- •Змест:
- •Ад аўтараў
- •I. УВОДЗІНЫ Ў НАВУКУ АБ МОВЕ
- •1. Сутнасць мовы
- •3. Асноўныя функцыі мовы
- •5. Як грамадства ўплывае на мову
- •1. Перадгісторыя пісьма
- •2. Асноўныя этапы развіцця пісьма
- •2. Месца беларускай мовы ў сусветнай моўнай сям’і
- •4. Фарміраванне мовы беларускай народнасці
- •КАНТРОЛЬНЫЯ ПЫТАННІ І ЗАДАННІ ПА ТЭМЕ
- •ЗАДАННІ
|
|
|
|
2. Месца беларускай мовы ў сусветнай моўнай сям’і |
|
||||||||||||||
|
|
|
|
Мовы свету не існуюць ізалявана адна ад адной, яны |
|
||||||||||||||
|
|
раскласіфікаваны па |
сем’ях, групах, падгрупах. Моўная |
|
|||||||||||||||
|
|
сям’я – вялікая суполка моў, якія ўзыходзяць да аднаго або |
|
||||||||||||||||
|
|
некалькіх блізкіх старажытных дыялектаў. Выдзяляюць |
|
||||||||||||||||
|
|
індаеўрапейскую, цюркскую, аўстра-азіяцкую, фіна-ўгорскую і |
|
||||||||||||||||
|
|
інш. моўныя |
сем’і. Індаеўрапейская сям’я |
– адна |
з |
самых |
У |
||||||||||||
|
|
вялікіх у свеце. Сёння амаль кожны другі чалавек на планеце |
|||||||||||||||||
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
гаворыць на мове індаеўрапейскага паходжання. Гэтая сям’я |
|
||||||||||||||||
|
|
спалучае ў сабе, здавалася б, зусім розныя па прыкметах мовы. |
|
||||||||||||||||
|
|
Генетычная сувязь паміж індыйскімі і еўрапейскімі мовамі |
|
||||||||||||||||
|
|
стала вядомай толькі з ХІХ ст., калі вучоныя адкрылі |
|
||||||||||||||||
|
|
старажытнаіндыйскія рукапісы, напісаныя на санскрыце – |
|
||||||||||||||||
|
|
сёння ўжо мёртвай мове, якая захоўвала шмат рысаў, |
|
||||||||||||||||
|
|
уласцівых мовам, пашыраным на Еўрапейскім кантыненце. |
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Б |
|
||
|
|
санскрыце напісаны вядомыя эпічныя паэмы «Махабхарата»Ті |
|||||||||||||||||
|
|
«Рамаяна». |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
Сёння |
|
цяжка |
|
ўявіць, |
што |
існавала |
|
адзіная |
|
||||||
|
|
індаеўрапейская мова, як і цяжка ўстанавіць, ці быўНаувогуле |
|
||||||||||||||||
|
|
іншых меркаваннях, прарадзіма |
індаеўрапейцаўразмяшчалася |
|
|||||||||||||||
|
|
адзіны індаеўрапейскі |
народ. |
Але |
выніку параўнальна- |
|
|||||||||||||
|
|
гістарычнага аналізу фактаў розных моў тое, што на тэрыторыі |
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|||
|
|
сучаснай Індыі або на Блізкім Усходзе існавалі старажытныя |
|
||||||||||||||||
|
|
плямёны, якія |
карысталіся |
блізкімі |
дыялектамі |
і |
пазней |
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
тэрыторыі |
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
рассяліліся далёка на захад, не выклікае ніякіх сумненняў. Па |
|
||||||||||||||||
|
|
на прасторы |
ад |
Дона |
|
Паўночнага Каўказа да Дуная. На |
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
мовах |
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
працягу некалькіх тысячагоддзяў да новай эры плямёны |
|
||||||||||||||||
|
|
рассяляліся на |
вялікай |
|
|
|
, адасабліваліся |
адно ад |
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
таму |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
другога, мовы іх працягвалі развівацца ізалявана, набывалі |
|
||||||||||||||||
|
|
шмат новых рысаў, |
|
цяпер вельмі цяжка знайсці агульнае |
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
и |
|
|
, |
як |
літоўская |
і хіндустані, але |
|
|||||||
|
|
ў такіх, напрыклад, |
|
|
|||||||||||||||
|
|
лінгвісты гэта робяць. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
з |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
88 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
п |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
*Індаеўрапейская моўная сям’я складаецца з шаснаццаці |
|
||||
груп, у яе ўваходзяць і некаторыя асобныя мовы. Індыйская |
|
||||
моўная група ўключае такія мовы, як хіндустані, раджастхані, |
|
||||
пенджабі, бенгалі, орыя, біхары, маратхі, цыганскую мову. Да |
