- •1. Сінтаксіс як раздзел граматыкі. Асноўная сінтаксічныя адзінкі сінтаксісу. Віды і сродкі сінтаксічнай сувязі.
- •2. Словазлучэнне: характэрныя асаблівасці, суадносіны са словам і сказам, тыпалогія.
- •3. Віды падпарадкавальнай сувязі ў словазлучэнні. Асаблі-васці дапасавання і кіравання ў сучаснай беларускай літа-ратурнай мове.
- •4. Сказ як асноўная сінтаксічная адзінка: катэгарыяльныя адзнакі, функцыі ў мове. Аспекты вывучэння сказа.
- •5. Тыпы сказаў паводле мэты выказання. Адносін выказвання да рэчаіснасці, інтынацыйнага афармлення.
- •6. Дзейнік як галоўны член сказа. Тыпы дзейнікаў і спосабы іх выражэння.
- •7. Выказнік як гал. Чл.Сказа. Тыпы выказ. І сп. Іх выражэння.
- •8. Каардынацыя выказніка і дзейніка ў ліку і родзе.
- •9. Працяжнік паміж дзейнікам і выказнікам. Размежаванне дзейніка і выказніка пры выражэнні іх пэўнымі граматычнымі формамі.
- •10. Дапаўненне, яго віды. Спосабы выражэння
- •11. Азначэнне, яго віды. Выражэнне дапас і недапас азнач.
- •12. Прыдатак як разнавіднасць азначэння. Размежаванне прыдатка і паяснёнага слова. Злучок і двукоссе пры прыдатку.
- •13. Акалічнасці, іх віды і спосабы выражэння.
- •14. Аднародныя члены сказа: прыметы аднароднасці, выражэнне, спосабы сувязі і сэнсава-сінтаксічныя адносіны, закрытыя і адкрытыя аднародныя рады.-
- •15. Аднародныя і неаднародныя азначэнні.
- •16. Абагульняльныя словы пры аднародных чл сказа: семантыка, сінтакс. Функц, марфалаг выраж; зн прыпынку.
- •17. Адасобленыя члены сказа: паняцце, умовы адасаб-лення. Адасабленне дапас і недапасав азначэнняў.
- •18. Умовы адасаблення прыдаткаў і правілы ўжывання знакаў прыпынку пры іх.
- •19. Адасабленне акалічнасцей.
- •20. Адасабленне дапаўненняў і далучальных канструкцый
- •21. Параўнальныя звароты. Знакі прыпынку пры параўнальным звароце і падобных да яго канструкцыях.
- •22. Зваротак: сувязь са сказам, інтанац афармленне, грамат выр, функцыі ў маўленні. Знакі прыпынку пры зваротку.
- •23. Пабочныя канструкцыі. Падзел іх паводле структуры, марфалагічнага выражэння і суадноснасці з тыпамі сказаў, значэння.
- •24. Устаўныя канструкцыі, іх адрозненне ад пабочных. Знакі прыпынку пры ўстаўных канструкцыях.
- •25. Аднасастаўныя выказнікавыя асабовыя сказы: пэўна-, няпэўна-, абагульнена-асабовыя сказы, формы выражэння ў іх выказніка.
- •26. Аднасастаўныя выказнікавыя неасабовыя сказы: бесасабовыя і інфінітыўныя сказы, формы выражэння ў іх выказніка, семантычныя разнавіднасці.
- •27. Намінатыўныя сказы: характэрныя прыметы, выражэнне дзейніка, разнавіднасці паводле значэння, адрозненне ад іншых простых сказаў.
- •28. Канструкцыі, што прымыкаюць да намінатыўных сказаў, і іх характарыстыка.
- •29. Няпоўныя сказы і іх тыпы. Адрозненне няпоўных сказаў ад падобных да іх іншых сказаў.
- •31. Парадак слов ў сказе. Сэнсавае, граматычнае і стылістычнае значэнне парадк слов.
- •32. Складаназлуч. Сказ: сродкі сувязі частак, сэнсавыя адносіны (і іх прыватныя значэнні) паміж часткамі, адкрытая і закрытая структура, знакі прыпынку.
- •33. Складаназалежны сказ: агульнае паняцце, сродкі сувязі даданай часткі з галоўнай. Знакі прыпынку ў складаназалежным сказе (сс).
- •34. Складаназалежныя сказы з даданымі дзейнікавымі і даданымі дапаўняльнымі часткамі.
- •35. Складаназалежныя сказы з даданымі выказнікамі і даданымі азначальнымі часткамі.
- •36. Складаназал. Ск. З дад. Акалічнаснымі ч-камі
- •37. Складаназал. Ск. З дад. Параўнальнымі і дад. Далучальнымі часткамі.
- •38. СЗалС з некалькімі даданымі часткамі.
- •39. Бяззлучнікавыя складаныя сказы, іх тыпы. Знакі прыпынку ў бязз. Скл.Сказах
- •40. Складаныя сказы з рознымі відамі сувязі. Знакі прыпынку ў іх.
- •41. Простая мова, яе прызначэнне і адметныя рысы. Формы простай мовы.
- •42. Простая мова, яе прызначэнне і адметныя рысы. Формы простай мовы. Знакі прыпынку.
- •43. Ускосная мова, яе прызначэнне і адметныя рысы. Правілы змены простай мовы ўскоснаю.
