Биткеев, Җаргаева. Әмд булг. Элст, 1993

Ээмтн бүтнҽр Йовцхах болцхатн!

* * *

Йовҗах хуучн җил Хамг мууһастм гетлгҗ,

Хамг иргчмдн сҽн-сҽҽхн болҗ, Мҿңк ҿлзҽтҽ цаһан хаалһан хальдаҗ, Хамг күцлтн Күцҽмҗтҽ болтха!

Күцҽсн хамгтн Бахмҗта болтха, Кесн хамгтн Чик-чилгр болҗ,

Күлҽснтн шулуһар ирҗ, Селвлцҽнҽ сҽҽнинь авч, Селвгин мууһаснь зулҗ, Кесн кҿдлмштҽн Урмдтаһар кҿдлҗ,

Кех кергтн кезҽдчн белн болҗ, Олн мана баһчуд Омгта җирһлҽр җирһцхҽҗ,

Олнаннь ҿмн үзмҗтҽ болҗ,

2 9

Оньдиндан ҿмн нүүрт Орм эзлҗ, Ончрҗ йовцхах болцхатн!

* * *

Сурсн сурһуль-эрдмтн Оньдин зҿҿчксн зҿҿр болҗ,

Хамг күцлмүдтн күцҽмҗтҽ болҗ, Күцҽсн хамгтн бахмҗта болҗ, Сансн-седснтн санаһартн күцҗ, Келсн үгтн тҿв йовудта болҗ, Кесн кҿдлмштн

Кезҽд чигн күцҽмҗтҽ, диилвртҽ болҗ Кен медҽтнрҽн күндлҗ, тевчҗ, Кен бичкдүдҽн сурһмҗлҗ, Оньдин дҿрвн цагт Кен негнлҽһҽн Ни-негҽр, эң-зах уга Ээлтҽ-эңкрҽр йовцхаҗ Үр-ҿңглҽһҽн болвчн, Элгн-саднлаһан,

Эңгин олн улстаһан болвчн, Иньг-амргинҽр ни-негн Ярлзсн инҽдтҽ-наадтаһар, Алтн шар нарнь герлтҗ, Цевр аһар киилцхҽҗ,

3 0

Кҿрстҽ хар һазр деер Үрлтҽн угаһар үрглҗ мҿңкҽр, Үкл уга ҿнр-ҿсклңгҽр Ҿсҗ-ҿргҗҗ, Амулңгта, тҿвкнүн

Санамр җирһлҽр җирһцхҽҗ, Аль сансн-седсҽрн Дүүгҗ-дүрклҗ, Бҽҽрлсн һазр-уснтн утта-батта Мҿңк бҽҽрн болҗ, Ҽмҽрн ҿнр-ҿсклңгҽр, Эрүл-менд, Гем-зовлң угаһар Ҿсҗ-ҿргҗҗ,

Амулңгта санамр тҿвкнүн, Җирһлҽр җирһцхҽх болцхатн!

Һарсн бичкнҽ йҿрҽл

Һарсн кҿвүнтн ут наста, бат кишгтҽ болҗ.

Кииснь шулуһар хатҗ, Гем-зовлң угаһар Эрт эрүл-менд ҿсҗ-босҗ,

3 1

Кҿл деерҽн һарч, Һарнь һанзһд күрч, Кҿлнь дҿрҽд күрч,

Ардан олн дүүнр дахулҗ, Ҿсҗ-босҗ, ҿнр-ҿсклң, Сҽн сурһульта-эрдмтҽ кҿвүн болҗ,

Эк-эцкиннь аюһарнь бҽҽдг кҿвүн болҗ ҿстхҽ!

— Эн кенҽ кҿвүмб? — гихлҽ, Ҿвкиннь, эцкиннь неринь Дуудулҗ йовх болтха!

Кҿвү авч ирсн эк-эцк хойр Дҽкҽдчн олн дүүнр авч ирх болтха!

Тҽвн насни ҿҿнд тҽвсн йҿрҽл

Авсн наснтн ут болҗ, Кишгтн бат болҗ,

Мҿңк ҿлзҽтҽ цаһан хаалһта болтха! Цуг күцлтн күцмҗтҽ болҗ, Күцҽсн хамгтн бахмҗта болҗ, Сансн-седснтн санаһартн күцҗ,

Келснтн кезҽдчн тҿв йовудар бүтҗ, Кесн хамгтн күцҽмҗтҽ болҗ,

3 2

Кҿрстҽ алтн делкҽд Нернтн шар нарн мет мандлҗ, Хамг сҽҽнтн ирҗ, Кишг-буйнтн делгрҗ,

Ҽмҽрн ҿнр-ҿсклңгҽр ҿсҗ-ҿргҗҗ, Гер-бүлҽрн гем-зовлң угаһар, Эрүл-менд йовцхаҗ, Хҿвтҽ җирһлд багтх болтха! Үр-ҿңглҽһҽн, Эңгин олн улстаһан, Иньг-амргудтаһан

Ярлзсн инҽдтҽ-наадтаһар йовх болтха! Амулң сҽҽхн җирһлитн Үүлн уга теңгр дор Үвл уга намринҽр, Халун тату хавринҽр Бҽҽхинь йҿрҽҗҽнҽв!*

Шин җилин йҿрҽл

Хуучн җилтн ҿ-һундл угаһар һарч, Шин җилнь сҽн-сҽҽхн ҿлзҽһҽн хальдаҗ,

*Эн йҿрҽлиг Цаста Коклдаевна Н. Ц. Биткеевд 50 насни ҿҿнднь ( 1 9 9 3 җилин хҿн сарла) нерҽдсн билҽ.

