неопр.ин-л лекции и практики
.pdf
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ответы: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
Задание 1: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
1) |
|
x2 |
+ln |
|
x |
|
+ln |
|
|
x −2 |
|
−ln |
|
|
x + 2 |
|
+ |
ln |
|
x −1 |
|
|
+ |
3 ln |
|
x +1 |
|
+C . |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x +1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+C . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
2) 2 ln |
|
|
|
−ln |
|
|
+ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
x |
+1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
3) |
−ln |
|
x −1 |
|
+ |
3 ln(x2 −2x +5)+ |
1 |
|
arctg |
x −1 |
|
+C . |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
ln(x2 + 2) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
4) |
|
+ |
|
0,5 |
|
|
|
|
|
|
− |
|
1 |
|
|
|
|
|
|
arctg |
|
|
|
|
|
− |
1 |
|
|
|
|
+C . |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 + |
2 |
|
4 2 |
|
|
|
2 |
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 + 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
5) |
|
x3 |
|
+ |
|
|
x2 |
|
+ 4x + ln |
|
|
Cx2 (x − 2)5 |
|
|
. 6) ln |
|
|
x2 |
|
|
+ |
10 |
|
+ C . |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3 |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
(x + 2)3 |
|
|
|
|
|
|
x + 2 |
|
x + |
2 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
7) |
|
x2 |
|
− |
|
2x + |
1 |
ln |
|
|
x −1 |
|
+ |
27 |
ln |
|
x + 3 |
|
+ C . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2 |
|
|
4 |
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
8) |
|
1 |
ln |
|
(x − 2)2 |
|
+ |
|
|
1 |
|
|
|
3 − 4x |
|
− 4arctg x |
+ C . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2 |
|
|
|
x2 +1 |
|
|
2 |
|
|
|
x2 |
|
+ |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
9) 6 ln | x + 4 | + |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
− |
|
|
|
|
|
|
|
7 |
|
|
|
|
|
|
+C . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
x + |
4 |
|
|
|
2(x + 4)2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
Задание 2: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(x4 +ln |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
)+C . |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1) |
arctg x + |
arctg x3 |
|
+C . 2) |
|
1 |
|
x4 |
+1 |
|
−4 ln |
|
x4 + 2 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3) |
|
1 |
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
x4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x4 +1 |
5 |
|
|
|
|
|
|
|
x4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
− |
ln |
|
|
|
+4 ln |
|
|
− |
ln |
|
+2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+C . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
4 |
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 x + |
|
|
|
|
|
|
|
+1− |
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
4) |
|
|
ln |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+C . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 x + |
|
|
|
|
|
|
|
+1− |
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
61
5. ИНТЕГРИРОВАНИЕ НЕКОТОРЫХ
ТРИГОНОМЕТРИЧЕСКИХ ВЫРАЖЕНИЙ
|
5.1. Интегралы вида ∫sin αxcosβxdx, ∫sin αxsinβxdx, ∫cos αxcosβxdx |
||||||||||||||
|
|
Интегралы вида ∫sin αxcosβxdx, ∫sin αxsin βxdx, ∫cosαxcosβxdx вычис- |
|||||||||||||
ляются с применением следующих формул: |
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
sin αxcosβx = |
1 |
(sin(α +β)x +sin(α −β)x), |
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
sin αxsin βx = |
1 |
(cos(α −β)x −cos(α +β)x), |
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
cos αxcosβx = |
1 (cos(α +β)x +cos(α −β)x). |
||||||||||
|
|
Пример 1 . |
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
∫sin 5xcos3xdx = 1 |
∫sin 8xdx + |
1 |
∫sin 2xdx = − |
1 |
cos8x − 1 cos 2x + C. |
|||||||
|
|
|
2 |
|
|||||||||||
|
|
|
2 |
|
|
|
16 |
4 |
|
||||||
|
|
|
|
5.2. Интегралы вида ∫sinn x cosm xdx |
|||||||||||
|
|
Интегралы вида ∫sin n x cosm xdx , где n и m – целые числа, интегриру- |
|||||||||||||
ются с помощью замен: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
№ |
|
|
Условия на m, n |
|
|
|
|
