69

ӘЛ-ФАРАБИ атындағы ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ ШЫҒЫСТАНУ ФАКУЛЬТЕТІ

КАЗАХСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ УНИВЕРСИТЕТ имени АЛЬ-ФАРАБИ ФАКУЛЬТЕТ ВОСТОКОВЕДЕНИЯ

AL-FARABI KAZAKH NATIONAL UNIVERSITY

FACULTY OF ORIENTAL STUDIES

VІ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ФАРАБИ ОҚУЛАРЫ

Алматы, Қазақстан, 2-12 сәуір 2019 жыл

Студенттер мен жас ғалымдардың «ФАРАБИ ӘЛЕМІ» атты халықаралық ғылыми конференциясының

МАТЕРИАЛДАРЫ

Алматы, Қазақстан, 9-10 сәуір 2019 жыл

VІ МЕЖДУНАРОДНЫЕ ФАРАБИЕВСКИЕ ЧТЕНИЯ Алматы, Казахстан, 2-12 апреля 2019 г.

МАТЕРИАЛЫ

международной научной конференции студентов и молодых ученых «ФАРАБИ ӘЛЕМІ»

Алматы, Казахстан, 9-10 апреля 2019 г.

V INTERNATIONAL

FARABI READINGS

Almaty, Kazakhstan, 2-12 April, 2019

MATERIALS

Of International Scientific Conference of Students

and Young Scientists

«FARABI ALEMI»

Almaty, Kazakhstan, 9-10 April, 2019

Алматы «Қазақ университеті»

2019

1

Редакционная коллегия:

Phd Ы.Палторе Phd Джакубаева С. Монтанай Э.А.

Ответственный редактор

Монтанай Э.А.

Материалы международной научной конференции студентов и молодых ученых "Фараби әлемі". Казахстан.Алматы,9-10 апреля2019 года/отв.ред.МонтанайЭ.А.– Алматы:Қазақуниверситеті, 2019.

– 376 б.

ISBN 978-601-04-3992-4

В сборник вошли научные статьи студентов, магистрантов, докторантов, участвовавших в Международной научной конференции студентов и молодых ученых "Фараби әлемі" (Казахстан, Алматы, 9-10 апреля 2019 года). В статьях освещены актуальные проблемы востоковедения, истории, этнографии, культурологии, международных отношений, восточного языкознания, литературоведения, философии, экономики, политологии, атакжепроблемыразвития"Зеленойэкономики" встранахВостокаиКазахстане.Сборникрассчитанна научных работников, преподавателей ВУЗов, студентов, магистрантов, докторантов, а также всех, кто интересуется вопросами востоковедения.

За содержательную часть, актуальность выбранной темы, правильность, полноту и грамотность изложения, а также за качество предоставленной информации в статье, несет ответственность исключительно автор(ы).

Автор(ы)сохраняетзасобойполное авторскоеправо,втомчислеправоизменять,дополнятьпредставленную в статье информацию.

© КазНУ имени аль-Фараби, 2019

ISBN 978-601-04-3992-4

2

Более того, всего около 30% студентов, которые поступают в университет, чтобы потом найти постоянную работу в Японии, добивается осуществления своей мечты.

Япония решила упростить въезд для рабочих мигрантов. Благодаря новой визовой системе в Японию, где очень мало иностранцев, в 2019 смогут приехать сотни тысяч мигрантов.

Как можно судить по вышеперечисленному, японское правительство предпринимает попытки привлечь в страну как можно большее количество иммигрантов, так как их трудовая деятельность напрямую связана с экономикой Японии.

В чем же тогда состоит “нежелательность” иммигрантов? Дело в культурном аспекте этого вопроса: а именно непринятии японцами иностранцев и их культуры.

Японцы обычно называют иностранцев гайдзин (человек извне), независимо от того, как долго те живут в Японии и насколько хорошо владеют японским языком. Подобное деление отражает основное разделение японского менталитета, известного как ути и сото.

Японцы четко отличают «внутренних» от «внешних» в повседневной жизни. Хотя это деление может рассматриваться повсюду в мире как своего рода дискриминация, оно имеет глубокие корни и широко распространено в Японии, в которой дуалистическая концепция ути/сото оказала огромное влияние на общество, особенно в части межличностных отношений.

Такое положение иногда порождает проблемы внутри самого японского общества и в международных отношениях. Различие между ути и сото ясно проявляется в японском чувстве превосходства по отношению к другим народам и их дискриминации. Это чувство до сих пор широко распространено среди японцев. Даже сегодня многие японцы отнесут к сото (чужим) тех людей, чьи язык, цвет кожи, традиции и внешность отличаются от их собственных, и будут избегать их, чтобы не осложнять себе жизнь и пребывать в согласии с членами своей группы.

В интернациональном мире японцам необходимо развивать отношения с народами других стран, но главное препятствие на пути к этой цели — свойственная японцам склонность сводить все иностранные народы в одну группу чужаков, «людей извне» (гайдзин), не обращая внимания на индивидуальные различия, так как все они — сото. Такое отношение может глубоко ранить окружающих, но оно часто проявляется у японцев неосознанно, так как существует на уровне подсознания.

В марте 2017 г. Министерство юстиции Японии опубликовало результаты прошлогоднего обзора иностранныхрезидентоввЯпонии( gaikokujinjūminchōsa).ОнбылпроведенЦентром организации по образованию и обучению в сфере прав человека и исследовал типы и уровни дискриминации, с которой иностранные резиденты сталкиваются в Японии. Обзор был составлен академиками выдающихся университетов, экспертами в области социологии, статистики, международного права и антропологии. Они встречались 6 раз за прошедший год, чтобы обсудить цели, формулировку вопросов, интерпретацию результатов и стратегии доклада.

