- •5В011100 – информатика (білім б.); 5в070300 – ақпараттық жүйелер 5в070400 – есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету;
- •4. Оқу пәнінің пререквизиттені мен постреквизиттері (деректемелері):
- •5. Пәннің сипаттамасы
- •6. Негізгі және қосымша әдебиеттер тізімі:
- •7. Білімді бағалау
- •1 Сабақ
- •Мамандыққа қатысты сөздер және сөз тіркестерімен жұмыс істеңіздер.
- •Мәтінді оқыңыздар.
- •Сұрақтарға жауап беріңіздер.
- •«Ақпараттық технологиялардың дамуы» тақырыбында өз пікіріңізді жазыңыз.
- •2 Сабақ Сандар тарихынан. Сан есім, оның түрлері.
- •1. Сұрақтарды топ болып талқылаңыздар.
- •Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.
- •3. Мына сандарды рим цифрларымен жазыңыз.
- •4. Қанатты сөздерді сөздiктi пайдалана отырып аударып, мағынасын түсіндіріңіздер.
- •3 Сабақ Киелі сандар туралы ұғымдар. Сан есімді обьектінің берілуі.
- •Сөздердің синонимдерін жазыңыздар.
- •Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.
- •Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •5. Мәтіннен өзіңізге таныс емес сөз, сөз тіркестері, тұрақты тіркестерді дәптеріңізге теріп жазыңыз. Сөздіктерді пайдалана отырып олардың мағынасына назар аударыңыз.
- •4 Сабақ
- •Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.
- •2. Сұрақтарға жауап беріңіздер.
- •3. Бөлшек сандарға мысал келтіріп сөйлем құрастырыңыздар.
- •4. Жауаптарға сәйкес сұрақ қойыңыздар.
- •5. Сөздердің синонимдік қатарын жазыңыздар.
- •6. Мәтінді оқып, мазмұндаңыздар.
- •5 Сабақ
- •Термин сөздермен жұмыс істеңіздер.
- •Мәтінді оқыңыздар.
- •Жоғарыдағы берілген термин сөздерді пайдаланып, сөйлем құрастырыңыздар.
- •Мына ақпараттарға назар аударыңыздар.
- •Алғашқы компьютерлер, эем-нің пайда болуы туралы өздеріңіз білетін ақпараттарыңызды жазыңыздар.
- •Мәтінді оқып, мазмұндаңыздар.
- •12. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •13. Сұрақтарға сүйене отырып, мәтінді әңгімелеңіз.
- •6 Сабақ
- •Термин сөздермен жұмыс істеңіздер.
- •Мәтінді оқыңыздар.
- •7 Сабақ
- •Сөз тіркестерімен жұмыс істеңіздер.
- •Мәтінді оқып, сұрақтар дайындаңыздар.
- •Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беріңіздер.
- •Мәтін мазмұнына сәйкес білетін ақпараттарыңызды әңгімелеңіздер.
- •5.Мәтінді оқыңыздар.
- •8 Сабақ
- •Сұрақтарды топпен талқылаңыздар.
- •Мәтінді оқыңыздар.
- •Мына сөз тіркестерімен сөйлем құрастырыңыздар.
- •Мәтінді оқып, сөздік жұмысын жүргізіңіздер.
- •Мәтін бойынша сұхбат құрастырыңыздар.
- •Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беріңіздер.
- •Мәтінді оқып , сұрақтар дайындаңыздар.
- •Әлемдегі қайырымдылық акцияларына қатысушы бизнесмендер, магнаттар туралы ақпараттар дайындаңыздар.
- •«Еңбек етсең ерінбей...» тақырыбына шағын эссе жазыңыздар.
- •10 Сабақ
- •Сұрақтарды талқылаңыздар.
- •Мәтінді оқып, өз сөздеріңізбен әңгімелеңіздер.
- •Мына сөздермен сөйлем құрастырыңыздар.
- •Стив Джобс, Билл Гейтс тағы басқа да өнертапқыштардың еңбектерін салыстырыңыздар. Олар қоғамға қандай пайда әкелді? Пікірлеріңізді жазыңыздар.
