Ist_Bel

пàртызàнскія зоны. Ó 1943 г. пàртызàны, колькàсць якіх дàсягнулà больш зà 120 тыс. чàлàвек, кàнтрàлявàлі ўжо дà 60% тэрыторыі Áелàрусі. Äà 1944 г. нà тэрыторыі Áелàрусі ўжо дзейнічàлі 370 тыс. пàртызàн, якія àб’ядноўвàліся ў 1255 àтрàдàў і 213 брыгàд. ßны рàбілі зàсàды, ўзрывàлі мàсты, нàносілі знàчны ўрон àкупàнтàм. Çà тры гàды бàрàцьбы ў тыле ворàгà пàртызàны знішчылі кàля пàўмільёнà гітлерàўцàў, пусцілі пàд àдхон 11150 эшàлонàў, рàзгрàмілі 948 гàрнізонàў, ўзàрвàлі кàля 5 з пàловàй тысяч мàстоў, знішчылі кàля 20 тыс. àўтàмàшын, 305 сàмàлётàў, пàдбілі àбо ўзàрвàлі 1355 тàнкàў і бронемàшын. Íàйбольш буйнымі пà мàштàбнàсці і эфектыўнàсці былі тры этàпы “рэйкàвàй вàйны”. Ó чàс першàгà этàпà, які прàцягвàўся з жніўня дà верàсня 1943 г, пàртызàны пусцілі пàд àдхон 836 вàрожых эшàлонàў, узàрвàлі 184 чыгунàчных мàсты, пàшкодзілі сотні кілàметрàў чыгунàчнàгà пàлàтнà. Ó выніку другогà этàпà, які àтрымàў нàзву “кàнцэрт” і прàцягвàўся з верàсня дà лістàпàдà 1943 г., было ўзàрвàнà 90 тыс. чыгунàчных рэек, 1041 эшàлон, 72 чыгунàчных мàсты. Òрэці этàп пàчàўся 20 чэрвеня 1944 г., нàпярэдàдні àперàцыі “Áàгрàціён”. Ó выніку яго былі пàрàлізàвàны вàжнейшыя чыгунàчныя мàгістрàлі нà тэрыторыі Áелàрусі, што àблегчылà сàвецкім войскàм вызвàленне рэспублікі àд àкупàнтàў.

Êàля 70 тысяч членàў нàлічвàлі пàдпольныя àргàнізàцыі, што дзейнічàлі нà тэрыторыі рэспублікі. Íàйбольшàй эфектыўнàсцю дзеянняў вызнàчыліся пàдпольшчыкі Ìінскà, Îршы, Àсіповіч і іншых гàрàдоў Áелàрусі. Àкрàмя дыверсій, знішчэння жывой сілы і тэхнікі, пàртызàны і пàдпольшчыкі àкàзвàлі вялікую дàпàмогу сàвецкàму кàмàндàвàнню ў зборы рàзведвàльнàй інфàрмàцыі, прàводзілі àгітàцыйную рàботу сярод нàсельніцтвà.

Êірàвàлі пàртызàнскім і пàдпольным рухàм нà Áелàрусі пàдпольныя àбкàмы і рàйкàмы пàртыі, àбкàмы і рàйкàмы кàмсàмолà.

12.4 Âызвàленне Áелàрусі àд нямецкà-фàшысцкіх

зàхопнікàў. Çàвяршэнне другой сусветнàй вàйны

Íягледзячы нà няўдàчы ў пàчàтковы перыяд вàйны і вялікія стрàты, якія пàнеслà ×ырвонàя Àрмія ў гэты чàс, пàступовà супрàціўленне ворàгу стàнàвілàся больш жорсткім. Ó вельмі кàроткі тэрмін у умовàх вàеннàгà чàсу нà ўсходзе крàіны былà àдноўленà вàеннàя прàмысловàсць, якàя, дзякуючы сàмààхвярнàй прàцы

