karmanov_munaigaz_umk_kz

Жерасты жабдықтарының терең сорапты қондырғыларын монтаждау жұмысы ұңғы сағасына құйғышты(воронка) орналастырудан жəне құбырлық сорапты тексеруден басталады. Содан кейін келте құбыр аудармасын сорап цилиндріне бұрап кигізеді жəне ұңғы сағасына қорғау құралдарын(фильтр немесе газдық якорь) түсіреді.

Ұңғымаға СКҚ-ды түсіріп болғаннан кейін сағадан бағыттаушы воронканы босатып, планшайбаны құбыр тізбегіне кигізеді. Көтеру ілмегіне штангалық ілмекті кигізіп, тəлдік жүйенің жабдығын анықтап алады.

Осыдан кейін мосткалардан құбырлық сораптың плунжерін көтереді. Штагалар түсіру кезінде арнайы штангалық кілттермен жалғанады, олар: қолдық немесе механикалық. Штанга тізбек салмағын штангалық элеватормен немесе жартылай автоматты штангаұстағышпен ұстап тұрады. Штанганы түсіріп болғаннан кейін планшайба муфтасынан бағыттаушы воронканы шешіп алады. Сосын мосткадан жылтыратылған штокты тройник-сальникпен бірге шығарып көтереді жəне оны штанга тізбегімен жалғастырады.

Штанга тізбегі көмегімен құбырлық сорап плунжерін цилиндрге салады. Жерасты жабдықтарын түсіру кезінде балансир басын тербелмелі станоктан алып тастайды. Штанганы түсіріп болғаннан кейін балансир басын іске қосады жəне жылтыратылған штокпен арқанды ілмекпен байланыстырады.

Арқанды аспа (10 тонналық) төменгі траверсалардан 2 арқан 7 ұштарын бекітуге арналған сына тəрізді қыстырғыштан9, конусты өту нүктесі бар

қыстыру гайкасынан 8, тұрады.

6.3-сурет. Штангаларға арналған арқанды аспа.

Сорапты штангілер тізбегін тербелмелі станок балансир басына ілу кезінде арқанның қажет ұзындығын таңдап алады. Олардың ұштарын жоғарғы траверсаға кіргізеді, төменгі траверсаға да дəл осылай кіргізеді. Осыдан кейін

31

станокты тоқтата тұрып, тройник-сальникке айдау жолдарын жалғастырады. Кеңес одағында тек редукторлық тербелмелі станоктар қолданылған(6.4-

сурет): баласирлі - а жəне балансирсіз - б.

5.4-сурет. Тербелмелі станок конструкциялары:

а-теңгерілетін (балансирлі) тербелмелі станок. 1-фланец (планшайба), 2-тройник, 3- сальникті шток, 4-аспа, 5-баласир басы, 7-баласир өсі, 8-траверса, 9-электроқозғалтқыш, 10шатундар, 11-редуктор, 12-шкив, 13-кривошип, 14-бақылау жүгі (контргруз);

б-баласирсіз тербелмелі станок, 1-рама, 2-тұрық (стойка), 3-винттік құрал, 4-арқанды шкив, 5-траверса, 6-шатун, 7-кривошип (айналшақ), 8-редуктор, 9-қарсы салмақ (противовесы), 10-электроқозғалтқыш.

Олар фундаментке отырғызылады. Оларды үш топқа бөлеміз: а) бутобетондық немесе бетондық б) бетондық тумбадан

в) əртүрлі конструкциядағы металдық постаменттен.

Бутобетондық фундаментті ағаштан жасалған қалып құрылғысымен бірге жабдықтағанда келесі жұмыс реттілігі сақталады. Фундамент астын дұрыс жобалау қажет, қазылатын жерді дұрыс өлшеп, оны қазу керек, ағаш қалыбын орнату қажет, опалубка саңылауларын майлау, бұталық тасты əкелу керек, цемент ерітіндісін дайындау қажет, танкерлі патрубкаға бұрандамалар бұрайтын тесіктер тесу қажет, үстіне цемент ерітіндісін құйып, цемент қатып болғаннан кейін цокалдық ағаш опалубкасын талдау қажет, цоколдың бетін цемент ерітіндісімен тегістеу қажет.

