Васькан Бадм. Цагин гүүдл. 2001
.pdfһәәвһә цагла авч ирәд ундым хәрүлвч, — гиһәд эмгн дәкн берд ханҗ, орндг деерән көлсән арчад суув. — Хәрхләрн, савдан компадь, балта тәв. Цаачн шкафин хорад бәәхм. Альков нанд авад өглчн — гиһәд Саглриг сурв. — Уга, нанд юмн керго. Манад кампадь балта бәәнә, — гиҗ Саглр авшгоһар седв.
—Уга, тиигдмн биш! Күүнә савд юм тәвлго төрүц һарһдмн биш. Юм эс тәвхлә, хоосн-хагсуһас хәрҗ йовнав гиҗ сав сандмн. Терчн мини һарһсн авъяс биш. Мана өвк тиигҗ келәд, мадниг сурһдг билә, — гиҗ эмгн инәмскләд, берд сурһмҗан келәд, савднь цөөкн әмтәхн юмнасн тәвәд өгв.
Саглр авч ирсн саван хооран стол деер тәвчкәд, эмгн тал хәләв.
—Көл-һарттн әмн орв, ода босад бәәхговт, — гиҗ бер эмгиг урмдулад оркв.
—Йа, бослго одг цааран, көлм цогцим даадган уурч, арһнь тасрҗ кевтә. Зовлң гем хойр цогцим дииләдл бәәв. Теңгр намаг тавлҗ бәәнә. Бийән чигн асрҗ чадшго, әмн-цогцан чигн хәләҗ чадшго күн би болҗанав. Маднла әдл улст ода үквчн төрго билә. Ода яахв, теңгр нас өгәд зовлңган эдләд, килнцән хураһад кевт гиҗәхгов. Нам эрлг намаг мартҗ кевтә, — гиһәд невчк сергсн эмгн келв.
—Урдаснь юуһинь уруднат. Таниг эмч ирәд хәләх, чиңнәд, ямаран эм туслхинь медҗ авчкад эмнхлә, эдгәд бәәхговт, — гиҗ Саглр Булһниг әәтрүлв.
—Көлим эдгәһәд өгхлә, болх билә. көл деерән йовҗ йовад бөкхлә, үг билү, — гиһәд Булһн невчк санамрдв.
—Нә, та амрад кевттн. Би үкс йовад, эмч Һәрән Галяг дуудад авад ирсүв, — гив.
—Ю, көөркүм, Саглр мини. Күүнә нег эмгн түрҗәнә гиһәд, иигтлән арһинь хәәһәд бәәх. Һәәвһә цаһан саната күмбвчи. Чамаг уга болсн болхла, би яах бәәсмб,
—гиһәд, эмгн нүднәсн һарсн нульмсан арһулхн арчв. — Ут наста болҗ килнцәс бийән харич, кишгән эдлх болич, — гиһәд Саглриг ээлтә дууһар Булһн эмгн үдшәв.
Дарунь хойр альхарн сарвасн үсән ясад, толһаһан дер деер арһул буулһад, угар саналдв. "Амрхл кергтә", — гиҗ санад, хойр һаран суңһҗ тәвәд, нүдән аняд унтхар седәд кевтв...
Унтсн Булһн дәкҗ серсн уга...
ШҮЛГҮД
ЯҺЛАЧ, ХӘӘМНЬ, СӘӘХЛӘМ?
Яһлач, хәәмнь, сәәхләм? Ярдсн дурим хәрүлләч. Яхлад көөгдсн цогцим Яарад тасрсиг соңслач.
Зурмна өвсиг хагсасн Зунын салькн номһрла. Залвңгар гендсн чееҗим Зүүдлсн дүрчн хаңһала.
Түрглҗ насм немгднә, Теркә дурм телүлнә. Таал учрсн кевтә, Түңшәд зүркм бульглна.
Нарншң сәәхләнм сүүдр Наснанм туршар дахна. Геедрсн дурн сергҗ, Герләрн чееҗим дулална.
ХӘӘРТӘ КИЧКӘ НАМКАН САНЛД
Ховдгнь үлү үзснд Буульмҗ угаһар хорла. Буйнчиг ховтань дарҗ Хорта әмндчнь деерлклә.
Хов зөөсәрн тоомсрлҗ Хөөтк нерән һуталат. Килнцән шораһар дүүргәд, Көөһәр Намкаһан будлат.
Хуурмг тадна ховар Советин элчнр даҗрла Хәәртә көгшә һундрхҗ Сүүлин әмсхлдән зовла.
Олыг үкләс гетлгсндән Ончрҗ Намка мөңкрлә. Олмһа сәәхн күцлнь Олна чееҗд үлдлә.
