47
.pdfжүзеге асырылуда, ол ұдайы әзірліктегі, жеке тұлғаның, қоғам мен мемлекеттің қауіпсіздігін қамтамасыз ету, адам мен азаматтың, құқықтары мен бостандықтарын қылмыстық және өзге де заңға қарсы қол сұғушылықтан қорғауға арналған ұтқыр, кәсіби даярланған әскерлерді құруға ықпал етеді. ҚазақстанРеспубликасыҰлттыққауіпсіздіккомитетініңШекарақызметіҚазақстанРеспубликасының Мемлекеттік шекарасын күзету жүйесін жетілдіруде. Бес мынадай өңірлік басқармалар құрылды: «Оңтүстік», «Солтүстік», «Шығыс», «Батыс», «Жағалық қорғаныс». Кеден одағының жұмыс істеуі мүддесінде Қазақстан Республикасы Мемлекеттік шекарасының учаскелерін күзетуді күшейту жөніндегі іс-шаралар жүргізілуде [5].
Бүгінде Қазақстанда әскери білім беру жүйесі, оның ішінде Қазақстан Қарулы күштері, Ұлттық армия, әскери-әуе, әскери-теңіз күштері қалыптасып, егеменді ел тарихының маңызды беттеріне айналды. Ұлттық армиямыз алғашқы әскери бөлімдерден қазіргі заманғы ұлттық қорғаныс пен қауіпсіздіктің сындарлы жүйесіне дейінгі үлкен жолдан өтті. Президент Н.Назарбаев атап көрсеткендей заманауи қарумен және техникамен жабдықталуы, командирлердің кәсібилігі, жеке құрамның жоғарғы жауынгерлік дайындығы мен шыңдалу қасиеттері – біздің әскери білім беру жүйесіне сипатты сапалық қасиеттер.
Тәуелсіздік жылдарында Қазақстан әскери жүйесінде түбегейлі өзгеріс және принципті жаңа әскер түрі – дербес Әскери-теңіз күштерінің құрылуы болды. Оның негізгі міндеті Каспий теңізінің қазақстандықсекторындаҚазақстанРеспубликасыныңшекарасыныңмызғымастығын, территориялық тұтастығын және экономикалық мүдделерін қорғау. Қазірде бұл күштердің базасы Ақтау қаласында орналасқан. Оның құрамына теңіз жаяу күштері, жағалаулық артиллерия және құрамында ондаған әскери қатерлері бірнеше орташа күзет корабльдері бар Каспий флотилиясы енеді. Бүгінде Әскеритеңіз күштерін жаңа типті корабльдермен жабдықтап, жалпы ондағы әскер санын 5 мыңға жеткізу жөніндегі жұмыстар жүйелі де табанды түрде жүргізілуде [6].
Қазіргі таңда Қарулы Күштеріміздің халықаралық рейтингтегі жағдайы жылдан-жылға оңала түскені жасырын емес. Global Firepower ұйымының рейтингі бойынша 2017 жылы біздің әскеріміз әлемдегі барлық әскерлер арасында 53-орыннан табылды. Бірақ бұған тоқмейілсуге әсте болмайды. Өйткені әскерімізді жаһандық сын-қатерлер мен өзгерістерді ескере отырып жетілдіре түсу жұмысын үздіксіз жүргізу – уақыт талабы. Отанды қорғау – ең құрметті де абыройлы қызметке жататындықтан бүгінде бүкіл қоғам болып әскери білім жүйесіндегі осындай механизмдерінің моральдық-патриоттық рухынкөтеру егемендік пен ұлттық қауіпсіздікті, ұлттықмүдделерді қорғаудыңмаңыздыкепілі болып саналады.
Қорыта айтқанда, әскери білім беру жүйесін одан әрі дамыту, заман сұранысына сай жетілдіру, әскери дайындықты арттыру, сондай-ақ жаһандық қауіпсіздікті нығайтуға атсалысу үшін мүмкіндіктерді ұлғайту күн тәртібінен түспек емес.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1.«ҚазақстанРеспубликасыМемлекеттікқорғаныс комитетінҚазақстанРеспубликасыныңҚорғанысминистрлігіетіп қайта құру туралы», «Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерін құру туралы» ҚР Президентінің 1992 ж. 7 мамырдағы №738 Жарлығы //ҚР ПҮАЖ, 1992, №18, 279-бап.
2.«ҚазақстанРеспубликасыныңбіріншіӘскеридоктринасынбекітутуралы» ҚРПрезидентінің// 1993 ж. 11 ақпандағы №1094 Жарлығы.
3.«Қазақстан Республикасының Білім беру туралы»//1999 жылғы 7 маусымдағы №389-1Заңы.
4.«Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері туралы»//2005 жылғы 7 қаңтардағы №29 Заңы.
5.«Қазақстан РеспубликасыныңӘскеридоктринасын бекіту туралы» ҚР Президентінің //2011 жылғы 11 қазандағы №161 Жарлығы.
6.Храмчихин А. Сильная армия для Казахстана – не роскошь, а необходимость // «АПН Казахстан», 2006.09.18.
РОЛЬ ГУБЕРНСКИХ УЧЕНЫХ АРХИВНЫХ КОМИССИЙ В СТАНОВЛЕНИИ АРХИВНОГО ДЕЛА В РОССИИ
Болатбекова Жұлдыз,
магистрант 1 к. специальности «6М051500-архивоведение, документоведение, и документационное обеспечивание» КазНУ им. аль-Фараби,
научный руководитель к.и.н., доцент Удербаева С.К.
Первая половина XIX века характеризуется для архивного дела как период массового бесконтрольного уничтожения архивных документов. Это вызывало обеспокоенность у научного сообщества, всвязисэтимисторик-архивистКалачовпредложилидеюсозданияГУАКиисторических
281
архивов в губерниях, и тем самым прекратить уничтожение исторических памятников. Благодаря инициативе ученого, 13 апреля 1884 года императором было утверждено положение о губернских ученых архивных комиссиях и губернских исторических архивах.
Целью создания комиссии было упорядочение архивного дела в регионе. Губернские ученые архивные комиссии должны были разбирать дела местных учреждений, выделенные к уничтожению, составлять к отобранным материалам описи и указатели, располагать документы в таком порядке, чтобы они были доступны исследователям, то есть создавать на местах исторические архивы [1 с.106].
