41

Редакция алқасы:

География және табиғатты пайдалану факультетінің деканы, г.ғ.д., профессор Сальников В.Г.

PhD Темірбаева К.А.

г.ғ.д., профессор Нүсіпова Г.М.

г.ғ.д., профессор Касымханова Х.М.

б.ғ.д., профессор Ященко Р.В.

т.ғ.к., проф. м.а. Абдрахимов Р.Г. г.ғ.к., доцент Артемьев А.М.

«Фaрaби әлемі» aтты хaлықaрaлық студенттермен жaс ғaлымдaрдың ғылыми конференциясының мaтериaлдaры. Алмaты, Қaзaқстaн, 2018 жыл, 10 сәуір. – Алмaты: Қaзaқ университеті, 2018 – 287 бет.

ISBN 978-601-04-3300-7

© Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ

ISBN 978-601-04-3300-7

2

ГЕОГРАФИЯ

GEOGRAPHY

ЛИТОСФЕРАЛЫҚ ТАҚТАЛАР ТЕКТОНИКАСЫ ТҰРҒЫСЫНАН ҚАЗАҚСТАННЫҢ ОҢТҮСТІК-ШЫҒЫС ТАУ ЖОТАЛАРЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ

Абибуллаева М. Т., Құсайынов С. А. жетекшілігімен

әл-Фараби ат. Қазақ Ұлттық университеті

e-mail: abibullaeva.mt@mail.ru

ХХ ғасырдан бастап Қазақстанның оңтүстік-шығыс таулы жүйесі туралы әртүрлі пікірлер алмасуының полигоны болды. Бұл өңірде «фиксизм» мен «мобилизм» жақтаушылар арасында тау түзілу үдерістерін әр тұрғыдан түсіндіру және талқылаулар орын алды. Фиксистер жер қыртысының көлденең бағытта жылжу туралы мүмкіндігін осы уақытқа дейін есептемеген. Ал мобилистердің пікірлері бойынша Жер шарының сыртқы қатты қабаты бірнеше ірі-ірі бөлшектерге, яғни литосфералық тақталарға бөлінеді. Астеносфера қабатының бетімен, жазық бағытта жылжыған литосфералық тақталар бір-бірімен кездесіп, қақтығысып-соқтығысып жылжиды. Мәселен, Орта Азия мен Қазақстанның оңтүстік-шығысындағы таулы жүйелер Үнді және Еуразия деп аталатын екі литосфералық тақталар арасында қыспақта қалған. Үнді тақтасының солтүстікке қарай Еуразия тақтасының астына көлденең бағытта жылжуы қарқынды тау жаралу үдерісінің себепкерінің бірі болып табылды.

Литосфералық тақталар тектоникасы болжамының негізгі дереккөздері геологиялық құрылымдардың көлденең бағыттағы жылжуы туралы эмпириялық жолмен алынған мәліметтердің негізін қалаушы А. Вегенер және басқа да ғалымдар.

Соңғы кездегі ғалымдардың зерттеулерінің тнәтижесі бойынша Гималай, Тянь-Шань, Памир, Алтай орогендік үдерісі мезозой дәуірінде Үнді тақтасының Пангея алып континентінің бөліну кезінен бастап белең алды. Шамамен 180млн. жыл бұрын Үнді тақтасы мен Мадагаскар аралы Пангеядан бөлініп, дереу солтүстікке қарай жылжи бастады.

Литосфералық тақталар тұжырымдамасы тұрғысынан қарағанда Қазақстанның оңтүстік-шығыс өлкесінде палеогеннің соңынан басталып қазіргі заманға дейін созылған күрделі тау жоталары мен тауаралық ойпаңдар жүйесін құраған орогендік қозғалыстар жүріп жатыр.

ЖАМБЫЛ ОБЛЫСЫ ҚАЛАЛАРЫНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМУ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ

Ажиров.Н.А.,

PhD Сарсенова.И.Б жетекшілігіме

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

e-mail: n.azhirov@mail.ru

Жамбыл облысында 4 қала бар. Олар Тараз, Шу, Қаратау және Жаңатас қалалары. Кеңес одағы кезінде облыстағы қалалар экономикасының басым бөлігін өнеркәсіп орындары болған. Қаратау және Жаңатас қалаларына Қазақстан аумағынан ғана емес, Кеңес одағының әр жерінен жақсы өмір және тұрақты жұмыс үшін адамдар көшіп келген. Ал Тараз қаласы ірі өнеркәсіптік қалалардың біріне жатқан. Қалада аса ірі 3 зауыт жұмыс істеп тұрған.

