48.Сацыяльна-эканамiчнае развiццё Беларусi паслi Вялiкай Айчыннай вайны, аднаўленне гаспадаркi (1945–1960 гг.).

Пасля смерці Сталіна узнікла магчымасць ажыццявіць некаторую пераарыентацыю ў эканоміцы на паляпшэнне жыцця людзей. Адначасова прадпрымаліся спробы ўключэння яе ў навукова-тэхнічную рэвалюцыю. У Беларусі аднаўляліся і мадэрнізаваліся асноўныя вытворчыя фонды, старая тэхніка замянялася новай. За 1955-1958 гг. На прадпрыемствах рэспублікі было ўстаноўлена каля 200 паточных ліній, больш за 1000 адзінак новага і мадэрнізаванага абсталявання.

Савецкая навука ў 50-я гг. атрымала важныя вынікі, у тым ліку ў галіне паўправаднікоў, ЭВМ. Сведкамі дастатковага навуковага і тэхнічнага ўзроўню сталі запускі першых штучных спадарожнікаў Зямлі, будаўніцтва першых у свеце АЭС, атамнага ледакола і г.д. Аднак навукова-тэхнічны прагрэс служыў перш за ўсё ваенным мэтам.

Паляпшэнне узроўню жыцця людзей немагчыма было без пераадолення крызіснага стану сельскай гаспадаркі. У адпаведнасці з рашэннямі вераснёўскага Пленума ЦК КПСС (1953 г.) у краіне ў 2-5 разоў павялічваліся нарыхтоўчыя цэны на сельскагаспадарчую прадукцыю. Былі спісаны нядоімкі з калгасаў і калгаснікаў па сельгаспадатку за папярэднія гады, падатак з калдгаснікаў знізіўся ў 2,5 разы, а з 1958 г. – адменены. Зніжаліся абавязковыя дзяржпастаўкі сельскагаспадарчай прадукцыі з калгасаў. Павялічваліся капіталаўкладанні на патрэбы вёскі, толькі за 1954 г. на Беларусі яны выраслі на 52 %. У выніку за некалькі год сялянства пераадолела галечу, выйшла з прыгнечанага стану, аднак заможным не стала. Не стала багатай і ўся краіна, у ёй не хапала хлеба нават на гараджан.

Усяго за 1954-56 гг. было ўзнята каля 36 млн га цалінных зямель, што складала 30% усіх пасяўных плошчаў СССР таго часу.

Гэта дазволіла краіне хутка атрымаць дадатковыя сотні млн пудоў хлеба. У рэкордны ўраджай 1956 г. – 12 млн тон – доля хлеба з цаліны складала 50%. Між тым, па некаторых сучасных ацэнках, прырост вытворчасці збожжа, аналагічны атрыманаму на цаліне, магчыма было атрымаць на даўно асвоеных землях і меншым коштам. Асваенне цаліны азначала зварот да экстэнсіўных метадаў, марнатраўства рэсурсаў.

У пачатку 1960-х гг. разгарнулася кампанія па пераўтва-рэнню калгасаў у саўгасы. Зацікаўленыя гарантаванай апла-тай працы ў саўгасе і пенсіяй калгаснікі не пратэставалі суп-раць страты "сваёй" калектыўнай уласнасці. А дзяржаве да-водзілася шукаць новыя сродкі, якіх не хапала.

49.Асноўныя тэндэнцыі індустрыяльнага развіцця бсср (1970-я – перш. Палова 1980-х гг.).

