- •2. Мемлекет және құқық теориясының заңгер-құқықтанушылар, Қазақстан Республикасының ішкі істер органдарының қызметкерлері үшін тәжірибелік маңызы.
- •Мемлекеттің пайда болуының экономикалық және әлеуметтік алғы шарттары.
- •6. Мемлекет ұғымы және оның белгілері.
- •7. Мемлекеттің мәні. Мемлекеттің мәніне деген таптық және жалпы әлеуметтік көзқарастар.
- •8. Мемлекеттің типологиясының формациялық және өркениеттік көзқарастары.
- •9. Мемлекет нысанының (құрылысы) түсінігі, оның элементтері.
- •10.Басқару нысаны: түсінігі және түрлері.
- •Республика белгілері :
- •11. Мемлекеттік құрылым нысаны: түсінігі және түрлері.
- •12. Мемлекеттік (саяси) режим :түсінігі , түрлері.
- •13. Демократия : түсінігі және оның нысандары.
- •14.Мемлекеттің міндеттері және функциялары: түсінігі, мазмұны және жіктелуі.
- •Мемлекеттің функцияларын жүзеге асыру нысаны – бұл оның функцияларын жүзеге асырушы мемлекеттік органдар қызметінің түрлері.
- •Қызмет аясына қарай мемлекет функциялары сыртқы және ішкі болып бөлінеді.
- •Мемлекеттің сыртқы функциясы – алдында тұрған ішкі мақсаттарын орындаумен байланысты мемлекет қызметінің негізгі бағыты.
- •16.Мемлекеттің сыртқы функциялары. Қызмет аясына қарай мемлекет функциялары сыртқы және ішкі болып бөлінеді.
- •17.Мемлекеттің функциясын жүзеге асырудағы Қазақстан Республикасының ішкі істер орғандарының рөлі.
- •18. Мемлекеттік аппарат түсінігі. Қазақстан Республикасының мемлекеттік аппарат құрылымы.
- •19.Мемлекеттік орған: түсінігі және белгілері.
- •20.Қазақстан Республикасының мемлекеттік аппаратын ұйымдастыру қағидалары және қызметі.
- •21. Қазақстан Республиканың ішкі істер органдарының мемлекет аппаратындағы орны.
- •22. 1994 Жылдан осы уақытқа дейін Қазақстан Республикасының ішкі істер органдарының реформалануы.
- •24. Қазақстан Республикасының заң шығару билігі.
- •27. Саяси жүйе: түсінігі және құрылымы.
- •28. Құқық түсінігінің негізі тұжырымдары.
- •29. Құқықтың мәні және оның қоғам мен мемлекет өміріндегі рөлі.
- •30. Әлеуметтік және техникалық нормалар. Әлеуметтік нормалардың түрлері.
- •31. Құқық нормасы: түсінігі және белгілері
- •32. Құқық нормасының құрылымы.
- •33. Құқық нормасы мен нормативтік акт баптарының ара қатынасы
- •34. Құқық нормасының жіктелуі
- •35. Құқықтың нысандары (қайнар көздері)
- •36. Құқықтық әдет – ғұрып.
- •37. Сот (әкімшілік) прецеденті
- •38. Келісім шарт құқық қайнар көзі ретінде
- •39. Нормативтік - құқықтық акт: түсінігі және түрлері
- •40. Заң: түсінігі, белгілері және түрлері
- •41. Нормативтік актілердің уақыт, кеңістік жағынан және тұлғалар бойынша әрекет етуі.
- •42. «Нормативтік құқықтық актілер туралы» Қазақстан Республикасының 24.03.1998 жылғы заңына жалпы сипаттама
- •43. Қазақстан Республикасының қолданылатын құқығының түсінігі
- •А. Заңнамалық актілерге және заңнамаға мыналар жатады:
- •44. Қазақстан Республикасы ішкі істер органдары қызметінің нормативтік – құқықтық негізі.
- •45. Қоғамның құқықтық жүйесі: түсінігі мен құрылымы. Құқықтық семья
- •46. Романо – германдық құқықтық семья
- •47. Англосаксондық құқықтық семья
- •48. Мұсылман құқығы
- •49. Құқықшығармашылық: түсінігі және түрлері.
- •50. Заңшығарушылық үрдіс: ұғымы мен кезеңдері.
- •51. Нормативтік актілерді жүйелеу: ұғымы мен түрлері.
- •52. Құқық жүйесі: ұғымы және элементтері.
- •53. Құқықтық институт.
- •54. Құқық саласы.
- •55. Құқықтың реттеу пәні.
- •56. Құқықтық реттеудің әдістері.