Первые ученые архивные комиссии были открыты в Твери, Рязани, Орле и Тамбове. Вслед за ними стали образовываться комиссии и в других губернских центрах России. Всего существовало их 39 комиссии. Губернские архивные комиссии собрали и сберегли для нас огромное количество исторических источников, прежде всего письменных, издали немало научных и научно-популярных книг и брошюр, осуществили целый ряд неотложных мероприятий по спасению гибнущего национального культурного достояния [2 с.4-5].
Необходимоотметить, чтоизвсехсуществовавших39 комиссии, 32 изнихимелисвоисобственные издания, свои труды. Проанализировав их труды, можно понять, как происходил весь процесс разбора архивных дел, их описания, условия их хранения и многое другое.
Научно-просветительская деятельность архивных комиссий носила разнородный характер. И ее результаты явились ценным вкладом в развитие архивоведения и истории. Комиссии распространяли научные знания среди населения губерний, также формировали понятия о всей важности сохранения архивных материалов, и для них было в приоритете, прежде всего, сохранение и спасение исторических и культурных памятников прошлого.
Исходя из вышесказанного, можно сделать вывод о том, что заслуги ГУАК состояли в спасении большого количестваархивных дел, собрании несметного количествазначимых документов, особенно по истории регионов, создании музеев и библиотек, издании огромного количества ценных трудов, формировании кадров архивных работников, альтруистично преданных своему делу.
Список использованной литературы
1.Самошенко В. Н. История архивного дела в дореволюционной России. – М, 1989. – 136 с.
2.Макарихин В.П. Губернские ученые архивные комиссии России. – н. Новгород: Волго-Вят.кн.издат, 1991. – 118 с.
СОҒЫСТАН КЕЙІНГІ ЖЫЛДАРДАҒЫ ТАРИХ ҒЫЛЫМЫНЫҢ ДАМУЫ (ХХ ғ. 50-60 жылдары)
Бекқажиев Абылай,
әл-Фараби атындағы ҚазҰУ, 6М011400-тарих мамандығының 1 к. магистранты,
ғылыми жетекшісі: т.ғ.к., доцент Удербаева С.К.
Екінші дүниежүзілік соғыс аяқталар тұстағы Қазақстандағы тарихи білімнің дамуы 1945 жылы КСРО Ғылым Академиясының Қазақ филиалының жанынан құрылған Ш.Ш. Уәлиханов атындағы тарих, археология және этнография институтының ашылуымен байланысты. Ол 1942 жылы құрылған тіл, әдебиет және тарих базалық инстиутынан бөлініп шықты. Уәлиханов атындағы институтта 3 секторболды. Қаз. КСРғылымакадемиясыөзіқұрылған32 жылішінде(1946-1978 жж.) Қазақстандағы ғылыми мекемелердің саны 200-ге жетіп,ондағы ғалымдар саны 30 мыңнан асты. Олардың ішінде 7 ғалым Социалистік Еңбек Ері атағын, 18 ғалым Лениндік, 70-тен аса ғалымдар мемлекеттік және Республикалық силықтар алды. Республикада ол кезе 707 докторлар мен 10840 ғылым кандидаттары еңбек етті.
Соғыстан кейінгі жылдарда, бір өкініштісі, зиялы қауымға қарсы сталиндік қуғын-сүргін саясатының жаңа толқыны басталды. Ленинград пен Мәскеуде идеологиялық тапсырма негізінде қолданжасалған«Ленинградісі», «Дәрігерлерісі», алҚазақстанда«Бекмахановісі» ұйымдастырылды.
Е.Бекмаханов талантты тарихшылардың бірі еді. Соғыс жылдарында белгілі ғалымдармен, тарихшылармен бірге ғылыми шығармашылық жұмыспен белсенді айналысты. Мысалы, соғыс жылдары А.Кучкин, А.Панкратова, Б.Греков, Н.Дружинин сынды белгілі ғалымдар енген авторлық ұжымның құрамында «Қазақ КСР тарихын» жазуға қатысты.
282
Пайдаланылған әдебиеттер
1.Қазақ ССР тарихы (көне заманнан бүгінге дейін) 5-том – Алматы, 1984, Ғылым, -452 б.
2.М.Б. Мұхамедов, Б.Сырымбетұлы Қазақстан тарихы (екінші басылымы) – Алматы, 2010. Қарасай, -326б.
3.Б.Т.Берлібаев Қазақстанда тарихи білімнің қалыптасуы мен дамуы: тарихи-теориялық зерттеу (1920-2001жж.) [мәтін]: тарих ғыл. Докт. ...дис./ Б.Т.Берлібаев; -Алматы, 2010. -351б.
4.А. Мамашұлы Бекмахановты қудалауға Қазақстан таришылары себеп болды // Егемен Қазақтан, 2011, - 16 сәуір.
САЯСИ ҚУҒЫН-СҮРГІН ЖӘНЕ ГЕНДЕРЛІК САЯСАТ МӘСЕЛЕСІ (ХХ ҒАСЫРДЫҢ 30-ЖЫЛДАРЫ)
Берікқызы Нұрсәуле,
әл-Фараби атындағы ҚазҰУ, 6М011400-тарих мамандығының 1 к. магистранты,
ғылыми жетекшісі: т.ғ.к.,доцент Хасанаева Л.М.
«Ұлымдемегенелболмаса,елімдейтінұлқайданшықсын»депАхметБайтұрсыноватамызайтыпкеткендей саяси құғын сүргіннің зардаптары тек Алаш зиялыларына ғана емес олардың отбасыларына да, қарапайым отбасындағыәйелдерменбалаларынадақаттызардабынтигізгенімәлім. Қазіргі кезеңде заман талабына сай ұлттарихыныңұлттықсанаменұлттықрухтыжоғарыдеңгейдедамытуғақызметкөрсетуізандылыққа айналып отыр. Әсіресе, кеңестік тоталитарлық қоғам тұсындағы ұлт мүддесінің аяқ асты болған тұстарының ақтаңдақ беттерін зерттеп, парасатпен зерделеу тарихшылардың басты парызы. Кеңестік қоғам тұсындағы қазақ тарихының қайғысы мол, қасіреті ауыр парақтары жеткілікті. Билік құрылымдарыкез-келген отбасыменжекеадамөмірінебелсендіараласты. Олардыңарасындаәйелдер мен қыздар да жазықсыздан-жазықсыз түрмелерде отырып, арнайы лагерьлерде "жазаларын" өтеді. Осыған орай Сталиндік қуғын-сүргін жылдарында "ер адамдармен бірдей тең құқықты иеленіп", сондай дәрежеде қудаланған әйел-аналардың тағдыры қайғылы тарих беттерінің бірі болып қала бермек.
