1943 Луил, Иҗл комм ковгд болен сүрк» бе- срд мана Умн церг немш фашистнриг күүчсд, цугиг Оиилгч алдр нерен Орнлң-Делняд туурулс- сн мен.

Тер »»> — бийтс цоклдана 20 җил» еонд не- рсдгдҗ Нармин Морхаҗин •Тессин баатрмуд* — сидс наадн барлсдҗана.

НАРМИН МОРХАҖ.

ТЕЕГИН БААТРМУД

Һурвн үүлдерте. йисм зурега наадн.

НААДНД ОРЛЦХ УЛС:

Э Р Д Н Ь — колхо»ик тооч. хв»к"1> дзоч, лор курс" кмүИ. Б У Л һ Н — Эрлням >к. тлв һарси »мги.

НАМЖ.1 — колхози" сәальч, арвн наәмтэ күүкн.

Б А Д М — катхозни ах.тач. медәтэ залу.

С А Н Ж — колхознн парторг, хвоннь даэч.

ПОЛКОВНИК ХАРАЕВ — тэв курен залу.

Т К В И Р О В • подполковник, двч һарси залу. ОРЛОВ — лейтенант.

ҺӘРӘ

ДАРМ каиоэнн баһчуд, хминь аэачнр.

САВҺР

КЕРМН

С Е Н К О каткозин куукд.

ГАЛА

Д О Р Ж — колхозник.

НЕМШ ГЕНЕРАЛ.

НЕМШ ПОЛКОВНИК

НЕМШ МАИОР.

НЕМШ КАПИТАН

КОЛХОЗНИКҮД САЛДСМУД.

УулОвр бояцах цаснь — 1941—1942 җҗ.

НЕГДГЧ ҮҮЛДВР

НЕГДГЧ ЗУРГ

Селоиэ уулыга. колхозии правлена герик һаза. Үүднаиь—колхоз «Улан Хальмг»— гнж бнчата бәәнә.

Правлена һаэа «Үзм«ии лоск» бэмә. Асхи. электричеств шатжаиз Кевүд. күүка хурал нрж йовна. Кешг татгдхла, колхозня конторас Эрдин һарч ирна. Зүн һартан ааас. баруя һартан иерд барж.

Дарм — Элдв п-иисртн күрәд ирв, одал юуһан бичнэ.

Гала — Хэлам, хэлэй (Цугтан Эрдниг тегэлцхэнэ).

Эрднь — (доек тал одад ’Иернэ Дарм» гиҗ бичтц оркад. Дармд). Дарм. ю бичв?

Дарм — Эврэн мед хаамнь. эврэн. Зуг эндр би зогсл уга гишн кедлләв, тууг мел, һундаһад бича орк.

•һарэ — Ха йнр Эндр һанугч тасрад хеегтак зогслач.

Дарм — Та«з зергэс, келон кезачн чнк, невчк зогслав. Болв нньг һарә, удин хоон биитн дакад орксн болхв.

(Эрднь бнчна —«120 процент»),

Дарм — Терлм, оцклдуркаск давулад оркжв.

(Эрднь би чиа: «Доржии һэрэ»).

Дарм — һәрә, халэтн, тана нерн чиг« һарх цаг болв. Зовар хои- рад одвт-яһвт. Юн гнж саннат?

һәрә — А, «ковркДарм, Оасл улу угталч. Намаг куцнэ гиен чамд келэн хамртан кургон адл болхугов.

(Эрднь бич на: «122 процента).

Дарм —Үзвч? Әрвл уга улу. Э, э, һанугм эс тасрсн болхинь, һәрэ, чамаг дерәцүлад оркн тнжв, давад арлх бээжв. Кезана когшднх келч- ксн бас нег уг баадмн: «Бннан буульсн ах эргу...»

Нара — Куда келулл у па Дарм, иным «минь эс болх уг бича ке- лич. Эрднин ааль энчн. Намаг куцдг кен баадв?

