karmanov_munaigaz_umk_kz

Алыс аймақта барлау жұмыстары жүргізіліп жатқан жерлерде электр

Көлемі өте үлкен жабдықтарды діңгектердің жəне монтаждау

строптарды оның ауырлық центрінен жоғары жерден бекіту керек. Оны əрі көтеру процессі кезінде строп тармақтары жүктің сыртымен ысырлмайтындай қылып істеледі. Ол үшін арқанның ұзындығын тармақтардың арасындағы бұрыш 90°аспайтын етіп таңдайды.

Кранның ілмегі жүктің дəл үстіне орналасуы керек. Асты жабысып қатып қалған жүкті кранның көмегімен жылжытуға немесе жұлқа тартуға болмайды.

Арқандардың қатты иілуін, жүктің өткір қырларына үйкелуін болдырмас ұшін ағаш төсеніштер қолданылады.. Строптардың тармақтарын бір бірінің үстіне шығып қыстырылмас үшін қатар орналасуын қадағалау керек.

Жүкті көтерген кезде оған бағыт беріп тұруына мүмкіншілік беретін кендір арқаннан немесе жеңішке тростан тартпалармен жабдықталуы керек.

Өлшемдері үлкен жүктерді көтеріп түсіру үшін гусеницалы өзі жүретін ПК2М, Т-106, Азинмаш-5, Азинмаш047 агрегаттары, К-51, АК-2, АТК-1, К-32, АК11 автокрандары ж. б., ПМ-40, ПТМ-40 мачталы көтергіштері, Бакинец-2М, Бакинец-3М, ПТМТ-40, А-40, А-50 жəне СУПР агрегаттары, КП-10, КП-20 маркалы ВНИИнефтемаш тіркеме крандары ж. б. қолданылады.

Əдебиет: Нег. 1, 2. Бақылау сұрақтары:

1.Такелаж жұмыстарын орындайтын негізгі жүккөтергіш механизмдер?

2.Жүкті жылжыту үшін домкрат қандай жағдайда қолданылады?

21

Дəріс 4. Монтаждау жұмыстарында қолданылатын құралдар мен саймандар

Ұңғыны пайдалануға қосу оның ішіне келесідей жабдықтарды түсірумен байланысты: сорапты компрессорлық құбырлар, тереңұңғылық сораптар, сораптық штангаларды ж. т. б. түсіру үшін бұрғылау қондырғысының көтеріп түсіру жүйесі қолданылады. Біраз қолданыстан кейін ұңғыны басқа режимге көшіру немесе тозған бөлшектерді ауыстыру қажеттілігі туындайды.

Жер асты жабдықтарды түсіруден басқа, қолданылатын ұңғы аузына жер бетінде қолданылатын жабдықтар монтаждалады.

Қолданылатын жабдықтарды монтаждау бригадасында келесідей құралдар мен саймандар болуы тиіс:

1.Қосалқы саймандарымен жер асты жөндеу жұмыстарына қолданылатын автомат (АПР-2).

2.Сорапты компрессорлық құбырларды ЭПН қосылған кезде, бұрап ашып жабуға қолданатын кілт (Крештопов құрылымдаған жырығы бар кілт).

3.Автоматтандырылған штангалық кілт.

4.Тəл блогы БТН3-25, БТН4-35.

5.Құбыр ілмегі КН-15, КН-25.

6.Штангалық ілмек КН-5, КН-10.

7.Қалқанды тарту ролигі.

8.Штроп ЩЭ-10, ЩЭ-25.

9.Жартылай автоматты спайдер.

10.Құбырлық элеваторлар (ЭН, ЭНВ) (бір, екі штропты).

11.Фикс элеваторы.

12.Штангалық элеватор ЭШН-5, ЭШН-10.

13.Тəл арқанының қозғалмайтын шетін бекітетін қондырғы.

14.Құбырларды таситын арба (астау).

15.Құбырлардың астына қоятын төртаяқ.

16.Сораптық тербелмелі станоктың балансир басын бірқалыпты кейін қайыруға арналған құрал.

17.Прожекторлар.

18.Салмақ өлшегіш.

19.Арқандар мен штангаларды кесетін құрал.

20.Сұйық шашырауына қарсы құрылғы.

21.АПР-2-ні қондырып, түсіруге арналған құрал.

22.Тəл арқандарының іркіс жерлерін бекітетін башмак.

23.Тарту арқандарын тасуға жəне орауын механикаландыруға арналған

барабан.

24.ЭПН кабеліне арналған аспалы ролик.

25. Фонтанды атқылау жағдайында жабуға арналған кранм жабдықталған күрделі құбыр.