|
||||
яе належаць таксама мёртвыя мовы ведыйская (на ёй напісаны |
|
||||
вядомы збор свяшчэнных тэкстаў «Веды») і санскрыт. |
|
||||
Іранская група моў уключае персідскую, таджыкскую, |
|
||||
курдскую, |
афганскую |
(пушту), |
шугнанскую, |
У |
|
асецінскую,рушанскую, ягнобскую і некаторыя іншыя жывыя |
|||||
|
|||||
мовы, да гэтай жа групы належаць і мёртвыя |
|
||||
старажытнаперсідская, мідыйская, сагдыйская, парфянская, |
|
||||
скіфская. Балтыйская моўная група ўключае жывыя |
|
||||
літоўскую і латышскую мову і мёртвую прускую. Даволі |
|
||||
шырока распаўсюджана ў Еўропе германская моўная група, |
|
||||
яна падзяляецца на паўночнагерманскую падгрупу (дацкая, |
|
||||
нарвежская, |
ісландская, |
шведская і |
фарэрская мовы), |
|
|
|
заходнегерманскую |
падгрупу |
|
Б |
|
|||||||||
|
|
(нямецкая, |
англійскаяТ, |
||||||||||||
|
|
галандская, фламандская, новаяўрэйская і інш. мовы); |
|||||||||||||
|
|
усходнегерманская падгрупа прадстаўлена ўжо мёртвымі |
|||||||||||||
|
|
мовамі (гоцкай, бургундскай і вандальскай). Да мёртвайНцяпер |
|||||||||||||
|
|
лацінскай |
мовы |
|
ўзыходзіць |
|
уся раманская група |
моў |
|||||||
|
|
(іспанская, |
|
французская, |
|
партугальская, |
італьянская, |
||||||||
|
|
правансальская, |
|
|
|
и |
|
румынская, |
|||||||
|
|
|
сардзінская, |
каталанская, |
|||||||||||
|
|
малдаўская, рэтараманская). |
Кельцкая група моў уключае ў |
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|||
|
|
сябе ірландскую, шатландскую, брэтонскую, валійскую, |
|||||||||||||
|
|
гальскую |
мовы. |
|
Адной з |
|
самыхйвялікіх |
моўных груп |
|||||||
|
|
з’яўляецца |
славянская, |
яна |
падзяляецца на тры падгрупы: |
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
польская |
, |
чэшская, кашубская, славацкая, |
||||||
|
|
заходнеславянскую ( |
|
||||||||||||
|
|
верхне- і ніжнесербскалужыцкая і мёртвая палабская мовы), |
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
усходнеславянскую, самую вялікую, на ёй гаворыць каля 180 |
|||||||||||||
|
|
млн. |
чалавек |
|
(руская, |
|
беларуская, |
украінская), |
і |
||||||
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
паўднёваславянскую (балгарская, македонская, сербская, |
|||||||||||||
|
|
харвацкая, славенская і мёртвая стараславянская мовы). |
|
||||||||||||
|
|
|
з |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
89 |
|
|
п |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Такім чынам, індаеўрапейскую моўную сям’ю можна |
|
|||||||||||||
|
|
прадставіць у выглядзе разгалінаванага дрэва, асобныя галінкі |
|
|||||||||||||||
|
|
якога прадстаўлены моўнымі сем’ямі і асобнымі мовамі. |
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
У спадчыну ад індаеўрапейскага мінулага беларуская |
|
|||||||||||||
|
|
мова захавала, напрыклад, словы бог, вера, дух, дзень, месяц, |
|
|||||||||||||||
|
|
ноч, вада, неба, снег, маці, дзед, брат, сястра, вока, вуха, нос, |
|
|||||||||||||||
|
|
воўк, вуж, каза, семя, два, тры, дзесяць, сто. Можна |
|
|||||||||||||||
|
|
параўнаць, з |
якой |
ступенню |
|
падабенства гучаць у розных |
У |
|||||||||||
|
|
мовах некаторыя словы. Параўн.: бел. дзень, рус. і ўкр. день, |
||||||||||||||||
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
польск. dzień, літ. deinâ, ст.-інд. dinam, лац. dies, ст.-ірланд. |
|
|||||||||||||||
|
|
denus, англ. day, фр. doi і г.д. |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ПЫТАННІ І ЗАДАННІ |
|
|
||||||
|
|
|
|
1. Што такое моўная сям’я? |
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
2. |
Што |
дае |
вучоным |
|
падставы |
сцвярджаць, што |
|
|||||||
|
|
існавала |
|
агульнаіндаеўрапейскае |
|
Б |
|
|||||||||||
|
|
|
|
моўна-этнічнаеТ |
||||||||||||||
|
|
адзінства? |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
3. Прааналізуйце склад моўных груп індаеўрапейскай |
|
|||||||||||||
|
|