Қазақстан тәуелсіздіген алғаннан кейін қалаларда көптеген өнеркәсіп орындары жабылып қалды. Сол себепті қалалар экономикасы нашарлап, тұрғындар басқа қалаларға, тіпті басқа мемлекеттерге көшіп кетуге мәжбүр болды. Қазіргі алға қойылған мақсаттардың бірі Жамбыл облысы қалаларын дамыту мәселелері болып табылады. Әр түрлі бағдарламалар мен инновациялық жобалар іске асырылуда.

Тараз қаласы Жамбыл oблысының орталығы. Қала тұрғындарының саны 362,2 мың адам, республика қалаларының ішінде 6 орын.

3

Тараз қаласын Қазақстандағы бәсекеге қабілетті және өндірістік-индустриялды орталыққа, Еуропа және Қытай арасында oрналасқан транспортты коридор аймағына, химия өнеркәсібі саласында бәсекеге қабілетті аймаққа айналдыру, тамақ және жеңіл өнімдерін өндіретін, өмір сүру сапасы жоғары, қала тұрғындары денсаулығы жақсы, шағын және ірі биснесті жүргізуге қолайлы аймаққа айналдыру алға қойылған.

Өнеркәсіпте 2020 жылғa дейінгі кезеңге химия өнеркәсібі және тамақ өнімін өндіру сияқты өңірдің түйінді салалары oблыстың негізгі индустриалды мамандануы болып табылады. Әлеуметтік саладағы жұмыс Қазақстан Республикасының 2030 жылға дейінгі әлеуметтік даму тұжырымдамасында көзделген қағидаттарға сәйкес жүзегеасырылады.

Қаратау және Жаңатас қалалары «Моноқалаларды дамыту» бағдарламасы аясында жүзеге асырылуда. Қаратау фосфор бассейні фосфориттердің перспективaлық кен орны болып табылғандықтан бұл қалалардағы жобалардың көпшілігі химиялық өнеркәсіп саласында жасалынуда.. 2018 жылы "Еврoхим-Тыңайтқыш" ЖШС-нің минералды фосфорлы тыңайтқыштар шығаратын зауытты қолданысқа енгізу жоспарлануда. Еврохим компаниясы қалаларда жаңа жұмыс орындарын ашып, қалалар экономикасының өсуіне алып келуде. Компания жоба басталғаннан бері өнеркәсіпке 112 млн. доллар қаражат жұмсаған және шамамен 2 млрд. доллар қаражат жалпы аймақтағы инвестицияларға жұмсалады.

Шу қаласы республикалық маңызды транспорттық жолдар бойында орналасқан. Сондықтан қала экономикасының басым бөлігін осы сала алады.

АЛМАТЫ ҚАЛАСЫНДА АУЫЗ СУЫН ТҰТЫНУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Айдарбек М.Т., Калиаскарова З.К. жетекшілігімен

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

e-mail: malika.aydarbek.96@mail.ru

Бұлақтардан су тасу – бүгінгі күннің адамдарына жат шаруа. Себебі, мына өркениетіміз дамыған кезеңде ауылдық жерлерде де су үйге дейін келетін құбырлар тартылған. Ал, қала тұрғындары уйде отырып-ақ бір тетікті бұрап ыстық, суық суды ағыза алады. Әрине мұның бәрі адамның игілігі үшін жасалған дүниелер. Бірақ, сол күнделікті тұтынып жүрген су қайдан келеді? Қарапайым халыққа оңай келгенімен, ауыз су мәселесі күннен-күнге күрделілене түсуде. Қазірде таза ауыз суды табудың өзі мұңға айналды. Әсіресе, Алматы қаласында бүгінде ауыз суды тұтыну түйінді мәселеге айналып отырғанын ешкім жоққа шығара алмайды. Алматы – еліміздегі ірі қала, қала арқылы Үлкен Алматы мен Кіші Алматы және бұлардың салалары – Есентай, Ремизовка, Казачка, Қарасу өзендері ағады. Су бассейнінің ластауының негізгі себептері – тазартылмаған ағын суларды өзен-көлдерге жіберу. Бұған жол беретіндер: тұрғын-үй коммуналдық шаруашылықтар, өнеркәсіп орындары, ауыл шаруашылығын химияландыру, халық шаруашылығынң басқа да салалары. Алматы қаласынан шығатын шайынды сулардың барлығы қала сыртында 12 км қашықтықта орналасқан Жапек батыр (12 декабрь) ауылды елді-мекенінде орналасқан «Тоспа су» аэрация станциясындағы тазалау коллекторларына келіп құйылады. Бұл станцияға шайынды сулар үш бағытта келіп құйылады. (Алматы қаласы, Қаскелең, Талғар). Мұнда шайынды су түрлі тазартулардан өтіп, Сорбұлақ су жинақтаушы табиғи тұйықталған шұңқырға жіберіледі.

