ном угаһар, ханядн-тому уга сәәхн есҗәнә. Санҗ Тавнад орҗ ирв.

—Санж, кезә ирләч?—гиҗ сурад, Ботха үүлән уяд

суув.

—Өрүнә ирлов.

—Беш деер цә бәәнә, цаачн үкүгт һ-уйр бәәнә, авад.

кеж у.

Санж дун-шун уга эогсад бәәнә.

—• Санҗ, хот юигад эс ууҗахм-ч?—гиҗ келәд, өврдеерк үүлән буулһад, Ботха босад цә кев.

—Ботха, би танур кергтә ирләв.

—Сән, хот ууҗ авад чигн келхнч.

—Уга, Ботха, хоолдм хот орш угя.

—Хоолд хот орулшго яһсн күчр, бачм -кергв терчнь?

—Сурһуль сурхар бәәнәв.

—Әәмтин ахлачд од, бн ахлач биш, яахв чамаг?

—Школд шаңһаһар ордг зә ута. Багш эврәһәрп о]>

гинэ. Тегәд танад бәәхәр седҗәиәв,— гиж келәд, Ботхаһур Ш1ИЛТЖ. хәләв.

—Сурһульд ик дуртавч?

—Сурһуль сурхдан йир дуртав, төрүп. альвлхшив,—

гиҗ Санҗ нег кийһәр келв.

—Нә, сән, манад бә. Ик болхларн сурһулин багш

болхм-ч, медвч?— Эн үгән келн, Ботха инәһәд ормдан суув. Санҗ байрта улан чмрәһәрн Ботхан өвр деер киисв. Ботха уйдад, Санжин толһаг иләд эңкр ээжин седк-

ләр таалв.

школд

Ба-йр өрчд б-агтж өгл уга деврәд, нөр күрл уга, Сан;к кесгтән унтҗ чадад бәәв. Чама—«гиҗ санчкад, нүдән аняд, төрүц юм ухалл уга кевтҗ үзв. Тер кевтән духуцад унтад оч.

Өсрәд серхлә, өр цәәж. оч. Санҗ босад, хот-хоолан: ууҗ авад, школур одв.

406

Школын күүкд бас босчксн, хотан уух-ар бедрҗәцБагш күүкдиг .зерглдүлҗ зогсаһад тавщулв, дәкәд школын өмн тавшулжаһад, физкультурн зарядк келгүлв. Эдниг хәләҗ бәәһәд: «Фуф, эднә заагт тавшлдад

йовхннь»,— гиҗ-санад, Санҗ хуухан мааҗв.’ Хот-хоолан уулдад, сурһульчнр классмударц орцхав.

Санҗ бас нетдгч класснн кевүдтә ррҗ ирәд, •'дамгин •ар захин партд оч суув. Багш Санҗд тетрадь брлп ка-

рандаш өгв.

Санҗин байрллһнд кемҗән уга. Дөрвн час кезәһәр чилснь медгдсн уга. Дегтрән сүүвдҗ авад, .Санҗ хәрв.

Санҗ, школ ямаран?— гиҗ Ботха сурв.

— Школ йир сән, багш нанд дегтр, тетрадь өгв, карандаш бас,— гиҗ бардмлв. •

— Альков, п-ииср, наарлч, энүнд юн гиҗ би.чәтә бәә- нә?—гиҗ гер дотрк улсин негнь дегтр деер барлата үзгүд хурһарн зааһад келв.

Санҗ дегтриг авад, меддг күүнәһәр хәләсн болҗаһад, авя одад, дер дор дүрчкәд, һарв.

Хойр нүднь Санҗинәр болҗ өгл уга, школын гермүд тал хәләҗ одад бәәнә. Эн кевәрн Санҗ школ орв.

Ик школын барун бийдк халцха деер сурһульчнр шаһа наачацхана. Ик хар көвүн хәәкрҗәһәд хаһад, шаһа үлдәл уга шүүһәд авад. бәәнә. Көвүд дәкҗ өрлдәд, сахарнһарлдцхав, Сүүләс һарсн ик хар нег , сахарн һал деер кевтәд, нег сахарн ахлҗ һарв. Ах‘һарсн кун хах

харур өөрдв.

—Орһадг, кезә орман ишкдг билә,— гиҗ келәд, бичкн харкөвүн саналдв.

—Чи, көвүн, цохап хамхлулхар эс седҗәхлә, бичә

хуцад бә!— эн үгән келн, Орһадг церәд суув.

• г Хәләй, кенә цох кен хамхлдгинь яһҗ.медхв, болв йоста юмиг йосарнь келҗәнәв,— болҗ Санҗ хәрүцв.

Эн заагур өрцгән дәкн өрлдцхәв. Өлкиннь захас һарһҗ авад бичкн хар, сүл һурвн өрцгән өрв.

— Би нег сахарчн хаҗ егсв,—<лиҗ Санҗ бмчкн харас сурв. Бичкн хар мошкрҗаһад, хорһлҗта көк чүүкл сах

Зурһан ерцг авчксн цагт. Санҗңн сах өрцгүдин ца оч

.дандраглҗ тусв.

407

Кевүд цааранднь наадлдв. Санжин хавнь һарад ирв. Өсргәд орксн өрцгүдит цуглулҗ авад, ©лкиннь захд дүрәд бәәсн харин шалвриннь шунһрцг ахрдад, өлкинньзах дүүжлгдәд, унжад ирв.

Наадн чилхлә, бичкн хар Са-нҗ хойр көтрлдәд, сала

орад һарв.

—Чини нернчи хемб?

—Басң.

—Чиии?

—Санж.

—Санҗ, хоюрм нәаж. болхмн, хоюрн хамдан шаһ®

иаадад бәәхмн, нәй, Санж?— болад, Басң үүрән атхз.