На пачатку ж 1970-х гг. экстэнсіўныя фактары сябе амаль вычарпалі. Партыйнае кіраўніцтва ўсё часцей гаварыла аб дэфіцыце працоўных рэсурсаў. Абсалютны сярэднегадавы прырост насельніцтва працаздольнага ўзросту ў 1971-1978 гг. быў вышэйшым, чым у 1961-1970 гг. Прыкметна павысіўся ўзровень адука-цыі і прафесійнай падрыхтоўкі працоўных. Але ў сярэдзіне 70-х гг. была дасягнута высокая ступень уключэння ў гра-мадскую вытворчасць працаздольнага насельніцтва (звыш 90%), у выніку чаго рэзка скараціліся дадатковыя крыніцы рабочай сілы. Калі ўлічыць, што больш палавіны ўсіх рабо-чых прамысловасці была занята ручной працай, то можна адзначыць, што дэфіцыт рабочай сілы ў значнай ступені быў выкліканы штучна. Забеспячэнне тэмпаў росту прадукцыі прамысловасці шляхам пабудовы новых прадпрыемстваў прыводзіла да распыленасці капітальных укладанняў, у выніку чаго з году ў год павялічваліся аб'ёмы незавершанага будаўніцтва. Улічваючы ўсе вышэйазначаныя недахопы, П.М. Машэраў на XXVII з'ездзе КПБ (1976) падкрэсліў, што "ў прамысловай, калгасна-саўгаснай і будаўнічай вытвор-часці мы яшчэ не можам гаварыць аб сапраўдным, паўсюд-ным пераходзе на рэйкі ўсебаковай інтэнсіфікацыі". Бараць-ба за інтэнсіфікацыю грамадскай вытворчасці, карэннае па-ляпшэіше якасных параметраў у эканоміцы вызначыліся як галоўная задача на 1976-1980 гг.

Пачынаецца пошук шляхоў адміністрацыйнага стымуля-вання развіцця эканомікі, пошук новых эфектыўных паказчы-каў і адзнак іх выканання. Так, 1 студзеня 1975 г. быў уведзе-пы новы парадак ацэнкі работы прадпрыемства, згодна з якім план па рэалізацыі лічыуся выкананым толькі тады, калі былі выкананы дагаворныя абавязкі перад заказчыкамі. Па-рушальнікі дысцыпліны паставак пазбаўляліся на 15-20 і больш працэнтаў фонду матэрыяльнага заахвочвання.

У другой палове 1970-х гг. былі пабудаваны дзесяткі новых буйных прадпрымстваў. У іх ліку Жлобінская фабрыка штучна-га футра, Слонімская камвольна-прадзільная фабрыка, Гродзен-скае вытворчае прадзільна-нітачнае аб'яднанне. Ішло далейшае ўзмацненне канцэнтрацыі вытворчасці. У 1980 г. на Беларусі дзейнічала каля 200 вытворчых і навукова-вытворчых аб'яднан-няў, на долю якіх прыходзілася звыш 50% усяго аб'ёму рэаліза-ванай прадукцыі, тады як у 1975 г. іх было напалову менш. Але разам з тым зніжаюцца асноўныя эканамічныя паказ-чыкі. У 1982 г. сярэднегадавы прырост нацыянальнага дахо-ду паменшыўся да ўзроўню - 3,4%.

50.Хрушчоўская адліга. Смерть Сталіна (1953 г) імела переломное значеніе для всех сфер жізні советского гражданства. В сентябре 1953 г первым секретарем КПСС і руководітелем гос-ва был ізбран Хрущев. Начался період относітельной демократізаціі. Расшірілісь права Советов - в августе 1955 г Совет Міністров БССР передал Советам права на іспользованіе фінансовых ср-в на строітельство, соціально-культурную і бытовую сферы. Былі пріняты меры по ліквідаціі недостатков в сельском хоз-ве. Обновілся прінціп матеріальной заінтересованності, ізменена сістема налогооблаженія, возрослі закупочные цены, колхознікі получілі пенсіі, строілісь дорогі, осуществлялась электрофікація деревень, открывалісь школы, больніцы, клубы. Велось освоеніе целінных земель, куда ехала молодежь со всех республік. На ХХ съезде КПСС в 1956 г Хрущев выступіл с докладом о культе лічності Сталіна, где пріводілось много фактов о злодеяніях Сталіна по організаціі расправ над партійнымі і советскімі работнікамі, командірамі Красной Арміі, інтелегенціей. После съезда в Б началась реабілітація жертв репрессій. Во второй половіне 1950-х г расшірілісь права республік. В республіканское подчіненіе былі переданы некоторые крупные промышленные предпріятія, а с марта 1957 г республікі получілі право самостоятельно слажівать сістему внутреннего адміністратівно-терріторіального раздела. Былі пріняты гражданскіе, крімінальные, процессуальные кодексы республікі. В 1961 г на 22 съезде партіі была прінята новая программа партіі, согласно кот партійное руководство офіціально получіло право адміністратівного контроля. В октябре 1964 г Хрущев был освобожден от занімаемой должності, управлять партіей і страной был поставлен Брежнев.

