1962 1-2 теегин герл

Җивртә цатин баатр әмтнә Җирһлтә зүркнь бульглж

цокна. Ж.ИҢНСН дуна айснь негднә,

Ж.ирһлтә сәәхнәр теегм өргҗнә.

Хун живртә болд самолетмуд

Хол'иг өөрдхәд шулуһар ниснә, Хурдн машид көлгим соляд Хаалһ ахрдулж теегтм

гүүлднә.

Холд дорас, һазрин гүүнәс Хар тосн дөгд һооҗна,

ТӨРСКМ

Сәәхн цецгүд бичрән ээнә Сенр үнрнь аһарар дүүрнә, Май даңгин игҗ ирнә Мөңк Орчлң хөвәр өргҗнә.

Бүкл делкән әмтн цуһар Бахта аМулңг бәәхәр зүткнә, Байрта майин эн өдр

Бииснь түүгән иткүлҗ медүлнә.

Улан тугмуд теңгр сәәхрүлнә Уульнцар дүүрәд әмтн йовна. Угта Төрскм улмар өргжнә

Уняртсн дууһан омглҗ

дуулна.

Хату шатдг нүүрсн төрнә, Халуна булг — газ һарна.

Теегин эзн тоюморта хөөчнр

Торһн нооста хөөдән өскнә, Тарһн-цадхлң үвләс һарна, Төлинь холвҗ, тооһинь

олдулна.

Өнр байн өртн торскм Өврм ик зөөрән өпнә, Өндр коммунизмин тугнь

делсж Олн әмтнә зүрк байрлулна.

ДУУЛНА

Делкән әмтн мадаиг дахна

Дүмбр Төрокм ниигтолһална,

Күчтә диилвр иньгүдиг байрлулна

Коммунизмин туг падрҗ

делено

Майин байрта сэн одр

Мини насим дангин байрлулна,

Суртэ Терскм коммунизм тосхна.

Седкл зуркм кодлмшт

шилтнэ.

Хаврин нарн герлән өгнә Хөвтә теегм кокрҗ ноһарна, Сала, хотхрт усн турглна Сенр айстаһар Торскм дуулна.

VIII

Кесг җилин эргцд Күүнә һазрт йовҗ, Хамг дәәсән дарҗ, Хортн өшәтнлә ноолдҗ,

Киитн, халун хамгиг Күцц тегш үзсн, Боҗ хаана хәрх

Болзгнь болад ирнә.

Өңгтә туган делсксн, Өшәтән дарсн байрта, Хан алвтурн аашад Хаалһдан игж. зовна:

«Әмн мет эңкр Эврә гиҗ ицсн

һанцхн дурта хатнаннь һарһсн юминь яахв?..

Мисин, нохан кичгүд

Хаҗудк улсин өөр Мини өмнәс һарһад Хаяд оркхла яахв?».

Дакад нег санна,

Догдлҗ, зүркнь үүмнә:

— Уга, тиим биш, Ууран татх кергтә.

Алдг уга юмн Орчлң деер бәәдв? Адгинь авад хәләхлә Олна бәәдл энлм:

бәлг

Нарта сәәхн делкә Нег зүсәр бәәхш, Жирһл зовлң хойр

Җиндүрлсн кевтә салхш.

Күүнә цогц негәр Кезәд чигн бәәхш, Эрт, ора болвчн Элснд даргдхнь лавта...

Би тигхлә хатнаннь

Буруһинь тәвх эөвтәв, Хөөннь учрх үрд Хордсн зүрким аадрулх»...

Игж тоолад хан Инәмсклҗ бийән хөрв, Ухаһинь хольвлсн йовдлиг Уга кехәр седв.

Күлгүдин сән тавар Кесгтән йовад оркв, Алвтин түрүн захар Авад хаалһ ирв.

Эврә һазр гидг Элдв сәәхн юмб, Аһарин бийнь цевр, Адг көвүн эңкр.

Седкл заядар байсна, Санан уралан зүткнә, Кесг олн тоолврмуд Күнкә чееҗйг эзлнә.