|
Замена |
||||||
п/п |
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
m, n – четные |
|
|
|
|
|
sin α cos |
α = 1 sin 2α |
||||
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
||
|
|
|
положительные числа |
|
|
|
sin2 α = |
1−cos 2α |
, cos2 α = |
1+cos 2α |
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
2 |
|
|||
2 |
|
|
|
m, n – четные отрица- |
|
|
|
в числителе положить |
|||||||
|
|
|
тельные числа |
|
|
|
|
1 = (sin2 x +cos2 x)k , где k = 1,2,3… |
|||||||
3 |
|
|
|
m, n – четные числа, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
одно из них |
|
|
|
|
|
t = tg x, или t = ctg t |
||||||
|
|
|
|
отрицательное |
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
от нечетной степени отделяем множитель |
||||||||
4 |
|
|
|
среди чисел m, n – |
|
sin x (или cos x) , вносим его под дифференциал, |
|||||||||
|
|
|
|
имеется нечетное |
|
|
|
|
|
и далее подстановка |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t = sin x (или t = cos x) |
62
Пример 2. ∫sin 4 3x cos4 3xdx = [тип 1]= |
1 |
∫(2 sin 3x cos 3x)4 dx = |
|
24 |
|||
|
|
=161 ∫sin4 6xdx =
=641 ∫(1 −cos 12x)2 dx = 641 ∫dx − 321 ∫cos12xdx + 641 ∫cos2 12xdx =
=64x − 3841 sin12x +1281 ∫(1+cos 24x)dx =
=64x − 3841 sin12x +128x + 30721 sin 24x +C =
=1283x − 3841 sin12x + 30721 sin 24x +C .
|
|
|
|
Пример 3. Интеграл типа (2): |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
∫ |
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
= ∫ (sin2 x + cos2 x)2 |
|
dx = ∫ |
|
|
dx |
|
|
+ 2∫ |
|
|
|
dx |
|
|
+ ∫ctg2 x |
|
|
dx |
= |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
sin 4 xcos2 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
sin 2 |
|
|
sin 2 x |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
sin 4 x cos2 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
cos2 x |
x |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= tg x − 2ctg x − |
ctg3 x |
+ C. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
Пример 4. Интеграл типа (3): |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
∫ |
sin2 x |
dx = |
∫ |
sin2 x |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx |
|
= ∫tg2 x(1+tg2 x)2 d tg x = ∫(t 2 +2t 4 +t6 )dt = |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
cos2 x cos4 x cos2 x |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
cos8 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
t3 |
|
+ |
2t5 |
|
+ |
t7 |
|
+ C = |
|
1 |
tg3 x + |
2 |
tg5 x + |
|
1 |
tg7 x + C. |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
5 |
7 |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
Пример 5. Интеграл типа (4): |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
∫sin 4 xcos3 xdx = ∫sin 4 xcos2 xcos xdx = ∫sin 4 x(1 −sin 2 x)d sin x = |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
= ∫t4 (1 −t 2 )dt = t5 − t7 |
+C = sin5 x |
− sin7 x |
+C. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
Пример 6. Интеграл типа (4): |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
∫ |
|
cos2 |
x |
dx = ∫ |
cos2 |
|
x |
sin xdx = −∫ |
|
|
|
|
cos2 x |
|
|
|
d cos x |
= −∫ |
|
|
t 2 |
|
|
|
|
dt = |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
sin3 |
x |
sin 4 |
x |
(1 |
−cos2 x)2 |
(1 |
−t)2 (1 +t)2 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
1 |
|
1 |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|||||||||
= |
|
|
∫ |
|
|
|
|
− |
|
|
|
|
|
|
|
+ |
|
|
|
|
|
|
− |
|
|
|
|
|
|
|
dt = |
|
−ln |1 −t | − |
|
|
|
|
|
+ ln |1 +t | |
+ |
|
|
|
|
|
+ |
|||||||||||||||||||||
4 |
|
|
|
|
(1 −t) |
2 |
|
1 +t |
(1 |
+t) |
2 |
4 |
1 |
−t |
1 |
+t |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
1 −t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ C = |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
− |
|
1 |
|
|
|
+ln |
1 +cos x |
+C. |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
1 +cos x |
1 −cos x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 −cos x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
63 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5.3. Интегралы вида ∫R(sin x,cos x)dx
Интегралы вида ∫R(sin x,cos x)dx , где R – рациональная функция, берутся в соответствии с дополнительными условиями.