- •57. Материалдық және процессуальдық құқық
- •58. Құқықтық қатынас түсінігі.
- •59. Заңды факт
- •60. Құқықтық қатынас құрамы (элементтері)
- •61. Құқықтық қатынас субъектілері
- •62. Құқықтық қатынас объектілері
- •63. Құқықтық қатынас мазмұны
- •64. Құқықты іске асыру: түсінігі және нысандары
- •65. Құқықты қолдану.
- •66. Құқықтық нормалар қолдану актілері: түсінігі, түрлерінің ерекшеліктері
- •67. Құқықтағы ақаулық және оның орнын толтыру әдістері
- •68. Құқықтағы мирасқорлық және жаңару. Құқық рецепциясы.
- •69. Құқық нормасын талқылау
- •70. Талқылау әдістері (тәсілдері)
- •71. Субъект бойынша талқылау түрлері
- •72. Құқықтық сана түсінгі, құрылымы және түрлері
- •73. Құқықтық сана, құқықтық тәртіп және құқықтық мәдениет
- •74. Құқықтық нигилизм түсінігі және нысандары
- •75. Заңдылық түсінігі және қағидалары
- •76. Заңдылық жағдайына әсер етуші факторлар.
- •77. Заңдылық және тәртіп. Тәртіп түрлері.
- •78. Құқықтық тәртіп және қоғамдық тәртіп түсініктері, олардың қатынасы.
- •79. Құқықтық мінез-құлық түсінігі, оның түрлері.
- •80. Құқықбұзушылық түсінігі, оның белгілері, түрлері.
- •81. Құқықбұзушылық құрамы
- •82. Заңды жауапкершіліктің түсінігі және қағидалары.
- •83. Заңды жауапкершілік түрлері.
- •85. Мемлекет пен құқық, олардың арақатынасы.
- •86. Тұлғаның құқықтық мәртебесі.
- •87. Азаматтық қоғам: ұғымы мен құрылымы.
- •88. Азаматтық қоғам және Қазақстандағы мемлекет.
- •89. Құқықтық мемлекет: ұғымы және негізгі тұжырымдамалары.
- •90. Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан – 2030» жолдауындағы мемлекет және құқық мәселелері
76. Заңдылық жағдайына әсер етуші факторлар.
Заңдылықты қамтамасыз ету қоғамдық қатынас субъектілерінің мінез-құлқына (іс-әрекетіне) нақты бағытталған әрекетті талап етеді. Бұл үрдіске тиімді әсер ету үшін құқық нормасын іске асыру тетігін, мінез-құлыққа әсер етуші факторларды, олардың құқықтылығын және құқықсыздығын анықтай білу, және мінез-құлықты басқаруға көмектесетін құралдарды білу қажет. Заң әдебиеттерінде заңдылықты қамтамасыз ету жағдайы, дәстүрлі түрде заңдылық кепілінің әсер ету нәтижесі ретінде қарастырылады: жалпы (экономикалық, саяси, идеологиялық) және арнайы (нормативтік және ұйымдастырушылық-құқықтық). Сонымен қоса шынайы өмірдегі толып жатқан жағымсыз әсер етуші әрекеттер, бұзушылықтар және жетіспеушіліктер есептелмейді.
Адамдардың құқықтық мінез-құлқына, осыған орай, заңдылық жағдайына әртүрлі факторлар әсер етеді: экономикалық, әлеуметтік-саяси, идеологиялық, психологиялық, құқықтық, ұйымдастырушылық және т.б. Бұл әсерлер құқықтық мінез-құлыққа ықпалын жүргізетін және заңдылықты нығайтатын жағымды және адамдарды құқыққа қарсы қылықтарға итермелейтін, заңдылық режимді бұзатын жағымсыз болуы да мүмкін.
Осы факторлар жүйесінің негізгі төрт деңгейін бөліп көрсетуге болады: жалпы әлеуметтік, аймақтық (облыс, аудан және с.с.), топтық (ұжым, отбасы және с.с.) және жеке.
Факторлар арасынан заңдылық жағдайына мәнді әсер етушілерді бөліп көрсету дұрыс:
А. Жеке тұлғаға қатысты факторлар. Бәрінен де бұрын бұл құқықтық сана деңгейі. Адамгершілік сана үлкен рөл атқарады. Әлбетте осыған негізделе отырып құқықтық құндылыққа деген қатынас қалыптасады және осыған сәйкес мінез-құлық нұсқасын таңдау жүзеге асырылады. Сол сияқты жеке тұлғаның жалпы мәдениеті деңгейі, саяси санасы және интелектуалдық, эмоциялық, еріктік – психологиялық қасиеттері де біршама әсер ететіні ықтимал.