Фундаментті бетондық тумбамен жабдықтағанда фундамент астын дұрыс жобалау қажет, шұңқырды өлшеп қазу керек, шұңқыр ішіне гравий сеуіп,

32

деңгейі бойынша тегістеу қажет, бетондық тумбаны қондырғы орнына əкеліп, шұңқырға оны деңгейін көріп барып, орналастыру қажет.

Ағаш білеулерде орналасқан металдық постаментті қондыру жұмысының реттілігі: Фундамент астын дұрыс жобалау қажет, шұңқұрдың орнын өлшеп, оны қазу керек, шұңқұрға 2,5х0,3х0,4м төрт, білеуді шұңқұрға орналастыру

қажет, олардың кейбіреуі бойынша тегістеу керек жəне оны майда тастар (гравилер) себу керек, металдық постаментке арқанды тарту қажет.

Негізгі əдебиеттер: нег. 1, 2. Қосымша əдебиеттер: қос. 8. Бақылау сұрақтары:

1.Фундаментке машиналарды орнату процессі.

2.Терең сораптық штангалық қондырғыны монтаждау

3.Сораптық ұңғыма сағасының жабдықтар деген не?

4.Фундамент астын жобалау үшін нені ескеру қажет?

Дəріс 7. Ұңғыларды жер асты жөндеу кезіндегі қолданатын жабдықтар мен құралдарды монтаждау.

Тəл блогы болат арқанға (канатқа) ілініп тұрады Ол кронблок пен тəл блок арқылы жəне дəл сол тəртіпте кейін қарай тəуелді өткізіледі.

33

Арқаның қозғалмайтын ұшы(соңы) мұнараның негізіне бекітілген, ал қозғалатын ұшы шығырдың (лебедка) барабанына бекітілген.

Құбыр тізбегін түсіру-көтеру кезінде мұнараның құлауынан сақтандыру

болады. Шектер неғұрлым көп болса со ғұрлы ілмекке, қанат бекіткен жері мен шығырға түсетін жүктің салмағын 2-8 есе азайтады. Сүйтіп олардың жұмысын жеңілдетеді.

34

сағасына орналастырғанда аздап кішкене бұрышқа қисайтып, оны арқанмен тартып қояды. Тұрақты мұнаралар мен мачталар тек қана жұмыс жасап тұрған кезде қолданады да қалған кезде бос тұрады. Пайдалану ұңғыларының жалпы жұмыс жасау уақытының 2-3% -ын ғана жер асты жөндеу жұмыстары алады екен, яғни мұнаралар мен мачталар жылына 6-10 күн ғана қолданады деген сөз.

Сондықтан да көтеру-түсіру меxанизмдерін тиімді пайдалану үшін қозғалмалы мачталар мен оларды бірге үстіне салып жиналатын көтергіштер керек. Қозғалмалы мачталар арнайы арбаларға қондырылып ұңғылар арасында трактормен тасылып жеткізіледі.Олар шеген құбырлардан, екі аяқты, шана сияқты қылып жасалады. Өзінің мачтасын алып жүретін көтергіштер ретінде арнайы жасақталған автокөліктер мен тасылып жеткізіледі. Олардың жүк көтергіштігі 16 дан 80т-ға дейін болады.Құбырлар мен штангілерді скважинаға түсіріп, көтеру үшін комплексті құралдар қолданады. Олар құбырлар жəне штангелі элеваторлар мен кілттерден жəне жеделдетіп қауыпсыздікті сақтайтын əртүрлі құрылғылардан тұрады. Құбырлар элеваторы құбырларды муфта арқылы ұстап тұруға олардың тізбегін көтеріп-түсіру жұмыстары кезінде ұстап тұруға арналған.

Кронблокты мұнарамен бірге Кершенбаум əдісімен көтеру арқылы немесе кронблок рамасына орнатылған бір роликті белдіктің көмегімен монтаждайды.

Кронблокты мұнараға шығармас бұрын шкивтердің жеңіл айналуын, қораптың жеңіл ашылып жабылуын, көмекші жəне тартқыш шкивтердің бекітілген жерлерін, мойынтіректердің майлаулы болуын қадағалап тексереді.