Эрднь — Ик санамчн бийдчн болтха, нл куцень энхн.

Нара —Хаамнь, бича бурад-буслад ба. Хамр-аман хармнн ба.

Эрднь—Модрун ке.тта, Маһалан кургн. Чамас ааһәд һарм чич- рэд.+олм унтрад бәав. (-Нара керлдх»р седн»).

Кер мн — Арһулдич. һәра. Яһсн эүткә күмбч Кезәчн мел яһад әмшла дегалдад йовнач.

(Тср хоорнл Эрлнь бимна — «Санжин Намжл*).

Дарм — Тохаһарн һәраг түлкәд кеду болдгннь тотхад хәлай. һэрә — Манас татуһар тәвхм угэ.

Эрднь — (бмчнә «95 процент». Намҗл правление һарч ирнэ).

Да р м — һәраг түлкәд Хәлә. Айстан эс болх уг »келжәжч.

һәрә — Үзэ баәнэв. «Арһ угад —зарһ уга».

Н а м жл — Яһад? Эндр би удин сааврт одл уга кодлләв, тер бийнь зураһан эс күцаемб!

Эрднь — (Инэһэд) Намжл. чамдан харта болхв.

Намжл — (Ичсн бэәдл һарад) Миниһар болхла...

һэрэ (Күцц келүлл уга.) Чиниһәр, чиииһәр... .мшниһзр болхла кү- цэсән үз. юн дала «керг күцәон болад сахняд бәәнәч.

Намжл — (Эргҗ халзһэд) Чини юучв?

һәрә — Мини керг. Кун болһн кслсн үгдән курх кергта. Олна иургт өгон амн үгчн яахмб? Арһ уга болву!

Эрднь — һәрә, юн амтнд ходрад бәанәч.

һәрә — Чамас сурхан мартад оркжв.

Эрднь — Яһсн «к ачта күн болад, әмтнлә мөйәркхәр седнәч һәра — Чн юуһарн амтяэс үлү күмбч.

(Ноолдх сэкаһар бийэн белднэ).

Дарм —Я. әрлһтн иааран. Эс болх юми деерәс цүүгә татад керг уга. (Хоорндно орҗ эогсна).

(Гарыа, татем, домбр бәрсн баһчуд орж нрнә).

Савһр — Сенкә, «Шарка-барка» цоклч.

(Сенкэ домбртаи айс орулна. Савһр. Керын «ойр биилнә)

Дарм — (Альх ташад, босҗ-сууһад. мактна):

Элэ кевгэ. эргәд одг. Элә кевтә, эргәд одг, Элан деегәр жнвәд одг, Сүвәһәрн уйдад одг, Сүүдрәсн усхад одг, Харслә. хәрслә, хәрслә.

Булгаи усншц бульглад одг, Бурһсн модншяг нәә.хләд одг, Булмг кевтә чичрәд одг, Хәрслә, хәрслә. хәрслә.

Баэркн хар һосиг, 'Базрия хзр һоснг, ■Балв тустлнь тявшнтә. Бзлврад унад одхлань |Бнйстн хулдад авхят. Хәрслә. хәрслә. хәрслә.

(Биилжасн улс чилоиэ. Дарм дораи »ргж бииләд).

Д а р м — Эрдниг сурнн, «Ишкмндг» биилг. Баһчуд — Сурхмн, эрхмн.

(Гармон айс цокна, Эрдии биилна)

Дарм — Хәрслә, хәрслә, ата чарһаһан авад оддг, аавюннь нериг дуудулад оддг, ширдгин еегур эрвәд оддг. шинжлсн «үүкнд бииһән егдг. (Альх ташлдна).

Гала — Түрд гитн. Саальч Намжл <Чичрдг» бинлхәр бә»нә. Баһчуд — Суржанавдн, эржәнәвдн.

(Гармли әй< цокна. Намжл бии.гәд »гаэ).

