- •1. Сінтаксіс як раздзел граматыкі. Асноўная сінтаксічныя адзінкі сінтаксісу. Віды і сродкі сінтаксічнай сувязі.
- •2. Словазлучэнне: характэрныя асаблівасці, суадносіны са словам і сказам, тыпалогія.
- •3. Віды падпарадкавальнай сувязі ў словазлучэнні. Асаблі-васці дапасавання і кіравання ў сучаснай беларускай літа-ратурнай мове.
- •4. Сказ як асноўная сінтаксічная адзінка: катэгарыяльныя адзнакі, функцыі ў мове. Аспекты вывучэння сказа.
- •5. Тыпы сказаў паводле мэты выказання. Адносін выказвання да рэчаіснасці, інтынацыйнага афармлення.
- •6. Дзейнік як галоўны член сказа. Тыпы дзейнікаў і спосабы іх выражэння.
- •7. Выказнік як гал. Чл.Сказа. Тыпы выказ. І сп. Іх выражэння.
- •8. Каардынацыя выказніка і дзейніка ў ліку і родзе.
- •9. Працяжнік паміж дзейнікам і выказнікам. Размежаванне дзейніка і выказніка пры выражэнні іх пэўнымі граматычнымі формамі.
- •10. Дапаўненне, яго віды. Спосабы выражэння
- •11. Азначэнне, яго віды. Выражэнне дапас і недапас азнач.
- •12. Прыдатак як разнавіднасць азначэння. Размежаванне прыдатка і паяснёнага слова. Злучок і двукоссе пры прыдатку.
- •13. Акалічнасці, іх віды і спосабы выражэння.
- •14. Аднародныя члены сказа: прыметы аднароднасці, выражэнне, спосабы сувязі і сэнсава-сінтаксічныя адносіны, закрытыя і адкрытыя аднародныя рады.-
- •15. Аднародныя і неаднародныя азначэнні.
- •16. Абагульняльныя словы пры аднародных чл сказа: семантыка, сінтакс. Функц, марфалаг выраж; зн прыпынку.
- •17. Адасобленыя члены сказа: паняцце, умовы адасаб-лення. Адасабленне дапас і недапасав азначэнняў.
- •18. Умовы адасаблення прыдаткаў і правілы ўжывання знакаў прыпынку пры іх.
- •19. Адасабленне акалічнасцей.
- •20. Адасабленне дапаўненняў і далучальных канструкцый
- •21. Параўнальныя звароты. Знакі прыпынку пры параўнальным звароце і падобных да яго канструкцыях.
- •22. Зваротак: сувязь са сказам, інтанац афармленне, грамат выр, функцыі ў маўленні. Знакі прыпынку пры зваротку.
- •23. Пабочныя канструкцыі. Падзел іх паводле структуры, марфалагічнага выражэння і суадноснасці з тыпамі сказаў, значэння.
- •24. Устаўныя канструкцыі, іх адрозненне ад пабочных. Знакі прыпынку пры ўстаўных канструкцыях.
- •25. Аднасастаўныя выказнікавыя асабовыя сказы: пэўна-, няпэўна-, абагульнена-асабовыя сказы, формы выражэння ў іх выказніка.
- •26. Аднасастаўныя выказнікавыя неасабовыя сказы: бесасабовыя і інфінітыўныя сказы, формы выражэння ў іх выказніка, семантычныя разнавіднасці.
- •27. Намінатыўныя сказы: характэрныя прыметы, выражэнне дзейніка, разнавіднасці паводле значэння, адрозненне ад іншых простых сказаў.
- •28. Канструкцыі, што прымыкаюць да намінатыўных сказаў, і іх характарыстыка.
- •29. Няпоўныя сказы і іх тыпы. Адрозненне няпоўных сказаў ад падобных да іх іншых сказаў.
- •31. Парадак слов ў сказе. Сэнсавае, граматычнае і стылістычнае значэнне парадк слов.
- •32. Складаназлуч. Сказ: сродкі сувязі частак, сэнсавыя адносіны (і іх прыватныя значэнні) паміж часткамі, адкрытая і закрытая структура, знакі прыпынку.
- •33. Складаназалежны сказ: агульнае паняцце, сродкі сувязі даданай часткі з галоўнай. Знакі прыпынку ў складаназалежным сказе (сс).
- •34. Складаназалежныя сказы з даданымі дзейнікавымі і даданымі дапаўняльнымі часткамі.
- •35. Складаназалежныя сказы з даданымі выказнікамі і даданымі азначальнымі часткамі.
- •36. Складаназал. Ск. З дад. Акалічнаснымі ч-камі
- •37. Складаназал. Ск. З дад. Параўнальнымі і дад. Далучальнымі часткамі.
- •38. СЗалС з некалькімі даданымі часткамі.