160 Ãісторыя Áелàрусі ў кàнтэксце сусветнàй цывілізàцыі

прàцàўнікоў тылу, пàчàлà хуткà нàбірàць тэмпы рàзвіцця. Ó выніку нà фронт стàлà пàступàць усё больш узбрàення, тэхнікі. ×ым дàлей гітлерàўскія войскі прàсоўвàліся ўглыб ÑÑÑÐ, тым большыя стрàты яны неслі àд дзеянняў чырвонààрмейцàў і пàртызàнскіх дыверсій. Íà цэнтрàльным учàстку фронтà ў кàстрычніку 1941 г. гітлерàўцы нàблізіліся дà Ìàсквы, àле не здолелі прàрвàць умàцàвàныя рубяжы, якія àбàрàнялі чàсці Çàходнягà фронту пàд кàмàндàвàннем Ã. Ê. Æукàвà. Ñпробы штурмà стàліцы ў лістàпàдзе і пàчàтку снежня тàксàмà былі няўдàлымі. 5-6 снежня сàвецкія войскі перàйшлі ў контрнàступленне і дà пàчàтку студзеня 1942 г. àдкінулі ворàгà нà 100-250 км. Ïерàмогà пàд Ìàсквой стàлà пàвàротным пунктàм ў Âялікàй Àйчыннàй вàйны. Âорàгу былі нàнесены вялікія стрàты ў тэхніцы і жывой сіле. Âойскі Êàлінінскàгà фронтà у ходзе нàступлення ўжо ў пàчàтку 1942 г. нàблізіліся дà межàў Áелàрусі. Óмàцàвàлàся знешнепàлітычнàяе пàлàжэнне ÑÑÑÐ. ßпонія не àдвàжылàся ўступіць у вàйну з ÑÑÑÐ і 7 снежня 1941 г. пàчàлà вàенныя дзеянні супрàць ÇØÀ. Ãэтà вынудзілà ÇØÀ àдыйсці àд нейтрàлітэтà і ўступіць у вàйну з ßпоніяй і Ãермàніяй. Ïàчàлà фàрмірàвàццà àнтыгітлерàўскàя кààліцыя.

Ó 1942 г. гітлерàўцы здолелі зàхàпіць àмàль ўсю тэрыторыю ¡крàіны, àкупірàвàлі Êрым і пàчàлі нàступленне нà Êàўкàз і Ñтàлінгрàд. Ó ходзе Ñтàлінгрàдскàй бітвы, якàя прàходзілà з 17 ліпеня 1942 г. пà 2 лютàгà 1943 г., былà àкружàнà 330-тысячнàя групіроўкà прàціўнікà. Âермàхт стрàціў кàля 1,5 млн. сàлдàт і àфіцэрàў. Ñтрàты ×ырвонàй Àрміі зà гэты чàс сàстàвілі 1,2 млн. чàлàвек.

Ó гэты чàс сàюзныя войскі рàзгрàмілі нямецкà-ітàльянскую групіроўку войск ў Ïàўночнàй Àфрыцы ў бітве кàля Ýль-Àлàмейнà.

Ñпробы нямецкàгà кàмàндàвàння ўзяць рэвàнш і зноў àвàлодàць стрàтэгічнàй ініцыятывàй, якія мелі месцà летàм 1943 г., тàксàмà зàкончыліся прàвàлàм. Ó чàс Êурскàй бітвы, якàя прàцягвàлàся 50 дзён, ворàг àтрымàў пàрàжэнне і пàвінен быў àдступіць. Ðàзгром войск вермàхтà нà Êурскàй дузе, контрнàступленне ×ырвонàй Àрміі, вызвàленне левàбярэжнàй Óкрàіны і Êіевà àзнàчàлі зàвяршэнне кàрэннàгà перàломà ў ходзе Âялікàй Àйчыннàй вàйны і пàчàтàк вызвàлення Áелàрусі àд нямецкà-фàшысцкіх зàхопнікàў. 23 верàсня 1943 г. быў вызвàлены першы рàённы цэнтр ÁÑÑÐ – горàд Êàмàрын.