Савһр — (һаран вргәд) Саалоч Гаяа Дарм хойриг ду дуулхннь сурий

Баһчуд — (Гармач тал одад) — Бостн үүрмүд. дуулгн нньгүд.

(Дуулна).

Д а р м — Бичкн арлин хулсняь

Бин-бийән дерлднә. Бинән гисн чамаон Бн юуһан хармихв.

Га л а — Наһцх баажан цоохр <ноха Нааран-цааран яншна. Наам ахр, текгр цокг Чачдан харта болхинь.

Хойурн — Хойр а$>лн>н хулсинь Хойр талая нэәхлнә, Хойр эзн вевтә гихлә. Хотя та<на юучв.

(Кугтаи альх тэшлдна).

Эрднь — Сенкә, невчк амр, Кермн домбр авад иоклч. Кермн — Әрлһ, һарм евчәнә.

С а в һ р — Ав, цок, бича эрүләд бә!

(Кермн домбр авад сууиа).

Эрднь — Та ал та дууһам цок.

(Кермн имен баэдлэр, дакад халж иокна).

Д а р м — (Эргн дуһрад, домбрин чикнд одҗ зогсад, дуулна):

Кеерәсчн .тэлдан мөричн унхшв, Кермнәсч1Н талдат күүкячн авхшв. Хәнкиүләд иокдг гинә.

Саижин күүюн Кермм гинә, Хәәкрәд босад келдг гннә, Хавна кевүн һарә гинә.

(Инәлдах алы тэшлдна).

(Прзвлеиэ үудн татгдна, ахлач Бадм һарч нрәд. баһчудии мэр һәәхж эогсиа).

Бадм — (һаран өргзд) Дүүнр. Тана нар үзчкәд, наем баһрсн бо­ле Серглц-сәәхн цас«баһ нэсн. Маңһдур сән эдр, кесгәс нааран амрад угат. Түүгитн чигн меджәнәв. Боле, «мана колхоз өвс хуралһарн әмтнәс хоцрж йовна. Учр гин.ч болсар, т.анас сургчм: манһдур өрүн цуһар евснә оваллһнд һарцмаямн.

һәрә — «Кедлмшәс келгн үкж» — гиж сокслав.

Ке р'м н — һәрэ!

Савһр — Кемжән угаһар кедлтхә гиж кен келсмб? Әмт« яһнат, эврән медтн, би манһдур ежжд һарч чадш угав.

Эрднь — Колхозин олн баһчудин нерн деерәс келтхә гнж та хой- рт кен зөв өглә? Тиим звв бидн танд өгчәхшвдн.

Дарм — Хатн темам кевтә, та хойр, юн хәркләд-ярдад бэанәт Эрднь — Баһчуд, яһий? Бадмнн үгд бактий?

Олн — Тннм, тиим! Зөвтә!

Дарм — Манһэур кедлмшт һархмн гиснтк һарая нрггн’ (Цугтан гишң өргнэ). Терлм тер, цугга.н зевтә пижәнә. Ц у г т а н — Зөвтә. зөвтә!

Санж — Хәрмь, баһчуд: «келсн үг. керчсн .модн», манһдур өрлә боста, бича уштад кевтгн.

Олн — Удхн угавдн. өрлә босхвдн.

Дарм —Олн дуулдг ду дуулцхай (Эклэд дуулна, цугтан, өргзд авка).

(Бат-бат колхозмудтзн.

1Бзхта малмудан өский, »Баячуд эзлжасн һазрнг, Бүклднь хаһлад тарий. Көвкр цаһам жилкән Кек тенгет ергня, |Как тенгсин заһсиг, Колхозарн бәрдг болий. Өидр улан тугиһан Улм доегшән өргий. Коммуна партии һа-рдврар Колхоэлан сәәхн жнрһкй.

(Баһчуд дуу.мдад — бниллдэд тарихака).