«Дурта алвтан үлдәһәд

Дәәнд мордх цагт, Гер-мал бүтн һазрин көрсн көк,

Байрта сәәхн җирһлтә Байн эдл-ахута,

Алвт аңхун, төвкнүн Ард үлдсп болдг.

Болв ода терүнә

Бәәдл төрүц уга. Шавшж, көкрдг ноһаи Шарлей хумха өңгтә.

Көк теңгсин усн Көвәһәсн холжад оч, Тег бүтәдг малмуд Тоолхла, баһрад оч.

Дәи. Дән алвтиг Дәврсн эс болвчн,

Дәәнә һалин заль Даамһаһар һазриг эцәж.

— «Терүнд учр уга Тосхад, босхад авхвдн, Түрүлә харһсн алвтан

Тңвкнүн җирһлтә кехвдн.

Кесг җилин дән Кениг болвчн эцәв, Цусн ундта хортн Цагнь күцж даргдв.

Ода мана төр Оларн чидлән негдүлх,

Алвтиннь җирһл өөдлүлх, Алтн диилвр бәрх.

Дакад гидмн болхла Дәәнд үксн үүрмүдән Җил болһн угтхмн,

Ж.ирһлин зергләнд тоолхмн.

Төрскн алвтас үнтәпь Эн орчлңгд уга— . Тер юңгад гихлә Ээҗлә әдл мөн».

Игҗ күүндәд залус Арһул хатрулад йовна, Ик, өргн, ут

Алвтнь өнр болиа.

Эн саамла хан Күлгән татад зогсав,

Эргүләд залусан хәләчкәд, Келҗ бәәнә игҗ:

— Үнтә цергчнр мини, Үнн цаһан седкләрн Төрскән харсҗ ноолдсндтн,

Танд икәр ханҗанав.

Өшәтн басчн бәәнә Өмн күчр дала,

Одачн ноолдан ик Оньдинд белн бәәцхәтн.

Өнр төрскн алвтан Өшәтнд ө.гнә гисн— Хәләҗ бәәһәд әмтән Хар тамд хайлһи.

Дакад бийстн үзвт Өшәтн ямаран зуратаһинь, Дорацулҗ авсн әмтән Өршәңһү уга зовадгинь.

Теднә хар санан, Төвкнүн җирһл эвдх, Олн әмт дорацулҗ Орчлңгд түүмр шатах.

Эн тоотнг цергчнрм Кезәдчн мартхмн биш, Эңкр төрскн алвтан Күүнд дажрулхмн биш...

Болв залус ода Байрта җирһлүр зүткий, Дәәнә шавиг эдгәҗ

Дүмбр Төрскән босхий.

Эн келсим ода Эвтә гиҗ тоолтн, Эңкр дәәчнрм менд

Эврә һазртан күрцхәтн.

Хаана.эн үгд Ханж цуһар байрлв,

— Хан, та (һардсндтн, Ханжанавдн, цуг дәәчнртн.

Кемр өщәтн босхла Кезәдчн белн бидн.

Болв күүнә нутгур Бидн дә босхшговдн.

Мал-герән өскх Мана эркн төр, Маниг һардсн та М.өнк пас эдлтн».

Залус мөрдән шавдлдад Зогсҗасн ормасн к&ндрв, Тавадар, арвадар дәәчнр Таорад гермүдүрн һарцхав.

Хаана өргә дүңгәһәд Холас үзгдәд бәәнә, Зуг хан чееҗдән

Зовлңгта йовснь медгднә.

Хатнь нүднднь үзгдәд Хаана чееҗәс һархш, Халуһар дурлсн зүркн Хордж, һашудад амрхш.

Дәәнд мордж бәәһәд

Дотран Бож санла: Хортан дарад байрта Хәрү ирсн кемлә,

Көвүн күүкн хойртан Белт авч ирхәр,

Күзүдәд теврҗ үмсәд Бийдән шахж эңкрлхэр.