Мұнара басында кронблок уровенмен тексеріліп, центрленіп ұстап тұратын белдіктеріне бекітілуі керек. Бекітілу М30 гайкаларымен диаметрі 33мм белтемір қамыттардың көмегімен, швеллер белдікке бекітіледі.

А типті Уралмаш125 мұнарасында кронблок бекіту балкасына мұнара көлденең жатқан жерінде монтаждалады.

Ілмекблок пен ұршық жинаулы күйінде болады қолданысқа берілгенде орналастыру, бекіту, тексеруді қажет етпейді. Бұларды монтаждау үшін бұрғылау шығыры қажет. Тəл блогын монтаждамас бұрын оның шкивтарының жеңіл айналуын, қораптың тез ашылып жабылуын, оның сыртында майсқан жерлердің болмауын, барлық жалғанатын бөліктерінің сенімді болуын, мойынтіректерінің майлаулы болуын жіті қадағаланады. Байқалған кемістіктер орнына келтіріледі. Тағы да тəл блогының төменгі сақинасы жəне екі жақ беттері, басқа бөліктері тексерілуі тиіс. Кемістіктер мысалға жарылған, шытынаған жерлер болса тəл блогы басқасына ауыстырылады.

Кронблокты монтаждап болған соң тəл жүйесін жабдықтауға кіріседі. Бұрғылау кезінде тəл жүйесіне түсетін жүктеменің мөлшеріне байланысты жүктелетін арқандардың тармақтар санын, диаметрін анықтайды.

Арқанның тармақтар саны бойынша, мұнараның биіктігі бойынша арқанның тəлге жеткілікті шектік жабдықталу ұзындығын анықтайды.

L=H х n+lхк+lнк+lб

мұнда H-мұнараның кронблок осіне дейінгі биіктігі, м; n- арқанның жұмысшы тармақтар саны, м;

lхк -арқанның жылжымалы шетінің ұзындығы, м;

35

lнк -арқанның жылжымайтын шетінің ұзындығы, м;

lб-арқанның барабанның бірінші қатарына оралған жерінің ұзындығы, м;

lб=pD z,

D-барабан бөшкесінің дмаметрі, м;

z- барабан бөшкесіне бірінші қатарға оралған тармақтар саны, z=Lб/dК,

Lб –барабан бөшкесінің ұзындығы, мм; dК –тəл арқанының диаметрі, мм.

Арқанның жабдықталу тармақтарының саны3 еселік қор коэффициентін қамтамасыз етуі керек.

Тəл жүйесін арқанмен жабдықтау немесе ескісін жаңа арқанмен ауыстыру кезінде заводтан алынған арқан барабаны көлбеу көпірдің оң жақ шетіне, еркін айналатын, кронблок осіне паралелл орналасқан осте болу керек. Бұл жағдайда тəл блогы диаметрі17-19мм болат арқандардың көмегімен ротордың үстіне, тартылып жабдықталатын арқан еш жерге үйкелмейтіндей биіктікке бекітілуі керек.

жабдықталудың дұрыстығы болып саналады.

Арқанның қозғалмайтын шеті арнаулы барабанға бекітіледі. Тозған арқан ағаш барабанға оралынады.

Шығырды монтаждау.

Шығырдың осін ұңғы осіне қатысты бойлық жəне ендік бағыттарда, сызбадағы көрсетілген координаттары бойынша центрлеп орналастырады. Шығырдың дұрыс орналасуы оның қалыпты қолданылуын, тəл арқандарының

бекітілетін орнына орналастырылуы керек. Шығырды биіктік өлшемдеріне келтіріп тексергенде жетек шынжырдың салбырауы оның рамасына, бекітілетін негізіне тимеуі қадағаланады.

Шығырды орнатып бекітіп болғаннан кейін гидравликалық тежегішті монтаждайды, центрлейді, бекітеді, тоңазытқыш бекитін кронштейндерін пісіріп бекітеді. Тоңазытқышты гидравликалық тежегішпен жəне су жүйесімен жалғастырады. Одан соң бұрғышының басқару орынын орналастырады, барлық басқарылатын бөлімдерге баратын шлангалар жалғанады, шынжырлы берілістердің шынжырлары кигізіледі. Барабан мен гидравликалық тежегіштің остерінің түйіскен жерлеріндегі көлденең дірілінің амплитудалық шамасы0,5- 0,8мм аспауы керек. Олардың остестігі келіспеген жағдайда гидравликалық тежегіштің корпусының астына төсеніш салу арқылы остестікті келтіреді.