Из 65,6% опрошенных, искавших работу за последние 5 лет, 1/4 рассказали о том, что имбылоотказанопопричине того,чтоонинеяпонцы,а1/5 – отом,чтоимбыла назначенаболее низкая зарплата, чем японцам, за ту же самую работу (19 ,6%), либо же они столкнулись с другими недостатками в условиях работы или при продвижении карьеры(17,1%). Меньший процент дискриминации был обнаружен в случаях с количеством отпускных или увольнений по причине того, что работник иностранец.

Наиболее частыми были заявления о пристальных взглядах, предрассудках на работе или в школе, издевательствахпоповодуспособностиговоритьна японскомязыке илиигнорированииприпопытках заговорить с кем-то.

Что же касается свободы от мотивирующих ненависть выступлений, большинство сталкивались с публичными демонстрациями ксенофобии, в основном в эфире СМИ или в интернете. Пятая частьопрошенных в действительности сталкивалась с демонстрациями ненависти. Без всякого сомнения, эти факты станут основой для первых законов против ксенофобских высказываний в Японии.

Использованные источники:

●Сэрисава Кэнсукэ //Япония открывает двери для иммигрантов // https://www.nippon.com/ru/currents/d00427/?pnum=2

●Bucking a Global Trend, Japan Seeks More Immigrants. Ambivalently // https://www.nytimes.com/2018/12/07/world/asia/japan-parliament-foreign-workers.html

●Ксенофобия // БРЭ. Т.16. М.,2010.

●Опрос иностранных резидентов Японии о дискриминации, проведенный Министерством юстиции Японии (

gaikokujin jūmin chōsa);

4

● Статья «Будет ли японское общество открытым к беженцам»

●Короленко Ц.П., Дмитриева Н.В. Социодинамическая психиатрия. – Новосибирск: Издательство НГПУ, 1999 г.

●The Guardian Magazine “Japan racism survey reveals one in three foreigners experience discrimination”

●The Japan Times Magazine “J.League and media must show red card to racism”

http://www.moj.go.jp/content/001226183.pdf ( )

●https://www.reuters.com/ “Foreigners in Japan face significant levels of discrimination, survey shows”

●http://www.freemalaysiatoday.com/category/world/2016/10/30/japan-to-conduct-first-major-survey-on-racism/ “Japan to conduct first major survey on racism”

●Concluding observations of the Committee on the Elimination of Racial Discrimination: Japan. 27/04/2001. CERD/C/304/Add.114

●Concluding observations of the Committee on the Rights of the Child: Japan. 26/02/2004. CRC/C/15/Add.231 – § 24

Ахмедова Ұ.

әл-Фараби атындағы ҚазҰУ «Шығыстану» мамандығының 4-курс студенті ғылыми жетекшісі:

аға оқытушы Б.Ж.Ташкенбаева

ОҢТҮСТІК КОРЕЯНЫҢ ТОҚЫМА ЖӘНЕ ТІГІН ӨНЕРКӘСІБІНІҢ ДАМУ ТӘЖІРИБЕСІ ЖӘНЕ ҚАЗАҚСТАННЫҢ ТОҚЫМА ЖӘНЕ ТІГІН ӨНЕРКӘСІБІ БОЙЫНША ТӘЖІРИБЕСІ МЕН БОЛАШАҒЫ

Тоқыма және тігін өнеркәсібі ертеденқалыптасып келе жатқан өндірістердің бірі. Адамзат өмірінің даму тарихымен салыстырғанда да бұл сала өнімі адамға қажетті негізгі қажеттіліктердің бірі болып есептелінеді. Оған қоса үнемі дамуүстінде келеді. Мұндағы дамудеп отырғанымыз, тоқыма және тігін өндірісінің өнімді болуы үшін техникалық құралдардың ғасырлар бойы қолданылып келе жатқандығын айтқымыз келеді. Ғасырлар бойы осы өндіріс саласын өнімді ету үшін құрылғылар да жанамалы түрде дамып келді. Әр халықтың (ұлттың)өзіне тән тоқыма және тігін өнеркәсібі қалыптасты. Жеке халықтарға немесе топтарға тән ерекше техникалық дамуды «өнеркәсіптік революциялар» бірегейлендірді.

Экономикалық дамуы бойынша Оңтүстік Корея алдыңғы қатардағы елдер санатына кіреді. Осы ойымызды алға қоя отырып, Оңтүстік Кореяның тоқыма және тігін өнеркәсібі бойынша шолу жасаймыз.

Оңтүстік Корея 1999 жылы дағдарысқа дейін тоқыма және тігін өнеркәсібі өнімдерін экспортқа шығарды. Бірақ 2001 жылдан бастап экспортталатын тауардың көлемі айтарлықтай азайды. Себебі, Оңтүстік Кореяның тоқыма және тігін өнеркәсібі өндірушілері осы сала бойынша ілгері дамыған елдердің өндірушілерімен бәсекелестік жасай алмады.