№ |
Дополнительные условия |
|
|
|
Подстановка |
|
|
|
|
|
|
||||||||||
п/п |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
Функция нечетна относительно sin x |
|
|
|
|
|
t = cos x |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
R(−sin x, cos x) = −R(sin x, cos x) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
Функция нечетна относительно сos x |
|
|
|
|
|
t = sin x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
R(sin x, −cos x) = −R(sin x, cos x) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Функция четна относительно |
|
t = tg x; dx = |
|
|
dt |
|
; |
|
|
|||||||||||
|
|
1 |
+t2 |
|
|
|
|||||||||||||||
3 |
sin x и cos x |
|
|
|
|
t2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
||||||
|
R(−sin x, −cos x) = R(sin x, cos x) |
sin |
2 |
x = |
|
|
|
; cos |
2 |
x = |
|
|
|||||||||
|
|
|
1+t2 |
|
|
1+t2 |
|
||||||||||||||
4 |
Функцию можно привести к виду, |
|
|
t = tg x; dx = |
|
|
dt |
|
|
|
|
|
|||||||||
зависящему только от tg x |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
1+t2 |
|
|
|||||||||||||||||
|
|
Универсальная тригонометриче- |
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
ская подстановка |
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
t = tg |
|
|
; |
|
|
|
x = 2 arctg t; |
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
5 |
Функция общего вида |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
sin x = |
|
2t |
|
; cos x |
= |
1−t2 |
; |
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
+t2 |
1 |
+t2 |
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
1 |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
dx = |
|
|
|
|
dt |
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
1 |
+t2 |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Замечание 1. Формулы для sin x; cos x при универсальной тригонометрической подстановке получаются следующим образом:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
2sin |
|
|
|
|
|
cos |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
tg |
|
|
|
|
|
|
|
t |
|
||||||||
sin x = |
|
|
2 |
2 |
|
|
|
|
|
|
= 2 |
|
2 |
|
|
|
|
= 2 |
|
; |
||||||||||||||||
|
|
2 x |
|
|
|
|
|
|
2 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
sin |
|
|
+ cos |
|
|
1 + tg |
2 x |
|
1 + t 2 |
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
2 x |
|
2 x |
|
|
|
|
|
2 x |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
cos x = |
cos |
|
|
|
|
|
−sin |
|
|
|
|
|
1 |
− tg |
|
|
|
|
|
|
1 |
−t 2 . |
||||||||||||||
|
|
|
2 |
|
2 |
= |
|
2 |
|
|
= 2 |
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
2 x |
2 x |
|
|
|
|
2 x |
|
1 |
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ t 2 |
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
sin |
|
|
|
|
cos |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
+ tg |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
2 |
|
|
2 |
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
Замечание 2. Если есть возможность, то рекомендуется использовать подстановки (1)–(3), т. к. универсальная тригонометрическая подстановка приводит к громоздким вычислениям.
