Якаўлеў_ Тэхналогія формных працэсаў

71

пры максімальнай аптычнай шчыльнасці светлых участкаў не больш за 0,03 Б. Каб унікнуць непрыцісканняў, ужывыюць фотатэхнічныя плѐнкі з шурпатай падкладкай. Рэтуш праводзяць спецыяльнай фарбай з боку падкладкі. Відарыс на штрыхавым або растравым негатыве павінен быць прамым. Асобна размешчаныя штрыхі павінны мець шырыну не менш за 0,17 мм, а дыяметр асобна размешчаных кропак — не менш за 0,25 мм.

Камплект тэхналагічнага абсталявання ўключае экспанавальную прыладу, вымыўны працэсар і сушыльную камеру. У экспанавальнай прыладзе некалькі трубкавых УФ-лямпаў утвараюць дыфузную плынь. Для вымывання ўжываюць сумесі перхлорэтылен/бутанол, трыхлорэтылен/бутанол або ап- тызол-37.

Шырока распаўсюджаны працэс Cyrel*фірмы Дюпон вырабу фотапалімерных флексаформаў на пласцінах таго ж імя ўключае наступныя шэсць аперацый, тры або чатыры з якіх — экспанаванні, прычым першыя два праводзяцца да аперацыі вымывання.

1.Экспанаванне адваротнага боку пласціны Cyrel* служыць першай апе-

рацыяй вырабу формы і праводзіцца без вакууму і негатыва для павелічэння святлачуласці фотапалімера, скарачэння часу асноўнага экспанавання і ўтварэння асновы (цокаля) формы. Гэтае экспанаванне задае мяжу глыбыні ПЭ і выклікае павелічэнне таўшчыні пласціны. Недастатковы час адваротнага экспанавання можа прывесці да вымывання некаторых элементаў відарыса, завышаны час адваротнага экспанавання не дазваляе атрымаць неабходную глыбіню рэльефу.

2.Асноўнае экспанаванне выконваюць для ўтварэння рэльефу ў выніку палімерызацыі монамера. Для гэтага з пласціны здымаюць абаронную плѐнку, на пласціну накладаюць эмульсійным пластом уніз негатыў, які ў экспанавальнай прыладзе фіксуюць вакуумам, і праводзяць экспанаванне. У выніку яго павінны ўтварацца ДЭ формы ў выглядзе конусаў. Калі час асноўнага экспанавання недастатковы, у працэсе вымывання разбураюцца сценкі ДЭ, тонкія лініі становяцца хвалістымі, дробныя штрыхі і дэталі ў святле знікаюць. Завышэнне часу асноўнага экспанавання дае скажэнне градацыі: знікаюць дэталі ў ценях, відарыс выглядае больш цѐмным і пад.

3.У працэсе вымывання неструктураваны манамер раствараецца і змываецца з пласціны. На ѐй застаюцца толькі палімерызаваныя ўчасткі, г. зн. рэльефны відарыс. Недастатковы час вымывання, зніжаная тэмпература і неадпаведная

72

канцэнтрацыя вымыўнога раствору, неадпаведны ціск вымыўных шчотак могуць прывесці да дужа мелкага рэльефу. Наадварот, павялічаныя час вымывання і тэмпература вымыўнога раствору могуць стаць прычынай надта глыбокага рэльефу і выклікаць набрынянне формы.

Працягласці асноўнага, адваротнага экспанавання, і вымывання вызначаюць эксперыментальна, выкарыстоўваючы для гэтага ўзоры пласцін, з якімі працуюць і тэст-негатыў Сyrel*.

4.Высушванне формы праводзяць ў сушыльнай камеры пры тэмпературы не больш за 60 С, пакуль форма не будзе сухой навобмацак. Ташчыня формы паступова памяншаецца, таму пасля сушкі яна павінна знаходзіцца на адчыненым паветры 12 гадз.

