- •П.С. Лопух
- •Уводзіны
- •1.1. Вада як адзін з кампанентаў геаграфічнага асяроддзя
- •1.2. Дзяржаўны водны кадастр
- •1.3. Гідралогія, прадмет, яе задачы і сувязь з другімі навукамі
- •1.4. Метады вывучэння водных рэсурсаў
- •Глава 2. Фізічныя і хімічныя ўласцівасці прыродных вод
- •2.1. Фізічныя ўласцівасці вады
- •2.2. Хімічныя ўласцівасці
- •2.3. Распаўсюджванне святла і гуку ў вадзе
- •Глава 3 Рух вады ў прыродзе
- •3.1. Сцёк вады ў прыродзе як сусветны працэс
- •3.2. Унутрымацерыковы кругаварот вады
- •3.3. Вадаабмен вадаёмаў
- •Тыпізацыя вадаёмаў па вадаабмену (паволе б.Б.Багаслоўскага)
- •3.4. Механізм руху вады
- •4. Гідралогія рэк
- •4.1. Басэйн ракі і гідраграфічная сетка
- •4.1.1. Гідраграфічная сетка. Вадазбор. Тыпы рэк.
- •4.1.2. Фізіка-геаграфічныя характарыстыкі вадазбору
- •4.1.3. Гідраграфічныя характарыстыкі рачнога басейна
- •4.1.4. Марфаметрычныя характарыстыкі ракі
- •4.1.5. Гідраграфічныя характарыстыкі даліны ракі
- •4.1.6. Марфаметрычныя паказчыкі рэчышча
- •4.1.7. Паўздоўжны профіль рэк
- •4. 2. Хуткасць цячэння і расходы вады рэк, метады іх вызначэння
- •4. 2.1. Хуткасць цячэння і турбулентнае перамешванне вады
- •4.2.2. Размеркаванне хуткасцяў па вертыкалі і жывому сячэнню
- •4.2.3. Вымярэнне хуткасці вады з дапамогай гідраметрычнай вяртушкі. Характарыстыкі сцёку
- •4.2.3. 1. Рачны сцёк. Характарыстыкі сцёку
- •4.3.1. Характэрыстыкі сцёку
- •4.3.2. Водны баланс рачнога вадазбору
- •4.3.3. Расчляненне гідрографаў па тыпам жыўлення
- •4.3.4. Уплыў геаграфічных фактараў на сцёк
- •4.3.5. Размеркаванне сцёку па тэрыторыі
- •4.3.6. Унутрыгадавое размеркаванне сцёку
- •4.3.7. Рух вады ў рэках
- •4.4.1. Рух вады на прамых і закругленых адрэзках
- •4.4.2. Рух вады на прамых і закругленых адрэзках
- •4.4.3. Уплыў цэнтрабежных сіл і адхіляючай сілы кручэння Зямлі.
- •4.5. Работа і наносы рэк. Рэчышчавыя працэсы
- •4.5.2. Наносы рэк і іх характарыстыкі
- •4.5.3. Донныя наносы
- •4.5.4. Рэчышчавыя працэсы
- •4.6. Лядова-тэрмічны рэжым
- •4.6.1. Фактары, якія вызначаюць тэмпературу вады рэк
- •4.6.2. Змяненні тэмпературы вады па часу
- •4.6.3. Лядовы рэжым рэк
- •4.7. Асноўныя рысы гідрахімічнага і гідрабіялагічнага рэжыму рэк
- •4.7.1. Гідрахімічны сцёк
- •4.7.2. Гідрабіялагічны сцёк
- •5. Гідрологія падземных вод
- •5.1. Паходжанне падземных вод
- •5.2. Віды вады ў порах грунтоў і механізм яе руху
- •5.3. Умовы залягання падземных вод
- •5.4. Падземныя напорныя воды
- •5.5. Жыўленне і рэжым грунтовых вод
- •5.6. Узаемадзеянне грунтовых і паверхневых вод
- •5.7. Мінеральныя воды
- •5.8. Раяніраванне грунтовых вод
- •6. Гідралогія азёр
- •6.1. Агульная характарыстыка і гідралагічная роль азёр у прыродзе
- •6.2. Паходжанне азёрных катлавін
- •6.3. Марфалогія і эвалюцыя азёрных катлавін
- •6.4. Марфаметрычныя паказчыкі
- •6.5. Водны баланс
- •6.6. Ваганні ўзроўня вады
- •6.7. Лядовы і тэрмічны рэжым
- •6.8. Цячэнні
- •6.9. Ветравыя хвалі і сейшы
- •6.10. Перамешванне водных мас азёр
- •6.11. Гідрахімічныя асаблівасці
- •6.12. Біялагічныя асаблівасці