Бүгінде Қазақстандық әйелдердің, оның ішінде қазақ әйелдерінің саяси қуғын-сүргінге ұшырау себептерін зерттеудің ғылыми және практикалық маңызы зор. Себебі аталмыш тақырыпты жан-жақты зерделеу арқылы кеңес мемлекетінің зорлық-зомбылық шараларының мәні ашып, гендерлік саясаттың ауыр тұстарынан мәліметтер ала аламыз. Кеңес мемлекеті гендерлік саясат бойынша әйелдерді саяси қуғын-сүргінге ұшырату саясатын мақсатты түрде жүргізді. Өйткені әйелдерді қудалау шаралары отбасы бірлігі мен ұлттың біртұтастығына зиянын тигізетін еді.
Халқымыздың парасаты мен ізгілігін, зердесі мен мәдениетін ақылы мен философиясын сақтаған зиялы қауым тап болған қуғын-сүргін зобалаңы әйелдерді де сырт қалдырмады. Әйелдердің саяси қуғын-сүргінге ұшырау себептері ер азаматтардың жаппай жазаға тартылуымен тікелей байланысты болды. Әрбір қоғам, әрбір мемлекет әйелдерге қатысты саясат жүргізіп, өз көзқарасын калыптастырады. Кеңесөкіметіқұрылғанкүнненбастапәйелдерді, әсіресеқазақәйелдерінсоциалистік құрылысқа тарту ісіне терең мән беріп, үгіт-насихат жұмыстарын мсмлскеттік деңгейде жүргізді.Сондай-ақ қазақ қоғамының дәстүрлі дамуында аныкталған қазақ әйелдерінің әлеуметтік мәртебесіне списи мән беріліп, нәтижесінде қазақ әйелінің «ауыр жағдайы» мемлскеттік дәрежеде ескеріліп, осыған орай арнайы қаулылар, іапдар қабылдана бастады. Партия көтерген «әйелдерге тең құқықберу» мәселесісаясиқуғын-сүргінменұласты. Себебі, қазақойслдерінкеңестікқұрылысқатарту саясаты қазақ қоғамының дәстүрлі даму жолын күйретуге бағытталған еді. Осылайша кеңестік жүйе тап күресін жоямыз, әйел теңдігін қалыптасырамыз деген желеуді пайдалана отырып, әйел адамдарды даалғашқы әкімшәлжүйесаясатыныңықпалынақарайтартатүсті. Тіптібұлпроцесуақытөткенсайын күрделеніп, қазақ әйелдерді саяси қуғын-сүргінге ұшырату, қудалау процесінің негізі қаланып та қойды.
Жоғарыдан қарқынды жүргізілген репрессиялық шаралар қоғам өмірінің барлық саласын қамтығандыктан, сол бір зобалаңнан бірде-бір елді-мекен, бірде-бір отбасы аман қалмағандығы жұртшылыққа жақсы таныс. Кеңестік саясат ұлтжанды азаматтарды, тіптi қарапайым адамдарды да «халык жауы» ретінде ату жазасына кесіп немесе Еңбекпен тузету лагерьлеріне айдағанда, олардың отбасы мүшелері, туған-туыс, көршi, таныстарына дейін қудалауға ұшырады. Жазығы жок, өмірдің катыгездігінен бейхабар сәбилер «ата-анасы үшін» Ішкі Істер Халық Комиссариаты жетімектерге айналып, «Кеңес өкіметінің балалары» ретінде «қайта тәрбиеленді». Осылайша ұлттың тұтастығы мен бірлігіне сызат түсіп, ұлттың жігері әлсіреді. Отбасы институтын бүлдіру саясатының түпкі мақсаты да осы еді. Нәтижесінде, бұрын-соңды болып көрмеген, әкесіне баласын карсы қою, туған анасынан бастарту секілдіадамдыққажатқұбылыстартуындады. Отбасықоғамныңнегізгі бірлігіболғандыктан
283
отбасы арқылы қоғамның даму деңгейін анықтай аламыз. Отбасы жылылығы әйел-ананың жанұяда алатын орнымен тығыз байланысты екендігі де даусыз. Сол себепті де саяси қуғын-сүргін мәселесінің гендерлік қырларын айқындап, өзіндік тұжырым жасап, баға беру жұмыстың өзектілігін айқындап беріп отыр.
Пайдаланылған әдебиеттер
1.Сәрсенбина Қ.Қ. Қазақстан әйелдері саяси қуғын-сүргін құрбандары (1925-1938 жж): Тар. ғыл. канд. дис. автореф. –
Алматы, 2004. – 32 б.
2.Омарбеков Т. 20-30 жылдардағы Қазақстан қасіреті. Алматы: Санат, 1997. 320 б.;
3.Дулатова Г. Тағдырластарнемесе 20-30 жылдары «халық жауы атанып, қуғынға ұшырағаназаматтардыңжарлары мен перзенттері жайлы естелік //Қазақстан әйелдері. 1993. № 12. 7-9 б.;
4.Сборник нормативно-правовых ақтов о реабилитации жертв массовых политических репрессии. Алматы: Жеті Жаргы, 1997. 64 с. (33-62).
5.СаржановаС.С. Сот-тергеу, әкімшілікоргандарыкеңестікзорлық-зомбылықшараларынжүзегеасырушы: тарихымен сабақтары. (1925-1932): Тарих. тыл. канд. дисс. ... автореф Алматы, 2002. 29 б.
СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ ПОРЯДКА ВВОЗА НА ТАМОЖЕННУЮ ТЕРРИТОРИЮ ТАМОЖЕННОГО СОЮЗА И ВЫВОЗА С ТАМОЖЕННОЙ ТЕРРИТОРИИ
ТАМОЖЕННОГО СОЮЗА КУЛЬТУРНЫХ ЦЕННОСТЕЙ
Нуралиева Жанна,
Магистрантка 1-го курса специальности 6М011400-История КазНУим. аль-Фараби,
научный руководитель: д.и.н., проф. Алтаев А.Ш.
Актуальность данной статьи заключается в том, что изучение многовековой истории доказывает, что таможенная политика во все времена была и остается неотъемлемой частью сохранения культурных ценностей.
Во-первых, одной из важнейших задач любого государства является сохранение ценностей национальной культуры. Во-вторых, таможенные органы защищают государство от контрабанды товаров, оружия, наркотиков и т.п. В-третьих, Как особый вид товара, культурные ценности могут ввозиться в страну и вывозиться за ее пределы под строгим контролем со стороны государственных органов.