2003 жылы экспортталатын өнімнің көлемі шамамен 7,3 миллиард доллар болды, бұл 2002жылға қарағанда2%-ғааз.Өндірістіккөлемде3,5%-ғаазайды.Импортталатынкиімдердіңсаны21%-ғадейін өсті, ал тоқымадан 2,26 миллиард долларға өнім импортталды. Бұл 2002 жылға қарағанда 9,1 %-ға жоғары. Экспорттаушы ретінде Оңтүстік Корея Қытай, Италия, Германия, АҚШ сияқты ірі өндірушілерден кейін жалпы әлемдік экономикада бесінші орында тұрған. Егер өндіріс көлемін ескеретін болсақ, Корея жетінші орынға түседі. Оңтүстік Корея тоқыма өнеркәсібі саласындағы негізгі инвестицияларын Қытайға салды. Алайда, Оңтүстік Корея АҚШ, Вьетнам, Филиппин, Индонезия, Гватемала, Гондурас, Бангладеш, Шри-Ланка елдерін де инвестициялады. Оңтүстік Кореялық инвестиция әртүрлі мемлекеттердің тоқыма өнеркәсібіндегі үлес салмағы 110 есе көп болды. Кореядағы тоқыма және тігін өндіріс орындарынан қызметкерлердің көптеп кетуі орын алды және қызметкерлер саны 38,7%-ға азайды. Бұл сала бойынша табысқатты азайды.Оңтүстік Кореяның Рим, Париж, Лондон немесе Нью-Йорк сияқты жалпыға танымал әлемдік сән орталықтарымен бәсекелесу деңгейі өте төмен еді [1]. Дегенмен, Оңтүстік Кореяда киім-кешек өнімдерінің жанкүйерлері, әсіресе жастар арасында пайда бола бастады.

Корей сән үлгісіндегі киім-кешектер қазір қайта пайда болуда. Бұрын(1990-2000 жылдардың басында) Оңтүстік Кореялық тоқыма және тігін өнімдері экспорты жоғары тауарлардың бірі болды. Бірақ көп ұзамай Қытай және басқа да өнеркәсібі арзан еңбек күші арқылы дамыған елдер, Оңтүстік Корея тоқыма өнеркісіп тауарларын нарықтан шығарып, бәсекелестік қабілеттілігін төмендетті.

5

Алайда уақыт өзгерді, қазіргі күнде Оңтүстік Корея өндірістің осы саласын белсенді дамыту шараларын жасап жатыр. «Сән» бағытына(fashion)аса мән бере отырып тоқыма және тігін өнеркәсібін дамытуүстінде.Бүгіндежаңаатақтыкорейсәндизайнерлерібар.Күнсайынолардыңсаныайтарлықтай көбейіп келеді, әлемдік деңгейде танылып жатыр.Олардың өнімдері тіпті ең күрделі тұтынушылардың талғамына сай келеді. Аса мән берерлік жайт маркетинг саласы интернет саудасы жоғары деңгейде дамыған [2]. Оңтүстік Корея интернетпен қамтамасыз етілуі бойынша әлем елдері арасында көш бастайтынын ескерсек, салалардың заманауи дамуын, дәуір мүмкіншіліктерін пайдалану бойынша да үлгі аларлықтай екендігін көрсетеді.

Тоқыма өнеркәсібінің Қазақстандағы даму тәжірибесіне тоқталар болсақ, КСРО бойынша әлеуеттілігі,өндіріс технологиясы, өнімділігі көлемді болған «Алматы мақта-мата комбинатын» (АХБК)тілгетиекетеаламыз[3].Алқазіргікүндетоқымажәнетігінөнеркәсібібойыншакәсіпорындар саны тым аз. Өндіріс әлеуеттілігі төмен. Елімізде тоқымажәне тігін өнеркәсібін дамыту бойынша жұмыстар қолға алынып жатыр. Дегенмен, осы сала бойынша Қазақстанның ХХ ғасыр басындағы нәтижелеріне тоқталып өтуді жөн санаймыз.

Қазақстанға негізінен жүнді терең өңделіп дайындалған өнімдер импортталады, бұл атап айтқанда иірімжіп, маталар мен кілем бұйымдары. Бұл факт республика аумағында жүнді терең өңдеу кәсіпорындарының жетіспеушілігімен де байланысты.

Қазақстаннан жүн экспорты жуылмаған және жуылған жүн түрінде жүзеге асырылады. Егер соңғы 3 жылдағы жүн экспортының серпінін қарайтын болсақ, 2007 жылы өңделмеген жүн экспортының 66%-ға төмендегенін, 2008 жылы 2007 жылмен салыстырғанда экспорт көлемінің 6%-ға, жуылған жүн экспортының керісінше 12%-ға төмендегенін атап өткен жөн. Қазіргі уақытта банктердің жоғары пайыздық ставкаларымен, сондай-ақ қаржы дағдарысымен байланысты айналым қаражатының болмауына байланысты жүн өңдеу кәсіпорындары республикада өндірілетін биязы жүнді сатып алуға мүмкіндігі жоқ. Жүн шағын шаруа немесе жеке қосалқы шаруашылықтарда өндірілген сапасы төмен. Айта кету керек, жуылған түрдегі сапалы жүн шет елге (ҚХР, РФ) шығарылады. ҚР Статистика агенттігінің деректеріне сәйкес "ҚР аумағында жүн маталарын дайындау, иіру, өндіру және трикотаж жаймасын өндіру" қызмет түрі бойынша тіркелген және белсенді жұмыс істейтін кәсіпорындардың саны 14 құрайды [4].

Жыл сайын мақта-мата маталарына қатысты оң үрдіс байқалады. Яғни, импорт көлемі қысқарып, мақта-мата экспортының көлемі ұлғаюда. Бұл Қазақстанда тоқыма өнеркәсібінің негізгі шикізаты – мақта өндірісін дамыту үшін барлық жағдайлар жасалуына байланысты.