- •Біздің жастарымыздың арасында да техникамен тыныстайтын алтынбастар жетерлік. Осы салада қызығушылық танытып жүрген білімпаз жастар туралы ой бөлісіңіздер.
- •11 Сабақ
- •Мәтінді оқып, талқылаңыздар. Сұрақтар дайындаңыздар.
- •Ғаламтор желісі, оның пайдалы жақтары, зияны бар ма, сол жайында пікірлесіңіздер.
- •Өзіңіз ғаламтор желісін пайдаланасыз ба? Не үшін? Пікіріңізді жазыңыз.
- •Берілген сөйлемдерді қарсылықты мәнді жалғаулықтарды пайдалана отырып, біріктіріңіздер.
- •5. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •13 Сабақ
- •Мәтінді оқыңыз. Пікірлесіңіздер.
- •2. Сұрақтарға жауап беріңіздер.
- •3.Сөйлемдерді оқыңыз. Асты сызылған сөздерге назар аударыңыз. Бұл сөйлемдер қандай мағына беріп тұр?
- •4.Сұрақтарға болымсыздық есімдігі мен үстеуді пайдаланып, жауап беріңіз.
- •14 Сабақ
- •Мәтінді оқыңыздар. Сұрақтар қойыңыздар.
- •Мәтінге ат қойыңыздар.
- •Тиістіліктің, керек, қажеттіліктің берілуі
- •15 Сабақ
- •Сұрақтарды талқылаңыздар.
- •Мәтінді оқыңыздар.
- •Мәтін мазмұнына сәйкес қосымша білетін ақпараттарыңызды айтыңыздар.
- •Сіз ақпараттық технологиялар мамандығы бойынша білім алып жатырсыз? Болашақтағы жоспарыңыз қандай? Еліңіздің өркендеуіне немен үлес қосасыз? Пікіріңізді жазыңыз.
- •1 Семестрдегі аралық бақылау жұмысының тапсырмалары
- •20. Нұсқау: сөз тіркестерінің аудармасын көрсетіңіз.
3 Сабақ Киелі сандар туралы ұғымдар. Сан есімді обьектінің берілуі.
Сөздердің синонимдерін жазыңыздар.
Мән, күндеу, жүндеу, қолдың ұзындығы, жағасың, дауға қалу, қашық, асық болу, бекер мал шашу, апат, жоралғы
Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.
Қазақ халқының әдеби мұраларында, халықтың тұрмыс-салт өмiрiнде «бір», «үш», «бес», «жетi», «тоғыз», «он екi», «он үш», «он сегіз», «жиырма бес» сияқты сандарымен келетiн атауларды және олармен байланысты айтылатын тұрақты сөз тiркестерiнiң алуан түрiн ұшыратамыз.
«Үш» саны
Қазақ халқында «үш» санына қатысты көптеген тіркестер бар. «Үш барып, үш келу», «Ер кезегі үшке дейін», «үш рет қайталау», «Үш жүз», «үш ұйықтаса, түсіне кірмеу», «үш қайнаса сорпасы қосылмау», т.б.
Бұлардан басқа халық даналығынан туындағын мынадай ұғымдар бар:
«Үш жұрт». Жігіттің үш жұрты бар: өз жұрты, қайын жұрты, нағашы жұрты.
«Үш арсыз». Ұйқы арсыз. Тамақ арсыз. Күлкі арсыз.
«Үш қуат». Ақыл қуат. Жүрек қуат. Тіл қуат.
«Бес» саны
«Бес парыз». Мұсылмандықтың бес парызы мыналар: 1. Иман – құдайдың және Мұхаммед пайғамбардың қасиетін мойындау. 2. Намаз оқу. 3. Ораза ұстау. 4. Зекет-садақа беру. 5. Қажылыққа бару.
«Бес асыл, бес дұшпан»
Бес нәрседен қашық бол,
Бес нәрсеге асық бол.
Адам болам десеңіз.
Өсек, өтірік, мақтаншақ,
Еріншек, бекер мал шашпақ-
Бес дұшпаның, білсеңіз.