«Культура - это отражение нации, ее души, ума и благородства. Циви-лизованный народ гордится ходом своей истории, развитием культуры, вели-кими людьми, прославившими страну и внесшими огромный вклад в золотой фонд мировых достижений мысли, искусства. Именно посредством культуры, традиций нация становится известной».
История таможенного дела Казахстана с момента его возникновения и до нашего времени насчитывает тысячелетия. Древнейшиеисточники несодержат сведений, которыепредставили бынам полную картину создания торгово-пошлинных отношений на территории древнего Казахстана, но они свидетельствуют о том, что таможенное дело играло важную роль в период становления государственности. Возникнув в силу объективного исторического процесса, таможенное дело развивалось вместе с экономикой̆и торговлей.
Культурадолжнарассматриватьсякакважнейший фактор национальной идентичности, поскольку ее потеря идентична гибели и полному разрушению. Фундаментальным началом, стержнем всякой культуры являются культурные ценности, значение которых поистине важно.
Культурные ценности - это достояние определенной социальной, этнической или социографической группы, которое, почти всегда воздействует на психику и сознание содержанием. Зачастую это информация о духовных или идеологических ценностях, представленная одним из направлений искусства.
Существует две формы культурного наследия: материальные и нематериальные. Культурные ценности делятся на следующие разряды: общечеловеческие; национальные; сословно-классовые и локально-групповые; семейные; индивидуальные. Таким образом, из всего вышесказанного можно сделать вывод, что в настоящее время в современном международном праве насчитывается около 100 международно-правовых актов универсального и регионального характера, регламентирующих отношенияегосубъектоввсферевыявления, сохранения, охраны, изученияипопуляризацииобъектов культурного наследия (достояния). Международное право охраны культурных ценностей является однойизсамыхмолодыхотраслейсовременногомеждународногопубличногоправа. Однако, невзирая на своей сравнительно непродолжительное время существования, оно уже превратилось в достаточно
284
разветвленную систему международно-правовых принципов и норм, основу которой составляют международные договоры, принятые под эгидой таких организаций, как ЮНЕСКО и Совет Европы.
Вывоз культурных ценностей может осуществляться только на основании разрешительных документов, аименно: лицензиии заключения(разрешительногодокумента) государственногооргана государств – членов ТС, осуществляющего контроль за вывозом культурных ценностей, также есть случаи неотнесения товаров к культурным ценностям в этом случае выдается справка установленного образца. Перечень культурных ценностей при перемещении через таможенную границу ТС, которых требуются разрешительные документы указаны в Приложении 1 п.2.20 Решения ЕЭК от 16.08.2012 № 134 «О нормативных правовых актах в области нетарифного регулирования».
Независимо от статуса лица культурные ценности при их ввозе подлежат таможенному декларированию в письменной форме.
Цель регистрации – зафиксировать ввоз и установить не находится ли данная культурная ценность в международном розыске.
Завершающей процедурой государственного контроля за перемещением культурных ценностей через таможенную границу ТС является таможенный контроль. По выбору лица культурные ценности, перемещаемые через таможенную границу ТС помещаются под выбранную таможенную процедуру. При таможенном декларировании декларант должен предоставить разрешительные документы на право вывоза культурных ценностей и иные документы, необходимые для совершения таможенных операций, в отношении культурных ценностей. Важной процедурой при таможенном контроле также является идентификация культурных ценностей, производится она в соответствии с представленными списками и фотографиями. На основании всего, таможенный орган принимает решение о выпуске товара или об отказе в нем.
Проблема идентификации культурных ценностей имеет важное значение.
Например, для проведения экспертизы, заявитель предоставил репродукцию картины известного художника, вывозоригинала которойстерритории ТСзапрещен. Наоснованииэтого прикладываются фотографии объекта. Идентификация культурных ценностей должностными лицами таможенных органов заключается в соотнесении предъявленных предметов с фотографиями, прилагающимися к лицензии (разрешению). Поскольку фотографическое изображение оригинала и копии оригинала идентично, то к таможенному декларированию вместо репродукции может быть заявлен оригинал картины, попадающий в категорию запрещенных к вывозу предметов, что повлечет за собой незаконное перемещение культурных ценностей, имеющих важное значение для культурного достояния страны.
Одним из путей решения проблемы видится нанесение специальной маркировки, позволяющей должностным лицам таможенных органов гарантированно установить, что вывозятся именно те культурные ценности, на которые было получено разрешение. Также одним из решением является Расположение экспертов ближе ко всем местам зоны таможенного контроля и повышение квалификации и профессионализма сотрудников таможенного дела в части связанно с культурными ценностями. Проблема: отсутствие в Республике Казахстан единой интегрированной межведомственной базы разрешительных документов. Решением данной проблемы может стать координация деятельности таможенных органов и уполномоченных органов по выдаче разрешительных документов посредством создания механизмов взаимодействия между этими контролирующими органами. Таким механизмом может стать интегрированная информационная межведомственная база разрешительных документов для осуществления контроля за вывозом культурных ценностей.
Из всего вышесказанного следует отметить, что проблема перемещения культурных ценностей актуальна и требует особого внимания не только уполномоченных органов в сфере культуры, но и таможенных органов, т.к. сохранность культурного наследия страны есть сохранение всей нации в целом.
Список использованной литературы
1)Генеральное соглашение по тарифам и торговле (ГАТТ 1947).
2)Таможенный кодекс Таможенного союза, 2009
3)Закон Республики Казахстан от 20 июля 1995 года № 2368 О таможенном деле в Республике Казахстан;
4)История таможенного дела и таможенной политики России. – 3-е изд.,доп. / Под общ. ред. А. Е. Жерихова. - М: РУСИНА-ПРЕСС, 2004. - 592 с. + илл.
5)Кисловский Ю.Г. Контрабанда: история и современность. М., 1996.
6)Некрасов В.А., Джандарбеков И.А. Основы таможенного дела в Республике Казахстан: Учебник. Астана. 2002
7)Алибеков С.Т. Казахстанское таможенное право (Общая и Особенная части): Учебное пособие. - Алматы. 2012
8)http://keden.kz/
285
9)http://adilet.zan.kz/rus/docs
10)http://kgd.gov.kz/ru
11)http://www.eurasiancommission.org/
ДҮНИЕЖҮЗІ ҚАЗАҚТАРЫ ҚАУЫМДАСТЫҒЫНЫҢ ҚҰРЫЛУ ТАРИХЫ
Қалиасқарова Мақпал,
Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ, 6М011400-тарих мамандығының 1 к. магистранты,
ғылыми жетекшісі: т.ғ.к., доцент Қозғамбаева Г.Б.