Эн тоот цуһар Хоосн болж һарв, Энюрлх хойр үрнь Хорха, меклә болв.

То, кемҗән уга Тоолврмудла күүндә йовҗ, Кезә өргәдән ирсән Медл уга бәәв.

Хаана өргә дүңгәнә, Хамг әмтн үүмнә,

Шулм баавһармуд гүүлдәд

Шуугад, инәлдәд бәәцхәнә.

Хаана бичкн хатн һанцарн өргәдән сууна, Хамг әмтнәс бултад һаза һархдан эмәнә.

_ Бийән тосх гиж Байрта йовсн хан Дурта хатан угад Дотрк-нь улм хордв.

«Үнндән намаг өөж, Үгән йоондан мартж, Келсн тоотан эс Күцәсн бәәсн бәәж».

һазак олн улсиг Терзәр хатн үзнә,

һашута нульмсан асхад

Тесж әрә сууна.

«Эн тоот ик Эдлен цуг зовлңгим, Эңкр мини иным,

Эс медхий зөвүрим...

Өрәлинь болв чипн Хувацад, йилһәд, тоолад,

Өрчдән шахж таалад Хәәрлхмн эс болхий»...

Утар татж саналдад, Ууляд нульмсан асхна, Яахан медж яда-д Яхлад зовад бәәнә.

Хамг түрү үзәдго Көсг олн баһчуд, Худлла 'игж харһж Кадү зовдг болх!

Хааг тосж ирәд Мөрнәснь өргж буулһв,

Хамг әмтн цуһар

Махлаһан авч мөрпв.

Хан уралан ишкәд Герин эрсд күрв, Хурад цуглрсн әмтнүр Гедргән эргәд зогсв.

— Үнтә алвтинм әмтм, Үрдүдтн менд ирцхәв,

Хортан унгинь таслж Хәрү босшпо кецхәв.

Терокн алвтиннь жирһлиг Тер кевтнь хадһлввдн,

Түрү, күчр дәәнәс Тесәд менд һа<рвдн.

Зут дән -кезәчн —

Болдг ик һарута, Зөргтә кесг үрдүдмдн Баатр кевәр үкв.

Теднә нерп манд Төрүц мартгдш уга, Одн мет мандлҗ Олнд үлгүр болх.

Бидн ода хамцад Байрта нэр кехмн, Цуг мана цергчнр Цуглрж нааран ирхмн.

Тер цагт тадн Түрү, зүдүһән мартхт, Кеог жил зовсан

Келәд хоорндан күундхт.

Цааранднь мана ждорһл Цецгәрж өңгән ясх, Дәәнә даамһа шавнг Дарунь эдгәх бидн.

Би таднд цугтадтн Бийим тосснтн ханжанав,

Хот-хоолан белдтн,

Хүрм, нәәрән эклтн.

Хан игж 'келчкәд

Хатнурн орхар седв,

Болв шулм баавһармуд Бийсүрн дахулж ирв.

Хан орҗ ирәд

Хатнаннь туокар сурв, Хойр бичкн кичгиг Хаанд хаяд өпв.

Хумой шүдн хойринь Хурцгдж батрад бәәсн, Хойр бичкн кнчг Хааг мааҗад шуучв.

Энүг үз-сн хан Өмнкәсн үлүһәр уурлв,

Эргндк баавһармудан хәләчкәд Өндс гиҗ босв.

Шамдҗ дора-сн һарад,

Шулун-шулун ишкәд, Хатнаннь бәәсн өрэһүр Хан орж ирв.

— Ода күртл иным, Орҗ Ирл уга, Альд бәәһәд бәәвчи?..

Аль мартҗ орквчи?..

Чамат йовснас нааран Эдлхин мууһар эдлҗәнәв, Чеежин зовлңгас көлтә Энлж цогцм бәәнә...

Сүүлин үгән чнләлго

Хатн харһцад унв, Саналдад, хан шуукрад Хатиг сергхинь күләв.

Зөвәр болсна хөөн

Экрәд хатн сөрв, Зрвлң дегд икд Өндәҗ ядад кевтв.

