2.3. Эрвел марий суан мурышто символ-влак

Эрвел марий суан муро суанын обрядше почеш муралтеш. Эргын суртыштыжо икымше кечыштыже кугешныме муро-влакым ача-аважлан, родо-шочшо-влаклан полеклат.

Катана уло, чулкана уке –

Айста чулка налаш каена.

Эргына уло, шешкына уке –

Айста шешке налаш каена.

Тиде мурым удырым налаш кайыме годым муралтеш. Мурын кокымшо ужашыже – тиде и кокымшо психологический параллелизмын ужашыже, кудыжо мурын структуражым куча. Эрвел марий муро-влак двучленный параллелизмым веле палат, икымше ужашыже – аншыр, но пуртусшо кумда верым налын шога, пеш сылнын ончыктымо. Кокымшыжо – айдемын корго чонжым да сурт илемым ончыкта. Эрвел марий суан мурылаште кокымшо ужашыже суанын действийжым ончыкта але суаныш толшо ен-влак нерген муралтеш.

Эрвел суан мурышто пеш шуко «Ойоро» уло, калык шотлен, тиде ойором ончет гын, ешым саклен, арален кодет, осал тушман-влак огыт лий.

Эрвел марий суан мурышто турло емыжым, шурным погымым кучылтыт.

Мемнан пасу – кумда пасу.

Вудена гын, кум турло шурно уна.

Кум турло шурным поген налын,

Туглар-туглаче, пырля илена.

Мемнатан вуд воктен эныж уна,

Тендан вуд воктен мо уна?

Мо уна гынат, те погеда,

Кинде-шинчал пуйырен – ме толна.

Емышыже куын, ме погена –

Куын шудегече тамже уке.

Шочшем ужылдыш, толаш вашкышна:

Ме толдегеч, шонышна, ям уке.

Тиде муро-влак суан туналтыште муралтыт.

Пуртымо ава-ача дек суан вате-влак толмышт годым, кушто уже суан удыр улеш, мурышто символ семын пыл ончыкталтеш.

Ола велым пылже толеш,

Йурде кая, шонет мо, шонет мо?

Налаш толшо суан марий

Налде кая, шонет мо, шонет мо?

Тиде символ эрвел марий мурышто гына огыл, а эше олык марий, курык марий да моло финно-угор калык мурылаштат вашлиялтеш. Тыгак эше корно ушалтме – еш ушнымым ончыкта.

Корно денат айста ме каена –

Корныланат корным ушена.

Айста-лай шешкылан ме каена,

Ешланат-лай ешым ушена.

Корнын сайжым шинчена,

Машина ден толына.

Удыр лийын шерже темын,

Вате лияш нангаена.

Кайык кучымо символ почти чыла финно-угор калыкын мурылаште, тыгак руш калык мурылаштат кучылталтеш.

Вича-гына воктен чувар чывым

Теве-теве найгая шем вараш.

Капетат сай, тусет чевер –

Теве шуын тылат пурымаш.

Чыве, мурышто суан удырым ончыкта. Удырамашлан, шке икшывыж-влакым, чыве гаяк чумырыжо, сайын ончыжо манын тыланат.

Удырын илышыжым, марлан толмек, нымыштым кушкет налме ден, пушенгым руымо ден танастарат.

Нымыштыжым кушкед налындан –

Варажымат кушко шолышда?

Ачаже, аваже вигенат улыда –

Удырдымат кушко шылтышда?

Аркаште тумыжым ме руышна.

Пугыланат огыл – таванлан.

Тыланет, акай, шешкым кондышна,

Уналанат огыл – умырлан.

Эрвел марий калыкын суан эргыже, имне ден танастаралтеш.

Мемнан имне пеш поро –

Той омыта кулылда.

Мемнан каче пеш поро –

Мотор удыр кулылда.

Удырын образше кудымо емыж гоч, олма саска але олма, пызле, маке да чыве символ-влак кучылталтыт.

Тугларем, торза ончылныда

Парчан гына пызле шочылден.

Парчан-гына пызле кече ок воч,

Шешке, тые ит вожыл – шинча ок воч.

Олма чевер лийшаш годым

Лимон чевер лийылден, лийылден.

Удыр чевер лийшаш годым

Каче чевер лийылден, лийылде