26 лістàпàдà 1943 г. сàвецкія войскі àчысцілі àд àкупàнтàў облàсны цэнтр – г. Ãомель, куды àдрàзу ж перàехàлі ўрàдàвыя устàновы Áелàрусі. Ó выніку àсенне-зімнягà нàступлення ×ырвонàй Àрміі былі вызвàлены 32 рàёнà Áелàрусі, створàны плàцдàрмы для нàступных нàступàльных дзеянняў. Êàнчàтковàе вызвàленне Áелàрусі было здзейсненà ў ходзе àперàцыі “Áàгрàціён”, якую прàвялі войскі 1-гà, 2-гà і 3-гà Áелàрускіх і 1-гà Ïрыбàлтыйскàгà фрàнтоў. ßнà прàцягвàлàся з 23 чэрвеня пà 29 жніўня 1944 г. Íà тэрыторыі Áелàрусі àжыццяўлялà àбàрону моцнàя групоўкà ворàгà, якàя нàлічвàлà 1,2 млн. сàлдàт і àфіцэрàў, 9500 пушàк і мінàмётàў, 1350 сàмàлётàў і 900 тàнкàў. ×ырвонàя Àрмія перàўзыходзілà прàціўнікà ў жывой сіле ў 2 рàзы, àртылерыі – ў 3,7 рàзы, àвіяцыі – àмàль у 3 рàзы, тàнкàх - у 5,8 рàзоў. Óжо ў першыя дні нàступлення войскі 1-гà Ïрыбàлтыйскàгà і 3-гà Áелàрускàгà фрàнтоў прàрвàлі àбàрону гітлерàўцàў і àкружылі ў рàёне Âіцебскà 5 нямецкіх дывізій, à ў рàёне Áàбруйскà – 6 дывізій. Äà 27 чэрвеня Âіцебскі “кàцёл” быў ліквідàвàны, гітлерàўцы стрàцілі кàля 30 тыс. зàбітымі, пàрàненымі àбо пàлоннымі. Ó ходзе бàбруйскàй àперàцыі было зàбітà і пàрàненà кàля 40 тысяч сàлдàт і àфіцэрàў вермàхтà. Ñпробы гітлерàўскàгà кàмàндàвàння стрымàць нàціск ×ырвонàй Àрміі нà ўмàцàвàным рубяжы пà р. Áярэзінà тàксàмà былі беспàспяховымі. 1 ліпеня войскі 3-гà Áелàрускàгà фронтà вызвàлілі г. Áàрысàў і прàдоўжылі нàступленне ў нàпрàмку Ìінскà. Ç сàмàгà пàчàтку àперàцыі “Áàгрàціён” знàчную дàпàмогу ×ырвонàй Àрміі àкàзвàлі белàрускія пàртызàны. Óжо 20 чэрвеня яны прàвялі зàключны этàп рэйкàвàй вàйны, фàктычнà пàрàлізàвàўшы вàжнейшыя чыгунàчныя мàгістрàлі. Êàлі ж пàчàліся нàступàльныя дзеянні, пàртызàны дзейнічàлі ў якàсці прàвàднікоў, зàхоплівàлі перàпрàвы нà рэкàх, рàбілі зàсàды нà шляху àдступàючàгà ворàгà, удзельнічàлі ў тàнкàвых дэсàнтàх, вызвàленні нàселенных пунктàў.

3 ліпеня 1944 г. былà вызвàленà стàліцà Áелàрусі – г. Ìінск. Ó ходзе Ìінскàй àперàцыі былà àкружàнà і нà прàцягу тыдня рàзгромленà групоўкà прàціўнікà колькàсцю 105 тыс. сàлдàт і àфіцэрàў, 70 тысяч з іх былі зàбіты àбо пàрàнены, 30 тысяч трàпілі ў пàлон. Ïрàцягвàючы нàступленне, войскі трох белàрускіх фрàнтоў 16 ліпеня вызвàлілі г. Ãроднà, 28 ліпеня – Áрэст. Ãэтым сàмым было зàвершàнà вызвàленне àд нямецкà-фàшысцкіх àкупàнтàў ўсёй тэрыторыі Áелàрусі. Àднàчàсовà войскі 1-гà Ïрыбàлтыйскàгà фронтà

162 Ãісторыя Áелàрусі ў кàнтэксце сусветнàй цывілізàцыі

пàспяховà нàступàлі ў Ïрыбàлтыцы. Ó ходзе зàключнàгà этàпà àперàцыі “Áàгрàціён” былі вызвàлены чàсткà Ëітвы, Ëàтвіі, усходнія рàёны Ïольшчы. Òàкім чынàм, ×ырвонàя Àрмія прàрвàлà àбàрону прàціўнікà ў глыбіню і шырыню дà 500 кілàметрàў. Ãітлерàўцы і іх сàюзнікі стрàцілі зàбітымі і пàрàненымі больш зà пàўмільёнà сàлàдт і àфіцэрàў. Ñклàліся ўмовы для дàльнейшàгà нàступлення нà тэрыторыю Ãермàніі.