Бұлардан басқа бригадада қолдай саймандардың түрлері болуы керек:

1.штанга кілттері;

2.қаупсіз штанганың айналмалы кілті;

22

3.диаметрі 60, 73 жəне 89мм құбырлар үшін бағыттаушы воронкалар;

4.диаметрі 60, 73 жəне 89мм құбырлар үшін шаблондар;

5.КЦО-1 құбырлық шынжырлы кілт;

6.КТН-1, КТН-2 Халилов құбыр кілттері;

7.құбырлардың бағыттаушы воронкасы;

8.құбырларды ұстап тұратын ілмек;

9.құбырларды жылжытатын айыр (вилка);

10.құбырларды бумен қыздыруға арналған ұңғылар;

11.планшайбаны отырғызатын центратор;

12.диаметрі 60, 73 жəне 89мм құбырларды көтеріп түсіруде қолданылатын қысқа құбырлар;

13.астына қойылатын вилкалар;

14.шприц-масленка;

15.20 м. рулетка;

16.ашалы штангаұстағыш;

17.сораптың орнығуына сəйкес таңдалатын қысқа штангалар жиыны;

18.мысталған салмағы 8 кг кувальда;

19.мысталған балға;

20.кескіш қысқаш, қашау, лом;

21.домалақ егеу;

22.гайка кілттері (14х17, 17х19, 19х22, 22х24, 24х27, 32х36, 42х55);

23.тік күрек;

24.графитті май салынған шелек жəне ойманы тазалайтын темір щеткалар;

25.ЭЦН кабелінің бекіткіштерін қатайтатын қысқаш;

26.ЭЦН кабелінің бекіткіштерін босатып алуға арналған кілт;

27.кабелді монтаждап демонтаждауға арналған ЭЦН қамыттары;

28.жалпақ кабелдерді жабатын жапқыш қақпақтар;

29.сораптық компрессорлық құбырларды тазалайтын қырғыштар. Жабдықтар, құрал-саймандар ұңғы басына ВНИИБТ құрылымдаған ТНМ-3

арбасымен тасымалданады.

Кəсіпшілік жабдықтарын монтаждау кезінде дайындық операцияларына мыналар жатады: жұмысшы алаңды дайындау, фундаменттерді құрылымдау, жабдықтарды монтаждау орнына тасып жеткізу жəне оларды монтаждалуына байланысты ретпен орналастыру.

Сорапты компрессорлық құбырларды құбыр тасығыш машинамен тасиды. Құбырлар мен штангалар ұңғы жанындағы стеллажға жиналып қойылады. Ұңғыны пайдалануға беретін операцияларға жататындар: жабдықтарды бос

күйінде тексеру жəне қосып көру, қажетті дұрыстаулар, реттеулер жəне толық жұмыс режиміне көшіру.

АПР-2ВБ автомат құбырларды бұранданың көмегімен мехиникалық бұрап ашып жабуға, құбырлар тізбегін автоматты спайдердің көмегімен қысып ұстап тұрып қалуға, құбырлар тізбегін центратор арқылы центрлеугеарналған.

23

Автоматардың техникалық көрсеткіштері

АПР-2ВБ (6.1-сурет) жарылыстан қорғалған электржетегімен автомат блогынан, сыналы тіректен, центратордан, жүгі бар балансирден, жарылыстан қорғалған электрлік инерциялық жетектен жəне жарылыстан қорғалған реверсті қосқыштан тұрады.

6.1-сурет. АПР-2ВБ

1-автоматтың тұрқы; 2- червякты дөңгелек; 3-сыналы тірек; 4-сынаның тұрқы; 5- қысқыш; 6-тіреу фланеці; 7- жетек тұтқа; 8-вилканың маховикті қосатын білігі; 9- электринверсялық жетек; 10балансирдің өсі; 11-сыналы тіректің ұстағышы; 12центратор; 13-центратордың алаңқайы; 14-центратордың тұтқышы.

тұрады. Редуктор май ваннасы бар қораптың ішінде орналасқан. Автоматты блок центратордың алаңқайына үш шпилканың көмегімен бекітіледі. Сыналы

болады. Диаметрлері 48-89мм құбырларға арналған сыналардың синхронизатор мұрттары құбырларды ұстап қалу сəттерін синхронды етуін қамтамасыз етеді.

24

114мм құбырлармен жұмыс жасау үшін оларға сəйкес өлшемді сыналы тірек қарастырылған жəне арнаулы центратор бар.

114мм құбырларға арналған сыналы тіректің синхронды мұрттарының жұмысын арнаулы центратор атқарады.

Осы өлшемге сəйкес сыналы тіректі жұмыс жасауға керекті уақытында

центратор төлкелерінен тұрады. Центратор құбырлардың басқа диаметрлеріне көшуін тездетеді. Центратор төлкесін диаметрлері 48-89мм құбырлар үшін тегіс немесе жуандатылған шеттерімен жасайды. Төлкені пъедесталдың бортына үстінен салады, муфталы құбырларды көтеру кезінде төлкені фиксатор ұстап тұрады.