моўнай сям’і. Што, магчыма, з’яўляецца для вас нечаканымН? |
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
скай |
|
|||
|
|
Адзначце выпадкі, калі жыхары адной сучаснай краіны |
|
|||||||||||||||
|
|
карыстаюцца мовамі розных груп. |
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
4. |
Складзіце |
|
|
и |
|
індаеўрапейскай |
|
|||||||
|
|
|
|
генеалагічнае |
дрэва |
|
||||||||||||
|
|
моўнай сям’і, пакажыце месца белару |
|
мовы ў ёй. |
|
|||||||||||||
|
|
|
|
5. |
|
|
|
|
|
Праславянскі |
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
Складзіце і запішыце тэзісы абзацаў, адзначаных * |
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3. |
|
|
|
|
перыяд |
|
||
|
|
існаванні адной |
прамовыдля ўсіх славян – праславянскай |
|
||||||||||||||
|
|
|
|
Прыкладна |
на памежжы |
ІІІ |
ІІ тыс. |
да н.э. агульнае |
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
індаеўрапейскае адзінства пачало распадацца і славянскія |
|
|||||||||||||||
|
|
плямёны сталі развівацца асобным шляхам, захоўваючы пры |
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
гэтым пэўнае моўнае адзінства. Таму вучоныя гавораць аб |
|
|||||||||||||||
|
|
|
з |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
мовы. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
90 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
п |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Яшчэ і сёння ў навукоўцаў няма адзінай думкі наконт |
|
||||||||
|
|
прарадзімы славян. Некаторыя даследчыкі адносяць яе да |
|
||||||||
|
|
тэрыторыі паміж Одрай і Віслай (сучасная Польшча), іншыя – |
|
||||||||
|
|
больш на поўдзень (басейн Прыпяці і Буга, сучасная |
|
||||||||
|
|
Беларусь), ёсць меркаванне і аб тым, што славяне паходзяць з |
|
||||||||
|
|
падножжа Карпат ці з Паўднёвай Украіны. Самыя новыя |
|
||||||||
|
|
звесткі адносяць прарадзіму славян да вярхоўя Акі і Волгі. |
|
||||||||
|
|
Славяне жылі асобнымі плямёнамі, кожнае племя мела |
У |
||||||||
|
|
свой дыялект, дыялекты крывічоў, дрыгавічоў і радзімічаў |
|||||||||
|
|
|
|||||||||
|
|
леглі ў аснову беларускай мовы. Старажытныя славяне вельмі |
|
||||||||
|
|
хутка рассяліліся на значнай тэрыторыі. Уся Усходняя Еўропа, |
|
||||||||
|
|
Балканы, сучасная Чэхія, Славакія, Венгрыя, Румынія і нават |
|
||||||||
|
|
Малая Азія былі заселены славянскімі плямёнамі, якія |
|
||||||||
|
|
карысталіся дыялектамі праславянскай мовы. Менавіта гэтае |
|
||||||||
|
|
моўнае адзінства славян, якое працягвалася прыкладна да |
|
||||||||
|
|
сярэдзіны першага тысячагоддзя новай эры, і стала прычынай |
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Б |
|
|
|
блізкасці сучасных славянскіх моў. Па падліках вучоных,Ту |
|||||||||
|
|
сучасных славянскіх мовах супадае каля 50% слоў з першай |
|
||||||||
|
|
тысячы найбольш частотных (ужывальных). Напрыклад, бел. |
|
||||||||
|
|
абрус, укр. обрус, рус. обрус, чэш. obrus, славац. obrusН, польск. |
|
||||||||
|
|
мае шэраг адметнасцей. Так, нашыўкраінскайпродкі вельмі доўгі час |
|
||||||||
|
|
obrus ‘абрус’; бел. бервяно, рус. бревно, укр. бервено, ст.- |
|
||||||||
|
|
польск. bierzwno, bierwiono, чэш. brevno, |
серб.-харв. брвно і |
|
|||||||
|
|
г.д. |
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
Беларуская мова разам з рускай і |
належыць да |
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
беларускай |
|
|
|
|
|
|
групы ўсходнеславянскіх моў. Аднак яе гістарычнае развіццё |
|
||||||||
|
|
кантактавалі |
з балцкімі плямёнамі, некаторыя з іх нават |
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
гісторыі |
|
|
|
|
|
|
|
асімілявалі. Таму ў навуцы існуе так званая балта-славянская |
|
||||||||
|
|
праблематыка. Да нашага часу не высветлена, ці выклікана |
|
||||||||
|
|
лексічнае |
падабенства |
|
|
і літоўскай мовы доўгімі |
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
кантактамі, ці ў |
|