Àперàцыя “Áàгрàціён” сàдзейнічàлà поспехàм сàвецкіх войск і нà поўдні. Ó ходзе летнягà і àсеннягà нàступлення ×ырвонàй Àрміі былà вызвàленà тэрыторыя Óкрàіны, Ìàлдàвіі, пàчàлося вызвàленне крàін Óсходняй Åўропы. Íàйбольш буйнымі àперàцыямі тут стàлі Ëьвоўскà-Ñàндàмірскàя і ßскà-Êішынёўскàя. Äà кàнцà годà гітлерàўцы стрàцілі нà ўсходнім фронце дà 170 дывізій. Áылі выведзены з вàйны Ðумынія, Áàлгàрыя, Âенгрыя і Ôінляндыя.

Àмàль àднàчàсовà з вàеннымі дзеяннямі ў Áелàрусі 6 чэрвеня 1944 г. сàюзные àнглійскія і àмерыкàнскія войскі высàдзіліся нà пàбярэжжà Ïàўночнàй Ôрàнцыі. 15 жніўня яны зрàбілі высàдку і нà поўдні Ôрàнцыі. Òàкім чынàм быў àдкрыты другі фронт у Åўропе. Äà кàнцà годà сàюзнікі вызвàлілі Ôрàнцыю, Áельгію і пàдыйшлі дà межàў Ãермàніі.

Óстудзені 1945 г. войскі шàсці фрàнтоў пàчàлі Âіслà-Îдэрскую

іÓсходне-Ïрускую нàступàльныя àперàцыі, якія зàкончыліся вызвàленнем большàй чàсткі Ïольшчы, à тàксàмà рàзгромàм вàрожàй групіроўкі пàд Êёнігсбергàм. Ñтрàты прàціўнікà склàлі кàля стà дывізій. ×ырвонàя Àрмія выйшлà нà р. Îдэр і 16 крàсàвікà 1945 г. пàчàлà Áерлінскую àперàцыю. Ó ёй прынялі ўдзел войскі трох Áелàрускіх і 1-гà Óкрàінскàгà фрàнтоў колькàсцю дà 2,5 млн. сàлдàт і àфіцэрàў. Áыў дàсягнуты тàксàмà вялікі перàвес у тэхніцы. Ó ходзе жорскіх бàёў Áерлін быў àкружàны і 25 крàсàвікà сàвецкія войскі і войскі сàюзнікàў злучыліся нà р. Ýльбà. 2 мàя берлінскі гàрнізон кàпітулірàвàў і ў ноч з 8 нà 9 мàя прàдстàўнікі перàможàнàй Ãермàніі, з àднàго боку, і ÑÑÑÐ, ÇØÀ,Àнгліі і Ôрàнцыі, з другогà, пàдпісàлі àкт àб кàпітуляцыі Ãермàніі.

Íà Ïàтсдàмскàй кàнферэнцыі, якàя àдбылàся 17 ліпеня – 2 жніўня 1945 г., кірàўнікі ÑÑÑÐ, Àнгліі і ÇØÀ àбмеркàвàлі пытàнні пàслявàеннàй пàбудовы свету, вызнàчылі стàтус і сістэму кірàвàння

Ãермàніяй, удàклàднілі дзяржàўныя межы. Ó àсобнàй дэклàрàцыі сàюзнікі прàпàнàвàлі ßпоніі кàпітулірàвàць. Ïàсля тàго, як японскі ўрàд àдхіліў гэтыю дэклàрàцыю, выконвàючы ўзятыя àбàвязàцельствы перàд сàюзнікàмі і ўлічвàючы, што тэрмін зàключàнàгà рàней пàміж

ÑÑÑÐ і ßпоніяй пàктà àб ненàпàдзе скончыўся, ÑÑÑÐ 8 жніўня àб’явіў вàйну ßпоніі. Ó ходзе Ìàньчжурскàй àперàцыі, якàя прàцягвàлàся з 9 жніўня пà 2 верàсня 1945 г., сàвецкія войскі рàзгрàмілі мільённую Êвàнтунскую японскую àрмію. Áылі высàжàны дэсàнты нà вострàв Ïàўднёвы Ñàхàлін і нà Êурыльскія àстрàвы, тэрыторыю былой Ðàсійскàй імперыі. 2 верàсня 1945 г. ßпонія пàдпісàлà àкт àб кàпітуляцыі. Äругàя сусветнàя вàйнà скончылàся.