Қазіргі кезде алыс және жақын шетелдерде тұратын қазақтар жалпы қазақ ұлтының үштен бірін, яғни 5 миллион астам адамды құрайды.Олар дүниежүзінің қырықтан астам елінде тұрып жатыр.Бұл ағайындардың басым көпшілігі Қазақстанмен шекаралас мемлекеттерде орналасқан.Соңғы статистикалық мәліметтер бойынша Өзбекстанда, Қытайда, Ресейде, Түрікменстанда, Моңғолияд, Қырғызстанда қазақтардың басым көпшілігі қоныстанған.
Міне, осы сан миллион ағайынның бәріне ортақ айрықша бір арман, мақсаттары бар.Ол-атамекенді атамекенге деген сағыныш, атамекенге оралу.
Тарихтан белгілі, кеңестік билік жүйесі шетелдегі отандастармен байланыс жүргізуді үздіксіз жүзеге асырып отырған. Шетелдегі отандастармен мәдени байланыс жөніндегі Қазақ қоғамы 1976 жылы Бүкілодақтық «Родина» қоғамының қазақ бөлімшесі ретінде құрылған, 1981 жылдан бастап «Отан» атауыниеленген. Негізгі жұмысбағыты– кеңесхалқымен достыққарым-қатынастықолдаушы шетелдегі отандастармен және олардың ұйымдарымен мәдени байланысты кеңейте түсу, кеңес халқының коммунизм орнатудағы және социалистік құрылыстағы жетістіктерімен, кеңестік өмір салтымен, кеңес мемлекетінің сыртқы, ішкі және ұлт саясатымен таныстыру. Қоғам басқармасының төрағасы болып С. Кеңесбаев сайланған, басқарма құрамында қазақ елінің белгілі зиялы қауымы, ғылым мен мәдениетке еңбегі сіңген қайраткерлер болды. Шетелдегі қандастарға арналып «Біздің Отан» газеті қазақ және ұйғыр тілдерінде шығарылып, «Шалқар» радиосы эфирге шығып тұрды. «Отан» қоғамының шақыруымен шетелдегі көптеген отандастар Қазақстанға келіп-кетіп тұрды
[2, 296 б.].
Бұл жөнінде Ш. Жәнібеков «Қазақстан» қоғамы Қауымдастықтың ізашары» деп аталатын естелігінде: «1976 жылы қыркүйек айында Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің төрағасы Б.Әшімов «Отан» қоғамының (кейіннен ол «Қазақстан» қоғамы болып аталды) штаты мен қаржыландыру қайнарларын бекіту туралы өкімге қол қойды. Республика басшысы Н.Ә. Назарбаевтың қолдауының арқасында тиісті ресми адамдарға тапсырмалар берілген. 1990 жылғы 12 қазанда болып өткен тарихи мерейтойда КСРО халық депутаты ретінде Ш. Жәнібеков шетелдегі қазақтармен мәдени байланыс жасайтын қоғам («Қазақстан» қоғамы) 19 елде өмір сүріп жатқан этникалық қазақтармен қатынас орнатқанын атап көрсетіп, 8 елден келген шетелдік қазақтардың 22 өкілінің осы салтанатқа қатысып отырғандығын баяндап берді [4, 17 б.].
Қоғам мен Қауымдастықтың арасындағы ауыс-түйіс, ұйымдастыру кезеңі туралы Ш. Жәнібеков: «Келесі 1993 жылы «Қазақстан» қоғамы белгіленген тәртіпке сай таратылып мен оның штатын, қаржысы мен қызмет міндеттерін осы ұйымға [Қауымдастыққа] өткіздім. Өйткені ол біздің қоғамның заңды мұрагері ретінде қазақ диаспорасының іс-әрекетін үйлестіру және онымен ынтымақтасуда мейлінше кең өкілеттіктерге ие болған еді» деп еске алады. Әу баста қолға алынған шаралар ретінде хат-хабар арқылы немесе қоғамның шақыруымен келген ағайындарға Құрылтайдың мақсат-мүддесі білдірілді. Отандастарымыздың шақыруымен бірқатар алыс шетелдерде (Түркия, Германия, Қытай, Норвегия, Швеция, Моңғолия) және бұрынғы Кеңес республикаларында (Ресей, Өзбекстан, Түркіменстан) болған қоғам қызметкерлері мен жанашырлары ондағы қазақтардың қоғамдарында, мәдени орталықтарында кездесулер, сұхбаттар өткізді. [4, 24 б.].
Қауымдастықтың 1992 жылы Алматы қаласында Елбасының тікелей қолдауымен өткен Әлем қазақтарының тұңғыш Құрылтайында құрылғаны баршаға мәлім.[1,4-5 б.]
Дүниежүзі қазақтары қауымдастығының қоғамдық ұйым ретіндегі мақсаты, әлем картасында белгіленген жаңа егемен мемлекет – Қазақстанның халықаралық беделінің артқанын, мемлекеттік ұйымдарында отырған басшыларға қазақ диаспорасының мәселелерін, өзекті өртеген мұңдарын, қазақтардың тарихи отандары – атамекен жерлеріне оралуға деген ниет-тілектерін жеткізу.
Қауымдастық Қазақстанның жоғары оқу орындарының дайындық курстарына шетелдегі қазақ жастарының арасынан тыңдаушылар қатарын қалыптастыруға қатысып келеді. Жыл сайын балаларға
286
арналған «Балдаурен» сауықтыру орталығына шетелден 20-25 қазақ балаларының келіп дем алып қайтуын ұйымдастырып отырады. Сонымен қатар, Қауымдастық қазақ тілі мен әдебиеті пәнінен болатын Халықаралық олимпиадаларға оқушылардың қатысуын қамтамасыз етеді. Оның жеңімпаздарына Қазақстанда жоғары білім алуға грант тапсырылады. Қауымдастық 2005 жылдан бастап, профессор Г.М. Меңдіқұлова басқарған «Диаспорология» орталығы ғалымдарының күшін біріктіре отырып, алғаш рет ғылыми зерттеулер жүргізе бастады. Нәтижесінде Қауымдастықтың кітап қорында «Исторические судьбы казахской диаспоры. Происхождение и развитие» (Г.М. Мендикулова), «Өзбекстандағы қазақтардың тарихы және бүгінгі дамуы» (Қ. Қобландин, Г.М. Меңдіқұлова) атты екі ғылыми монография, сондай-ақ, ҚР Білім және ғылым министрлігінің тапсырысы бойынша жобалар пайда болды. [3,4-6 б.]