Экономикалық шаруашылық нысандары бойынша тоқыма нарығын қазіргі жағдайда өзінің параметрлері бойынша олигополия нарығына жатқызуға болады. Бұл экономикалық даму шарттары саланың бірнеше Қуатты көшбасшы кәсіпорындарымен, бір типті тауар топтарымен талап етілетін нарық. Қазіргі уақытта өткізу нарықтары бір жағынан қысқарып, екінші жағынан импорттық өнімнің қысымы артып отыр. Кәсіпорындар өз бәсекелестерінің бағасына, сондай-ақ ұқсас импорттық өнімнің бағасына байланысты болды.Тоқыма өнеркәсібі кәсіпорындары өнімінің бәсекеге қабілеттілігінің басты құрамдас бөлігі баға мен сапа болып табылады. Тұтыну бағасы сатып алынған тауардың бүкіл қызмететумерзіміне сатубағасынжәне пайдаланушығындарынқамтиды. Пайдаланушығындарының деңгейі көбінесе тоқыма бұйымдарын сатып алу кезінде шешуші фактор болып табылады.

Тоқыма және тігін өнеркәсібі тұтыну бойынша азық-түліктен кейінгі орында тұратын жеңіл өнеркәсіптің саласы. Қазіргі күнде тоқыма, тігін, тері өңдеу, дәстүрлі қолөнері сынды өндіріс түрлерінің Қазақстан экономикалық статистикасында үлес деңгейі өте төмен. Дегенмен еліміздің ауыр өнеркәсіпбойынша,соныңішіндемұнайөндірусаласыішкіқаржынықұраубойыншабасқасалаларды кейінгі орындарға қалдырады. Тоқыма тігін өндірісіде мемлекеттік қаржылық экономикалық үлесі бойынша төменгі орындарда тұрады. Елімізде көптеген салаларға сыртқы елдерден инвестиция тартылып жатыр. Ал жеңіл өнеркәсіп бойынша инвестиция үлесі төмен. Бір жағынан бұл қуантарлық жайт, елімізде жеңіл өнеркәсіпті дамытуға мүмкіндіктердің көптігін айқындаса, екінші жағынан жеңіл өнеркәсіптің басқа бағыттарында интеграциялық даму деңгейінің төмендігін көрсетеді.

Тігіншілер қоғамы Халықаралық банктың грантын ұтып алып, «Сән әлемі» атты жаңа орталық ашты. Институтта жүргізілетін ғылыми-зерттеу жұмыстары арқылы технологияларды және кәсіпорындарды басқару жүйесі жетілмек. Бүгінде елімізде тігін өнеркәсібі артта қалып отыр. Оған себеп – маман тапшылығы, зерттеулердің аз жүргізілуі, ескірген технология мен құрал-жабдықтар себеп. Қазақстандағы жеңіл өнеркәсіптің 7 пайызынғана отандық өнімдер қамтиды. Қалған 93 пайызы Қытай, Ресей, Белоруссия, Түркиядан тасымалданады. Ал, елімізде киім тігетін 500-дей өндіріс орны болса, оның 75 пайызы тапсырыс негізінде шетелден жеткізілген материалдарды пайдаланып, арнайы жұмыс киімін тігеді [5].

6

Мәліметтерге сүйенсек, мемлекет аумағындағы өндіріс орындарының 75 пайызы арнайы киімдер тігумен айналысса, қалған 25 пайызы жеке шеберханалардың үлесіне тура келеді. Бұдан шығатын қорытынды, қазіргі күнде елімізде тоқыма өндірісіне негізделмеген тігін өндірістері жеткілікті. Олай деуімізге себеп, тігін өндірісі «Қайта өндіру» саласы. Ол тоқыма өндірісімен бірге жұмысын жүргізбесе, ұлттық капиталдың шетке шығарылуына негізгі себеп бола алады. Яғни мемлекетіміз тәуелсіздік алғалы тігін өндірісіне қажетті мата түрлері шетелдерден экспортталып жатыр. Біздің елімізде тоқыма, және былғары өндірісіне шикізат әлеуеттілігі зор екендігін ескерсек, бұл саланы дамыту нәтижелі болатындығын тұжырымдауға болады. Дегенмен, тоқыма және тігін өнеркәсібі бойынша аталған салада жетістікке жеткен, ерекшелігі бар елдерден үлгі алуымызға болады. Салалар бойынша дамуда дамыған елдердің көшінен қалмау үшін, әлемде болып жатқан өзгерістермен қатар жүрудің амалын да қарастыруымыз қажет деп ойлаймыз. Әлем елдері 4-өнеркәсіптік революция деңгейінде дамудың жаңа жолдарын болжап, ол жағдайда болу мүмкін болатын қоғамдық, әлеуметтік жағдайларға байланыста жоспар құрып жатыр. Бізде аталған саланы заман талабына сай техникалық жабдықтауымыз керек. Және де сол арқылы, мемлекеттің ішкі қажетілігін, қажет болса сыртқы талаптарға сай тауарлар өндіруді қолға алуымыз тиіс. Бұл үшін алдымен елдегі аталмыш салаға заманауи техника-технологияларды тартып(конкурс негізінде, бизнес жоспары озық болған өндіріс орындары т.б), нарықтық заман талаптарына сай таза бәсекелестік орта қалыптастыруымыз керек. Дамытуға техникалық құрылғыларды жетік меңгеріп, тиісінше жаңа моделдерін жасап құрастыра алатын мамандарды дайындауымыз қажет деп білеміз. Мемлекеттік қолдаудың арқасында бұл салада алдымен ішкі бәсекелестік қалыптасып дамыса, нарықтық дәуір талаптарына сай кадр қажеттігі мәселесін өздері-ақ шешетін болады.