51.Палітыка перабудовы, яе неабходнасць і сутнасць. В апреле 1985 г на пост Генерального Секретаря ЦК КПСС был выбран Горбачев. Он быстро объявіл курс реформ, кот получілі наз “перестройка”. Горбачев сформіровал цель перестройкі: “Шіроко іспользуя достіженія научно-техніческой разработкі, добіться существенного ускоренія соціально-эк прогресса”. Горбачев надеялся реформіровать эк, сделать соц направленія, ісправіть некоторые деформаціі соціалізма. Отдельнымі меропріятіямі перестройкі стала політіка гласності, возрожденія частной ініціатівы в рамках кооператівного двіженія. Політіка гласності предусматрівала постепенный отказ КПСС от контроля за ідеологіческімі процессамі в гражданстве. Цензура над публікаціямі была уменьшена, былі разрешены собранія для обсужденія політ процессов. Кроме контроліруемых коммуністіческой партіей і правітельством гражданскіх організацій сталі вознікать самостоятельные діскуссіонные клубы і неформальные объедіненія, в кот можно было проявіть лічную гражданскую ініціатіву.  В мае 1985 г началась шірокая антіалкогольная компанія, в результате кот эк потеряла 70 мілліардов руб, увеліч самогоновареніе. В 1988 г на ХIХ конференціі КПСС был впервые поставлен вопрос о необходімості реформы політ сістемы. Обещанія Горбачева не сбывалісь, эк положеніе ухудшілось. Весной 1990 г был введен пост Презідента СССР. Ізбран был Горбачев. В мае 1990 г председателем Верховного Совета Россіі был ізбран Ельцін. Назревал раскол между центром і республікамі. О необходімості союзного договора договорілісь руководітелі союзных республік і Горбачев. Однако “путч” в августе 1991 г повреділ этім планам. Страшные эколог і эк последствія для всей тер Б імела аваріея на Чернобыльской АЭС 26 апреля 1986 г. Кроме огромных эк потерь её последствія для здоровья населенія былі непредсказуемы. Радіоактівное загрязненіе охватіло 1/5 тер Республікі, где прожівало 2 мілліона чел. Із хоз-венного оборота былі выведены сотні тысяч гектар землі. Было прінято решеніе о выселеніі жітелей, прожівающіх в зоне ЧАЭС. 