5.Фінішынг праводзяць хімічным або светлавым шляхам, каб ліквідаваць ліпкасць формы, чуласць да ціску, пылу і павялічыць яе ўстойлівасць да растваральнікаў друкарскіх фарбаў. Пасля хімічнага фінішынгу форма мае матавую, а пасля апрацавання УФ-выпраменьваннем — бліскучую паверхню. Форму абразаюць да неабходных памераў.

6.Заключнае экспанаванне выконваюць на працягу 5 хвілін для гарантаванай палімерызацыі манамера, пасля чаго форма набывае неабходную структуру паверхні, цвѐрдасць і зносаўстойлівасць.

У апошнія гады распрацавана таксама тэхналогія вырабу флексаформаў на водавымыўных фотапалімерных пласцінах.

73

Раздзел IIІ. ЛІЧБАВЫЯ ТЭХНАЛОГІІ ВЫРАБУ ДРУКАРСКІХ ФОРМАЎ

Тэма 7. Лічбавыя тэхналогіі вырабу афсетных формаў

Лазеры ў формных працэсах паліграфіі

Уздзеянне лазернага выпраменьвання на матэрыял можа прывесці на ўзнікнення цеплавых і фотахімічных працэсаў. Фотахімічныя рэакцыі дэструкцыі і задублення ідуць пры невялікай інтэнсіўнасці выпраменьвання, калі пласты матэрыялу здольныя да згаданых пераўтварэнняў. Рэакцыі дэструкцыі і задублення могуць ісці таксама ў выніку цеплавого ўздзяння лазера.

Цепловое ўздзянне лазернага святла на формны матэрыял дасягаецца шляхам канцэнтрацыі энергіі ў вузкіх светлавых пучках. Працэс уключае: награванне матэрыялу, растапленне, выпарванне або сублімацыю і яго разбурэнне.

Растапленне матэрыялу пачынаецца, калі шчыльнасць магутнасці лазернага святла дасягае 105 Вт/см2. Калі яна далей павялічваецца да значэнняў 106– 107 Вт/см2, разам з растапленнем пачынаецца інтэнсіўнае выпарванне матэрыялу, у выніку чаго на яго паверхні напачатку ўтвараецца лунка, а потым і адтуліна. Далейшае павелічэнне шчыльнасці магутнасці святла да значэння 109 Вт/см2 выклікае ўтварэнне плазмы, якая паглынае святло, перашкаджаючы яму доступ да паверхні матэрыялу. Таму ўзровень канцэнтрацыі выпраменьвання ў 109 Вт/см2 — крытычны, які дасягаць не мэтазгодна.

Лазерны пучок з дапамогай аптычнай сістэмы можна сфакусаваць у светлавую пляму памерам да 10 мкм, што менш за дыяметр растравых кропак для лініятуры 70 лін/см. Акрамя таго, можна кіраваць канцэнтрацыяй светлавых імпульсаў у часе, мяняючы іх часціню і працягласць. Найважнейшымі паказчыкамі лазернага формнага працэсу з'яўляюцца даўжыня хвалі выпраменьвання, працягласць уздзеяння і інш.

Лазерны пучок мае высокую хуткасць уздзеяння, практычна не мае інэрцыі, мае высокую раздзяльльную здольнасць і можа апрацоўваць разнастайныя матэрыялы. Найбольш перспектыўнымі для паліграфіі з’яўляюцца цвѐрдацельныя лазеры. Для вырабу формаў ужываюць розныя спосабы ўздзеяння лазернага выпраменьвання на формны матэрыял:

фотахімічнае ўздзеянне на КП формнай пласціны з яго дэструкцыяй або задубленнем для вырабу АФ;

цеплавое ўздзеянне — выпарванне або сублімацыю з утварэннем рэльефнага

74

відарыса для вырабу формаў ВД і ГД і выпарванне тонкіх пластоў матэрыялу для вырабу формаў АФ;

электрафатаграфічнае ўздзеянне на фотапаўправадніковы пласт з утвараэннем схаванага электрастатычнага відарыса для вырабу формаў АФ.