Иткләр гегәрсн бурхн Әмтнә хаалһинь герлткнә. Иргч насинь мөңкрүлҗ Әрүн седклинь цеврлнә.
ЭЦКТӘН
Өңгрснә хөрн җилин өөнднь
Зүркнә зовлңгим соңсад, Зүүдндм эцкм ирлә. Эңкр эцкин өврт Экрәд нульмсм асхрла.
Хәрд дарата таниһән Хәәһәд, хааляд энрләв. Хөрн җил күцәһәд, Хәәрләд ирсндтн ханнав.
Чилшго һашуһар дүүрсн Чееҗм чилгрҗ гиигрнә. Хүвтә хөвим герлткҗ, Хөөтк хаалһурм көтлнә.
***
Өвкнрәсн ухата көвүднь Эцкнриннь күцәмҗәс давна Эрк күүкдтә берәднь Экнриннь уханд деерлкнә.
Арһта, ухата хамгнь Цухрад хаалһасн цөкрнә. Авлһч әмнчнь йосрхад, Цецндән деерлкҗ нойрхна.
Шуукрад цаг сольгдна, Шарлҗн өвсн хумхарна. Хәәртә иткл угарҗ, Хүврҗ седкл төвкннә.
ЭЭҖӘН САННАВ
Довун деер һарад, Сальк өрҗ зогснав. Дотр бийм уудад, Сәәхн ээҗән саннав.
Салькн, салькн, хурлзад, Эврә һазрасм үләһич! Седклдм төвкнлт үүдәһәд, Ээҗәсм менд келич!
Салькна өмнәс сарсаһад, Сөргҗ һаран өргнәв. Седкләрн ээҗән дууднав, Саатулглад салькнд ханнав.
***
Чечняд дәәллдҗәх салдсмуд Чичрәд, шавтад, мөлкцхәнә. Баахн көвүдин җирһлмүд Буйсҗ, чееҗдм төөнрнә.
Үклән хәләһәд үрүдсн Эңкрмүдин үкл хәләтн! Үрндән халурхад энрсн Экнрин зовлң соңстн!
Кенән харсҗ үрдүд Кенәннь төлә дәәллдҗәхмб? Хәәртә экнрән эңсүләд,
Хәәрцгәр цогцан сольҗахмб?
ЭҢКР АЛЦҢҺУД СЕЛӘН
Байр һундл хувалцдг Хәәртә эңкр Алцңһуд! Хөв, өршәңгү белглдг Бульглсн көркхн һазр!
Алцңһуд, Алцңһуд селәнь Амулң җирһләр герлтнә. Байн зөөртә һазрнь Буйнч седкләр делгрнә.
Ончта сәәхн Алцңһуд Ончрҗ тоомсрарн йилһрнә. Омгшҗ кесн көдлмшнь Олна сәәнд келгднә.
Хөөчнр, малчнр, цуһарн Таңһчан көлсәрн өөдлүлнә. Тоомсрта, күндтә нернь Таңһчдан кеерәд батрна.
Оньдин теегтән дурта Ончта сәәхн Алцңһуд. Халуч бульглсн седклтә Хол күслтә Алцңһуд.
Арлын көк хулснднь Альвлад шовуд җиргнә. Күүкдин җиңнсн байр Күңкнәд теегәр җирһнә.
Алцңһуд мини, Алцңһуд, Оньдинд нарар мандлыч! Алцңһуд, эңкр Алцңһуд, Өргмҗтә таалар җирһич!
***
Г.С.
Өкәр таңсг сәәхлә Оньдин зүрким көндәнәч. Өөрәһәрм һарсн цаглаһан Өрлсн цогцим хәәрнәч.
Урвҗ йовсн йовдлычнь Үрвәд гендҗ хәләнәв. Өврм өкәр бәәдличнь Өрчдән багтахар харнав.
Дуунасчнь цальгрсн таал Дуудҗ дурим бульглулв. Нүдндчнь гилвксн байр Нуувчар зүрким авлв.
Сәәхн бахмҗ үүдәҗ Санандм нарар герлтнәч. Цецгәрсн хавр урһаҗ, Царцсн чееҗим дуладхнач.
АХИН САНЛД
Генн баһ насндан Мөңк бәәрнүрчнь үдшәләв.
Муульта цогцичнь теврәд, Гендҗ нульмсан асхлав.
Әм аврхим сурсн Зовлңта нүднчнь сангдна. Әргдҗ цусан барсн Зовсн әмнчнь үүмүлнә.
Җиирәд җирһл урсв. Җил җилән сольв. Чини эдлсн зовлң Чееҗәсм ууҗҗ һархш.
Көгшн буурл экднь Көвүнә килмҗ хәәгдв. Адрута җирһлтә дүүнртнь Ахин өргмҗ дутв.