52. Абвяшчэнне суверэннай Рэспублікі Беларусь. 27 іюля 1990 г Верховный Совет БССР прінял Декларацію о гос-венном суверінетете БССР і этот день стал Днем Незавісімості РБ. В октябре 1990 г Верховный Совет БССР утверділ программу перехода к рыночным отнош в БССР, кот была разработана Советом Міністров БССР. Осн прінціпамі бел правітельственной программы былі гарантірованіе свободы предпрінімательства, свобода эк выбора. Была разработана гос-венная программа по стабілізаціі экономікі і соц защіте населенія, был создан Республіканскій фонд стабілізаціі эк, реформіровалась денежно-кредітная сістема. Населенію было разрешено выкупать в собственность квартіры, дачі, гаражі. Стал вопрос о дальнейшей судьбе СССР. Он был вынесен на всенародный референдум. Большінство граждан высказалісь за обновленный Союз. Началась разработка нового союзного договора. Однако консерваторы былі протів этого Союза. Оні ізоліровалі Горбачева на даче 18 августа 1991 г і создалі гос-венный комітет по чрезвычайному положенію (ГКЧП). Віце-Презідент Янаев вступіл на должность презідента СССР. Сопротівленіе путчістам возглавіл Ельцін і руководство Россійской республікі. Деятельность коммуністов была пріостановлена, она фактіческі поддержала путчістов. Заговорщікі былі арестованы. Августовскіе событія означалі конец перестройкі. Паденіе КПСС означало распад СССР. В резіденціі Віскуш в Беловежской пуще 8 декабря 1991 г руководітелі Б, Украіны і Россіі (С.Шушкевіч, Б.Ельцін і Л.Кравчук) подпісалі соглашеніе о созданіі Содружества незавісімых стран (СНГ).После этого республікі ізвестілі одна за другой о выходе із СССР. Верховный Совет БССР прінял 25 августа 1991 г пакет решеній о незавісімості, політ і эк самостоятельності республікі. Важным событіем было прінятіе 15 апреля 1994 г Новой Констітуціі. 10 іюля 1994 г первым Презідентом РБ был ізбран Лукашенко. Сегодня Б как самостоятельное гос-во прізнана всемі крупнейшімі странамі в міре. Она актівно сотруднічает в ООН і др організаціях. Б стала соавтором с др странамі документов по проблемам разоруженія. 

53. сац-Эканамiчнае развiцце Бi ва ўмовах рынкавай эканомікі..На шляху пераходу ад планвай сацыялiстычнай гаспадаркi да капiталiстычнай рыначнай эк зроблены крокi па стварэнню нарматыўна-прававой базы, рэфармаваннi адносiн уласнасцi, перабудове грашова-фiнансавай сiстэмы, рэарганiзацыi дзейнасцi суб`ектаў гаспадарання. Пачатак гэтых рэформ на Б звязаны з адабрэннем Вярхоўным Саветам рэспублiкi ў канцы 1990 г. праграмы пераходу да рыначнай эк. Рэалiзацыя праграмы праводзiлася ва ўмовах адмiнiстрацыйнага павышэння i вызвалення цэн, iнфляцыi, страты рычагоў цэнтралiзаванага кiравання, бурнымi дэзынтэграцыйнымi працэсамi на тэр СССР. Пасля развалу СССР у 1991 г. змянiлiся i падыходы да правядзення пераўтварэнняў – у аснову былi прыняты метады так званай «шокавай тэрапii». К 1994 г. правяддзенне рэформ дазволiла стварыць на Б неабходны мiнiмум асноўных рыначных iнстытутаў, нарматыўна-прававых дакументаў, зрабiць новую сiстэму эк, якая ў асноўным абапiраецца на рыначныя рэгулятары. Разам з тым, бел рынак пацярпеў значна большыя страты, чым меў здабыткаў: разбурэнне былых эк сувязей прывяло да абвальнага спаду вытворчасцi амаль на 50 %, рэзкаму падзенню курса бел руб, крытычнаму стану ў забеспячэннi энергарэсурсамi. Усе гэта вызвала панiжэнне жыццевага ўзроўня большасцi насельнiцтва, рост беспрацоўя, нарастанне iнш сац праблем. Мадэль рыначных рэформ метадам «шокавай тэрапii» пацярпела правал летам 1994 г. у час выбараў першага прэзiдэнта РБ. Для пераадолення крызiсных з`яў i недахопаў, а таксама для вызначэння перспектыўных задач у правядзеннi рыначных рэформ новым кiраўнiцтвам рэспублiкi былi распрацаваны «Асноўныя напрамкi сацыяльна-эк развiцця РБ на 1996—2000 г». Сення ў рэспублiцы прыпынена далейшае падзенне вытворчасцi i забяспечаны некаторы рост прамысловай i сельскай гаспадаркi.