УМК1 050420 ИГ2

7-дəріс. Перспектива түрлері. Сызықтық перспектива аппараты, оның

кешендік сызбамен байланысы.

Перспективаны жазықтықта немесе басқа бір бетте салуға болады. Перспективаның ең көп тараған түрі – жазықтықта салынған перспектива. Ол

сызықтық перспектива деп аталады. Егер сурет ретінде цилиндрдің ішкі

жəне тұрғызылуы жағынан сызықтық перспективадан айырмашылығы . жоқ Бірнеше жазықтықта салынған перспектива театрлық деп аталады.

Сызықтық перспектива.

Перспектива центрлік проекциялаудың негізінде орындалады (7.1-сурет). S – проекция центрі

p¢ - проекция жазықтығы

АВС – АВС үшбұрышының түпнұсқасы

А¢В¢С¢ - DАВС үшбұрышының p¢ жазықтығындағы проекциясы Сызықтық перспективаның аппараты (7.2-сурет).

p0 – сурет жазықтығы p¢ - зат жазықтығы

О – көру нүктесі О¢- көру нүктесінің горизонталь проекциясы

V – суреттің бас нүктесі

ОV – бас сəуле (дистанциялық қашықтық) r - сурет табаны

h – көкжиек сызығы

D1, D2 – дистанциялық нүктелер

О - беттескен көру нүктесі

OV=VD1=VD2=V О

a - көкжиек жазықтығы

Негізгі əдебиеттер: 1 нег.[212-216]

Қосымша əдебиеттер: 4 қос.[200-226], 5 қос.[219-223], 9 қос.[233-236]

Бақылау сұрақтары:

1. Сызықтық перспектива аппаратында көру нүктесі қай жерде орналасады?

33

2.Сызықтық перспектива аппаратында бас сəуле қалай орналасады?

3.Сурет табаны деген не?

4.Қандай қашықтық дистанциялық деп аталады?

7.1 - сурет

7.2 -сурет

34

М¥ - тоғысу нүктесі немесе түзудің шексіз алыс нүктесі.

Перспективадағы жазықтық кескіні.

Перспективада жазықтық нүктелермен немесе түзулермен берілуі мүмкін, бірақ көбінше жазық фигурамен беріледі. Сонымен қатар жазықтық өзінің сурет ізімен жəне тоғысу сызығымен де беріледі. Жазықтықтың сурет ізі деп оның сурет жазықтығымен қиылысу сызығын айтады жəне ол осы жазықтыққа тиісті екі түзудің сурет іздерімен анықталады. Жазықтықтың тоғысу сызығы осы жазықтықтың шексіз алыс түзуінің перспективасы болады. Жазықтықтың сурет ізі мен тоғысу сызығы өзара параллель болады.

Есеп. a(АВС) жазықтығының сурет жəне зат іздерін, тоғысу сызығын салу керек (8.9-сурет).

Негізгі əдебиеттер: 1 нег.[212-216]

Қосымша əдебиеттер: 4 қос.[200-226], 5 қос.[223-233], 9 қос.[237-240]

Бақылау сұрақтары:

1.Түзудің тоғысу нүктесін қалай анықтайды?

2.Сурет жазықтығына перпендикуляр, параллель түзулердің, планда тұру нүктесінен өтетін түзулердің, горизонталь түзулердің жəне сурет жазықтығына

45° бұрышпен көлбейтін түзулердің тоғысу нүктелері қандай болады?

35

3.Жазықтықтың зат ізі деген не?

4.Жазықтықтың сурет ізі деген не?

8.1 - сурет

36

8.8 - сурет

8.9 - сурет

37

9-дəріс. Сызықтық перспективаның позициялық есептері. Түзу мен

жазықтықтың қиылысуы. Көпжақты беттердің жазықтықтармен жəне өзара қиылысулары.

Перспективада позициялық есептерді шешу.

1-есеп. Сурет f 0жəне зат f ¢ іздерімен берілген bжазықтығы мен m түзуінің қиылысу нүктесін К-ны табу керек (9.1-сурет).

1.Г gÉm, g^p¢

2.Г k=bÇg

3.Г k=hÇm

2-есеп. А нүктесі арқылы g(aÇb) жазықтығына параллель h түзуін жүргізу керек (9.2-сурет).

Шешуі.

¥¥

1.Г F¢, F

2.Г k=bÇg

3.Г k=hÇm

9.1 - сурет

3-есеп. a(n0,n¢) жəне b(m0,m¢) жазықтықтарының қиылысу сызығын салу керек (9.3-сурет).

Шешуі.

1.Г 1=m0Çn0

2.Г 2=m¢Çn¢

3.Г kÉ1Ù2

4.Г 1¢Ì r

38

5.Г 2¢ º 2

6.Г k¢ É1¢Ù2¢

¥

4-есеп. Көпжақтың a (m0 êêm ) жазықтығымен қимасын салу керек (9.4-сурет).

Негізгі əдебиеттер: 1 нег.[212-216]

Қосымша əдебиеттер: 4 қос.[200-226], 5 қос.[223-233], 9 қос.[241-244]

Бақылау сұрақтары:

1.Түзудің тоғысу нүктесін қалай табады?

2.Өзара параллель горизонталь түзулердің тоғысу нүктесі қай жерде орналасуы керек?

3.Қиылысатын жəне айқас түзулер қалай анықталады?

9.4 - сурет

39

10-дəріс. Сызықтық перспективадағы метрлік есептер. Перспективаны

салудың координаттық əдісі. Тор əдісі. 1. Кесінділерді өлшеу.

а) суретке параллель түзулердің өлшеу нүктесі көкжиектегі кез-келген нүкте,

кесінділердің нақты өлшемдері.

б) Сурет жазықтығына перпендикуляр түзулердің өлшеу нүктелері ретінде D1 жəне D2 дистанциялық нүктелері болады (10.2-сурет).

в) Жалпы жағдайдағы горизонталь түзудің өлшеу нүктесін анықтау10.3- суретте көрсетілген.

2. Перспективтік масштаб.

Перспективада кесінділерді өлшеу тəсілдерін білуx,y,z координаттарымен

Дəліздің тілігі сурет жазықтығында орналасқан.

Дəліздің ұзындығы 8м, бұл жерде1 см = 1м (10.9 - сурет).

Негізгі əдебиеттер: 1 нег.[212-216]

Қосымша əдебиеттер: 4 қос.[228-238], 5 қос.[231-238], 9 қос.[259-270]

Бақылау сұрақтары:

1.Горизонталь кесінділерді пропорционал бөліктерге бөлу қандай тəсілмен орындалады?

2.Суретке параллель кесінділерді перспективада қалай бөледі?

3.Суретке перпендикуляр түзулер үшін қандай нүкте өлшеу нүктесі болады?

4.Вертикаль түзулер үшін қандай нүкте өлшеу нүктесі болады?

5.Суретке параллель түзулер үшін қандай нүкте өлшеу нүктесі болады?

40

10.3 - сурет

Ендік масштабы

10.4 – сурет

41

10.5 - сурет

10.8 - сурет