64
|
Пример 1. Вычислить интеграл ∫ |
|
|
|
sin3 x |
|
|
dx . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
2 |
+ cos x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Решение: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
Это интеграл типа (1): t = cos x; |
sin xdx = −dt, имеем |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
∫ |
|
|
sin3 x |
|
dx = ∫ |
sin 2 x(sin x)dx |
|
= |
|
∫ |
|
(1 −t2 ) |
(−dt) = |
|
∫ |
t2 |
−1 |
dt = |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
2 |
+ cos x |
|
|
|
|
2 + cos x |
t 2 |
|
|
|
2 +t |
|
|
t + |
2 |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
= ∫ |
t − 2 + |
|
|
|
|
|
|
|
dt = |
|
|
− 2t + 3ln(t + 2) + C = |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
t |
+ 2 |
|
2 |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
cos2 x |
|
− 2cos x + 3ln(cos x + 2) + C . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
Пример 2. Вычислить интеграл ∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
2 |
−sin2 |
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Решение: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
Это интеграл типа (3): t = tg x; dx |
= |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
; sin2 x = |
|
|
|
|
|
, |
имеем |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
+t2 |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dt |
|
|
|
|
|
1 +t 2 |
|
|
|
dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
∫ |
|
|
1 |
|
dx = ∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
1 |
|
|
arctg |
|
+ C = |
|||||||||||||||||||||||||
|
2 |
−sin 2 x |
|
|
|
|
|
|
t |
2 |
|
|
|
|
(1 +t 2 ) |
|
|
2 +t 2 |
|
|
|
|
|
2 |
|
2 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 − |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 +t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
1 |
|
|
|
|
tg x |
|
+ C. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
arctg |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
Пример 3. Вычислить интеграл ∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
sin |
2 |
x −4cos |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Решение: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
Интеграл типа (3): |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
dx = |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
1 |
|
|||||||||
∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= ∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dt |
= |
|
|
|
∫ |
|
|
|
|
|
− |
|
dt = |
|||||||||
sin 2 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
t 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
1 + t 2 |
|
|
|
|
t 2 − 4 |
|
4 |
|
|
− |
2 |
|
t + 2 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
− 4cos2 x |
|
|
|
|
|
|
|
− |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
1 + t 2 |
|
1 + t 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
tg x − 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
= |
|
(ln | t − 2 | −ln | t + 2 |)+ C = |
|
|
ln |
|
+ C. |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
4 |
|
4 |
tg x + 2 |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
Пример 4. Вычислить интеграл ∫ |
|
3tg2 x −1 |
dx . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
tg2 x + |
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
Решение: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
Это интеграл типа (4): |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3tg2 x −1 |
|
|
|
|
|
|
|
3t2 −1 1 |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
tg x =t; |
dx = |
|
|
|
|
|
|
|
|
; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx = |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dt. |
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
tg2 x + 5 |
|
t2 +5 1 +t2 |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 + t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
65 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3tg2 x −1 |
|
|
|
3t2 |
−1 1 |
|
|
−1 |
|
|
|
4 |
|
|
|
||||||
∫ |
|
|
dx = |
∫ |
|
|
|
|
dt = ∫ |
|
|
|
|
+ |
|
|
|
|
|
dt = |
||
tg2 x + 5 |
t2 +5 1 +t2 |
|
|
|
|
+t2 |
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
t 2 + |
1 5 |
|
|
|||||||||||||
= − arctgt + |
4 |
arctg |
t |
+ C = |
− x + |
4 |
|
|
tg x |
|
+ C. . |
|||||||||||
5 |
5 |
|
|
arctg |
5 |
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|||||||
Пример 5. Вычислить интеграл ∫ |
|
|
|
dx |
|
|
|
|
. |
|
|
|
||||||||||
9 +8cos x + sin x |
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Решение:
Интеграл типа (5): универсальная тригонометрическая подстановка:
|
dx |
x |
|
2t |
|
1 −t 2 |
|
2 |
|
||
|
|
= [t = tg |
|
; sin x = |
|
; cos x = |
|
; dx = |
|
dt ]= |
|
∫9 +8cos x + sin x |
2 |
1 +t2 |
1 +t 2 |
1 + t 2 |
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
= ∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= ∫ |
|
|
|
|
|
2dt |
|
|
|
|
|
|
= 2∫ |
|
d(t +1) |
= |
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8(1 −t |
2 |
) |
|
|
|
|
|
2t |
|
|
|
|
|
|
|
|
t |
2 |
+ 2t |
+17 |
|
|
|
|
|
|
(t +1) |
2 |
+16 |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
(1 +t 2 ) 9 |
+ |
|
|
|
+ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 +t |
2 |
|
|
|
|
1 +t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
t +1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
tg |
|
|
|
|
|
+1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
= |
arctg |
+ C = |
|
arctg |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
+ C. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
2 |
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
Пример 6. Вычислить интеграл ∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1 −sin x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Решение: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
Интеграл типа (5): |
|
|
|
dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
∫ |
|
1 |
dx = 2∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= 2∫ |
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
|
2 |
|
+ C = |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
+ C. |
||||||||||||||||||||
|
1 −sin x |
|
|
|
|
|
2t |
|
|
|
|
|
2 ) |
(1 −t) |
2 |
1 |
−t |
|
|
|
|
|
x |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
− tg |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 − |
|
|
|
|
|
|
|
(1 + t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ t 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
sin x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
Пример 7. Вычислить интеграл ∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
2 +sin x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Решение: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
Еще один пример на универсальную тригонометрическую подстановку: |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
sin x |
|
|
|
|
|
|
|
sin x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2t |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 +t |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
∫ |
|
|
|
|
dx = |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
= |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dt = |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dt |
= |
|||||||||||||||||
|
2 |
+sin x |
|
|
|
+ sin x |
|
|
|
|
|
|
|
|
1 +t |
2 |
|
|
|
|
(t |
2 |
+t |
+1)(t |
2 |
+1) |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
2 + |
|
|
|
2t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 +t2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
2t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2t +1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
2 tg |
+1 |
|
|||||||||||||
= ∫ |
|
|
|
|
|
|
dt |
= 2arctgt − |
|
|
arctg |
+ C = x − |
|
arctg |
2 |
|
+C. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
3 |
|
|
3 |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
(t 2 +t +1)(t 2 +1) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
66
6. ИНТЕГРИРОВАНИЕ ИРРАЦИОНАЛЬНЫХ ФУНКЦИЙ
6.1. Квадратичные иррациональности, дробно-линейная
и тригонометрическая подстановки
Не от всякой иррациональной функции интеграл выражается через элементарные функции. Рассмотрим лишь такие иррациональности, которые с помощью подстановок приводятся к интегралам от рациональных функций, и, следовательно, до конца интегрируются.
№ |
|
Вид интеграла |
|
|
|
Подстановка |
||||||
п/п |
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
∫R(x, n x, ..., m x)dx |
|
|
x =t r , где r – НОК чисел n, …, m |
|||||||
|
|
ax +b |
m |
|
|
k |
|
ax +b |
= tr , |
|||
2 |
|
n |
ax +b l |
|
||||||||
∫R x, |
|
, ..., |
|
dx |
|
cx +d |
|
|
|
|||
|
|
cx +d |
|
cx +d |
|
где r – НОК знаменателей n, …, l |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||||
3 |
|
∫R(x, |
a2 − x2 )dx |
|
|
x = a sin t, x = a cos t |
||||||
4 |
|
∫R(x, |
a2 + x2 )dx |
|
|
x = a tg t, x =a ctg t |
||||||
|
|
∫R(x, |
x2 −a2 )dx |
|
|
x = |
a |
x = |
a |
|||
5 |
|
|
|
|
, |
|
|
|||||
|
|
|
cos t |
sin t |
Замечание: иногда в интегралах типа (3)–(5) весьма успешна подста-
новка x = at .
3 xdx
Пример 1. Вычислить ∫ x( x + 3 x) .