- •44. Пунктуацыя. Прынцыпы суч. Бел пунктуацыі. Класіфікацыя знак. Прыпынку паводле ф-цыі.
36. Складаназал. Ск. З дад. Акалічнаснымі ч-камі
У СЗалС адна частка (просты сказ) сінтаксічна падпарадкаванага другой. У межах складаназалежнага сказа вылучаюцца часткі, адна з якіх лічыцца сінтаксічна галоўнай, а даданая (залежная) развівае, пашырае, удакладняе змест галоўнай. Сінтаксічная залежнасць частак праяўляецца ў пастаноўцы пытання ад галоўнай часткі да даданай.
Даданая месца, як правіла, ракрыв у гал. ч-цы аклічнасць месца, выражаную прыслоўямі тут, там, туды, адтуль, усюды; радзей да-даныя месца непасрэдна адносяцца да выказніка гал. ч-кі: Дзе лозы ніцыя ў тумане журбу выплаквалі да дна, там адзінока на кургане стаяла стромкая сасна. Звязваюцца даданыя месца з гал. ч-кай пры дапамозе злуч. слоў дзе, куды, адкуль.
Даданая часу звычайна паясняюць выказнік га. ч-кі; у гал. ч-цы могуць быць суадносныя словы тады, заўсёды, датуль ці цэлыя спалучэнні – у той час, да таго часу і інш.: Сядзі,грыбе, пакуль на цябе хто надыбе. Канструкцыі з суадносн. словамі больш пашы-ран. ў кніжная мове. Ролю злучнікаў тут могуць выконваць і некаторыя часціцы – толькі, ледзь, чуць ці часціцы разам са злучнікамі – як толькі, чуць што: Як толькі па стромай сцежцы выбраўся з ручаінішча і выйшаў на шлях, адразу ўбачыў булінскія хаты.
Даданая ўмовы звыч. звязв. з гал. ч-камі пры дапамозе злучнікаў калі, каб, як, раз: Як будзе здаровіцца, работа паробіцца Даданыя ўмовы могуць мець дадатковыя знач. часу, прычыны, мэты. Асабліва ярка праяўляецца адценне часу, калі ў гал. ч-цы ёсць суадн слова тады: Не страшны тады дні суровыя, калі рады сталёвыя.
Даданая прычыны звязв. з гал. ч-кай у асн. пры дапамозе злучнікаў бо, таму што, іншыя злучнікі ўжываюцца рэдка і, як правіла, уласцівы кніжнай мове. Да СЗалС з дад. Прычыны адносяцца і кан-струкцыі, у першай ч-цы якіх ужываюцца (у ролі выказніка) эмацыя-нальна-ацэначныя словы тыпу маладзец, а другая частка змяшчае падставу, абгрунтаванне такой ацэнкі: Маладзец, Ігнат, што сказаў.
Даданая мэты звязв. з гал. ч-кай пры дапамозе злучніка каб: Сып снегу больш, зіма, каб поле небывала ўскаласіла. Састаўныя злучнікі для таго каб, з тым каб і іншыя не маюць пашырэння. Спалучэнні для таго, з тым могуць уваходзіць у гал. ч-ку і выконв. ролю ўказальных слоў, тады на іх прыпадае лагічны націск; гэта бывае часцей за ўсё, калі ў галоўнай частцы ёсць узмацняльныя ці абмежавальныя часціцы, адмоўе ці мадальныя словы: Не для таго мы гадавалі дзяцей, каб яны нам не памагалі. У гутарковай мове сустрак. канструкцыі, у якіх даданая ч-ка мэты звязв. з гал. пры дапамозе злучніка абы: Дасі абяцанне любое, абы крыку не чуць.
Даданая ўступальная (нягледзячы на што?) звязв. злучн. хоць (хаця), нягледзячы на тое што, хай (няхай): Трывожна, хоць скрозь цішыня. Уступальн. ч-кі могуць звязв. з гал. і пры дапамозе злучал. слоў у спалучэнні з часціцай ні (куды ні, хто ні і інш): Дзе б я ні быў, я Мінскам ганаруся.
Даданыя выніку адносяцца да гал. ч-кіў цэлым і стаяць пасля яе, паказваючы на вынік таго, пра што гаворыцца ў гал. ч-цы; звязв. пры дапамозе непадзельнага састаўнога злучніка так што: У маім жыцці многа цяжкага было, так што мяне не спалохаеш. Часам да выніковых адносяць і даданыя ч-кі са злучальнымі словамі і злучнікамі таму, то, дык, у выніку чаго: Мы ўсе адзін аднаго павінны трымацца, дык гуртам і выйдзе нешта.
Даданая спосабу дзеяння раскрываюць у гал. ч-цы змест указальнага слова так, якое выконвае ролю акалічнасці спосабу дзеяння: Усё стараўся рабіць так, як рабіў беларус. Мы не хочам жыць так далей, як жылі нашы дзяды. Могуць мець дадатковыя адценні выніку (Так уцякалі, што пагублялі), параўнання, пажадання і мэты.
Даданая меры і ступені раскрываюць, канкрэтызуюць у гал. ч-цы змест указальных слоў са знач. меры і ступені – прысл. так, столькі, настолькі, займ. такі, гэтакі або спалуч. да такой меры, да такой ступені: Чарот быў настолькі высокі і густы, што ледзь прабіва-лася святло.