33

Давсн җилмүднь Даңгиндан туурмҗин эклцнь болҗ, Ирх миңһн җилмүднь Мҿңкин туурмҗ болҗ, Герлҽр сарулцулҗ,

Мҿңк ут насни амулң эдлүлҗ, Мҿңкиндҽн сергмҗтҽһҽр җирһцхҽтн Кесн кҿдлмшҽрн кишгҽн дуудулҗ, Сурсн сурһулярн зҿҿрҽн батлҗ, Кесн нҽҽртн кезҽдчн магтал авч ирҗ

Авсн магталтн күцҽмҗин байр бүрдҽҗ Сиилврин сҽҽхнҽрнь ҿңглҗ, Хатхмрин кееһҽрнь хатхҗ, Сансн хамгтн цаглань күцҗ, Кесн хамгтн кемтркҽн уга болҗ,

Кезҽдчн сҽн ашмуд, диилврмүд бҽрҗ Идх-уухарн ицгтҽ байн болҗ, Урһц-урһмлтн кезҽдчн һазр бүтҽҗ, Даңгиндан дҽн угаһар Дүүгҗ-дүрклҗ, Дҽҽсҽн дҽвүр доран дарҗ,

Үрлтҽн уга үрглҗ мҿңкҽр бҽҽцхҽҗ Үкл уга ҿнр-ҿсклң йовх болцхатн!

3 4

"Цаһан Сарин" нег шинин йҿрҽл

"Цаһан Сарин нег шинин үрвртн Утта-батта, мҿңк, Ҿлзҽтҽ цаһан хаалһта болтха!

"Цаһан Сарин" нег шинлҽ Цҽ, боорцгарн дееҗлий, Уух-идх, идҽн-ундарн Урдксин цаган темдглий. Ҽҽрг-чигҽнҽ идҽн-ундарн Ҽҽмгиннь улсан тооцхай, Ҽль бисҽс хурдлҗ, ирлдҗ, Ҽҽргиннь ундан эдлцхҽй. Цҽ, чигҽнтн, идҽн-ундтн Идх-уухтн — Цуг эдл-ууштн Элвг-делвг болҗ,

Эн кевҽрн кезҽдчн Чирҽ тиньгрҽр, Геснтн цадхлң,

Ээмтн бүтн йовх болтха!

Ҿрк-бүл болҗах баһчудт тҽвдг йҿрҽлмүд

Ҿрк-бүл болҗ ҿндҽлһсн ҿрктн Ҿлзҽтҽ цаһан хаалһта болтха!

3 5

— Эн кенҽхмб? — гихлҽ, Ҿвкнриннь, эцкиннь неринь Дуудулҗ йовцхатн!

* * *

Эндр гер-бүл болҗах Кҿвүн күүкн хойрин Ҿндҽлһҗҽх ҿркнь

Ҿлзҽтҽ цаһан хаалһта болтха! Оньдиндан наснаннь туршарт Татв, татв тасршго, Салһв, салһв салшго Эңкр-ээлтҽ

Хоорндан ни-негн иньг-амрг Ҿрк-бүл ҿндҽлһсн ҿрктн Ҿлзҽтҽ болг!

Эркҽстн эмҽлтҽ мҿрн бичҽ хҿҿһг, Ҿркҽстн ҿлн кҿк утан бичҽ хҿҿһг. Ҽмҽрн ҿнр-ҿсклңгҽр ҿсҗ-ҿргҗҗ, Дүүгҗ-дүрклҗ, Сҽн-сҽҽхн җирһлд багтҗ, Җирһцхҽх болцхах. Элгн-садтаһан, Ҿң-үүрмүдтҽһҽн,

3 7

Эңгин олн улстаһан Ни-негҽр, Номһн-дҿлҽнҽр хоорндан Ҿр-җҿҿлнҽр йовцхаҗ, Йҿрҽлин цҽ, чигҽнтн, Идҽн-ундтн,

Идх-уухтн — цуг эдл-ууштн Элвг-делвг болҗ, Эдлсн улст оньдин аршан болҗ, Идх-уухиг ҿгсн улснь

Ҿглһин эзн болҗ йовцхаг! Кезҽдчн элвг эдлвртҽһҽр

Санамр тҿвкнүнҽр җирһҗ йовцхатн!

* * *

Эндр ҿдр гер-бүл болҗах Кҿвүн күүкн хойрин ҿндҽлһҗҽх ҿркнь Ҿлзҽтҽ цаһан хаалһта болтха!

Оньдиндан наснаннь туршарт хоорндан Ни-негн иньг-амргуд болҗ, Ҿрк-бүл эңкр-ээлтҽ болҗ, Ҿндҽлһсн ҿрктн Ҿлзҽтҽ болтха!

3 8