Алматы қаласы бойынша 2015 жылы тұтынушыларға жіберілген су көлемі 139,6 млн. текше метрге жетті, бұл 2014 жылғы деңгейге қарағанда 102,5% құрады. Халыққа жіберілген судың көлемі 66,1 млн. текше метр құрады, өндірістік қажеттіліктерге 21,4 млн. текше метр, кәсіпорындардың коммуналдық-тұрмыстық қажеттіліктеріне 52 млн. текше метр құрады. Су ысырабы және оның есепке алынбаған өтімі 76,4 млн. текше метр құрады. Тәулік ішінде халыққа жіберілген судың орташа мөлшері бір тұрғынға шаққанда 108,3 литр құрады. Алматы қаласының тұрғындарын таза, сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету мақсатында «Алматы Су Холдингі» мекемесі жұмыс жасап отыр. Аталған мекемеге үш еншілес кәсіпорын кіреді: «Бастау» – ауыз су өндіру мен тазарту қызметін көрсетсе, «Су желісі» – суды тазалау, тасымалдау, су желілері жүйесін қадағалау және жөндеу жұмыстарымен айналысады. Ал, «Тоспа су» – Алматы қаласы бойынша конализация жүйесінқадағалайды.

Жер бетінің 70% су алып жатқанымен, оның бір пайызы ғана ішуге жарамды екен. Оның үстіне жыл сайын Жер шары халқының саны және өндіріс көлемінің өсе түсуіне қарай су тұтыну көлеміне де ұлғайып, дүние жүзінде аса күрделі мәселе болып отырған сумен қамтамасыз ету жайы қиындай

4

түсуде. Онын үстіне өзен көлдеріміздің кейбіреуі жазда тартылып қалады. Жалпы, табиғатта артық нәрсе болмайды. Сол себепті біз өмір көзі – суды үнемдеп пайдалануға тиіспіз. Өйткені, суды дайындау үрдісі энергияны көп қажет ететін және шығыны көп күрделі жүйе. Мәселен, қалаға жіберілетін судың 70% астамы сорғы қондырғылары арқылы артизиандық ұнғыма тереңдіктерінен шығарылады екен. Ал, тау сулары қалалық желілерге жіберілмес бұрын, бірнеше тазалау сатыларынан өтеді.

АҚТӨБЕ ҚАЛАСЫНДА ТҰРМЫСТЫҚ ҚАТТЫ ҚАЛДЫҚТАРЫН БАСҚАРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ

Айтмағамбетова И.М., Калиаскарова З.К жетекшілігімен

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

е-mail : aitmagambetova.indira@gmail.com

Көптеген жылдар бойы шешімін таппай келе жатқан басты экологиялық проблемалардың бірі — қатты тұрмыстық қалдықтармен жұмыс мәселесі. Қазіргі уақытта мұндай қалдықтардың 97 пайызы алдын ала сұрыпталмай, санитарлық стандарттар талаптарына сай емес, бейімделмеген қоқыс алаңдарына шығарылады.

Қалдықтар — қоршаған ортаны ластайтын көздердің бірі. Жер бетіндегі зиянды заттардың жинақталған массасы топырақ жамылғысына, өсімдіктерге, жерүсті және жер асты суларына жағымсыз әсерін тигізеді. Қоқыстар жанған кезде атмосфераға өте көп улы заттар бөлініп, тыныс жүйесі аурулары мен репродуктивті және иммундық жүйелердің ауытқуларына әкеліп соғуы мүмкін. Еуропалық елдерде қоқыстардың 80 пайызы қайталама шикізат ретінде пайдаланылып, табыс көзіне айналғандығын атап өту керек. Біздің елде бұл көрсеткіш тым төмен. Ақтөбе қаласында қатты тұрмыстық қалдықтың 1,5% ғана қайта өңделіп, 0,25% ғана залалсыздандырылады.