Ñàвецкі Ñàюз унёс рàшàючы ўклàд у рàзгром фàшысцкàй Ãермàніі. Íà прàцягу ўсёй вàйны дà 75% уіх узброеных сіл фермàхтà знàходзіліся нà ўсходнім фронце. Òут было знішчàнà больш зà 600 дывізій прàціўнікà, àбо дзве трэціх усіх яго сіл. Ç àгульных стрàт Ãермàніі ў 13,6 млн. чàлàвек больш зà 10 млн. зàгінулі нà сàвецкàгермàнскім фронце. ÑÑÑÐ стрàціў зà годы вàйны 27 млн. чàлàвек, з іх кàля 9 млн. сàлдàт і àфіцэрàў, àстàтнія – мірныя жыхàры.

Ó Áелàрусі у гàды вàйны і фàшысцкàй àкупàцыі зàгінуў àмàль кожны трэці жыхàр рэспублікі, прычым дàдзеныя àб стрàтàх дà нàшàгà чàсу удàклàдняюццà. 1,3 млн. белàрусàў вàявàлі нà фронце, больш зà 300 тыс. узнàгàроджàны àрдэнàмі і медàлямі, 440 чàлàвек удàстоены звàння Ãероя Ñàвецкàгà Ñàюзà.

166 Ãісторыя Áелàрусі ў кàнтэксце сусветнàй цывілізàцыі

Åўропы. Êàб пàвысіць свой уплыў у Åўропе, ÇØÀ пàчàлі прàвядзенне ў жыццё “плàнà Ìàршàллà”. ¨н зàключàўся ў выдзяленні еўрàпейскім крàінàм кàля 17 млрд доллàрàў для àднàўлення экàномікі, àле пры ўмове выкàнàння пэўных пàлітычных пàтàрбàвàнняў. Ãэты плàн прынялі 18 еўрàпейскіх крàін. Äля прàктычнàй рэàлізàцыі плàнà (рàзмеркàвàнне дàпàмогі) ў 1948 годзе былà створàнà Àргàнізàцыя Åўрàпейскàгà Ýкàнàмічнàгà супрàцоўніцтвà (ÀÅÝÑ). 5 мàя 1949 годà ў Ëондàне 10 дэмàкрàтычных крàін ствàрылі Ñàвет Åўропы, à яшчэ пàзней, у 1957 г. 6 зàходнееўрàпейскіх дзяржàў ствàрылі Åўрàпейскàе экàнàмічнàе супольніцтвà (ÅÝÑ), унутры якогà былі зняты ўсе мытныя бàр’еры.

д) Êàлàніяльныя дзяржàвы Ôрàнцыя і Àнглія выйшлі з вàйны àслàбленымі. Ãэтà, à тàксàмà пàдтрымкà ÑÑÑÐ нà міжнàродным узроўні прывялі дà пàступовàгà рàспàду кàлàніяльнàй сістэмы. Ïершымі ў 40-50-я гàды àтрымàлі незàлежнàсць ²ндàнэзія, Â’етнàм, ²ндыя, якàя пàдзялілàся нà дзве дзяржàвы – ²ндыйскі Ñàюз і Ïàкістàн, у Àфрыцы -Ëівія, Åгіпет, Òуніс, Ìàроккà, Ñудàн, Ãàнà, Ãвінея. Ïàзней, у 60-я гàды яшчэ 17 дзяржàў Àфрыкі àтрымàлі незàлежнàсць. Ó выніку дà 1961 годà незàлежнымі стàлі кàля 40 дзяржàў з нàсельніцтвàм 1,5 млрд. чàлàвек.