Әдебиеттер:

1.http://koreyaportal.com/yuzhnokorejskaya-promyshlennost.html#i-13

2.http://www.dbpia.co.kr/Article/NODE07286072

3.https://www.voxpopuli.kz/history/legendarnyy-ahbk-slavnaya-istoriya-s-pechalnym-koncom-12461.html

4.http://investkz.com/articles/2287.html

5.https://kaztrk.kz/news/bilim/astanada-dizain-zhane-tehnologiya-instituty-ashyldy-122853?fbclid=IwAR0x- esWXBLgmNGZVlPmlQvWQfphH_SsEXqP92pFXmXZzgiSaN_DepMzUZ8

Ахмедова Ұ.

әл-Фараби атындағы ҚазҰУ «Шығыстану» мамандығы 4-курс студенті ғылыми жетекшісі:

аға оқытушы К.Б.Жанатаева

СИРИЯ МӘСЕЛЕСІ ЖӘНЕ СЫРТҚЫ КҮШТЕР МҮДДЕСІ

Тарихқа назар салсақ, қашанда да дамыған мемлекеттер мен дамушы мемлекеттер арасындағы тайталас толастаған емес. Бұл үрдістің кең көлемдегі көрінісінің бастауы, ХVІІ ғасырда шығыселдерінің біртіндеп отарға айнала бастаған кезі деп айтуға болады. Кейіннен бұл үрдіс имперализмнің нығая түсуі барысында, яғни саяси және экономикалық дамуда артта қалған елдерді отарлауға таластың арта түсуі кезінде айқындала түсті. ХХғасырдың орта кезінен, яғни екіншідүниежүзілік соғыс аяқталғанан кейін, әлем елдерінің саясаты екіүлкен лагерге бөлініп, биполярлық жүйе қалыптасты. Осы саяси лагерлердің мүддесін қорғаушы қуатты әлем державалары (КСРОмен АҚШ)арасындағы саяси жүйелікқарама-қайшылықтарына байланыстыәлсіз мемлекеттер тағыда таласқа түсті. Бұл үрдіс шартты атаумен «Қырғи қабақ соғысы» деп аталып кетті. Зерттеушілердің пікірлеріне сүйенсек «Қырғи қабақ соғысы» 90-шы жылдарда аяқталды[1]. Дегенмен, қазіргі күндегі әлемдік саяси жағдайға қарап, державалар арасындағы текетірес әліде жалғасып келе жатқандығын айқын байқауға болады. Бірақоның қазіргі күндегі көрінісі ХХ ғасырдағы саяси жүйеге байланысты деп қарауға болмайды, тайталастың сипаттамалық көрінісі енді беделділік және экономикалық мүддеге ауысты.

Бастапқыда Таяу Шығыс аймағындағы саяси, әлеуметтік жағдайлар ішкі жағдайлар болып көрінгенімен, соңғы жылдарда осы аймақта қандайда бір саяси экономикалық мүдделерге байланысты тынышсыздық болып жатқандығы айқын бола бастады. Экономикалық мүдделеріне байланысты кейбір елдер дінді өз мүддесіне қолданса, кейбіреуі оның дамуына жағдай жасап отыр. Бұл саяси

7

мүдделер тоғысын түсінбеген қараңғы халық, осы саяси ойынның негізгі қолдаушылары, немесе жоспарды орындаушылар болып отыр. Мұндағы саяси-экономикалық ойынның мақсат жоспары 2017 жылда болған әлем елдері арасындағы өзара текетірестік, бір тоқтамға келе алмауынан байқала бастады.

Сирия мәселесін шешу, келісімге келу шаралары ондағы азамат соғысы халықаралық лаңкестікке айналғанан бері халықаралық мәселе ретінде халықаралық кеңестің басты назарында болып келеді. Ал бұл мәселені бейбіт жолмен шешуді жалғастыру Астанада 2016 жылы желтоқсан айында басталды. Бұл туралы Ресей президенті Владимир Путин Жапония Премьер-Министрі Синдзо Абэмен бірге өткен баспасөз конференциясында –«Алдыңғы күні Түркия Президенті Реджеп Тайып Ердоғанмен телефон арқылы сөйлесіп, қақтығысушы тараптарға мынадай ұсыныс жасаймыз деп келістік: біз өз тарапымыздан Сирияға, Түркия президентінеқарулы оппозиция өкілдеріне – Қазақстан елордасы Астана қаласын бейбіт келіссөздер алаңы ретінде ұсынамыз» дей отырып, Қазақстан Республикасы Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтан осы жүйені қабыл алуын өтінген болатын[2].Сонымен, 2017 жылдың басынан бастап Қазақстан өз астанасын бітімгерлік сахна ретінде ұсынып, келіссөздер жүргізіле бастады. Жыл басынан басталған келіссөздер тараптардың талаптарына тоқтала алмай нәтижесі де шамалы болды. Өйткені, қарама-қайшы топтарды бір үстелге отырғызу оңайға түспеген еді. Дегенмен,Астанадағы келіссөздер бір жақты болмай жатқан кезде Қиыр Шығыс мәселесі қайта ұшыға түсті. Бұл да халықаралық шешімді талап ететін маңызды мәселе болып отыр.