Жыл сайын Ақтөбе облысының өзінде 350 мың тонна тұрмыстық қалдықтар жинақталады. Олардың ішінде облыс бойынша қызмет көрсететін 9 полигонға одан әрі көму арқылы 200 мың тонна көлемінде тұрмыстық қалдықтар орналастырылады. Қалған 150 мың тонна қалдық апаттық қоқыс орындарына шығарылады. Облыс бойынша 360-қа жуық апаттық қоқыс алаңдары бар деп саналады.

Қалдықтардың жалпы көлемнің 7 миллион тоннасы Ақтөбе қаласындағы полигондарда, оның ішінде 1,76 миллион тонна «Ақтөбе Таза Қала» ЖШС полигонында және 5,24 миллион тонна консервацияланған ескі полигонда жинақталған.

400 мың халқы бар Ақтөбе қаласында заңдастырылған қатты тұрмыстық қалдықтар полигоны жұмыс жасайды. Қалдықтарды полигонға шығару қызметін үш мекеме жүзеге асырады. Олар — «Ақтөбе Таза Қала» ЖШС, «Ақжол ЛТД» ЖШС және ЖК «Каримбаев». Полигон қаланың солтүстік шетінде орналасқан, жалпы ауданы — 60,2 гектар. «Ақтөбе Таза Қала» ЖШС-ның мәліметі бойынша 2009 жылдан бастап полигон ашылғаннан бері қала ішінен 1,76 миллион тонна қоқыс шығарылған. Өндірістік қалдықтардың тәуліктік жинақталуы 344,16 тонна деп есептеледі. 2015 жылдың өзінде қала полигонында 168,2 мың тонна қоқыс орналастырылды. Қатты тұрмыстық қалдықтар компоненттерінің қоқыс алаңдарындағы тығыздығы шамамен 300-500 кг/м3. Облыста, оның ішінде Ақтөбе қаласында қатты тұрмыстық қалдықтарды қайта өндеу мәселесі басты назарда. Бүгінгі күні ол 0,2-0,5 пайызды құрайды.

Ақтөбе қаласында қауіпті қалдықтарды немесе қайта өңдеуге болатын қалдық компоненттерін бөлек сұрыптау жүйесі енгізілмеген. Жұмыс істеп тұрған қатты тұрмыстық қалдықтар полигоны қазіргі талаптарға және оларды жоюды басқару тәжірибесіне сай емес. Мұнда қалдықтардың өздігінен жану деректері жиі орын алады. Мысалы, 2015 жылғы тамыз айының 17-18 күндері полигонда болған өрт салдарынан жақын аумақта орналасқан Ақтөбе қаласының Шанхай ауданын түтін мен иіс жапты. Өрттің пайда болуына қоқыстардың шіруі нәтижесінде бөлінген метан себеп болған.

5

КРОССКУЛЬТУРНАЯ КОММУНИКАЦИЯ НА ЕВРАЗИЙСКОМ ПРОСТРАНСТВЕ.

Байсалбекова М.Ә., под руководством Нюсуповой Г.Н.

Казахский национальный университет имени аль-Фараби

e-mail: maral.bais@mail.ru

Как отдельный человек не может нормально существовать в изоляции от других людей, так и ни одна культура не способна полноценно функционировать в изоляции от культурных достижений других народов. В процессе своей жизнедеятельности они вынуждены постоянно обращаться или к своему прошлому, или к опыту других культур. В настоящее время практически нет совершенно изолированных от мира культурных общностей, кроме небольших туземных племен, затерянных в самых укромных уголках планеты. Сегодня естественна ситуация, когда любой народ открыт для восприятия чужого культурного опыта и одновременно сам готов делиться с другими народами продуктами собственной культуры.

Мировой опыт показывает, что наиболее успешной стратегией достижения высокой межкультурной компетентности является интеграция — сохранение собственной культурной идентичности при овладении культурой других народов.

Народы, живущие в Евразии, имеют богатую историю межкультурных взаимоотношений. На протяжении веков на этой территории взаимодействовали различные этносы, различные культуры. На основе многовековой истории сформированы принципы веротерпимости, взаимного сосуществования; более того, каждый народ по-своему обогатил свою культуру в результате взаимодействия с другими народами. Таким образом, на евразийском пространстве на протяжении тысячелетий формировалась способность к межконфессиональному, межцивилизационному диалогу

– это то, что действительно может стать объединяющим фактором для всех государств Евразийского экономического союза (ЕАЭС).

