Көп жағдайларда кен орынның игеру түрін сипаттайды, оның дұрыстығынан ұңғылардың пайдалану қасиеттері де байланысты. Ұңғыманың табу мүмкіндіктері кен орнын игеру сипатын анықтайтын және анықтау дұрыстығына байланысты. I және II игеру объектісі қанығу қысымының үлкен диапазонды өзгерістері осы параметрді орташа алуға мүмкіндік бермейді (1,14,18 МПа и 1,23,9 МПа сәйкесінше). Осы объектілер бойынша қанығу қысымдары газқұрамды мұнаймен кестелі түрде өзара байланыспен анықталған және орташа сәйкестікпен 2,65 ж/е 2,75 МПа құрайды. Қарастырылатын параметрлердің жоғары деңгейдегі корреляциясы (0,92 және 0,89 сәйкесінше) осы ұғымды сенімділікпен қабылдауды қажет етеді. Мұнайдың газбен қанығу қысымы юрлық тынығу жерлерінің батысында орташа 3,2 МПа-ға тең, шығыста – 2,0 МПа.

Қабатты мұнайдың тығыздығы мен жабысқақтығының өзгеру диапазондары үлкен. Корреляциялық байланыстылықты алу үшін барлық зерттеулердің нәтижелері қолданылған. Газ құрамымен тәуелділігін сипаттайтын осы екі параметрдегі корреляцилық теңдеулер I объектінің қабатты мұнайы 8,9 м³/т газқұрамымен игеруі орташа 919,5 кг/м³ тығыздық пен 240 мПа*с жабысқақтықты құрайды, II объектінің қабатты мұнайы 8,9 м³/т газқұрамымен игеруі орташа 918,5 кг/м³ тығыздық пен 340мПа*с жабысқақтықты құрайды.

1.3-кесте - Қабатты мұнайдың параметрлері

Атауы	Мағынасы
	Қабат
	А	Б	Г	Д
Мұнай.газ.қысымы МПа	2,31	1,99	2,68	2,66
Көлемді коэффициент	1,021	1,015	1,025	1,043
Мұнай тығыздығы, кг/м3	927	930	919	920
Қысым коэффициенті	9,3	86	5,8	50

Бірақ қабатты мұнайдың төменгі газдықұрамдылығына байланысты мұнайлы газды барлық терең сынамалардан анықтау қиын болды.

Газданбаған мұнайдың құраушы құрамы қабатты мұнайдың бір дүркін газдануынан алынған сынама бойынша жүргізілді. Жалпы алғанда 7 сынау зерттелді, олар оның ауыр құрамын растайды. Метан мен пентан арасындағы көмірқышқыл құрамы 1% мол.

Бір дүркін газдандыру газының құраушы құрамымен, газданбаған мұнайдың құраушы құрамымен және газқұрамдылыққа қабаттың бастапқы жағдайларында қабатты мұнайды игеру қарастырылған (белсенді игеру бөлшектері).

Қабатты мұнайдың құраушы құрамы төменгі газқұрамдылығымен газданбаған мұнайдың құраушы құрамынан аз ғана ерекшеленеді және 85% мол құрайтын С_6+высш қалдықтың жоғарғы құрамымен сипатталады.

Газданбаған мұнай қасиеттері.

Газданған мұнай қасиеттері қабатты мұнай сынамаларын газдау сынауларымен бағаланған. Игеру объектілеріндегі орташа диапазондары мен параметрлері берілген.

Кен орнын игеру уақытында газданған мұнай қасиеттерінің өзгерісі болған жоқ. Қаражанбас кен орнының мұнайы ауыр, жоғарыжабысқақты, азбалауызды, жоғарышайырлы. Жеңіл фракцияда төменгі шығысты ( 300°С – 18÷20% об.), суу үшін төменгі температуралы және күкіртті категориясына ( 15°С төмен) жатады.

Газданған мұнай қасиеттеріне термикалық әдістердің әсер етуін зерттеу мақсатында 2010 ж қарашада қабатқа әсер ететін түрлі термикалық әдістері бар 25 сынамалы жерлерде іріктеу жүргізілді. Қолданылатын технологиға мұнайдың қандай-да бір тәуелді қасиеттері байқалмады. Бұл бүгінге қабатқа әсер етудің бірде бір әдіс қолданбағандықтан болуы мүмкін. Әртүрлі технологиялардың бірінен соң бірі кезектесуі мұнай параметрлерінің кең диапазонда өзгеретіндіктен оларды байланыстыруға мүмкіндік бермейді.

1.4-кесте - Газдалған мұнайдың физ-химиялық қасиеттері мен фракциясы

Атауы	I Объект
	Өзгеріс диапазоны	Орташа мағынасы
Тығыздық, 20°С, кг/м3	932-949	939
Жабысқақтық, мПа*с при 20 °С 50 °С Суу температурасы, °С Массалық құрамы, % күкірт балауыз асфальтты-шайыр заттар Фракцияның көлемді шығыны, % н.к. – 100 °С до 150 °С до 200 °С до 300 °С	- 97,7-256,0 - 1,68 – 2,00 0,3 – 3,6 18,0 – 34,6 0 0 – 1 0 – 5 15 – 22	- 150,3 ниже –15 1,9 1,7 24,9 0 0,1 2 20

Химиялық құрамы бойынша қабат сулары В.А.Сулин бойынша хлоридті топтың натрийлі топшаның хлоркальцийлі типі түрінде болады. Олар жалпы алғанда аз метаморфизделген болады, rNa/rCl қатынасы 0,84–0,98 аралықта болады, ал сульфаттылық коэффициенті 0,06-1,7 аралығында өзгереді. Су құрамындағы кальций иондарының саны 125 мг-экв/л-ден көп болғанына қарамастан, rCa/rMg қатынасы бірден жоғары.