Құрылыс материалдары
–су жұтқыштығы төмен жəне су итергіштігі жоғары;
–ылғалданған соң өздігінен құрғауына;
–сызаттардың мейлінше аз болу қабілетіне;
– негізіне қарағанда серпімділік модулінің əлдеқайда төмен болуы.
Қазіргі кезде мұндай міндеттерді полимерленген модификацияланған құрғақ араласпалар орындайды.
Минералдық өңдеулік сылақтар минералдық байланыстырғыштан– əк пен цемент, толықтырғыштан, пигменттерден, сондай-ақ целлюлоза мен крахмал эфирі сияқты қосымша суды ұстау жəне иілімділік үшін
қосылатын |
қоспалардан |
тұрады. Кеуектендіргіш, гидрофобтағыш |
||||||
қатаюды баяулататын қоспалар, талшықтар да қолданылуы мүмкін. |
||||||||
Сылақтың |
адгезиясын |
қамтамасыз ету үшін, құрғақ араласпаға |
||||||
дисперсиялы |
ұнтақ |
түріндегі |
органикалық |
полимер |
байланыс- |
|||
тырғыштар қосылады. |
|
|
|
|
|
|
|
|
Байланыстырғышқа полимердің ең аз мөлшері, тегіс таратылған |
||||||||
полимер беттің шекарасы мен цементте болуы, сондай-ақ сылақты |
||||||||
біріктіріп тұрады. Қатайған |
сылақтағы |
су– капиллярлар жүйесі |
||||||
бойынша |
таратылады. Олар |
капиллярлармен |
еріген |
|
тұздардың |
|||
тасымалдануын қысқартады (мысалы, |
хлоридтер, |
сульфаттар), бұл |
||||||
сылақтың бұзылуына жол бермейді. |
|
|
|
|
|
|||
Сіңіру |
уақытына |
байланысты |
капиллярлық |
су |
сіңіргіштік |
|||
кинетикасын зерттегенде, |
гидрофобтық эффект бермейтін стандартты |
|||||||
дисперсиялық ұнтақ қосқанда, су сіңірудің төмендейтінін көрсетті. Ал гидрофобтық эффектісі бар полимерлік дисперсиялық ұнтақта, бұл көрсеткіш айтарлықтай төмендеген. Су сіңіру коэффициентінің одан
ары төмендеуі – сылақта |
Виннопас |
гидрофобтағыш |
дисперсиялық |
|||||
ұнтақты, |
ал |
əсіресе |
силандар |
модификацияланған |
Виннопас |
|||
дисперсиялық |
ұнтағыш |
қолданғанда |
көп |
төмендегені |
анықталған. |
|||
Сондай-ақ, минералдық құрғақ қоспаларға 5%-ке дейін лисперсиялық |
||||||||
ұнтақ |
қосып, модификацияланбаған |
жүйелермен |
салыстырғанда, |
|||||
сылақтың бу өткізгіштігі нашарламаған. Бұл сылақтың ылғалданған |
||||||||
соң, құрғау қабілетін қамтамасыз етеді. |
|
|
|
|
|
|||
Құрғақ |
сылақ араласпалары |
құрғақ |
құрылыс |
араласпаларын |
||||
өндіру мен қолдану, барлық елдерде дерлік өндіріледі, оның ішінде ТМД елдері мен Қазақстанда да енгізілген.
10 – ТАРАУ. МЕТАЛЛ КОНСТРУКЦИЯЛАРЫ
Қара жəне түсті(көбінесе алюминийден) металдардан жасалған конструкциялар ғимараттар құрылысында, əсіресе үлкен адындам,
178
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Құрылыс материалдары |
|
|||||
биіктік, жүктеу жəне коррозияға қарсы талаптар үшін |
|
кеңінен |
||||||||||||||
қолданылады. Металл конструкцияларының құрылыста кең тарауы– |
|
|||||||||||||||
олардың |
темірбетон |
|
жəне |
|
тастан |
жасалған |
|
байланыстырғыш |
||||||||
конструкцияларымен |
салыстырғанда, беріктігінің |
|
жоғарылығы, |
|||||||||||||
сенімділігі, өнеркəсіптігі, тез |
|
құралатындығы |
мен |
|
жеңілдігінде. |
|||||||||||
Металл |
конструкцияларын |
|
|
қолдану |
|
тиімділігінің |
комплексті |
|||||||||
көрсеткіші – құрылыс коэффициенті болып есептеледі. Ол металл |
||||||||||||||||
конструкциялары салмағының бүкіл ғимарат немесе құрылыстың |
||||||||||||||||
байланыстырғыш |
конструкциялары |
мен |
тетіктерінің |
салмағына |
||||||||||||
қатынасы. |
Ол |
|
ғимараттар |
|
|
мен |
|
құрылыстың |
|
байланстырғыш |
||||||
конструкцияларының |
конструктивтік |
формасын |
|
жəне |
үйлестіру |
|||||||||||
сапасын материал шығынын, сондай-ақ оларды дайындау қиындығын, |
|
|||||||||||||||
тұрғызу мерзімі мен құнын ескере отырып сипатталады. |
|
|
|
|
|
|||||||||||
Құрылыс |
коэффициентінің |
|
ең аз мəніне– көп |
|
жағдайда |
аз |
||||||||||
қоспалы əрі беріктілігі жоғары |
|
болат пен қорапталар қолданғанда, |
||||||||||||||
жұқа қабырғалы прокаттық жəне иілген профильдер, кеңістік алдын |
||||||||||||||||
ала кернелген, |
аспалы, |
құбырлы, |
басқа |
да |
жүйелерді |
қолданғанда |
||||||||||
жетуге болады. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Алюминий |
|
қорытпалары |
|
тығыздығының |
шойын, болатпен |
|
||||||||||
салыстырған-да 2,7-2,9 |
есе |
аз |
|
|
екендігіне жəне конструкцияларды |
|||||||||||
жеңілдету мүмкіндігіне қарамастан, серпімділік модулінің үш есе |
||||||||||||||||
төмендегіш |
байланыста |
жоғары |
|
температурада |
беріктігі |
төмендейді |
||||||||||
(100-150оС-тан жоғары). Ал жоғары жылулықтың ұлғаюы арқасында |
||||||||||||||||
жүктеуге |
шыдамдылығының |
|
|
жеткіліксіздігінен, байланыстырғыш |
|
|||||||||||
конструкцияларда қолданылуы шегерілген. |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
Металл конструкцияларын біріктірудің негізгі түрі– дəнекерлеу. |
|
|||||||||||||||
Алайда ол дəнекерленетін |
|
элементтердің |
біріктірілуі аймағында |
|||||||||||||
металдың |
құрылымдық |
жəне |
химиялық |
өзгерістерін |
туғызады. Бұл |
|
||||||||||
дəнекерленген жерде сызаттың пайда болуы мен морт сынуына себеп |
||||||||||||||||
болады. Əсіресе |
көміртек, |
күкірт |
жəне |
фосфордың |
мөлшері |
көп |
||||||||||
қайнайтын |
болат |
қолданғанда, |
болаттың |
құрылымы |
ірі |
түйіршікті |
||||||||||
жəне дəнекерленетін элементтері өте қалың болғанда да өзгерістер туғызады.
Келеңсіз жағдайларды болғызбау үшін тынық немесе жартылай тынық болат пен электродтар қолданылады. Жіктердің салқындау жылдамдығын шлак, флюстердің жылуизоляциялық қабаты арқылы реттейді.
179