2017 жылдың1наурызындаКХДР ақпаратагенттігі«СолтүстікКорея,Қытай,Ресейбірлесе,АҚШ пен Оңтүстік Кореяның одағына қарсы тұра алама?» атты сараптамалық мақала жариялады [3]. Бұған себеп, Корея Республикасы мен АҚШ-тың «Сад» жүйесінің Корей түбегінде орнатылуы және АҚШ пен Оңтүстңк Корея бірлескен әскери жаттығуларының жиілеуі болды. Біздің ойымызша, бұл Сирия мәселесіне тікелей байланысты саясатттың бір көрінісі. Яғни, Астана алаңында Сирия мәселесі қарастырылыпжатқанкезде,әлемдікшешімінтаппайкележатқанмәселелердіңбіріболыптабылатын- КорейтүбегіпроблемасыныңқайтаұшығуынаРесейменАҚШ-тыңтікелейқатысыбардепесептейміз. Себебі о баста түбектегі бір ұлттан екі мемлекеттің қалыптасуына осы державалар басты себепші болған еді. Содан бері КХДР мен Корея Республикасы өзара проблемаларын айтылған екі державалар арқылы шешіп немесе бір-біріне сес көрсетіп отырады. Біздің айтқымыз келетіні Корей түбегіндегі мемлекеттер, державалар үшін өзара диалог жүргізілетін мекен сияқты көрінеді.

Сирия мәселесі мүлдем басқаша көріністе болғанымен, бұл аймақтада өзара талас жүріп жатыр. 6 жылдан бері болып келе жатқан азаматтық соғыстың соңы көрінер емес, билікті ауыстыру оппозиция үшін орындалмайтын армандардың бірі болып отыр. Бұл аймақтада АҚШ пен Ресейдің мүдделік қақтығысы жүріпжатыр. Экономикалық, беделділік мүдделік саясаты екі державаға осы арадан кетуге мүмкіншілік бермейді (Немесе осы аймақта лидерлік үшін талас толастар емес). Ресей Башар Асад үкіметінің орнында қалып билігін жүргізе беруін қаласа (Иранда осы ниетін танытып отыр), АҚШ пен Түркия және басқа араб мемлекеттері биліктің ауысқанын қалайды [4]. Осы ниет-тілектер Сирия мәселесінің державалар арсындағы мүдделік қақтығысының себебін айғақтап көрсетеді.

Жоғарыда біз Корей түбегі проблемасының 2017 жылы қайта өрбігендігін, Сирия мәселесіне қатысы бар деп көрсеттік. Оның қандай қатысы бар екенін Ресей мен АҚШ арасындағы саяси қарымқатынаспен түсіндіреміз. Ресей мен Қытайдан қолдау тауып отыратын КХДР, Сирия мәселесін Ресей саясатына оңды шешілуі үшін дер кезінде көмегін тигізді. Жыл басынан соңына дейін ядролық қарулардың сынақтарын жүргізіп, Қиыр Шығыс елдеріне экологогиялық қауіп төндіріп отырды. Қиыр Шығыстағы ядролық қаруды жою пиғылында жүретін АҚШ-тың назарын басқа тарапқа аударудың тиімді жолдарының бірі еді.

Жалпы Сирия мәселесі осыған дейін де БҰҰ-дың қатысуымен Женева қаласында қарастырылып жатқан болатын. Байқалып тұрғандай-ақ, Женева қаласындағы келіссөздерге батыс елдері мен АҚШтың ықпалы басым болып тұрды. Ресей Сирия мәселесін өз мүддесіне шешу үшін одақтастар тауып, одақтастарымен келіссөздер алаңын Астанаға көшіруді ұйғарды.Біз мұны Ресейдің шебер саяси әрекеттерінің бірі десекте Таяу Шығыста әскери әмір жүргізу аса оңай шаруа болып тұрған жоқ. Наурыз айында Қиыр Шығыс проблемасы басталып КХДР-дің ядролық сынақтарды бастауына біраз уақыт қажет болды. Сәуір айы, жаз орталарында КХДР өзінің міндетті бағдарламасын орындай бастады бұл арада АҚШ-тың назары толық Қиыр Шығысқа ауысты. Тек осы себеппен деп айта алмаймыз, Трамп президент болуынан бұрын Ресейдің Сириядағы істеріне араласпауы және Асадтың өз қызметінде қалуына ынта білдірген. Обама билігі тұсында да Ресей әскерінің Таяу Шығысқа оралуына кедергі болған жоқ. Ресейдің дипломатиялық мүмкіншіліктері көп болды. Мәскеу көп бағытта Обама билігін жеңді. Обама билігі кезінде Вашингтонның әрекеттері оппозицияны құралдандыруғабағытталғанеді,бұләрекеттерсәтсіздіккебетбұрды[5].АлТаяуШығыстыңмәселесін

8

өз мүддесіне орай шешу үстінде жүрген Ресей 2017 жылдың қазан айында Сириядағы әскери әрекеттерін орындауға басымдық алды. Сирия оппозициясы яғни лаңкестік топтармен күрес қазан айында толығымен Ресей әскерінің бақылауына өтіп оңды нәтижелер жуық арада көріне бастаған кезде, Корей түбегі проблемасымен жүрген АҚШ-тың Таяу Шығыстағы ықпалынан айрыла бастағанын түсініп, Иерусалим мәселесін туындатуға тырысты.Ол – «Мен Иерусалимді Израильдің астанасы деп танитын уақыт келді деп шештім. Менен бұрынғы президенттер бұл жайлы тура осылай ойлағанымен, іске асырмай келген еді. Мен бүгін сол олқылықтың орнын толтырып отырмын. Бұл әрекетіммен мен Израиль мен Палестина арасындағы тыныштыққа кепілдік бердім және АҚШ азаматтарының қызығушылықтарына ең ұтымды жауап бердім деп ойлаймын» - деген ақпарат желтоқсан айның басында ақпараттық агенттіктер арқылы таралып жатты[6]. АҚШ билеушісініңбұл сөзі Араб мемлекеттері мен Израиль арасындағы кезекті қақтығысты туғызуға арналған әрекеттердің бірі еді. Үш дін үшінде маңызы бар қаланы еврей халқының астанасы деп жарияласа,ислам дінін ұстанатын Таяу Шығыс жұрағаты үшін беріспей күресетін соғыстың басталары анық еді. Иерусалимді қасиетті деп танитын араб халқы мен Израиль арасында қақтығыс бастала қалса, Таяу Шығысқа қайта оралуға мүмкіншілік туады.