- •39. Бяззлучнікавыя складаныя сказы, іх тыпы. Знакі прыпынку ў бязз. Скл.Сказах
- •40. Складаныя сказы з рознымі відамі сувязі. Знакі прыпынку ў іх.
- •41. Простая мова, яе прызначэнне і адметныя рысы. Формы простай мовы.
- •42. Простая мова, яе прызначэнне і адметныя рысы. Формы простай мовы. Знакі прыпынку.
- •43. Ускосная мова, яе прызначэнне і адметныя рысы. Правілы змены простай мовы ўскоснаю.
- •44. Пунктуацыя. Прынцыпы суч. Бел пунктуацыі. Класіфікацыя знак. Прыпынку паводле ф-цыі.
31. Парадак слов ў сказе. Сэнсавае, граматычнае і стылістычнае значэнне парадк слов.
ПС- пэунае размящэне у структуры сказа, кампанентау з мэтай стварэння цэластнага у сэнсавых, сінтаксічных і стылістычных адносінах адзінства. У бел. мове ПС адносна вольны (кожны член сказа не мае вызначаннага месца). Парадак размяшчэня ў адных і тых жа членау сказа можа змяняцца без істотнага парушэня агульнага зместа сказа.
Адрозніваем прамы і зваротны слова-парадак. Прамы парадак-такі, пры якім на 1-м месцы – дзейнік, пры прамым парадку дапаунене і недапасаваннае азначэне стаяць пасля слоу да якога адносяцца. Дапасаваныя азначэні – перад азначаемым словам, а акалічнасці – як перад выказнікам , так і пасдя яго. Аднак акалічнасць, якая выражана прыслоуем (суффіксы а о е) зауседы стаяць перад выказнікам. Золкія ночы прыспешвалі развітане дрэу СА сваім летнім уборам.
Адваротны – выказнік стаіць перад дзейнікам. Пры адваротным ПС сэнсава важныя словы вымауляюцца больш выразна.Шуміць ля нашай хаты яліна. Адваротны ПС зъяуляеца умовай адасаблення членау сказа.
Функцыі ПС:
1. Парадак слоў выконвае перш за ўсё сэнсавую функцыю, гэта значыць удзельнічае ў фарміраванні камунікатыўнай структуры сказа, з’яўляецца адным з галоўных сродкаў выражэння актуальнага члянення сказа.
2. Граматычная функцыя парадку слоў заключаецца ў замацаванні пэўнай пазіцыі за тым ці іншым кампанентам. Напрыклад, прыназоўнік заўсёды размяшчаецца перад словам, да якога ён адносіцца (Заўтра нам у школу); часціцы могуць быць размешчаны перад словам ці пасля яго (не прачытаў, пайшоў бы, дай жа); спалучальныя злучнікі размяшчаюцца паміж аднароднымі членамі ці сказамі (дуб і бяроза; Заснулі навокал лясы і амшары, і месяц укрыўся ў шэрыя хмары і г.д.).
3. Стылістычная функцыя ПС выражаецца не толькі ў інверсіі кампанентаў актуальнага члянення, але і ў тым, што пэўныя варыянты словапарадку характэрны для таго ці іншага стылю мовы. Парадак слоў набывае стылістычнае значэнне ў тых выпадках, калі перастаўляецца які-небудзь член сказа і тым самым ствараецца дадатковае адценне думкі, надаецца сказу размоўная афарбоўка, эмацыянальнасць, змяняецца месца лагічнага націску і г.д. У выніку атрымліваецца так званы адваротны парадак слоў.
Актуальнае чляненне– сэнсавы падзел сказа на 2 часткі:1) тэму– прадмет паведамлення, г. зн. ужо вядомае, і 2) рэму – тое, шть гаворыцца аб прадмеце паведамлення, г. зн. новае.
Роля ПС у сказе:
Пэуны ПС дапамагае адрозніць дзейнік і дапауненне пры супадзенні іх у форме Н. скл. І В. Скл.
ПС паказвае які з 2-х назоунікау у форме Н. скл. Зъяуляеца дейнікам, а які выказнікам. На першым месцы зауседы назоунік-дзейнік. Пры інверсійным парадку размящэнне гал. членау неабходна кіраваца наступным:а)Н. скл.выказніка-назоуніка можна замяніць Т.скл. Вялікая справа дружба.б)фразавы націск і узмацняльная інтанацыя зауседы прыпадаюць на выказнік. В)Выказнікам будзе той назоунік пры якім есць якасны прыметнік.
ПС вызначае сінтаксічную ролю прыметнікау у сказе.
ПС устанаулівае сінтаксічную ф-ю інфінітыва і безасабова предыкатыунага слова.
ПС мае грамат. зн. У спалучэннях кольк-га лічэбніка з наз-м.
ПС вызначаецца пунктуацыяй у сказе. Мой брат – настаунік.