(Намжл һарч ириэ)

Намжл — Эрднь. Одакч яһж одв.

(һара ааһсн орж ирнэ).

һ ә р ә — (һараснь авад).— Намжл, сууһич иааран, «ег зсчн үг келсв. Намжл-Эрднь ус уухар һарч одла, удл уга орж ирх.

һәрә —Эрдннн нерн ксэәчн келкакчн үзүрт.

Намж.1 — һәра, сонсж бэәнәв, ю келхәр сеяләч.

һәрә—Намжл минь, муудан орад, мукан жажяад бәәвв. Эртинә чвмла цүүглдчкэд, чамас бичә болг гиж санлав. Болв тер күчр хажһр бәәж. Неөртән чамаг сөень дууон үзнәв, өдртнь уханас һарч егхшч. Намжл, 6и гемтәй?

Н а м ж л — (һаринь илад) — һәрә, хәәмнь Мака төр тасрад хуур- лус. ода юуһинь хәрү сергәнәч. Нанас чигн кань кесг күүкд бәәкәл. Теднә непнь чамд таасгдх.

һәрә —Нэмжл. тиим үг бичә хел Чамас наиь һаэр деер күүкн уга. чи һанихарн ухан-седклим авлад, унд-хот өгл уга уйн зүркнм ге- мүлжәнәч.

Н а м жл — Эс болх үг бичә кел, һәрә. Күүндхән күү.ндәд, зөв-учран олад. таслад авчксн эс билүвдн. Дакн түүг сергәж, чамд чипн, нанд чигн олз уга.

һәрә — Өмнк—эрткинь мартий. Зуг чалааг угаһар би бәэж чадш уга болж һарвв

Намжл — Уга, тнгж болш уга. Чи эврән меднәч, Эрднән яахв?

һәрә — Эрднь Эи кил1ва тооч экич эргүләд хайчкв. Чи түүгән де- гәд икәр бичә иткәд бә.

Намжл —Мини толһа күн эргүлж чадш уга. Зуг хальгж цоксн халун зүркән яахв?

һәрә —Мини зүркн яахмб? Чамаг угаһар мини зүркн хаһрад һарч одн гнжәнә. Чи мнни үкл дәәжәхийч?

Намжл — Чини зүркн хаһрш уга, чамд Кермн дурта. Яһнач, ду- риг дессәр боож болшсо.

һәрә —Мел чиж. Дур деесәр боож болш уга. Би чигн к«г энлвв, зуг чамаг угаһар бәәж чадш уга болж һа-рвв. Кермн. Кермн бичкн кү- үкя. Ижлдэд. нньг-эмрг боллчн болвэго гиж оанждлав. Юми болен уга. (Кермнла сүадлдәд йовнав, зуг ©мн биидэн чини чирэ кезәчя үзад бәэнәв. Намжл, хәләсн иным, емннь келск үлү-дуту үгмүдән давулад, гемнм тәвж өгяч, «дуртав» гион амн—үгән хелич.

Намжл —һәрә. ю келжәхмч? О, дәрк, ода яһдг бәәсмб!

һәрә —Намжл, амн үгән өгмч, бүлән нүдәр хәләһич. буйн болтха.

Намжл —һәрә, хәәмкь, нам толһам зргәд хуурв.. (Уульна).

Кермн гүүһэд орж мрм).

Кермн —һәрә. альд бәаһәд бэәнәч. Чамаг хән гиж болэд бәәвв.

Намжл, чн уульжанч. юи болв>

Намжл —Юмн болен уга, хара бэәхәр гигэд уульжалаа.

Кермн —Хара бәәхәр бас күн ууляд суудв. һәрә, Намжлиг чи еелүләд орксн болвзгоч?

һәрә —Амн бәәнә гиһәд айстан, Кер'ин. бичә буржннзд бэ, цааран йовад лаач йов.