Диаметрлері 114мм құбырлармен жұмыс жасау үшін ішіндегі қабықшасы

блогымен жалғайды.

Қосқышы мен электржетек блогы.

АПР-2ВБ автоматын жарылыстан қорғалған ПЭИ-ВБ электржетекпен, жəне үлкен диаметрлі құбырларды бұрап ашып жабу кезінде тұтқадағы бұрау моментін арттыру үшін инерционды құрылыммен жабдықтайды. Инерционды құрылым электрқозғалтқыштың білігіне орналасқан ажыратылмалы маховиктен

қойылған, оның корпусында тез іске қосылатын реверсті барабан тəрізді ажыратқыш жəне штепсел вилкасы орналасқан. Электржетект автоматына тұтқаны бұру арқылы реверс береді. Электржетек блогын автоматпен үш болт арқылы жалғайды. Автомат пен электржетекті өте тез монтаждауға əрі ыңғайлы болу үшін шарнирлі құрылғы мен арнаулы монтаждық винт қарастырылған.

Автоматтың жетегі жарылыстан қорғалған -41-4АСВ арнаулы электрқозғалтқышпен жүзеге асады. Электрқозғалтқыштың қуаты 3,5 кВт, кернеуі 380В, айналым саны 1350 мин-1.

Реверсті ажыратып-қосқыш жарылыстан қорғалған, негізгі қосқыш ПРВЗС, кабель КРПСН-3х4-1х2,5.

Энерционды жетекті қосу бұрап жабу процессінің аяқталуын сырттай бақылауды қажет етпейді жəне электрқозғалтқыштың істен мүмкіншілігін, бұрандалы жалғаманың толық бұралмай қалуын болдырмайды. Жетілдірілген кілттік құрылғыда май ваннасының тығыздалуы, сыналардың синхронды жұмысы, червяктың жұмыс жасау жағдайы жақсартылған.

25

АПР-2ВБ автоматының техникалық мінездемесі

Өндірістік желіге қосылған, жарылыстан қорғалған электрлік инерциондық кілттің жетегі

Сынаның конустық бұрышының9030 дейін үлкейтілуі оған асылған құбырлар тізбегінің жүктемені алған кезде тез босануын қамтамасыз .етеді Айналу шапшаңдығы 53 мин-1 дейін көбейтілгені бұранданы бұрап ашып жабу

орналастыруға мүмкіншілік беруі тиіс.

26

Кəсіпшілік жабдықтарының, бұрғылау мұнарасының астына орнатылатын

материалының қарсыласу қабілетінен төмен болуы; 4 Жұмыс барысында туындайтын жұлқу күштері фундамент беріктігіне

нұқсан келтірмеуі; 5 Фундамент материалы температуралық жəне атмосфералық ауытқуларға

қарсы тұруы; 6 Фундамент аз шығындармен, аз материалмен, аз уақытта тұрғызылып,

беріктікті қамтамасыз етуі; 7 Бұрғылау қондырғысының астындағы фундамент лақтыруға қарсы

жабдықтарды орналастыруы.

Фундаменттің орналасу тереңдігі жəне өлшемдері жабдық түріне, ұңғының тереңдігіне тікелей байланысты болады.

Қолданылу жағдайына байланысты фундаменттер жылжымалы немесе тұрақты болып бөлінеді. Тұрақты фундаменттерді тұрғызу олардың бір рет қолданылатындығынан тиімсіз саналады, оларға көп уақыт, материалдар кетеді.

Жылжымалы фундаменттер əр түрлі материалдардан, блоктардан тұрады да бірнеше рет қолдануға мүмкіншілік береді. Оларды тұрғызып орналастыруға аз уақыт кеткді.

Фундаменттерді құю, дайындау белгілі бір жұмыстардан, жер қазу, керек жағдайда жарылыс, қада тіреу орнату жұмыстарынан соң жүргізіледі.

Жер қазу жұмыстары орын алаңын бөліп жобалаудан соң басталады. Алаңқайды жобалап сұлбалау үшін желдің соғу бағытын, жолдың орналасуын, жер бедерін есепке алады. Егер жер қазу көлемі аз болса қолмен, көп болса жер қазатын машиналар: грейдерлер, бульдозерлер, экскаваторлар қолданылады.

Жер қазу жұмыстары тастақ жерлерде жарылыс арқылы жүргізіледі.

Ағаш қада тіректердегі фундамент тау жыныстарының шектік жеке қарсы тұру қысымы өте аз болғанда, қалыпты фундаменттерді қолдану мүмкін болмағанда құрылады.