Социально-культурное сотрудничество чаще обсуждается на иных площадках, в иных форматах и преимущественно в рамках двустороннего сотрудничества между странами. И хотя можно отметить, что страны-члены ЕАЭС обладают единым набором ценностей, имеют единую историю, мы все еще не можем говорить о единой евразийской цивилизации, поскольку пока еще отсутствует единое культурное, историческое, информационное и цивилизационное поле.

Особую важность в условиях формирования евразийской коммуникации приобретает организация эффективного сотрудничества медиа, культурно-просветительских организаций, госструктур по развитию общего информационного и культурного пространства России, Беларуси и Казахстана, Киргизии и Армении в рамках евразийского проекта. Интерес к евразийской интеграции должны поддерживать новые телевизионные каналы, радио- и телепрограммы, печатные СМИ. Интеграционные проекты на стадии разработки должны сопровождаться положительной информацией о странах-участницах интеграции; скрепляться общими принципами информационной политики; обеспечиваться лояльностью общественности и экспертного сообщества; содержать компоненты научного, образовательного, межкультурного, молодежного участия в ихреализации.

Формирование единой евразийской идентичности возможно, и главным процессом в этом деле является культурное взаимодействие.

PHYSIOGRAPHIC CONDITIONS OF THE KARKARALINSK STATE NATIONAL NATURAL PARK

Balmukhanova T.G.,

The research is conducted under the guidance of Doctor of Biological Science, professor Mamutov Zh.U.

Kazakh national university named after al-Farabi

e-mail: tolganay.balmukhanova@gmail.com

The forest area of Karkaralinsk was formed in March,1884 and since that time this area has been protected by the government. Actually Karkaralinsk state natural park has been established by the the government resolution of the Republic of Kazakhstan No. 1212 dated 01.12 1998. Karkaralinsk state

6

national natural park is located in the Central Kazakhstan, in the east part of the Saryarka.. The total area of national park is 112120 hectares and 53781 hectares is covered with the wood.

The territory of the national natural park belongs to the second category of especially protected natural areas with the status of nature protection and scientific institution of Republic importance. The area is intended for conservation of bio and landscape diversity, for the nature protection and for ecological, scientific, tourist and recreational purposes of unique natural complexes and objects. Therefore, the national natural park has special ecological, scientific, historical, cultural and recreational value.

The park consists of four forest areas – Mountain forest area which occupies the territory of 25576 hectares, Karkaralinsk forest area-23846 ha, Kent forest area-40901 ha, Bakhtinsk forest area-21797 ha. The unique orographic feature known as the Karkaralinsk and Kent Knot takes its name from the mountains on which it is centered, the Karkaraly. The “knot” refers to the convergence of some mountain ranges, including the Buguly, Shankoz, Maten, Airtau and Kent systems. The mountains of Karkaralinsk and the Kent massif have noticeable landscape asymmetry. The face a slope presents to the sun - north or south - plays a role in the local climate created on it. This climate determines the types of plants that colonize the slope and in turn which animals species that are drawn to the area seeking their preferred foods and suitable shelter. For instance, the west and south parts have lack of vegetation and springs. The northern slopes more abruptly than the southern and western.

The territory of the area is characterized by wide circulation of river valleys, meadows, lake hollows. The climate is extreme continental and dry with the anti-cyclonic mode of weather, this is due to it's geographic position. The park has over 700 species of plants and is home to 80% of all flora found in central Kazakhstan. Five plant species are listed in Kazakhstan’s Red Book of protected species.However, in total, there are 28 rare or disappearing kinds of flora in the park.The forests within the park are made up of pine, birch, poplar, willow, and juniper trees. 71.3% of the wooded area in the park are pine trees. Birch forest occupies 10% of the wooded area and aspen forest take up 2%. There are 122 species of birds in the park. 11 of these species are in Kazakhstan’s Red Book of Protected Species. The park has 46 species of mammals, including the Wolf, Red Fox, Corsac Fox, European badger, Wild Boar, Red Deer, Siberian Roe Deer, Moose, Argali, Eurasian linx, 3 species of bat, Pallas's Cat, and many others.

The unique location and environmental features of the Karkaralinsk State National Natural Park is an increasingly attractive destination for visitors and it is also a great opportunity for tourism development.