Решение:
Это интеграл типа (1). НОК чисел 3 и 2 равно 6, поэтому делаем подстановку x =t6 :
|
3 |
xdx |
|
|
|
6 |
, |
|
|
dx = 6t |
5 |
dt |
|
|
|
t |
2 |
6t |
5 |
dt |
|
|
|
dt |
|
|
||||
∫ |
|
|
= |
x = t |
|
|
|
|
|
= ∫ |
|
|
= 6∫ |
|
|
= |
||||||||||||||
x( x + 3 |
|
|
|
|
|
3 x = t2 |
|
t6 |
(t3 +t2 ) |
t(t + |
1) |
|||||||||||||||||||
|
x) |
x = t3 , |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dt |
|
|
dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t |
|
|
|
|
|
|
6 |
x |
|
|
|
=6 ∫ |
|
− ∫ |
|
|
= 6(ln |
t |
− ln |
t +1 |
)=6ln |
|
|
+ C =6ln |
|
|
+ C. |
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
t |
|
|
t + |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t +1 |
|
|
|
|
|
6 x +1 |
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
x + x − 2dx . |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
Пример 2. Вычислить ∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 x − 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
67 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Решение:
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|||||
|
Так как |
x − 2 = (x − 2) |
2 |
|
= (x − 2) |
6 |
, а 3 x − 2 = (x − 2) |
3 |
= (x − 2) |
6 |
, выбе- |
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
1 |
, откуда x = t6 + 2, dx = 6t5dt . |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
рем подстановку (1) t = (x − 2) |
6 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
∫ |
x + |
x − 2 |
dx = ∫ |
(t6 |
+ 2 +t3 )6t5dt |
= 6∫(t |
9 |
+t |
6 |
+ 2t |
3 |
)dt = |
3 |
t |
10 |
+ |
6 |
t |
7 |
+3t |
4 |
+C = |
|||||||||||||||||
3 |
x − 2 |
|
t2 |
|
|
|
|
5 |
|
|
|
7 |
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
7 |
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
3 (x − 2) |
|
+ |
6 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
= |
3 |
(x − 2) 6 |
+3(x − 2) 3 +C. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Пример 3. Найти неопределенный интеграл |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
4 |
|
2 − x − |
|
2 + x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
∫( x + 2 + 4 2 − x)(x + 2)2 dx . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Решение:
Чтобы сделать подстановку, приводящую к интегралу от рациональной функции, нужно преобразовать подынтегральную функцию так, чтобы
она содержала корни любой степени, но из одной и той же дроби |
ax + b |
. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
cx + d |
||||
Поэтому преобразуем подынтегральное выражение, выделяя |
|
|
2 − x . |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
Имеем |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 + x |
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
4 2 − x − 2 + x |
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
2 − x |
−1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
∫ |
|
|
2 |
dx = ∫ |
|
|
|
|
|
|
2 + x |
|
|
|
dx . |
|
|
|||||||||||||||||||
( x + 2 |
+ 4 2 − x)(x + 2) |
|
|
|
|
|
|
2 − x |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ |
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ 2) |
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
(x |
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 + x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
Применяем подстановку t = |
2 − x : |
x = |
|
|
4 |
|
|
− |
2, dx = |
|
|
8t |
|
|
dt. |
|||||||||||||||||||||
t2 +1 |
(t2 +1)2 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 + x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
Делая замену переменной в неопределенном интеграле, получаем |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
4 |
|
2 − x |
−1 |
|
|
|
4t −1 (t |
2 |
+ |
1) |
2 |
|
|
8t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
2 + x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
∫ |
|
|
|
|
|
|
dx |
= ∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dt = |
|
|
|||||||
|
|
2 − x |
|
4t +1 |
|
|
16 |
|
|
|
|
|
2 |
+ |
1) |
2 |
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
(t |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
+ 4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
1 |
2 + x |
(x + 2) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
68
|
1 |
|
t(4t −1) |
|
|
1 |
|
|
1 |
|
1 |
|
|
|
dt |
|
1 |
|
2 |
|
1 |
|
|
1 |
|
||
= |
2 |
∫ |
4t +1 |
dt = |
|
∫ t |
− |
2 |
dt + |
2 |
∫ |
|
|
|
|
= |
|
t |
|
− |
|
t |
+ |
|
|
ln | 4t +1| +C = |
|
|
|
|
4 |
|
4 |
16 |
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
4t +1 |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
1 2 − x |
|
|
2 − x |
|
|
1 |
|
2 − x |
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
= |
|
|
|
− |
|
|
+ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ C . |
||||||
|
|
|
|
4 |
+ x |
|
2 + x |
4 |
ln 4 |
2 + x |
+1 |
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
Пример 4. Вычислить ∫ |
dx |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x4 |
|
x2 |
+9 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
Решение: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
Применим подстановку x =3tg t, получим |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
dx = 3sec2 tdt, |
|
|
|
x2 +9 = 3sec t. |
|
|
|
|
|||||||||||||
|
Тогда |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx
∫ x4 x2 +9
= 314
= ∫ |
3sec2 t |
dt |
= |
1 |
|
∫ |
cos3 t |
dt |
= |
|
1 |
|
∫ |
(1 −sin |
2 t)d |
(sin t) |
= |
||||||||||||||||
34 tg 4t 3sec t |
34 |
|
sin4 t |
|
34 |
|
|
|
sin 4 t |
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
d(sin t) |
− |
|
d(sin t) |
|
= |
1 |
|
− |
|
|
1 |
|
|
|
|
+ |
1 |
|
+C. |
|
|
|||||||||||
∫ |
|
|
4 |
|
∫ |
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
sin |
t |
sin |
t |
3 |
4 |
3sin |
3 |
t |
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
sin t |
|
|
|
Делаем обратную подстановку, выражая sin t через x. Для этого в прямоугольном треугольнике один из острых углов обозначим через t.