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1.Қауымдастық:20 жыл-20 белес.Т.Мамашев.Туған тіл .-2012.-№2.-93 б. 2.Райс Ғ. Қуаныш құшағында // Туған тіл. – 2011. – №1 (14). – 30-33-бб.
3.Қазақстан және шетелдегі қазақтар: Дүниежүзі қазақтары қауымдастығының құрылғанына 20 жыл толуына орай өткізілген Халықаралық ғыл.- практ. конф. «Этникалық қазақтардың репатриациясы Қазақстан мемлекеті көші-қон саясатының құрамдас бөлігі ретінде: жетістіктері, мәселелері және оларды шешу жолдары» материалдары / Құраст.: К.Н. Балтабаева, К.М. Қоңырбаева. – Алматы: Дүниежүзі қазақтарының қауымдастығы «Атажұрт» баспа орталығы, 2012. – 376 б.
4.Дүниежүзі қазақтарының қауымдастығы: 15 жыл. Алматы:Дүниежүзі қазақтарының қауымдастығы, 2007. – 336 б.
FEATURES OF THE CITIES OF ZHETYSU REGION (END OF XIX –BEGINNING OF XX CENTURY)
Ержанова Балнұр,
Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ, 6M011400-тарих мамандығының 1 курс магистранты,
ғылыми жетекшісі: PhD, доцент м.а. Искакова Ғ.З.
The aim of the work is a comprehensive study of the features of the development of cities located in the Semirechensk region of the late XIX-early XX centuries. In connection with the historical, social, cultural and scientific changes that have developed in this historical era, in accordance with the research work the main goal is the following tasks:
-Description of cities and counties included in the Semirechensk region;
-Determination of socio-economic situation, stages of development of cities of Zhetysu region. Familiarization with the content of historical works and scientific monographic studies that have studied their social problems;
At the end of the XIX century and the beginning of XX century "Research materials…” published under the guidance of F. A. Sherbin, P. A. Skrypleva, P. P Rumyantsev, the work says that in different regions of Kazakhstan, as well as in the territory of Semirechensk region there are statistical materials about the peculiarities of agricultural use. In Semirechensk district one of the most studied and economically-socially significant cities was the city of Verny. In Soviet times, in the history of the city Verniy, the second half of the XIX and early XX century was specially studied by S. Zhusupbekov. His work “City Verniy”, published in 1980 in Almaty, the author noted the importance of studying the history of cities, wrote that researchers did not come out of the Soviet period, very little research on the history of pre-revolutionary cities. 1854 Zhetysu received the official status and the name was included in the geographical nomenclature. Administrative and territorial transformation of Zhetysu in the middle of the XIX century network of the Russian government. Cossack villages became fortresses until 1860 formed military 14 villages. In the 60s of the XIX century the Russian government in order to accelerate the colonization of the Kazakh steppes in 1867-1868 was introduced a system of administrative and territorial administration and divided the Kazakh land into three GeneralGovernership. On 11 July 1867 was adopted the order " on establishment of the Turkestan GeneralGovernership", which entered the Syr Darya and Zhetysu region. So in 1867 was formed the Zhetysu region, which includes the following counties: Verniy, Kapal, Zharkent, Pishpek, Lepsy, Przhevalsk.
287
ТҮРІКШІЛДІК ЖӘНЕ ҰЛТ-АЗАТТЫҚ КӨТЕРІЛІС ҚАЗАҚ БАСПАСӨЗІ БЕТТЕРІНДЕ
Маханбетәлі Арайлым,
әл-Фараби атындағы ҚазҰУ, 6M011400-тарих мамандығының 1 курс магистранты,
ғылыми жетекшісі: т.ғ.к., доцент Мекебаев Т.Қ.
1905 - 1907 жылдардағы революциядан кейін Ресейдегі мұсылмандардың, соның ішінде түрік халықтарының қозғалысы қазақтың мерзімді басапасөзінің пайда болуына түрткі болды. Ел басынан өткен сонау ұлт-азаттық жылдардағы аласаыран оқиғалар қазақ баспасөзін дан әрі дамыта түсті. Мақала да ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың басындағы түрікшілдік және азаттық жолындағы күрестербаяндалған. Мерзімдібаспасөздіңоданәріөрістейдамуына1916 жылғыұлт-азаттықкөтеріліс себеп болды[1].
«Қазақстан тарихының жазба деректерінің үлкен бір тобын мерзімді басылымдар құрайды-дейді, деректанушы»-зерттеуші Қамбар Атабаев, ол өз еңбегінде: «Алғашқы мерзімді басылым: ХІХ ғасырдыңекіншіжартысындапайдаболып, ХХғасырдақоғамөмірініңажырамасбірбөлігінеайналған қазақ баспасөзінің тарихы «Түркістан уәлаятының газетінен» (1870-1882) бастау алары баршаға аян. 1870 жылдың 28-сәуірінен бастап, (екі стиль бойынша) Ташкент қаласында жарық көрген бұл газет, тек қазақ тілінде емес, жалпы Ресей қол астындағы барша түркі халықтары тілінде шыққан алғашқы басылым болды. Әзербайжан тілінде тұңғыш газет 1875 жылы, Қырым татарлары тілінде 1883 жылы шыға бастады. Ал, 1809 жылдан бастап өз тілінде газет шығаруға тырысқан татар зиялыларының қолы оған бір ғасырдан соң, яғни 1905 жылы ғана әрең жетті[2].
1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс қазақ халқының ғасырдан астам уақытқа созылған ұлт-азаттық қозғалысының тарихында ерекше орын алады. 1916 жылғы көтеріліс, Кенесары Қасымов басшылық еткен ұлт-азаттық қозғалысынан кейінгі кең-байтақ қазақ даласының барлық аймақтарын әр түрлі дәрежедеқамтып, бүкілқазақтықсипаталғанкөтерілісболды.Қазаққауымындапатшаның1916 жылғы маусым жарлығына көзқарас бірдей болған жоқ. Жергілікті әкімшіліктің белгілі бөлігі патша жарлығын толығымен қолдап, оны белсенді түрде жүзеге асырушылар болды. «Қазақ» газетінің төңірегіне топтасқан Ә.Бөкейханов, А.Байтұрсынов, М.Дулатов сияқты либерал-демократиялық бағыттағы зиялылар халықты өкіметке қарсы шықпауға, жарлықты орындауға үгіттеді [3].