Сирия мәселесіндегі мүдделер тоғысын тарқатсақ, Ресей Сирия мәселесін шешіп, жерін содырлардан тазалауға 2015 жылдан бері атсалысып жүр. Бұған өзіндік себептерде жеткілікті. Біріншіден Сирия үкіметімен қарым-қатынастың КСРО кезінен келе жатқан ынтымақ-серіктестігі. Ресей Сирия бүлікшілігіне жаңа демократия тірегі ретінде қараған жоқ. Мәскеу Сириядағы оқиғалардың Ресей шекарасынан өтіп, елге кіруі мүмкін дегенді алға тартып Таяу Шығысқа әскерін кіргізді[5,2]. Мәскеудің бұл әрекеті Ресей мүддесін айғақтай түседі.

«Сирия мәселесінде Түркия мен Иранның Ресеймен одақтасуына қандай мүдде жетеледі». Бастапқыда Түркия Асад үкіметінің билік басынан кетіп, жаңа билік орнағанын қалады. Бұл позициясын бүлікшілердің Раккаға жетіп, күрдтер автономия сұрай бастаған кезде өзгертті (Күрдтер мәселесін қамтитын елдер:Сирия, Түркия, Иран, Ирақ). Сонымен қатар, Сирия босқындарын кәрі құрылыққа жібермей 3 миллиондай босқынды Түркияда қалдырған. Соның салдарынан соңғы жылдарда Түркияда лаңкестік әрекеттері көбейіп кеткен. Бұл Түркияның Сирия мәселесіен шешуге атсалысуының тағыда бір мүдделік саясаты. Иранның бұл мәселеге араласуына АҚШ, Израиль мемлекеттері ашық қарсылығын білдірді. АҚШ-тың қарсылығы аймақта Иранның беделінің артып кетуіне жол бермеу болса, Израильдіде АҚШ-тың одақтас мемлекеті ретінде мақсаты айқындалады. Иранның мүддесі ретінде біздің атап өткіміз келетіні Сириямен күрдтер мәселесі ортақ, бірақ ең маңыздысы шийтік бағыттағы билеушінің орнында қалу болды. Cонымен қоса Иранның бұл жағдайға араласқандығының тағы бір себебі АҚШ, Израиль, Сауд Арабиясына есе жібермеу. Аталған аймақта беделін арттыру. АҚШ және басқада Батыс мелекеттері Сирияда демократияның орнығуын қалаған болатын.

Біз тақырып аясында 2017жылы болған келіссөздер, басты назарда болған іс-әрекеттерді бақылап, өз ойымызбен бөлісуге тырыстық. Бұл мәселенің шешілуінде бітімгершілікті қалаған Қазақстанның Астанадан осы мәселелерді шешуді қалайтын тараптар үшін орын беруінің өзі мемлекет лидерінің, СІМ жұмысының, Қазақстан халқының жалпы жетістігі деп білеміз. Астана келліссөзі барысында Сирия оппозиция өкілдерінің қатысуына мүмкіншілік жасау Астана үшінде қауіпті қадамдардың бірі еді. Соған қарамай мемлекет билігі әлем елдерінің тыныштығын, бейбітшілігін қалайтын мемлекет екендігін көрсете білді. Осындай адам құқықтарын жоғары бағалап, халықаралық сахнада тыныштық пенбейбітөмірдіқалайтындығынтанытабілгендегіүшіндеҚазақстан2018жылықаңтарайындаБҰҰның Қауіпсіздік Кеңесін басқару құзіреттілігіне ие болды.

Өткен ғасырларда «қару кімде болса, заң соныкі» деген тәмсіл бар еді. Бүгінде әлемнің келбеті өзгерді. Үстіміздегі жүз жылдықты «интеллектуалды әлеует» ғасыры десек жаңылмаймыз. Біз әлемдік қатынастардың күрделене түскен тұсында өмір сүріп жатырмыз. Бүгінде әлем елдерінде осындай жағдайлардың неліктен және қандай себептердің салдарынан болып жатқанын халыққа жете түсіндіруіміз тиіс. Халықтың халықаралық саяси сауатын арттыру үшін арнайы саяси шолу бағдарламасын дайындау керек деп білеміз. Кез келген ақпаратты халыққа түсінікті тілмен, мемлекеттік, моральдық идеология тұрғысынан сараптап жеткізетін бағдарлама әзірлеу қажет. Бүгінгі шексіз де еркін ақпараттық кеңістік қалыптасқан заманда ұлтымызға ақ-қараны танытуға сеп болар ақпараттық сараптама жүргізіп, қазақ ақпараттық агенттіктеріне таратып отыратын бағдарлама керек. Себебі дінді бетперде етіп, өзінің арам пиғылын іске асыру үшін басқа ел азаматтарын шикізат ретінде өңдеп, пайдаланып жатқанында көріп отырмыз. Осындай интернет арқылы сананы игеру индустриясы қалыптасқан дәуірде ел азаматтарында «сыни таным» қалыптастыру міндет.Қашан да, қай дәуірде де

9

әлсіздерді мықтылар басынады, оларға әлімжеттік жасайды, үстінен үкім шығарады. Бұл табиғи заңдылық!