27

Егер фундамент тұрақсыз тау жыныстарына орналастырылатын болса оны жылжып кетуден сақтау үшін бұрыштарына орналасқан тумбаларға102 мм бұрғылау құбырларынан тұратын якорлармен байластырады. Ол үшін əрбір

орналастыруға арналған орындардан, тесіктерден тұрады.

Массивті фундаменттерді турбокомпрессорлар жəне турбоауаүрлегіштер астына орналастырғанда ауалық каналдар фундамент денесінде орналаспауы қажет. Осы мақсатта олардың сыртын сенімді изоляциямен қамтамасыз ететін

плиталармен мықты байланысқан плиталардан тұрады. Машина жоғарғы темірбетонды плитада бекітіледі.

5.1 -сурет Компрессорға арналған рамалық жəне массивті фундамент. Фундаменттің бойлық жəне көлденең қабырғалары, қатты қораптарға

28

байланысқан жəне бұл тізбектер бойлық жəне көлденең ригель деп аталатын балкалармен байланысқан.

Тізбектер немесе балкалар машиналардан көп жүктемелер түсетін жерлерде орналастырылады жəне мұнда фундамент материалына көп шығын кетеді, машина көмекші жабдықтары, жеке бөліктері еркін қызмет етуі тиіс.

Поршендік компрессорлар орналастыратын фундаменттер үшін100-ден төмен емес бетон маркасы қолданылады, ал темірбетондық конструкцияның жіңішке элементтері үшін 150 маркалы бетон қолданады.

Поршендік компрессорлар фундаментін ғимарат конструкциясынан бөлек, оқшау жасау керек. Кейбір бірдей машиналарды фундаменттік бір ғана плитада

инструкциямен жүргізіледі. Компрессорды фундаментке қондырып болғаннан кейін оның деңгейі бойынша горизонтальдығын тексереді жəне фундаменттік болттарды жəне компрессор рамаларын цементтік ерітіндісімен құйып бітеп тастап, оны сынап бақылайды.

Компрессорлы станцияларды монтаждау кезінде монтаждарға бақылауды шеф-монтерлар жүргізеді жəне олар жабдықтарға актілер жасайды.

Əдебиет: Нег: 1, 2.

Қос. 5, 7.

Бақылау сұрақтары:

1.Фундаменттерге қандай талап қойылады?

2.Фундаменттердің қандай түрлері бар?

3. Фундамент даярлау кезінде қандай жұмыстар орындалады?

Дəріс 6 Терең сораптық штангалық қондырғыны монтаждау

Терең сораптық штангалық қондырғылардың жер үсті жабдықтары ұңғыма сағасынан жəне тербермелі станоктан тұрады. Жер асты жабдықтарына сораптық компрессорлық құбырлар, штангілер жəне терең плунжерлі сораптар

– құбырлық немесе отырғызылатын сораптар жатады. 6.2-суретте үшжақты салник біржақты тығынымен (Азинмаш конструкциясы) көрсетілген.

Тегіс ұштары бар сораптық құбырларды планшайбаның ортасына ілу үшін құбыр диаметріне байланысты тесік жасайды жəне онда цилиндрлік бұранда кесіледі. Планшайбаға келте құбырды14 бұрап салады, оның ұзындығы 1м болады, екі ұшында да бұранда кесіледі. Келте құбырдың жоғарғы ұшына муфта 12 кигізіледі, төменгі ұшына көтеруқұбырлары тізбегінің жоғарғы құбырының муфтасы 11 кигізіледі. Бұл муфтаға сальникті тығыздауышысы бар

29

тройник 9 бұралып кигізіледі. Оның ортасынан сальникті шток10 өтеді. Сальник корпус жəне шток арасындағы кеңістікті герметизациялайды.

Планшайбада А тегіс газды шығару үшін арналған, ал Б тегіс ұңғымадағы деңгейді Яковлев немесе эхолот аппаратының көмегімен өлшеу үшін арналған.

Деңгей өлшеніп болғаннан кейін Б тесігіне тығынды16 кигізеді, оның жоғары ұшында гайкалық кілті бар алты қыр болады. Газды шығару үшін тесікке вентилі бар келте құбыр 15 кигізіледі.

Планшайба өлшемін шегендеу құбырының жəне оның фланецінің диаметрі

6.2-сурет. Сораптық ұңғыма сағасының жабдықтар схемасы

а) сағаның байлық көрінісі

1.саптама

2.головка (басы)

3.жоғары төлке

4.сальникті тығыздауыш

5.төменгі төлке

6.серіппе

7.тіректі шайба

8.сальник корпусы

9.тройник

10.сальникті шток

11.муфта

12.планшайба

13.пайдалану тізбегінің фланеці

14.келте құбыр; 15. вентилімен бірге келте құбыр; 16. тығын; А,Б – тесіктер б – арнайы фланец; 1 – фланец

2– тройниктің жоғары ұшы.

30