Талап, еңбек, терең ой,
Қанағат, рахым, ойлап қой,-
Бес асыл іс, көнсеңіз…
(Абай)
Бұлардан басқа «Бес батпан», «бес бересі, алты аласы», «бес елі», «бес саусағындай білу», «бесаспап» сияқты сөз тіркестері бар.
«Жеті» саны
Халқымыздың ұғымы бойынша жетi санының айрықша қасиетi бар. Оны ата-бабаларымыз киелi сан деп ұғынған. Кездейсоқ апаттан, өзге жағдайдан аман қалса «құдай сақтады» деп жетi (шелпек) күлше нан таратқан немесе қайыршыға жетi теңге берген.
Жетi санына байланысты жер-су аттары көп. Мысалы, Жетiсу, Жетiсай, Жетiбай т.б. Музыка әлемiнде нотаның өзi жетi дыбыстан тұрады: до-ре-ми-фа-соль-ля-си. Ұлттық «жетiген» деген жетi қыл iшектi, жетi асықтан тұратын музыкалық аспап та бар. Наурыз көжеге жетi түрлi астың қолданылатыны бәрiмiзге белгiлi. Қазақ халқында «Жұт жетi ағайынды» деп айтылады. Мағынасы қиыншылық, пәле-жала жалғыз келмейді, өмірде олардың біраз түрі кездеседі деген ойды білдіреді:
Құрғақшылық
Мал жұтау
Оба (iндет)
Өрт
Соғыс
Сел жүру
Жер сiлкiну
Бұдан басқа, халқымыз байлық өлшеміне де терең көзқараспен баға берген. Оларды денсаулық, ақ жаулық, он саулық, сыйластық, татулық, мінез, білім деп бағалаған. Қазақша күн аттарының өзi де жетi санына байланысты: дүйсенбі, сейсенбі, сәрсенбі, бейсенбі, жұма, сенбі, жексенбі.
«Тоғыз» саны
«Тоғыз ай, тоғыз күн бала көтеру», «Тоғыз жолдың торабы», «Үйірімен үш тоғыз», «Тоғыз бастаған түйе» деген сияқты тіркестер халқымыздың әдет-ғұрыптарынан хабар береді. Алғашқы тіркес аяғы ауыр (екіқабат) әйелге байланысты айтылса, екіншісі көп жолдың келіп түйісер, қиылысар тұсына байланысты айтылады да, кейінгілері бәйгеге тігілген, не болмаса айып өтеуі ретінде төлеген мал санына байланысты қолданылған.
(С.Кенжеахметов)
«Он екі» саны
Он екі саны -қазақ халқы үшін ерекше сан. Бұған қатысты: «Жыл он екі ай», «он екіде бір гүлі ашылмау», «он екі жыл –бір мүшел», «он екі мүше» деген біраз тіркестер бар. «Он екіде бір гүлі ашылмау» тіркесі тазалықтың, пәктіктің, жастықтың белгісін білдіреді. Халқымыз 12 жыл өткеннен кейін он үшке толған баланы «бір мүшелден шықты» деп дәріптеген. Одан кейін 25, 37,49, 61 сияқты жас мөлшерін мүшелден аман-есен өтті деп, жоралғыларын орындайтын болған. Назар аударсаңыз, 13 –тен кейінгі мүшел 25 болса, арасында 12 жыл болады, содан кейін тағы 12-ні қоссаңыз, келесі мүшел шығады, т.с.с.
«Он үш» саны
Кейбір Еуропа елдеріндегідей емес, қазақ халқы үшін он үш – қасиетті сан. Халқымыз бұл саннан «қорықпайды», керісінше ерекше дәріптейді. Мысалы «Он үште- отау иесі», «он үшінде найза асынып», «13 жас –алғашқы мүшел» деп атап өтетін болған. Үйдің, көшенің, қабаттың, басқа да нәрселердің нөмірі 13 санына қатысты болса, «бұл –жаман сан» деп ешуақытта ойламайды. Себебі, бұл санды «ұнатпауға» ешқандай негіз жоқ. Ол керісінше, «жақсы сандар» қатарында. Қазақ халқының ұғымында ешқандай «қауіпті» сан жоқ. Бұлардан басқа бірталай сандар мақал-мәтелдерге ұйытқы болған.