- •6.13. Азёрная седыментацыя і донныя адклады
Тыпізацыя вадаёмаў па вадаабмену (паволе б.Б.Багаслоўскага)
Тыпалагічная група |
Падгрупа |
Водныя аб’екты |
Каэфіцыент умоўнага вадаабмена |
Перыяд вадаабмена |
Транзітныя |
-
|
Рэкі |
Больш 100 |
Гадзіны, дні |
Транзітна- акамулятыўныя |
I
II |
Праточныя вадаёмы Вельмі праточныя азёры, вадасховішчы штодзённага рэгуліравання Сярэднепраточныя азёры, вадасховішчы тыднёвага рэгуліравання |
100- 25
25- 4 |
Дні, тыдні
Тыдні, поры года |
Акамулятыўна- транзітныя |
I
II
III |
Сцёкавыя вадаёмы Азёры з невялікім вадаабменам, вадасховішчы гадавога рэгуліравання Азёры з сярэднім вадаабменам, вадасховішчы тыднёвага рэгуліравання Азёры з слабым вадаабменам |
4-1
1-0,1
Меньш 0,1 |
Поры года, года Гады
Дзесяткі гадоў |
Акамулятыўныя |
I
II
III |
Бязсцёкавыя вадаёмы Перасыхаючыя азёры
Неперасыхаючыя азёры
Сусветны акіян |
1-0,1
Меньш 0,1 3 х104 |
Гады, цыклы ўвільгатнення Дзесяткі гадоў
Каля 3000 год |
Пры значным вадаабмене, які назіраецца ў рэк, добра праточных азёрах і вадасховішчах, вада, а разам з ею цвёрдыя і раствораныя рэчывы праходзяць праз вадаёмы у асноўным транзітам. У вніку вада вадаёмаў захоўвае свае асноўныя характэрыстыкі, якія абумоўлены геаграфічнымі ўласцівасцямі мясцовасці, з якой яна сцякае. Размеркаванне па дну вадаёмаў залежыць ад хуткасці водных патокаў і інтеніўнасці перамешвання вады. У водным балансе вадаёмаў галоўную ролю выконвае сцёк з вадазбора і вадаёма, таму ўласцівасці вады змяняюцца па порах года.
Пры запаволеным вадаабмене, характэрным для слабапраточных і бязсцёкавых азёр, Сусветнага акіяна, вада надоўга затрымліваецца ў вадаёмах і за пэўны прамежак часу змяняе свае ўласцівасці у выніку гідраграфічных, гідрахімічных і біялагічных працэсаў. Вада такіх вадаёмаў значна адрозніваецца ад вады іх вадазбораў. Унутрыгадавыя ваганні ўласцівасцей вады такіх вадаёмаў значна меншыя.
Паказчык умоўнага вадаабмена часта улічваецца пры тыпізацыі вадаёмаў. Паводле Б. Б. Багаслоўскага, па інтенсіўнасці вадаабмена звычайна выдзяляюцца дзве групы вадаёмаў: транзітныя і акамулятыўныя (табл. 3.1). Паміж імі можна выдзяеліць прамежкавыя тыпы: транзітна-акамулятыўныя і акамулятыўна-транзітныя.
Да транзітнай групы адносяцца рэкі з найбольш інтенсіўным вадаабменам, які адбываецца за некалькі дзён на працягу сто і больш кіламетраў.
У транзітна-акамулятыўнай групе вадаёмаў перыяд вадаабмена не больш адной пары года. Дзяленне групы на 2 падгрупы звязана з “цвіценнем” вады вадаёмаў, якое адбываецца пры значэнні паказчыка ўмоўнага вадаабмена 25 і ніжэй. Пад “цвіценнем” звычайна разумеюць інтенсіўны працэс развіцця водарасцей.
Вадаабмен вадаёмаў акамулятыўна-транзітнай групы значна запавольваецца. Паказчык умоўнага вадаабмена павялічваецца ад пары года да дзесяткаў год. Працэс акамуляцыі прынесеных рэчываў у вадаём перавагае над працэсам транзіта.
Для вадаёмаўакамулятыўнай групы уласцівва адсутнасць транзіта вады і рэчываў. Сапы нізкі паказчык вадаабмена звязаны з поўнай адсутнасцю з іх сцёку вады. Страты вады вадаёмаў звязаны толькі з выпарваннем вады з іх паверхні.