Тежегішті шығыр рамасымен ақырғы рет болттарын тартып бекіткеннен соң центрлеуді тағы да жүргізеді. Жылжымалы жартылай муфтаны қосып

36

қанағаттанарлық болып есептеледі. Рамамен тежегіштің арасындағы центрлеу аяқталған соң гидравликалық тежегіш жылжымау үшін коникалық штифтар орнатылады. Центрлеу дұрыс болмаса гидравликалық тежегіш шақалып негізгі мойынтіректерді тез істен шығарады. Фрикционды катушка тек істен шығып

кронштейнді монтаждайды. Тежегіш таспасының ұзындығын барабанның катушкасы тежелген қалыпта, жүктемелік тұтқалар көлденең қалыпқа келуімен

Катушканің кері жүрісінің теңестіргіш жүктемесін орналастырғаннан кейін, катушканың тежеусіз еркін айналуын тексереді. Кейін айналуға мүмкіншіліктің жоқ болуы катушканың ішінде немесе сыртында айналатын бөлшектердің

Негізгі əдебиеттер: нег. 1, 2. қос. 8. Бақылау сұрақтары:

37

1.Құбырларды, штангілер мен басқа құралдарды көтеру–түсіру үшін қолданатын жабдықтар.

2.Тəл жүйесінің құрамы.

3.Кронблокты монтаждау реті.

4.Шығырды монтаждау реті.

Дəріс 8. Сағалық жабдықтарды монтаждау.

Фонтанды жəне айдау ұңғыларын қолдану кезінде қолданылатын сағалық жабдықтарға сағалық айқасқан тізбектер, фонтанды жəне айдау арматурасы жəне фонтанды арматура манифольді жатады.

Фонтанды жəне айдау ұңғымаларының сағалық жабдықтары ұңғыманы пайдаланудың барлық периоды кезінде жұмысқа қабілеттілігін сақтауы қажет.

Сағалық тізбектің байланысу(обвязка). Шегендеу тізбегін ұстап тұру (подшивание) жəне аралықтізбекті кеңістіктер орналасып жалғануы сағаның тізбекті байланысу көмегімен іске асады. Бұрғылау процесі кезінде тізбекке превенторлар орналастырады, ал пайдалану кезінде фонтандық немесе айдау арматурасы орналастырылады.

конструкторда пісіру көмегімен орнатады. Аралық жəне пайдалану тізбектері, сыналарда жəне муфталарда ұсталып, ілінеді.

Тізбекті байланысулар конструкциясы келесі мүмкүндіктерді қарастырады: Аралық тізбекті кеңістіктердің саңылаусыздығын қалпына келтіру, майлау материалының консистентілігі, фланецті байланусылардың нығыздауы

38

аралықтізбекті кеңістік арасында қысым ортасының таралуы мен оларды бақылау жатады.

Ұңғымада цеметтеуді жүргізу.

Үшкорпусты тізбекті байланысу ОКК типтес болады жəне біркорпусты тізбектен, қысымды бақылау манифольдінен тұрады. Тізбекті байланысу саны шегендеу құбырының жалғану тізбегінің санымен анықталады. Бірфланецті тізбекті құбыр басы шегендеу құбырының екі тізбегін, кондуктор жəне алғашқы аралық, жалғастырады. Барлық кезекті екі фланецтік тізбектік головкалар шегендеу құбырының аралық тізбегінің біреуін байланыстырады.

«Типтері жəне негізгі параметрлері» бойынша бір фланецті тізбек басы үш түрлі конструкциямен дайындайды.

1- орындау – шегендеу тізбегіне оны ішкі бұранда арқылы корпуста жалғау. 2- орындау – шегендеу тізбегіне оны сыртқы бұранда арқылы корпуста

жалғау.

3- орындау – шегендеу тізбегіне оны пісіру арқылы жалғау.