Б. Сыртқы орта факторлары:
әлеуметтік-экономикалық (қоғамның экономикалық даму деңгейі, меншік нысанының көптүрлілігі, экономикалық бостандық және т.б.);
саяси (конституциялық құрылыс демократиялылығының деңгейі, қоғамның саяси жүйесі, саяси жариялылық, көп партилылық, биліктің тармақталуы және т.б.);
қоғамдық (заңнамалардың бұзылуымен күресу мақсатта қоғамдылықпен қолданылатын елде қалыптасқан алдын-алу және басқа да шаралар кешені);
идеологиялық (құқықтық сана дамысының деңгейі, азаматтар арасында заң білімдерінің таралғандығы, құқық талаптарын қадірлеушілік, қоғамдағы адамгершілік тәрбие деңгейі);
арнаулы-заңи (алдын-алу мақсатта қолданыстағы заңнамада бекітілген әдістер мен құралдар, құқықтық талаптарды бұзуды тыю және жою); Арнаулы-заңи кепілдіктерге жекелеп айтқанда, заңнамада бекітілген арнайы қағидаларды ( мысалы, кінәсіздік презумпциясы), институттарды (қылмыстық істі қозғау), процедураларды (қылмыстық және азаматтық істі қарау тәртібі), құралдарды (көтермелеу және жазалау және т.б.) жатқызады.
77. Заңдылық және тәртіп. Тәртіп түрлері.
Заңдылық – барлық азаматтардың, лауазымды тұлғалардың, мемлекеттік органдардың және барлық заңды тұлғалардың құқық нормаларын қатаң және бас иіп сақтауы.
Заңдылық талаптардың субъектілері, оның адрессаттары – барлық азаматтар, олардың мекемелері, лауазымды адамдар, мемлекеттік органдар. Дегенмен, әдебиеттерде мынадай пікір кездеседі, заңдылық қағидасы мемлекеттік органдар мен лауазым тұлғаларының қызметіне қатыстылығы басым, осында ғана заңдылықтың нақты мағынасы ашылады. (75 сұрақта кең қарастырылған).
Тәртіп дегеніміз – қоғамда қалыптасқан әлеуметтік нормаларға сәйкес келетін адамдардың мінез-құлқына қойылатын белгілі талаптар.
Тәртіп – бәрінен бұрын мінез-құлықпен, іс-әрекетпен байланысты ұғым. Онда, біріншіден, қоғамның жеке адамдарға және ұжымдарға деген талаптары, екіншіден, адамдардың мінез-құлқының қоғам мүддесіне сәйкес келуі тұрғысынан бағаланатын әлеуметтік бағасы және шкі мәдениет көрініс тапқан.
Белгілері: 1/ Тәртіп субъективті әлеуметтік байланысы нысаны, ол бірлескен әрекет үрдісінде жасалады және жүзеге асырылады.
2/ Ол бір субъектінің өзгеге бағынуымен байланысты, ол белгілі бір биліктік немесе беделді талаптарды, бағытты анықтайды.
3/ заңдық және өзге әлеуметтік міндеттердің болуымен байланысты.
4/ бұл нормативті сипаттағы құқықтық актілерде ғана емес, сондай-ақ құқық қолдану, интерпретациялық, келісімдік, нормативті және жеке заңдық емес нұсқауларда мазмұндалатын міндеттерді орындау. Көбінесе құжат - актіні емес, әрекет актіні /бұйрық, тапсырма, бастық өкімі/ орындау түрінде кездеседі.
5/ Тәртіп мақсаты әлеуметтік байланыстарды ретке келтіру жағдайы. Оның нәтижесі қоғамдық тәртіп.
Түрлері: 1/ мемлекеттік – мемлекеттік қызметкерлерге қойылатын талаптардың орындалуымен байланысты туындайтын тәртіптің бір түрі;
2/ еңбектік – бұл еңбек үрдісінде оның қатысушылары белгілі тәртіпке міндетті бағынатын адамдардың ара байланысының қоғамдық түрі;
3/ әскери – заңда, жарлықта, бұйрықта және т.б. бекітілген әскериқызмет ережелерін сақтау.
Тәртіп пен заңдылық арақатынасы: 1/ мақсаты бір болғандықтан өзара әрекеттестікте болады
2/ тәртіпті нығайту заңдылықты нығайтуға әсер етеді
3/ Тәртіп көлемі бойынша заңдылық түсінігінен кең. Тәртіп нормативті-құқықтық талаптарды ғана емес, жеке-құқықтық, құқық қолдану талаптарын орындауды білдіреді.