Харһцон ормдан әрә

Хойр нүдән секв,

Хааг үзч!кәд, дакад Хәрү нүдән аньв.

— Келсн үгән меднч?

Күүкдчн ода яһла? һарһсн хойр кичгчн

һалзурҗ бийим шуучв.

Эн үг ■соңсчкад Хатн өндәҗ босв.

— Эңкр чамаһан һанцхн Харсх иньгэн болһлав.

Кемр тиим болхла Эрт ө&рәсм һар! Кехән ке — ал, Эдлгхән эдлг — зова.—

Игж келчкәд хатн Уульж доран киисв.

Ицлнь цуг чилж

Ухан уга унв.

Хатиг засглх болж Хан өртәһәс һарв, Хамг әмт цуглулҗ

Хатна тускар зарлв.

Гөрин үүдн хоорнд Гүн нүк малтв,

Басгдсн һанц хатиг Белкүоцә күртлнь булв.

һурвн шулм баавһад һәәһә юмн болв,

Сансн санань күцсн Седклнь байсж амрв.

Булснь баһ кевтә Бас деернь закв:

— Герүр ирж., һарснь Гүвдәд бәәтхә гив.

Шулм баавһармудт улм

Шуугата серглң болв, Кен кедү цоксан Келж, хоорндан инәлдв.

Зугар бичкн хатн Зовлң эдләд бәәв, Үксн әмдин хоорнд Үүднд цокулад кевтв.

IX БӨЛГ

Түрүн һарсн чикнәс

Хөөн һарсн өвр.

Хальмг үлгүр.

Гелңгин хойр үрн Сарар, җиләр биш, Сөөһәр, өдрәр өсәд Соньн баһчуд болна.

Ковүнәннь чееҗ алтн,

Күүкнәннь үсн мөңгн, Эн хойрин гегән Элдв ке сәәхн.

Гелң манҗ хойр

һәәхҗ үрдән өврнә,

Орчлңгд берк бичкдүд . Олсндан бахтад бәәцхәнә.

Көвүн хая-хая Кеер һарад сергнә,

Күүкн бас үүдәд Күүтә һазр хәәнә.

Болв гелң үрдән Холд юмнд илгәхш,

Боҗ хаана алвтиг Хойраднь цәәлһҗ медүлхш.

Нег өрүн гелң Номан умшад төгсәнә, Көвүн күүкн хойртан Келҗ бәәдг болна:

— Би ода таднд Билг, эрдм дасхнав, Босх, өсх насндтн Баршго зөөр өгнәв.

Дакад.өдр болһн Номин дая дасхт, Деедс бурхна күчиг Негн күртлнь медхт,

Үгин эн хәрүд Көвүн игҗ келнә:

— Үнтә мана асрач, Килмждтн ханж бәәнәв.

Тана умшад бәәсн Тер номас чигн Болм дүңгә юм Бн сәәнәр медвв.

Билгин тускас болхла Би юм медхшв, Эрдм дасхх күнчн Эн шидр уга.

— Тиим болхла сән Тер сурсичн күцанәв, Дакад юн кергтә Дутуһан цугтнь суртн.

Тадн бичә әәтн,

Таварн, сансарн бәәтн,

Медсән цугтнь заанав, Медрлән хувацж өгнәв

— Нә, генгә, танас

Нег юм сурнав,

Нул, худл уга

Нанд келж өгтн.

Игж келчкәд күүкн Инәж ахурн хәләв, .

Ахан инәдәр хәрүихЛӘ . Амрч чеежнь талвав.

— Сур, сур... көөркҮм’ Цугтнь келж өгнәв,

Сурснд буру уга Цәәлһәд күцц медүлнәв‘

Бидн, гелңгүд болхла,

Бурхна эркн зарнвд > Худл, хулха хамгас

Хол йовх зөвтәвдн.

— Тмим болхла, гекгә, Түрүн сурврм эн: Нанд медгдж егшх.

Нарта орчлн деер