развіцця гэтых двух народаў існавала |
|
||||||
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|||
|
|
так званая адзіная балта-славянская прамова. Асабліва моцны |
|
||||||||
|
|
след балцкія прамовы пакінулі ў беларускай тапаніміцы і |
|
||||||||
|
|
прозвішчы |
Назвы населеных пунктаў, вадаёмаў, шматлікія |
|
|||||||
|
|
гідраніміцы. |
|
||||||||
|
|
о |
|
на Беларусі маюць балцкае паходжанне. |
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
91 |
|
|
|
п |
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ПЫТАННІ І ЗАДАННІ |
|
У |
|||
|
|
|
|
1. Што такое праславянская мова? Як доўга яна |
||||||||
|
|
існавала? Якія факты сведчаць на карысць яе існавання? |
||||||||||
|
|
|
|
2. Параўнайце наступныя ўрыўкі: а) з Бібліі (Кніга |
||||||||
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
Эклезіяста) на сучаснай беларускай, польскай і рускай мовах; |
|
|||||||||
|
|
б) з паэмы Адама Міцкевіча “Пан Тадэвуш” на польскайТ, |
||||||||||
|
|
беларускай, рускай і |
ўкраінскай мовах; в) з твораў |
|
||||||||
|
|
У. Караткевіча на беларускай, балгарскай і чэшскай мовах. |
|
|||||||||
|
|
|
|
Пакажыце генетычную роднасць славянскіх моўН. Якімі |
|
|||||||
|
|
характэрнымі рысамі адрозніваецца ад іншых славянскіх моў |
|
|||||||||
|
|
беларуская мова? |
|
|
|
|
Б |
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а) Усё мае сваю пару, і гадзіна кожнае дзеі – пад небам. |
|
|||||||
|
|
Ёсць пара нарадзіцца, і пара памерці, пара насаджаць, і пара |
|
|||||||||
|
|
вырываць пасаджанае. Пара забойства, і пара гаення, пара |
|
|||||||||
|
|
разбураць, і пара будаваць, |
плачуй, і пара весялосці; пара |
|
||||||||
|
|
бедаваць, і пара танцаваць, |
|
раскідаць камяні, і пара |
|
|||||||
|
|
збіраць камяні, пара абдымаць, і пара ўхіляцца ад абдоймаў; |
|
|||||||||
|
|
пара шукаць і пара губляць, |
и |
|
|
|||||||
|
|
ашчаджаць і пара выкідаць; |
|
|||||||||
|
|
пара раздзіраць, і пара зашываць; пара маўчаць, і пара |
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
пара |
|
|
|
|
|
|
прамаўляць; пара кахаць, і пара ненавідзець; пара вайне, і пара |
|
|||||||||
|
|
міру. («Біблія», пераклад В. Сёмухі). |
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Всему свое время, и время всякой вещи под небом. |
|
|||||||
|
|
Время рождаться, и время умирать; время насаждать, и время |
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
т |
Время убивать, и время врачевать; |
|
||||
|
|
вырывать посаженное. |
|
|||||||||
|
|
92 |
|
и |
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
з |
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
п |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
время разрушать, и время строить. Время плакать, и время |
|
|
смеяться; время сетовать, и время плясать. Время |
|
|
разбрасывать камни, и время собирать камни; время обнимать, |
|
|
и время уклоняться от объятий. Время искать, и время терять; |
|
|
время сберегать, и время бросать. Время раздирать, и время |
|
|
сшивать; время молчать, и время говорить. Время любить, и |
|
|
время ненавидеть; время войне, и время миру. (Библия в |
|
|
русском переводе). |
У |
|
Wszystko ma swój czas i każda sprawa pod niebem ma swoją |
||
|
||
porę. Jest czas rodzenia i czas umierania; jest czas sadzenia i czas |
|
|
wyrywania tego, co zasadzono. Jest szas zabijania i czas leczenia; |
|
|
jest czas burzenia i czas budowania. Jest czas płaczu i czas |
|
|
|
śmiechu; jest czas narzekania i czas płąsów. Jest czas rozrzucania |
|||||||
|
|
kamieni i czas zbierania kamieni; jest czas pieszczot i czas |
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Н |
|
|
wstrzymania siе od pieszczot. Jest czas szukania i czas gubienia; |
|||||||
|
|
jest czas przechowywania i czas odrzucania. Jest czas rozdzierania |
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
Б |
|
|
|
i czas zszywania; jest czas milczenia i czas mówienia. Jest czasТ |