ТРУДОВАЯ ЗАНЯТОСТЬ ЖИТЕЛЕЙ АДМИНИСТРАТИВНЫХ РАЙОНОВ Г. ПЕРМИ, СОГЛАСНО ТЕРРИТОРИАЛЬНО-ФУНКЦИОНАЛЬНОЙ СТРУКТУРЕ ГОРОДА

Батракова М. Я.,

Пермский государственный национальный исследовательский университет

E-mail: mari.batrakova.1997@mail.ru

Цель статьи: выявить зависимостью между трудовой занятостью жителей и функциональной структурой административных районов г. Перми.

В статье анализируются результаты социологического опроса, проведённого студентами философско-социологического факультета ПГНИУ в 2016 г., в контексте общественной географии. Исследование проводилось в нескольких районах города: Мотовилихинском, Индустриальном, Ленинском и Свердловском. Рассматривается главные функции административных районов Перми, образующие каждый из исследованных районов.

Опрос показал, что занятость жителей соответствует выполняемым функциям. Так, например, Индустриальный район выполняет в основном промышленную функцию, представленную следующими предприятиями: ООО «ЛУКОЙЛ-Пермнефтеоргсинтез», АО «Сибур-Химпром», АО «Минеральные удобрения» (филиал АО «ОХК УРАЛХИМ»), ООО «Пермский электромеханический завод». Кроме того, в пределах района находятся организации, обслуживающие данные заводы, а также другие промышленные предприятия. Результат социологического исследования показал прямую зависимость между занятостью и функциональной структурой района. Большая часть респондентов, опрошенных в Индустриальном районе, принадлежат к категории людей, указавших, что основным родом деятельности является промышленность.

Свердловский район также имеет ориентацию на промышленный сектор экономики. Среди респондентов значительна доля тех, кто занят в сфере промышленности. Но по сравнению с Индустриальным районом доля людей, занятых в промышленности, меньше. Район образуют

7

предприятия авиационной, космической, машиностроительной отраслей, среди которых выделяются такие как АО «Авиадвигатель», ПАО «Протон-ПМ», ОАО «Пермский моторный завод», ЗАО «Искра-Авиагаз» и другие.

Основной функцией Мотовилихинского района является промышленная. Территорию изучаемого района образуют следующие предприятия: ПАО «Мотовилихинские заводы», АО «Машиностроитель». Территориально-функциональная структура представлена также менее крупными предприятиями: ООО «Пермская кондитерская фабрика», издательско-полиграфическим комплексом «Звезда» и другими. Результаты опроса также показали, что преобладает доля лиц, занятых в сфере промышленности.

Ленинский же район выполняет административную функцию. Здесь находятся объекты: Законодательное собрание, Правительство Пермского края, администрация города. В соответствии с этим наибольшая доля опрошенных принадлежит к категории «ИТР, госслужащие, средний управленческий персонал».

Функциональная структура административных районов Перми, как и города в целом, демонстрирует направленность на развитие промышленности. Изучение территориальной дифференциации показало, что в рассматриваемых районах преобладают жители, занятые в сфере промышленности.

ТЕРРИТОРИАЛЬНОЕ РАЗВИТИЕ ТРУБОПРОВОДНОГО ТРАНСПОРТА В РОССИИ

Батракова М. Я.,

Пермский государственный национальный исследовательский университет

E-mail: mari.batrakova.1997@mail.ru

Цель: изучить территориальное размещение, а также определить проблемы территориального развития трубопроводного транспорта на примере России.

Внастоящее время трубопроводный транспорт активно развивается на территории России. Это обусловлено размерами изучаемой территории, не позволяющими непосредственно доставлять извлекаемое сырьё на предприятия, а также большой долей в экономике страны экспорта природных ресурсов. Поэтому трубопроводный транспорт является важным элементов, позволяющим поставлять сырьё из недр к потребителям как внутри страны, так и в зарубежные страны. Кроме того, трубопроводный транспорт имеет и ряд проблем, среди которых можно выделить такие как технологические, экологические и геополитические.

На сегодняшний день наметились 2 направления в развитии трубопроводного транспорта в России: западное и восточное. Рассмотрим восточное. Большая часть углеводородного сырья добывается на территории Западной Сибири, но в последнее время появилась такая тенденция, что осваиваются месторождения на востоке. В связи с этим требуется строительство новых трубопроводов. Также для развития восточного направления имеет значение наличие крупных потребителей сырья. Так, например, существует нефтепровод Восточная Сибирь - Тихий океан, построенный для транспортировки нефти к потребителям Азиатско-Тихоокеанского региона.