Кермл —Кен. бий? Чи намаг яһад көвжахмч, би харшлж бәәяүв? А? Нам чн намаг меклжәсн болзгоч? Өиклдүр асхн ю келжәләч?

Намжл — һәрә. Кермн. йовит цааран. эром тср.

һәрә — Намжл. чамас би салж альдаран одхв!

Кермн —Юн? Нанд «дуртав» гнж келончн худл болж һарчану? һәрә — Кермн, худл болж һарчана. Би Намжлд дуртав.

Кер мн —Тмим гипит. Чини келсиг цугтинь мэм унн болһад бээ- «эв. Ямарэн <мекч! (Уульна).

Намжл — һәрэ, хээмнь, Кермниг икәр өөлүләд орквч. Кермн, бича ууль. кун болһна хелснд ууляд йовхла ноги «урш упа.

Керм н — Чамд >амр. чамд һәрә дурта. Би бас һәрәд дуртав. тегад биди яһж амты боли гижэнэвдн. (Дакн уульна).

(Эрднь ор* ириэ).

Эр янь —Хэла, нам эднчн хәрү хурчкж -Дарила бура бааж удан болчквв. Кермн, чн яһад уульжихыч?

Керм н — Намжллз адл хара баахар уульжанав

Эрднь —Хара баахар ууляд бээдг бэсл акад улст. «Уульсиг сурһ инэсиг сур» гидг, юн уулльдан болжахмб?

һара — Чам деерас авн .цугпам уульлдад суунэвдн.

Эрднь — Икл гемтэ кун болжанав. Намжл, оон болв, цәэлһәд келж өгхнтн.

һәрә — Халэлч знуг, мегл эс <медсн болад баанэ. Намжл ман хой- рнн хоорнд орад, хорта угон цацад, эмн адл иньгуднг даэс кечкэд, эс медсн болжахннь! Медж ав. Намжлан чзмд би они упав.

Эрднь—Нам гигит, эзн болж одсмбч? Намжл чини еемсн, киилг хонр адл болжахмб? На'мжл эвран келта—амта. ухагз-седклта кун. гмгхла тер эвракнь угаи бас келх.

Намжл —Болж. әрлһтн цааран. (Босад). Эрднь, йовий!

һәрә —Альд арат? Эндр неган таслж ас.

Намжл — Болж Кара, эс боях уг бича кслад ба.

Эрднь —Пара, кучар куук биидан дурлулж авхар седжэнч?

һ ә р э — Цуггаднь сза.тгг болжахнь, Эрднь чнч. Чэмаг уга эс кех- ла. юмн болш уга болв.

Эрд.н ь — Көн-кениг уга кехинь халахугов.

Нара —Намжл упаһар нанд жирһл уга. Хазлһдм чи харш болжа- иач. Хэрнь тер, би келвв, чи сюисвч «Келси уг — керчсн модн».

Эрднь —Сэя, «келен угчкерчсн модн». Би чипн чамла адл кумб нанд чнгн зу.ркя баанэ. Тер зуркна тольд Намжлин зург поката.

Һ эр а — Би чамаг... (ноолдхар гүүнэ. Намҗл хоорнднь орҗ зогена).

Намжл —Болх пинав. Нам. адржахм болвэгот.

Кермн —Намжл. бича хаһцул, хоюри ноолдг, тарг, уклдг.

Эрднь —Намжл. хооран һэр.

һәрэ — Өшәһән чамас авхв.

(Саи* хоиторас һ*рч ириэ)

С а н ж — Юн болжахмб?

Кермн—Керул болжана. Намжл деерас керул болжана.

Санж—Болж. «юн .ишк текс 'кевтәһэр һәрәдлдәд бәәихәнәт

(Салһиз).

һарә —Сэнж. бнймм бичә бэртн. Эрдниг уга кечкәд. оддг һазртан однав’

Эрднь — Чамас куя әәжхмн уга

Кермн —һазр деер нань Намжлас талдан күукн уга кевтэһэр, эн хойр нам адржана.