|||||||
|
|
miłowania i czas nienawidzenia; jest czas wojny o czas pokoju. |
|||||||
|
|
(Pośmo święte, польскі пераклад Бібліі). |
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
б) Na Litwie much dostatek. Jest pomiędzy nimi |
|
|||||
|
|
|
Gatunek much osobny, zwanych szlacheckimi; |
|
|||||
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
Barwą i ksztaltem całkiem podobne do innych, |
|
|||||
|
|
|
Ale pierś mają szerszą, brzuch wiйększy od gminnych, |
||||||
|
|
|
Latając bardzo huczą i nieznośnie brzęczą, |
|
|
||||
|
|
|
|
|
шляхоцкіх |
|
|
|
|
|
|
|
A tak silne, że tkanke przediją pajeczą… |
|
|
||||
|
|
|
|
|
што |
|
|
|
|
|
|
|
У Літве даволі мух. Вядуцца між другімі |
|
|
||||
|
|
|
Такія, |
|
атрымалі імя. |
|
|
||
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
Па колеру і форме быццам тая ж муха, |
|
|
||||
|
|
|
Аднак шырэйшая за іншых, з большым брухам, |
|
|||||
|
|
|
з |
|
|
|
|
||
|
|
|
Лятаючы, гудзе дакучліва і звонка, |
|
|
||||
|
|
|
Такой не спыніць павучынная пляцёнка… |
|
|||||
|
|
о |
|
|
|
|
|
93 |
|
|
п |
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Обилье мух в Литве. Особые миж ними |
(Пер. П. Бітэля) |
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
Шляхетскими слывут, по праву носят имя. |
|
|||||||||
|
|
|
|
Шляхтянка черная-черны все мухи в мире, - |
|
|||||||||
|
|
|
|
Но покрупней брюшко и груди чуть-чуть пошире, |
|
|||||||||
|
|
|
|
А на лету гудит, жужжит протяжно, глухо, |
|
|||||||||
|
|
|
|
И паутину рвет, -вот как сильна та муха… |
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(Пер. С.Аксеновой) |
У |
|
|
|
|
|
В Литві усякіх мух – і з крільцями ясними, |
||||||||||
|
|
|
|
І чорних, і рябих веліка сила е. |
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
Тутешній чоловік здалека пізнае |
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
Найзлішу серед них, відому всім шляхтянку, |
||||||||||
|
|
|
|
Вона гуде, бринить до вечора від ранку, |
|
|||||||||
|
|
|
|
Веліка та товста, а чорна, наче крук. |
|
|
||||||||
|
|
|
|
На неі нібіто не зважиться й павук… |
|
|
||||||||
|
|
|
|
(Пер. М.Рыльского) |
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
в) Май быў такі, што, каб такіх не бывала на зямлі, ягоТ |
||||||||||
|
|
варта было б выдумаць. Начамі некалькі разоў ласкава |
|
|||||||||||
|
|
шапталіся з дахамі цёплыя, ледзь не парныя дажджы. Раніцамі |
|
|||||||||||
|
|
зямля курэла добрай парай нават праз шматлікіяНгустыя |
|
|||||||||||
|
|
парасткі, а на травах віселі падвескі з расы… |
Б |
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Май беше толкова хубав, че ако нямаше такъв месец на |
|
|||||||||
|
|
земята, заслужавше си да бъде |
|
|
. Нощем на няколко |
|
||||||||
|
|
пъти топли, пролетни дъждове си шепнеха нещо с покривите. |
|
|||||||||||
|
|
На заранта земята |
|
|
йдимеше дори през |
|
||||||||
|
|
многобройните гъсталаци, а по тревата висяха обеци от роса… |
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(Пер.Пенки Къневай) |
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
измислен |
|
|
|
||
|
|
|
|
Máj bul takový zé kdyby svét ono údobi neznal stálo by za to |
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
добродушно |
|
|
|
|
||
|
|
si je vymyslet. Několikrát za noc sie se střchami laskavě šepotaly |
|
|||||||||||
|
|
vlaché deštiky. Za krásných rán ze země, stoupala vlidná pára, |
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
prodirala se nesčetnými mladými výhonky a na stébléch trávy |
|
|||||||||||
|
|
visely přivěsky rosy… |
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
(Пер. Ганы Мюлеравай) |
|
|||
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
||||
|
|
94 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
з |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
п |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|