Екіфланецті тізбек басы, шегендеу тізбегін сынада немесе муфтада ұстап тұруды қамтамасыз етеді.

Тізбекті байланыстың негізгі көрсеткіштері: -жалғанатын тізбектер саны; -олардың диаметрлері;

-тізбекті байланысу корпусында есептелген қысым; -климаттық жағдай.

Тізбектерді орындау, құрамында күкіртсутегі бар жəне көмірқышқыл газы6%-ға дейін болатын өнімдерді коррозияға төзімді етіп жасайды.

Тізбектік байланысудың белгіленуі үшін шифрлену жүйесі қолданулады. Шегендеу тізбегінің байланысу жабдықтарының толық шифрі шартты түрде мынандай болады: ОККХ- ХI-Х2Х3Х4Х5; мұнадағы ОК-тізбекті байланыстыру жабдығы; К-сыналы аспа; Х- сынада ілінетін тізбек саны; Х1-жұмыстық қысым; Х2-пайдаланудағы тізбек диаметрі; Х3бірінші аралық тізбек диаметрі; Х4-бағыттаушы диаметрі; Х5-коррозиялық төзімділікті орындау. Мысалы, тізбекті сына аспалы тізбекті байланыстыру жабдығы, пайдалану тізбегінің 168мм диаметрі, аралық тізбектің 245мм диаметрі бойынша 324 мм диаметрдегі бағыттаушы, SН, CO 2 6%-ға дейін құрамы былай белгіленеді: ОКК2-350-168х245х324К2.

8.2. -сурет Үш корпусты тізбекті құрылғы Үшкорпусты тізбектік байланысу (8.2-сурет)

бірфланецті тізбек басынан бір жəне екіфланецті тізбек басынан2 жəне 4

39

тұрады. Тізбек бастарына 9, 13, 16 корпустары жəне сыналы аспалар 8, 12 жəне 15, тіректі 7 жəне жоғарғы 6 сақиналардан жəне серпімді тығыздауыштардан 5 тұратын пакерлер жатады. Тізбек басының бүйірлік шығу жолына10, 14, 17 құрылғыларынан тұратын, манометрлерден ,ІІ фланцтермен бұрандалық бекітпелерден 3 тұратын манифольд орналастырады.

Ұңғыманың берілген технологиялық бұрғылауына байланысты өлшемдері алынған қашаулар қолданылады. Қашау өлшемдерін тізбек басы корпусының өту тесігінің қажетті өлшеміне қарай анықтап алады. Қашауды өткізу үшін алынған өту тесігінің өлшеміyt қарай сыналы аспаның конструкциясы таңдап

алынады. Корпусқа сыналы аспаларды қондыру үшін конустың немесе цилиндрлік өту тесіктері жасалады (8.3-сурет).

Сыналы аспаптар екі конструкцияда шығарылады. Аралық корпусы бар төлкені (втулка) жəне оларсыз. Аралық төлкесі бар корпусты сыналы аспап тізбек басы, корпусы арқылы үлкен диаметрлі қашауды өткізуге мүмкіндігі бар.

8.3 -сурет. Корпусқа сыналы аспаларды қондыру үшін конустық немесе цилиндрлік өту тесіктері

Ол екі корпусты төлкеден3, төрт сынадан (плашкадан), екі шұңқырдан (колодец) төлке корпусын ұстап тұратын шектеуіштен тұрады.

құрылғылардың көмегімен сыналы аспа бір бүтінге жиналады,оның қондыруын қамтамасыз етеді жəне шегендеу тізбегінің айналасында орталықтандырылады. Сыналы аспалар конструктивті түрде сақиналы қимадан еркін өте алатындай қылып жасалады. Аспаның монтажын жеңілдету үшін болттар қарастырылған.

8.4 - сурет. Корпусқа сынасыз аспаларды қондыру үшін конустың немесе цилиндрлік өту тесіктері

Шегендеу тізбегінің орын ауыстыруы кезінде сыналы аспа оны автоматты түрде ұстап қалады жəне тістерімен бұрап ұстап тұрады. Цементтеу мақсатында

циркуляциясы үшін крестовик арқылы шегендеу құбыр тізбегі спайдер немесе

40