Академик М.К.Козыбаев «1916 жылғы көтеріліс ел үшін, жер үшін, бостандык үшін, Қазак мемлекеті үшін, халык болып қазақтың кара жерді басуы үшін айқастың жалғасы екендігін дәлелдей отырып, бұл «қазақ халкының азаттық жолындағы қозғалысы болды» деп тұжырым жасады [4].
Кеңесөкіметіорнағаннан кейін1916 жылғыкөтерілісбарысын зерттеудіеңалғашретҚазақстанды зерттейтін қоғам қолға алып, бастапқы кезде көтеріліс барысы жайында мағлұматтарды, деректерді жинаумен айналысты. 20-жылдың басында мерзімді баспасөз беттерінде бұл көтерілістің маңыздылығын талқыға салған мақалалар жариялана бастады. «Ақ жол» газетіне жарияланған «Қазаққырғыз мәселесі» атты мақала патша саясатының көздеген мақсатын айқындауға тырысады. Патша үкіметінің орыс-герман соғысына қара жұмысқа қазақ жігіттерін алу туралы жарлығы халықты ашындырып, 1916 жылғы көтеріліске алып келгендігін, оның аяғы 1917 жылғы Ақпан төңкерісіне, Қазан революциясына ұласқанын айтылып, елдегі саяси жағдай жан-жақты сипатталды. Жылдың басында қазақ халқы дүниежүзілік соғыс әлегінен әлі де болса құтыла алмай, қолындағы барын үкіметке беруге мәжбүр болып, соның салдары елде қымбатшылық, жоқшылық тудырып, ақыры ашаршылыққа алып келгендігі баса көрсетілді. Ашаршылық Түркістан қазақ-қырғыздарын, әсіресе Жетісу елін жайлап, көп халық қырғынға ұшыраған[5].
«Жас қайрат» журналының № 3-4 санындағы мақалада қазақтарды патша үкіметінің қара жұмысқа аламын деп шығарған бұйрығына көнбей, Жетісу өңірін мекендеген қазақ-қырғыздардың бірталайы қытай асып, онда барғаннан кейін екіге бөлініп, бірі Жоңғарияға, екіншісі Құлжа қаласына бет алғандығын, қазақтардың көпшілігі Қашғар, Тұрпан, Үрімші, Ақсу жағына барып қоныстанғаны жөніндемәлімет келтірілді. Бұлжерге баражатқан қазақ-қырғыздар жолдатау асуларынан өткенкезде шыңнан құлап, бораннан бір қырылса, барған соң жергілікті қытай шенеуніктерінен екінші қысымға ұшырап, бар мал-мүліктерінен айырылып, қорлық көрген [6].
Қазақ зиялылары Ә.Бөкейханов, М.Дулатов, Т.Рысқұлов, Т.Жүргенов, С.Сейфуллин, С.Меңдешев және тағы басқалар осы баспасөзарқылы 1916 ж. көтерілістің шығу себептері мен өрбу барысын ашып көрсетуге шақырды және өздері де бұл қозғалысқа баға беруге тырысты.
«Еңбекші қазақ» газеті мен «Бостандық туы» газетінде, «Қызыл Қазақстан» журналы және тағы басқа мерзімді басылымдар көтеріліске қатысқандардың естеліктері, арнаулы зерттеулер, көтеріліс жайында әңгіме, өлеңдер, очерктер жариялауды қолға алды.
288
Казак, мерзімдібаспасөзіндежарияланғанмакалалардакөрсетілгендей, 1916 жылғыкөтерілісОрта Азия мен Казакстан халыктарының санасезімінің оянуына, казак халкының отаршыл патша үкіметіне карсы батыл да, ашык карсы күреске шыға алатындығын көрсетіп берді. Бүл көтеріліс 1917 жылы жалғасын тауып, патша үкіметінің құлауына алып келді. Казактың алдыңғы катарлы зиялылары казак даласында болған ұлт-азаттык көтерілістің куәсі болды. Тіпті кейбіреулері сол көтерілістердің ішінде болып, казак шаруаларының іс-кимылына басшылык жасады, бағыт-бағдар берді. Бұл көтерілістің соңы жаңа билікке алып келетіндігіне үміттенді. Сол жолда күресудің керектігіне көздері толыктай жетті.
Пайдаланған әдебиеттер
1.Субханбердина Ү. «Қазақ», «Алаш», «Сарыарқа». -Алматы: Ғылым, 1993. - 200 б.
2.Атабаев Қ. Қазақ баспасөзі – Қазақстан тарихының дерек көзі (1870-1918). – Алматы: Қазақ университеті, 2000. – 358 б. Атабаев Қ. Деректану: Оқу құралы. Толықтырылып 2 бас. – Алматы: Қазақ университеті, 2007. – 272 б.
3.Қозыбаев М. Тарих зердесі. - Алматы: Ғылым, 1998. - т.2. -280 б.
4.Қазақстан (Қазақ елі) тарихы: 4 кітаптан оқулық. Қазақстан отаршылдық және тоталитарлық жүйелер қыспағында. 3-кітап / Т.О. Омарбеков, Қ.С. Қаражан, М.Ж. Ташенов, Г.С. Султангалиева [және т.б.]. – Алматы: Қазақ университеті, 2016.
–454 б.
5.Қойгелдиев М. Алаш қозғалысы. – Алматы: «Санат», 1995. – 368 б.
6.Смағұлова С. Қазақ мерзімді баспасөзі: шығу тарихы мен деректік маңызы (ХХ ғ. 20-30 жж.) / Светлана Смағұлова.
–Алматы: «Елтаным баспасы», 2011. - 432 б.
МЕЦЕНАТСТВО И ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВО СТАРООБРЯДЦЕВ В МОСКВЕ И МОСКОВСКОЙ ГУБЕРНИИ
ВО ВТОРОЙ ПОЛОВИНЕ XIX – НАЧАЛЕ XX ВЕКА
Бирюкова А.М.
Руководитель: Соза Л.Н.
Государственный социально-гуманитарный университет, Коломна e-mail: anastasiakulickova@yandex.ru
Во второй половине XIX – начале XX века старообрядчество играло важную роль в формировании
иразвитии российской промышленности, торговли и меценатства. К наиболее известным старообрядческим династиям Московской губернии в указанный период относятся Морозовы, Солдатёнковы, Рыбаковы, Громовы, Рябушинские и др.
