39. Суды желпу - суды ауамен тазарту, ауаландыру.

40. Аэрацияланған (ауа қосқан) ерітінді – ауа көпіршігі бар түрлі құрамды жуу сұйығы. Механикалық немесе химиялық тәсілмен (көпіргіштердің көмегімен) жасайды. Сұйық бағанасының гидростатикалық қысымын азайту үшін қолданылады.

41. Ұңғыны бұрғылау – негізінде жер қыртысында ұңғы болатын операциялар комплексін орындау.

42. Жуу сұйықтарының жергілікті шыр айналысымен бұрғылау – бұрғылау снарядын әрлі-берлі қозғалту нәтижесінде, ұңғының забойға жақын бөлшегінде, шыр айналатын жуу сұйықтары арқылы, талқандағыш тау жыныстарының ұнтағы забойдан шлам құбырына көтерілетін колонкалы бұрғылау тәсілі.

43. Жуу бұлқынының қуаты – белгілі қысым бойынша, бір өлшем уақытында, жуу бұлқынымен белгілі мөлшерде сұйық беру керек, есептелген қуат.

44. Қабатты сұйықпен жару - пластық гидроүзіліс.

45. Гидроциклон – конус тәрізді құралдың ішінде жанама қозғалушы сұйық ағысының сыртқы тепкіш күшін пайдаланып, жуу сұықтарын тазартуға арналған құрылғы.

46. Ұңғыларды саздандыру.

Балшық ерітіндісі – құрамындағы балшық дисперсиялық фаза, ал су - дисперциялық орта болатын суспензиялы жуушы сұйық. Жоғары сапалы балшық ерітінділері өздерінің қасиеттеріне қарай коллоидты ерітінділерге жақындайды.

47. Балшық станциясы – балшықты ерітінділерді бір орталықта дайындауға арналған жабдықтардың және оның сапасын тексеріп отыратын приборлардың құрамы.

48. Жуу сұйығының қысымы – бұрғылау құбырлары арқылы ұңғыға жуу сұйығын жібергендегі статикалық қысым мен сипатталатын бұрғылау тәртібінің өлшемі.

49. Жуу бұлқынының қысымы – белгілі өнімділік беріп тұрған жуу бұлқынында пайда болатын жуу сұйығының қысымы.

50. Дисперсия ірімтіктік – бір заттың екіншісінің ішінде шашырап таралуы.

51.Дисперсность – Батырау, бөлшектену.

52. Ұңғының шламдануы – Ұңғыда өте көп мөлшерде үгілген тау жыныстарының жиналуы.

53. Каверналық – тау жыныстарында кездесетін (бұжыр) қуыс.

54. Коагуляциялық – жуу сұйығындағы дисперсия дәрежісінің және дисперсия системасындағы бөліктер санының азаю процесі. Коагуляция уақытында ерітінді ішіндегі коллоидты бөліктер бүрісіп, бір-біріне жабысып, ерітінді түбіне тұнады.

55. Балшық қабыршағының жабысқақтығы – үйкеліс коэффициентімен сипатталатын параметр. Бұл стандартты денені балшық қабыршағының бетімен қозғауға керекті күштің, сол дененің қабыршағына түсірген қысым қатынасына тең.

56. Механикалық балшық араластырғыш – балшықты ерітінділерді дайындағанда балшықтыы сумен механикалы түрде орналастыру үшін қолданылатын құрал.

57. Кері жуу – бұрғылау снаряды мен ұңғы қабырғасы аралығындағы сақиналы саңлау арқылы жуу сұйығы (газ) берілетін және бұрғылау снаряды арқылы сорылатын ұңғыны жуу (процесі).

58. Тұндырғыш – жуу сұйықтарын тұндырып тазалауға арналған тазалау жүйесінің бөлігі.

59. Тазалау жүйесі – қабылдау қамбасынан, тұндырғыштан және ағыс науасынан тұратын жуу сұйықтарын тазалауға және сақтауға арналған жүйе.

60. Жуу сұйықтарының параметрлері – жуу сұйығының белгілі қасиеттерін сипаттайтын көрсеткіштер. Оған тығыздық, шартты тұтқырлық, ығысудың статикалық кернеуі, су бергіштік, сүзбе қабыршағының қалыңдығы, тұрақтылық, тұнбалық, рН, газ мөлшері, температура т.б. жатады.

61. Көбік жайғыш – көбіктендіргіш әрекетіне кері әсер етуші реагент.

62. Көбіктендіргіш – сұйық және газ фазасының аралық бетінде шоғырланған, беттік энергияны осы шекарада қатты төмендетуші реагент.

63. Пикнометр – шыныдан жасалған белгілі көлемді ыдыстан тұратын заттардың тығыздығын анықтайтын аспап.

Жуу сұйығының көлем бірлігінің массасын сипаттайтын және куб сантиметрдегі граммен сипатталған параметр г-см³.

64. Ұңғыны жуу немесе үрлеу – ұңғыны талқандалған тау жынысы ұнтағынан (шламнан) тазарту және талқандаушы аспаптарды салқындату процесі, сондай-ақ жуу ұңғының осал, берік емес қабырғаларын бекітуге, бұрғылау снарядтарының ұңғының қабырғасын үйкеліс күшін және қажауын азайтуға, кейбір ұңғының ішінде істейтін машиналар мен механизмдерді іске қосу үшін қолданылады.

65. Жуу сұйығы – ұңғыны жууға арналған түрлі құрамды сұйық.