Пасля другой сусветнай вайны змяніўся міжнародны статус і БССР. Яна атрымала магчымасць згодна з прынятым Вярхоўным Саветам СССР 1 лютага 1944 года Законам непасрэдна ўступаць у дыпламатычныя адносіны з іншымі краінамі.У сакавіку 1944 года быў створаны народны камісарыят замежных спраў БССР, які ў 1946 годзе быў перайменаваны ў адпаведнае Міністэрства. 27 красавіка 1945 годзе рэспубліка разам з іншымі краінамі выступіла ў якасці стваральніцы Арганізацыі Аб’яднаных нацый. 26 чэрвеня 1945 года міністр замежных спраў Беларусі К. Кісялёў ад імя ўрада БССР падпісаў Статут ААН. Удзел у рабоце ААН даў магчымасць БССР, па першае, выкарыстоўваць яе трыбуну для выступленняў з рознымі ініцыятывамі, напрыклад, “Аб выдачы і пакаранні ваенных злачынцаў” і інш., па другое, больш актыўна ўдзельнічаць у міжнародных арганізацыях, у тым ліку такіх уплывовых, як Сусветны Савет міру, ЮНЭСКА (арганізацыя па пытаннях адукацыі, навукі і культуры), Магатэ (Міжнароднае агенцтва па атамнай энергіі) і інш., па - трэцяе, удзельнічаць у падрыхтоўцы і прыняцці канвенцый (за

168 Ãісторыя Áелàрусі ў кàнтэксце сусветнàй цывілізàцыі

кірмàшы ў сябе. Òолькі ў 60-е гàды ў Ìінску было прàведзенà звыш зà 30 міжнàродных выстàвàк.

Ó 50-80-е гàды 80% гàндлёвà –экàнàмічных сувязяў Áелàрусі прыпàдàлі нà крàіны сàцыялістычнàгà лàгерà, нà долю кàпітàлістычных крàін у 1970-1980 гг. прыпàдàлà 20,2% экспàртных пàстàвàк. Ó той жà чàс нà Áелàрусі шырокà выкàрыстоўвàліся тэхнічыя вырàбы з рàзвітых кàпітàлістычных крàін.

Çнàчнàе месцà ў супрàцоўніцтве Áелàрусі з зàмежнымі крàінàмі ў пàслявàенные годы зàймàлі культурныя сувязі. Ç 1958 годà пàчàло дзейнічàць Áелàрускàе тàвàрыствà дружбы і культурных сувязяў з зàмежнымі крàінàмі, дà 1970 годà – дà 100 пàдобных мясцовых тàвàрыствàў. ßкія пàдтрымлівàлі сувязі з 400 àргàнізàцыямі àмàль 70 крàін свету. Àле прыярытэт àддàвàўся перш зà ўсё крàінàм сàцыялістычнàгà лàгерà. Øырыліся кàнтàкты пà лініі створàнàгà ў 1958 годзе Êàмітэтà мàлàдзёжных àргàнізàцый рэспублікі, прàфсàюзàў.

Äзейснàй формàй рàзвіцця міжнàродных культурных зносін з’яўлялàся супрàцоўніцтвà ў гàліне літàрàтуры. Çà 1946-1985 гг. зà мяжой вышлі ў свет 342 творы 55 белàрускіх пісьменнікàў. Çà гэты ж чàс колькàсць перàклàдзеных кніг зàмежнàй літàрàтуры склàлà кàля 500 выдàнняў àгульным тырàжом звыш 4 млн. экзэмплярàў.

Àдным з вàжных нàкірункàў пàшырэння культурных сувязяў стàлà тàксàмà супрàцоўніцтвà ў гàліне àдукàцыі Ó гэтым плàне нàрàду з іншымі вядучымі вузàмі рэспублікі знàчнàе месцà зàймàў і зàймàе політэхнічны інстытут, цяпер ÁÍÒÓ. Ïàдрыхтоўкà зàмежных спецыялістàў ў Áϲ пàчàлàся з 1960 годà. Ó 1965 годзе колькàсць зàмежных студэнтàў ў ÂÍÓ дàсягнулà 100 чàлàвек, à ў 80-я гàды ў Áϲ ужо кожны год нàвучàлàся дà 1000 зàмежных студэнтàў, à ўсяго пà рэспубліцы – дà 10 тысяч. Ïрàўдà, пàсля рàспàду ÑÑÑÐ іх колькàсць пàчàлà скàрàчàццà.

Òàкім чынàм, у 50-80-я гàды знàчнà пàшырыліся міжнàродныя сувязі Áелàрусі, больш рàзнàстàйнымі стàлі іх формы і змест, хàця сàмàстойнàсць ÁÑÑÐ былà àгрàнічàнà рàмкàмі Ñàвецкàгà Ñàюзà і àгульнàсàюзнàй пàлітыкàй.