sin t = x
x2 + 9
|
|
|
|
|
|
|
|
|
∫ |
|
dx |
|
= |
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x4 |
x2 + 9 |
|
|||||
|
(x2 |
|
|
3 |
|
x2 + 9 |
|
|
|
|
(3x3 x2 + 9 − 3 (x2 + 9)2 )+ C. |
|||||
− |
+ 9) 2 |
+ |
+ C |
= |
1 |
|
||||||||||
3 |
5 |
4 |
|
3 |
4 |
x |
|
4 |
||||||||
|
x |
|
|
|
|
|
243x |
|
|
|
|
|||||
Пример 5. Вычислить интеграл ∫ |
|
dx |
. |
|||||||||||||
(2 + x2 ) 1 − x2 |
||||||||||||||||
Решение: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
Интеграл типа (4), поэтому делаем подстановку: |
|
|||||||||||||||
x = sin t, |
|
|
dx = cos tdt, |
1 − x2 = |
1 −sin 2 t = cos t . |
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
69 |
|
|
|
|
dx |
|
= ∫ |
|
|
|
cos t dt |
|
|
|
|
|
|
|
dt |
умножим и |
разделим |
= |
|||||||||||||
∫ |
|
|
|
|
|
|
|
= ∫ |
|
|
= |
|
|
|
|||||||||||||||||
+ x2 ) 1 − x2 |
|
|
+sin 2 t) cos t |
|
|
2 +sin 2 t |
|
||||||||||||||||||||||||
(2 |
|
|
(2 |
|
|
|
|
знаменатель |
на cos2 t |
|
|||||||||||||||||||||
|
= ∫ |
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
dt |
|
= |
∫ |
|
|
|
|
d(tg t) |
|
|
=∫ |
d(tg t) |
|
= |
|
|||||
|
|
|
2 |
|
+ tg2 t |
cos2 t |
|
|
|
|
|
2(1 + tg2 t) + tg2 t |
|
|
2 + 3tg2 t |
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
cos2 t |
1 ∫ |
|
|
|
|
d(tg t) |
|
|
|
|
|
|
1 |
1 arctg tg t + C. |
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
3 |
|
2 |
2 |
|
|
|
|
2 |
|
3 |
2 |
|
2 |
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
3 |
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
+ (tg t) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Возвращаясь к старым переменным, выразим tg t через х.
tg t = x
1 − x2
Окончательно имеем
3 x
∫ |
dx |
3 |
1 |
− x2 |
|
1 |
3 x |
+ C. |
(2 + x2 ) 1 − x2 = |
3 2 arctg |
|
2 |
+ C = |
6 arctg |
2(1 − x2 ) |
||
|
6.2. Интегрирование дифференциального бинома |
|
||||||
Интеграл вида ∫xm (a +bxn ) p dx |
называется интегралом от дифферен- |
циального бинома. Здесь a, b – действительные числа; m, n, p – рацио-
нальные числа.
Русский математик П. А. Чебышев показал, что эти интегралы берутся лишь в том случае, когда хотя бы одно из чисел p; mn+1; mn+1 + p является
целым.
При этом поступают следующим образом:
1) если p – целое число, то применяется подстановка x = tk , где k – наименьшее общее кратное знаменателей дробей m и n .
70