66. Жуу алаңы (сектор) – алмасты және қатты қорытпалы коронкалардың, сол сияқты кейбір алмас қашаулардың жуу каналдарының екі аралығы.

67. Жуу бұлқыны – ұңғыға жуу сұйығын қысыммен беруге арналған машина.

68. Жуу сальнигі – айдағыш шлангасынан айналып тұрған бұрғылау құбырының колоннасына жуу сұйығын немесе газды жіберуді қамтамасыз ететін жабдық.

69. Ерітінді – бұрғылау сұйықтарын кейде ертінді деп те атайды.

70. Мұнай негізгі ерітінділер - құрамындағы мұнай және оның туындылары, дисперсиялық орта болатын, ал диспесиялық фаза тотықталған битумнан тұратын суспензиялы сұйық.

71. Ерігіштік - Жуу сұйығының мөлшері белгілі бір уақыт ішінде берілетін жуу сұйығының мөлшерімен анықталатын бұрғылау тәртібінің мөлшері, л/мин.

72. Реагенттер – жуу сұйығының (газдың) параметрлерін реттеу мақсатымен оны өңдеуге арналған химиялық заттар.

73. Силикатты – тұзды балшық ерітіндісі – орнықсыз опырылып құлайтын сланец жұмыстарын бұрғылағанда және тұзды су ағыны бар жағдайда қолданылатын силикатты натрий (сұйық шығын) және хлорлы натриймен өңделген балшық ерітіндісі.

74. Қоспалауыш – реагенттерді араластыруға және оларды жуу сұйығының ағысына қосуға керекті құрал, жер бетіндік және забойлық қоспалаушы түрлеріне бөлінеді.

75. Газ мөлшері – жуу сұйығындағы табиғи газ мөлшерінің қанша екенін сипаттайтын параметр, процентпен көрсетіледі.

76. Құм мөлшері – жуу сұйығындағы құмның, дисперсияланбаған балшық бөлшектерінің және талқандалған тау жыныстарынының ұнтақтарының мөлшерін сипаттайтын параметр, процентпен өлшенеді.

77. Жуу сұйығының тұздылығы – жуу сұйғының сүзбесіндегі ерітілген тұздардың концентрациясының мөлшері – мг/л.

78. Тампондау- (лат.медициналық сөз, тампон-затычка раны)-ұңғылардың қабырғасында кездесетін жарықшақтарды, кеуектерді, қуыстарды және т.б. тығындау.

79. Тампондық сұйықтар (ТС) – органикалық немесе органикалық емес заттардың судағы, я болмаса басқа сұйықтардағы ерітіндісі.

80. Тампондық қоспалар (ТҚ) – цементпен сазбалшықтың қоспаларының аздаған судағы қоспасы. ТҚ-ы бұлқындарымен ұңғыға айдауға (жеткізуге) болмайды.

81. Тампондық снарядтар мен құрылғылар – ТҚ ұңғы ішіне жеткізетін (апаратын) аспаптар.

82. Бұрғылау сұйығын жоғалуы – жуу агенттерінің ұңғы қабырғасындағы жарықшақтарға, кеуектерге немесе қуыстарға еніп жоқ болуы (жоғалуы).

83. Полимерлі тампондық қоспалар – синтетикалық смолалардан тұратын қоспалар.

84. Полимерцементті қоспалар –синтетикалық смола мен цементтен тұратын тампондық материалдар.

85. Әк сұйықтары – цементтің тез қатуы үшін (әк қосылған) қолданылатын сұйықтар.

86. Цементті сұйықтардың қатуы – цементті тампондық сұйықтың қату мезгілі. Қату мезгілі – «алдыңғы» және «соңы» болып бөлінеді.

87. Толтырғыштар – тампондық сұйықтармен қоспаларға қосылатын заттар. Оларға – құм, сазбалшық, ағаштар ұнтағы (опилка) және т.б. жатады.

88. «Салқын» ұңғылар – ұңғыдағы температура 70⁰С аспайды.

89. «Ыссы» ұңғылар - ұңғыдағы температура 70⁰С асқандағы жағдай.

90. Тампондық сұйықтардың аққыштығы – сұйықтардың дайын кезіндегі ағылу шамасы, оның мөлшерін АзНИИ конусы аспабымен анықтайды.

МАЗМҰНЫ

1. Пәннің оқу бағдарламасы (SYLLABUS) ..................................................................................3

   6. Тапсырмалардың тізімі мен түрлері

және оларды орындау кестесі................................................................................................4

6. Оқу-әдістемелік жадығаттар.................................................................................................5

7. Білімді бақылау және бағалау...............................................................................................6

8. Пәннің саясаты мен процедурасы........................................................................................9

1. Негізгі таратылатын материалдар тізімі...................................................................................9

2.1. Курстық тақырыптың жоспары..........................................................................................9

2.2. Дәрістік сабақ конспектілері..............................................................................................11

2.3. Зертханалық жұмыс жоспары............................................................................................60

2.4. СОӨЖ жоспары..................................................................................................................62

2.5. СӨЖ жоспары.....................................................................................................................64

2.6. Емтихан сұрақтары...........................................................................................................66

2.7. Глоссарий.............................................................................................................................68

СП ОӘК ҰБТ және Т кафедрасының

мәжілісінде талқылынған

2006ж. «____»__________№__ хаттамасы

СП ОӘК Геологиялық барлау институтының

Ғылыми-әдістемелік кеңесінде талқыланып,

мақұлданған

2006ж. «____»__________№__ хаттамасы