—Нә, шаһаһан аль.д дүрдвч?

—һазрт булхмн, эс гиҗ Орһадг булаһад авчкх.

Эн кевәрн күүндә йовҗ, салан кецд ирәд хойр иньг суув. Шоһнч утхар һазрин көроиг эвдл уга дөрвлжнор-

авад, дорак һазрннь коңкдулҗ малтад, шораһинь киилгин хормад кеһәд хуучн худгив ормд асхад, шаһасан булцхав. Деернь һазрин көрсинь тәвчкхлә, өвстә юутаһан өмпк кевтән болҗ тохрв. Хойр үр, үнн -седклиннь амн үгәи күүндлдәд, аңһр-аңһр инәлдәд хәрҗ ирцхәв_

Сө өдрәр сольгдад, сар.муд давлдв.

Негдгч кла!ссин сурһульчнриг, Музан Муутл гидг багш сурһ^г билә. Эн багш күчр халта күн билә.

Нег дәкҗ то-эсв болҗала. Багш Көквон Җииҗәг дуудад, доакд һарһв. Җиижә бийнь зсв-тоог кергт бәрҗ дасдго билә. Ташр түн деерән багшас әәснь немр болад, тооһан кеҗ чадл уга, чичрәд эогсад бәәв. Нег бншкн

цаг зуур зогсад, Җинҗә тал холәҗ оркад, Муутлын арань зуугдад, альхнь хүмгдәд одв. Доокд өөрдж ирод,

баруп һаран дайллһнлань Җииҗә , толһаһан өкәлһәд орк-сн, Муутлын һар доскд одад «пйлд» гиһәд тусв. Арднь хәләж суусн көвүд көләрн пол девслдәд, шуугад

ИНӘЛДЦХӘВ.

— Инәх юн болв?—гиһәд, инәлдҗәсн сурһульчнран ЧОНЫН нүдәрн ХӘЛӘЧ1КӘД, өөрән зогсҗасн Җииҗәг чон хө бахлурддтшң авад, гедәлһҗәһәд, күзүһинь мошкад гедргәнднь пол деер унһав.

—Багш, багш, энтн үкр бишлм. Яһҗанат энүгән?— болад, ард захин партд суусн Санж босв.

—Кишва чонын кнчг, нурһнчнь җахшнҗану?—гин,

белжүснәсн улан бүс тәәлҗ авад, Санҗиг хойр ораһад авв.

Дарук өдрнь түрүн урок умшлһн болв.

Терз деер бәәсн умшлһна дегтрмүд төгәхлә, цуг тоэ-

һас нег дегтр дутжана.

408

Муутл багш сурһульчиртан келжәнә:

— Дегтр авсн күн ормднь үд күртл орктха. Эс гиҗ му болад бәәх.

Сурһульчнр хооридап зарллдад, сурлдад, ав-сн кү эс •олҗ чадцхав.

Муутл үдлә ирҗ сурснд, уга болх< хәрү өгцхәа. Чнрәнь хаһрад, иусн асхрн гитлән уурлсн Муутл багш эврәннь «сурһ-мҗан» үунд бас үзүлв.

Негдгч классин сурһульчнриг цуттаһинь үдии хотас дутав. Сурһулъчнриг класстнь үлдаһәд, багш бийнь хот

юрад ааль хәәв.

Болв эдн мел хот уга үлдцхәсн уга. Хотан уусн үүрмүднь негнь хүв өдмгиинь өрәлиг авч ирҗ өгнә, наадкнь махнасн авч ирҗ егнә. Басң махн, өдмгасн Санжд бас

авч нрҗ өгв. Тиигәд, нам> кввүдт хот ууснас олзта болж

тгусв.

•Сурһульчнр классас һарлго асхн күртл бәәһад оркцхав. Асхн болҗ одв, батш хотнас мрәд уга. Багшин

зовшә.т угаһар хот өгч болш ута, эдн асхн хотас бас

улдцхав. Үүрмүд дәхн хувалдцхав.

Көвүд класстан хонх болҗ шиидәд. зәрмнь парт деер, зәрмнь һазрт зәэһән олцхав. Эдн дотран Санж элэд би- л;>, тегәд ч-игн үүдән дотраснь чөеҗлҗ оркад, үүдп хоорпд ксвтснь эн.

Зөвәр ора болад орксн цагт күп уүд цокв. Санҗ үүднә өөр одад:

— Комб? — болв.

■— Бив. Наадк үүдән тәәллч,— болҗ Муутлын дун

күнкнв.

— Цугтан шугшад уульцхахмн, эднә геснь елсҗ гиж, сан.х.— гиж келәд, Саиҗ үүд туәлв.

Муутл үүд татад орҗ ирәд, класснн тал дунд алцаҗ зогсв. һартан шүкр маля атхҗ. Көвүд цугтан нусаи та- •тад,’ шугшад уульцхав.

—Асхн хотан ууцхэлт?

—Уга,— гнж Санж. хәрү өгв.

Ковүд нүдән нулынсарн улм икур будад, емнкәск чаңһур’һ1угшлдцхав. | Босцхатн, хо'тан'оч ууцхатн!— гиҗ келсн Муутлын үг с'онсад, сурһульчнр үж босад/ хог уудг гер орцхав.

Хот уудг герт цәәг кеһәд, өдмгиг" зүсәд оркж. Көөүд хурдлж ирәд, цә ул уга едмтән аэад'һарлдо. ташр тер еД|Мгән унтҗ кевтсн үүрмүдән серүлҗ бас хүвд орул-

цхав- ■ Сүл болад, Муутлын ө&гүр һарч йовсн Санҗ салд-

«алд гисн әркин үнр соңсад, дотран санв: «Соөетин йссн

404'