Әдебиеттер:

https://kk.m.wikibooks.org> Қырғи қабақ соғысы http://www.inform.kz/kz/astana-siriya-maselesi-boyyinsha-kelissozder-alanina-aynalui-mumkin_a2980714 http://qazaqtimes.com/article/6230 https://kaz.caravan.kz/zhanalyqtar/lavrov-siriya-kelissozine-qatysatyn-elder-sanyn-arttyrugha-pikir-bildirdi-197241 http://kun.uz/11564368Cурия уруши. Россия бу ерде нималарга эришди ва ИШИДдан кейин вазият қандай тус олади? https://baq.kz/kk/news/alem/tramp_ierusalimdi_izrail_astanasi_dep_tanidi20171207_092400

Болат.С

Әл-Фараби атындағы Қаз ҰУі Шығыстану факультетінің «Аймақтану» мамандығының студенті Ғылыми жетекшісі:

т.ғ.д., профессор Мұқаметханұл Н.

ҚЫТАЙДЫҢ БАТЫС АЙМАҒЫ ЖӘНЕ ҚЫТАЙДЫҢ БАТЫС АЙМАҒЫНДАҒЫ ҰЛТТАР САЯСАТЫ

Аңдатпа: Зерттеу тақырыбы Қытайдың стратегиялық тұрғыдан Батыс аймағы және Қытайдың осы батысты мекен еткен ұлттарға жүргізген саясаты туралы сонымен қатар аз санды ұлттарға саяси жаңа бастамаларды негізете отырып қытайлану үрдісінің жаңа бір жолдарын ойлап табуымен. Қытай ықпалындағы аймақ түсініктемелері кеңінен талқыланып, осының шеңберінде Н. Мұқаметханұлының «Қытайдың батыс аймақты игеру стратегиясы» атты тұжырымдамасы талданған ол жерде Батыс аймақты игеру аясында батыс аймақта ықпал етіп отырған аз санды ұлттар мәселесіде халықаралық дәрежеде сыни тұрғыда қарастырылды.Сонымен қатар тақырыптың өзектілігі ретінде Қытайдың ұлттар саясаты осы Батыс аймықты игеру барысында Қытайлану ,яғни ассимиляциялау процесінің үрдісі баяндалады. « Бір жол бір белдеу »бастамасы осы Батыс аймақта ерекше мәнге ие екендігін әсіресе осы ШҰАР Еуропаға шығатын негізгі аспекті ретінде аймақтағы ұлттар мәдениетін жойып жаңа бір халықаралық ауқымдағы мультикультурализімнің аксиомасын қалады.

Түйінді сөздер: ықпалдағы аймақ, Батысты игеру стратегиясының концепциясы және Ұлттар саясаты

Орталық Азия территорияларының ішінде Қытайдың батыс аймағы географиялық орналасуы жағынан аймақтың дәл ортасында тұрғандықтан Азияның тоғысу нүктесі ретінде бағаланады. Батыс аймақтуралыайтатынболсақеңалдыменҚытайнемесеОрталықАзияарасындағытарихибайланысты анықтап алуға тура келеді.Аймақ ретінде” Орталық Азия” басты мәнге ие.Орталық Азиядағы геосаяси жағдай қазіргі кезде ерекше сипатқа ие бола отырып және халықаралық қатынастардағы өте күрделі аймақ болып саналады. Қытайдың геостратегиялық және геосаяси мүдделерінде Батыс аймақ маңызы зор обьектіні құрайды,аталған обьектіге негізінен географиялық орын және осы аймақты мекендеген халықтардың тарихы геосаяси тұрғыдан алғанда өте маңызды мәнге ие болып отыр.Сыртқы саясатта бұл аймаққа байланысты принциптерді қалыптастыруға және халықаралық саяси ықпал ету аймағы ретінде сақталып отыр .Осы ықпалды аймақ негізіне сүйене отырып Қытайдың батыс аймақты игеру стратегиясы Қытайдың жалпы әлеуметтік даму стратегиясының құрамдас бөлігі болып ерекшеленеді. Қытайдың солтүстік-батыс аймағында орналасқан аумақ әрі жер көлемі бойынша ең ірі әкімшілік аумақтық бөлініс. Негізгі аймақ атауы - «Шығыс Түркістан »яғни, бұл атау кейін «Жаңа аумақ» 1877 жылы берілген болатын.Қытайдың жалпы жер көлемінің 50% жалпы аз санды ұлттардың біраз бөлігін қамтыған провинциялар мен автономиялы райондар орналасқан.Қытайдың ішкі әлеуметтік дамуында аймақтық айырмашылықтар пайда болып нәтижесінде қоғамдағы ұлттық қайшылықтар өрісі кеңейді. Ашып айтқанда,Қытайдың батыс аймақты жаппай игеру саясаты аясында осы аймақта ертеден мекен еткен ұлттар мәселесі шиеленісті жағдайға ұласты деп баға беруге болады.

Батыс аймақта негізінен он үш тарихи этникалық ұлт қоныстанған қазіргі кезде олар аймақтағы 45% қамтитын ұйғырлар, 41% құрайтын қытай, 7% құрайтын қазақ, 5% дунған, 0.9% қырғыз, 0.8% монғол, 0.2% тәжік, 0.2% сібе ұлты негізгі құрамы қамтиды. Батысты игеру мақсатында осы аймаққа қосымша 34 ұлт өкілі қосылады. Қытайдың аз ұлт қоныстанған райондарында ұлттардың қоныстанған халық санына және иеленген жерінің аумағына қарай алуан түрлі ұлттық территориялы автономиялы

10