Взападном направлении развития трубопроводного транспорта идёт ориентация на экспорт в страны Западной Европы. Это направление, как и прежде, остаётся основным, однако в будущем, на мой взгляд, могут произойти изменения, которые приведут к тому, что Россия будет ориентирована исключительно на восток. Возможно, ограничению российского экспорта будет способствовать интенсивное развитие альтернативной энергетики. Помимо этого, ресурсы в скором будущем иссякнут.

Развитие трубопроводного транспорта сопровождается и некоторыми проблемами. На сегодняшний день в сфере трубопроводного транспорта России существуют следующие проблемы: технологические, экологические и геополитические.

К технологическим и экологическим проблемам относятся: повреждения, износ трубопроводного транспорта. Повреждения, приводящие к техногенным авариям, наносят значительный ущерб не только человеческой деятельности, но и ландшафтной структуре определённой территории. Сюда же можно отнести и трудности в строительстве трубопроводов в особых природных условиях. Так, например, возникают проблемы при строительстве в зоне вечной мерзлоты. Аварии могут привести к нарушению ландшафтов в пределах действия многолетней мерзлоты.

8

Среди геополитических проблем можно выделить противоречия на международной арене. Из-за агрессивного отношения некоторых стран к России могут останавливаться проекты строительства новых направлений трубопроводов.

В краткосрочной перспективе трубопроводный транспорт будет активно развиваться, поскольку добыча углеводородного сырья остаётся и будет оставаться главной составляющей экономики России.

ЭКОНОМИКО-ГЕОГРАФИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ РАЗВИТИЯ ТУРИЗМА Г.АЛМАТЫ

Бахытжан А.E.,

под руководством к.г.н., доц. Дуйсебаевой К.Д.

Казахский национальный университет имени аль-Фараби e-mail: feilifrankel@gmail.com

Туризм и рекреация являются одной из крупнейших, высокодоходных и наиболее динамичных отраслей современного мирового хозяйства.

Для оценки и более глубокого понимания развития сферы туризма как в стране, так и в городе Алматы в частности, уместно применение анализа PESTEL – это модель для анализа факторов, оказывающих непосредственное влияние на интернациональные компании и этот анализ применим к туризму, так как он оперирует в международной среде с точки зрения макро индикаторов.PESTEL – аббревиатура: P – политические, Е – экономические, S – социально-культурные, T – технологические, E – экологические, L – правовые факторы.

Политические факторы включают в себя положение государства на политической арене и стабильность в самом государстве, налоговую политику, правила внешней торговли, политику развития и благосостояния общества. К экономическим факторам относятся бизнес циклы, тенденции ВВП, процентные ставки, валюта в обращении, инфляции и безработица. Социально-культурные факторы – это демографический индикатор, распределение доходов, социальная мобильность, изменения образа жизни, поведение и отношение к работе и досугу, потребительство, уровень образования. Технологические факторы включают расходы правительства на исследования, усилия правительства для достижения технологических прорывов, открытия, оценка передачи технологий. К экологическим факторам относят законодательство и защиту окружающей среды, переработку мусора и потребление электроэнергии. Правовые факторы включают в себя правовые положения, государственные монопольные положения, трудовое право, здравоохранение и безопасность, безопасность продукта.

Все эти факторы оказывают непосредственное влияние на развитие туризма в той или иной степени, так же важную роль играет как географическое положение самой страны, так и выгодное использование преимуществ местоположения рекреационных объектов. К сожалению, туристский рынок Казахстана демонстрирует низкие темпы роста, его доля в ВВП страны составляет всего 1% на 2016 год. Согласно новой «Концепции развития туристской отрасли» поставлена амбициозная задача увеличить долю туризма в ВВП страны до 8% к 2025 году.

Для развития туризма в городе Алматы есть очень важная положительная черта – это относительно новое направление. В городе развиваются такие виды туризма, как медицинский, спортивный, событийный, культурно-познавательный и экологический, деловой, гастрономический, шопинг туризм. Особое внимание уделяется горному туризму, а также сформировалась современная спортивная инфраструктура, позволяющая принимать соревнования любого уровня. Сегодня в городе функционируют 166 гостиниц, хостелов, кемпингов, более 2 тысяч кафе, ресторанов, 19 театров, 20 музеев, 14 художественных галерей и выставок. Работают 569 туристских организаций, а также имеется огромный потенциал для создания новых рабочих мест.