Династия Морозовых известна своей меценатской деятельностью и коллекционированием. Савва Тимофеевич Морозов вкладывал большие денежные средства и лично участвовал в развитии Московского художественного театра Станиславского и Немировича-Данченко. Благодаря деятельности Морозовых были созданы музей фарфора и музей кустарного искусства, а также была открытабиблиотекаимениТургенева. Сихпомощьюудалосьсобратьколлекцию Пушкинскогомузея.
Также своей благотворительной деятельностью известна династия Солдатёнковых. Солдатёнков Козьма Терентьевич основал Волжско-Камский коммерческий банк и был назначен директором ТовариществаКренгольмскоймануфактурыимануфактуры«ЭмильЦиндель». Оносновалисодержал богадельни, а так же занимался благотворительностью для общины Рогожского кладбища. Козьма Терентьевич Солдатёнков также занимался меценатством. Он создал собственное издательство для продвижения книг русских писателей и коллекционировал книги и картины. В течении длительного времени он ежегодно жертвовал по 1 тыс. руб. Румянцевскому музею, которому завещал свою живописную коллекцию, имевшую 8 тыс. редких книг и 15 тыс. журналов.
Предприниматели-старообрядцы Рыбаковы вкладывали свои деньги в развитие земской больницы
издравницы. М.Ф.Рыбаков открыт приют при церкви Святой Троицы, который финансировал вместе с Городской школой на протяжении нескольких лет.
Купец второй гильдии, лесопромышленник XIX века В. Ф. Громов финансировал постройку и ремонт церквей, а так же вкладывал свои деньги в Общество защиты животных и Российское императорское общество садоводов.
В.А. Кокорев учреждено акционерное общество–Волжско-Каспийское пароходство «Кавказ и Меркурий». В 1870 году он стал инициатором создания нового Волжско-Камского коммерческого банка, который до 1917 года оставался крупнейшим по размерам капитала банком в России. Вместе с П. И. Губониным В.А. Кокорев построил уральскую горнозаводскую дорогу. А также принимал участие в создании Русского общества пароходства и торговли (1856), Волго-Донской железной
289
дороги (1858), Товарищества Московско-Курской железной дороги (1871) и Общества Уральской железной дороги (1874). В 1862 г. на средства Кокорева был разбит липово-вязовый бульвар. Бульвар тянулся от Лубочного переулка до Болотной площади. Скромный и тихий, он украшал всю Болотную набережную. В 1884 г. В.А. Кокорев основал в Вышнем Волочке Владимиро-Мариинский приют для молодых живописцев, в котором позже был размещён Дом творчества имени И.Е. Репина.
Рябушинские учредили «Торговый дом Павла и Василия братьев Рябушинских». Также Рябушинские создают на основе Акционерного Московского общества (АМО) небольшой автомобильный завод, который стал первый в России. Причём производство устроено таким образом, что при минимальной реорганизации автомобильный завод может производить авиатехнику. В наше время этот завод называется заводом имени И.А. Лихачева.
Взаключениехотелосьбыотметить, чтоименнопредпринимательскаяимеценатскаядеятельность старообрядцев сыграла большую роль в развитии промышленности и предпринимательства в России вовторойполовинеXIX – началеXX века. Тотвклад, которыйвнесли представителиэтихзнаменитых династий в развитие Российского государства, не должен быть забыт, а деятельность этих предпринимателей-старообрядцев является примером для потомков.
Список литературы
Морозов Савва Тимофеевич - биография российского предпринимателя и мецената (1862-1905) http://www.biografii.ru/biogr_dop/morozov_s_t/morozov_s_t.php
Гаков, В. Жизнь удалась? / В. Гаков. – М.: Издательство «Добрая книга», 2007. – С.358.
Рябкова, Л.Б. Коломенские благотворители / Л.Б. Рябкова. – Издательский дом «Лига». Коломна, 2009. – С. 78. Гаков, В. Указ. соч. – С. 342.
Седова, В. Всё для дела – ничего для себя. Братья Рябушинские / В. Седова – Журнал «Третьяковская галерея», № 1, 2003. – С. 111.
ЦЕРКОВНАЯ СМУТА В 1920-Е ГГ.: ОБНОВЛЕНЧЕСКИЙ РАСКОЛ В КОНТЕКСТЕ ГОСУДАРСТВЕННО-ЦЕРКОВНЫХ ОТНОШЕНИЙ В СССР
Бузина В. Е.
Руководитель д.и.н., проф. Ковалёв Д. В.
Государственное образовательное учреждение высшего образования московской области «Государственный социально-гуманитарный университет», г. Коломна
Valeronkina@gmail.com
После Октябрьской революции советское руководство начало вести открытую антирелигиозную политику, сначала отделив церковь от государства и школу от церкви, а затем применяя в отношении духовенства, верующих и церковных учреждений репрессивные меры.
Попытки создать «свою» церковь появились у большевиков сразу после революции 1917-го года: считалось, что церковные расколы ослабят церковь и помогут в ее уничтожении. Наиболее успешным церковным расколом стал обновленческий, поставивший вопрос о лояльности советской власти к неофициальной церкви.
Церковный раскол готовился силами ГПУ во главе с Политбюро ЦК, а главным идеологом и организатором программы уничтожения церкви через поддержку ее раскола был Л. Д. Троцкий.
Сама церковь также создала условия для быстрого создания в её недрах идей реформирования, обновленческогодвиженияиизмененийосновцерковногоуправления. Деловтом, чтопосле1917 года РПЦ оказалась в условиях нарастания кризисных явлений: в управлении преобладали административные методы, отсутствовала обратная связь с приходами, усилилась разобщенность между епископатом и белым духовенством, снизился уровень интеллектуального и культурного уровня клира.
Начавшаяся в 1922 году кампания по изъятию церковных ценностей поспособствовала началу церковного раскола и средства, собранные яко бы на нужды голодающих пошли на организацию обновленческого раскола.
17 марта 1922 года Л. Д. Троцкий направил членам Политбюро записку, в которой указал на необходимость одновременно с активизацией процесса изъятия ценностей «внести раскол в духовенство, проявляя в этом отношении решительную инициативу и взяв под защиту государственной власти тех священников, которые открыто выступают в пользу изъятия». (Цит. по: Шершнева-Цитульская И.А. Правовой статус Русской православной церкви в Советском государстве: 1917-1943 гг.: диссертация ... кандидата юридических наук: 12.00.01. М., 2006. — с. 111)
290