Таким образом, благодаря своим природно-географическим и геополитическим преимуществам Алматы повышает свой вклад в развитие мирового горного туризма. Так, опубликованный недавно рейтинг Worldwide Cost of Living назвал Алматы одним из самых комфортных и недорогих городов, привлекательных для жизни и работы.

9

МОНИТОРИНГ СЕЛЬСКОХОЗЯЙСТВЕННЫХ ЗЕМЕЛЬ СПОМОЩЬЮ ДАННЫХ ДИСТАНЦИОННОГО ЗОНДИРОВАНИЯ

Беккулиев А.А.

под руководством к.г.н., доцент Уваров В.Н.

Казахский национальный университет имени аль-Фараби

e-mail:bekkuliyev@gmail.com

Для Казахстана с его необозримыми просторами особую актуальность представляет использование данных дистанционного зондирования для мониторинга земель сельскохозяйственного назначения. Данные дистанционного зондирования – данные о поверхности Земли, объектах, расположенных на ней или в ее недрах, полученные в процессе съемок любыми неконтактными, т.е. дистанционными методами. По сложившейся традиции, к ДДЗ относят данные, полученные с помощью съемочной аппаратуры наземного, воздушного или космического базирования, позволяющей получать изображения в одном или нескольких участках электромагнитного спектра. В течение последних 20 лет АО «Национальный центр космических исследований и технологий» РК создает Национальную систему космического мониторинга Республики Казахстан. В ее составе разработан комплекс ГИС-технологий для решения задач

космического мониторинга сельскохозяйственного производства в Казахстане. Основными задачами мониторинга земель Республики Казахстан являются:

-своевременное выявление изменений состояния земельного фонда, оценка направленности и интенсивности изменений, а также прогноз их дальнейшего развития;

-выработка рекомендаций по предупреждению и устранению негативных процессов;

-информационное обеспечение государственного земельного кадастра, других кадастров и мониторингов природных сред, рационального землевладения и землепользования, контроля за использованием и охраной земель.

-определения точных границ полей и рабочих участков с расчетомплощадей

-выявление неиспользуемых земель, контроль рационального использования сельскохозяйственных угодий;

Обширные территории, занимаемые сельскохозяйственными угодьями, довольно сложно контролировать из-за недостатка точных карт, неразвитой сети пунктов оперативного мониторинга, наземных станций, в том числе и метеорологических, отсутствие авиационной поддержки, ввиду дороговизны содержания и т.д. Кроме того, в силу различного рода природных процессов, происходит постоянное изменение границ посевных площадей, характеристик почв и условий вегетации на различных полях и от участка к участку. Все эти факторы препятствуют получению объективной, оперативной информации, необходимой для констатации текущей ситуации, ее оценки

ипрогнозирования. Спутниковая съёмка сельскохозяйственных территорий позволяет решить такие проблемы. При систематической повторяемости съёмок — наблюдение за динамикой развития сельскохозяйственных культур и прогнозирование урожайности. Например, зная, как меняется спектральная яркость растительности в течение вегетационного периода можно по тону изображения полей судить об их агротехническом состоянии. Использование данных дистанционного зондирования различного пространственного разрешения позволят значительно сократить временные затраты на эколого-экономическую оценку ущерба. Современные данные ДЗЗ, получаемые при помощи съемочной аппаратуры, установленной на различных космических аппаратах, обладают техническими характеристиками, позволяющими решать целый комплекс задач в области сельскохозяйственного производства — от картографирования границ полей до анализа степени используемости земель и состояния сельскохозяйственных культур на больших площадях. Это возможно благодаря широкому пространственному охвату материалов космической съемки, наличию спектральных каналов в диапазонах, соответствующих спектральным характеристикам растительного покрова и позволяющих производить автоматизированный расчет вегетационных индексов, отображающих текущее состояние сельхозугодий. Использование разновременных данных позволяет также отследить динамику изменений растительного покрова, динамику проведения агротехнических работ, выявить площади, пострадавшие в результате стихийных природных явлений, а также решить многие другие задачи. Возникает ряд требований к исходным данным, используемым для сельскохозяйственного мониторинга. Требования к базовой космической информации определяются исходя из специфики решаемых задач. Основными параметрами материалов космической съемки, принципиально важными для получения качественного результата, являются:

·пространственное разрешение;

10