Тэхналогія Computer-to-Plate вырабу афсетных формаў

Тэхналогія Computer-to-Plate (СtP) вырабу афсетных формаў — лічбавая лазерная тэхналогія запісу відарыса на формны матэрыял без вырабу фотаформаў.

Асноўныя перавагі СtP-тэхналогіі — высокая якасць колераўзнаўлення, блізкае да ідэальнага сумяшчэнне фарбаў, скарачэнне колькасці аперацый вытворчага цыклю, павелічэнне прадукцыйнасці і зніжэнне працаѐмістасці формнага працэсу, скарачэнне вытворчых плошчаў і персаналу. Ліквідаванне фотапрацэсу дазваляе пазбавіцца ад фотанаборных аўтаматаў, кантактна-капіравальных станкоў, рэпрадукцыйных апаратаў, праяўных машын, мантажных і рэтушных сталоў і іншага абсталявання. Разам з тым, спраўджанне перавагаў СtP-тэхналогіі магчыма толькі ў друкарнях з высокім тэхналагічным узроўнем і дастаткова вялікай колькасцю штодзѐнна (штозменна) вырабленых формаў, прыкладам для газетнай вытворчасці буйного мегаполісу або рэгіѐну.

Схема СtP-тэхналогіі пададзена на рыс. 35.

З прычыны адсутнасці фотаформаў у СtP-тэхналогіі для праверкі якасці колерападзелу выкарыстоўваюць лічбавую колерапробу.

У СtP-тэхналогіі ў плэйтсэтэры або рэкордэры экспануецца лічбавыя пласціны.

Аналіз паказвае, што цяпер друкарні выкарыстоўваюць тры варыянты СtPтэхналогіі:

—фіялетавая срэбраная тэхналогія (ФСТ) — лічбавыя галоіда-срэбраныя пласціны (ГСП);

—фіялетавая фотапалімерная тэхналогія (ФФТ) — лічбавыя фотапалімерная пласціны;

—тэрмальная тэхналогія (ТТ) — лічбавыя тэрмальныя пласціны (ТП).

75

Рыс. 35. Агульная схема СtP-тэхналогіі

ФСТ дазваляе дасягнуць высокай якасці ўзнаўлення, параўнальнага з самай дарагой і складанай ТТ. Пласціны найбольш чулыя, захоўваюцца да 2-х гадоў — больш чым іншыя, аднак чулыя да дзеннага святла, значыць распакаванне і загрузка — пры неактынічным святле, прыкладам, жоўтым, і не падлягаюць тэрмаапрацаванню, адсюль наклады — не больш за 350– 400 тыс. адб. Лазеры для ФСТ маюць невысокую магутнасць 5–30 мВт і тэрмін службы да 10 гадоў. Кошт камплекту абсталявання самы нізкі за ФФТ і ТТ. ФСТ падыходзіць для газетнай вытворчасці, аднак з-за складанасцяў працы і праблем з утылізацыяй раствораў срэбраная тэхналогія прайграе ФФТ і ТТ.

ФФТ таксама зручная для газетных друкарняў, хаця выкарыстоўваецца і для камерцыйнага друку. Форму можна тэрмаапрацоўваць, яны не патрабавальныя да ўмоў друку, аднак маюць раздзяляльную здольнаць ніжэй за ТП і ГСП. Разам з тым, у камерцыйным шматфарбавым друку, замоўшчык не хоча плаціць болей, калі не бачыць розніцы.

76

ТТ забяспечвае наклады да 2 млн адб., парцу пры дзѐнным святле, друк высокай якасці, высокія лініятуры, цвѐрдую растравую кропку, ЧМрастраванне. Аднак прадукцыйнасць ніжэй за ФСТ і ФТ. Ўжываюць лазеры высокай магутнасці, высокі кошт абсталявання і пласцін, высокія выдаткі на эксплуатацыю і абслугоўванне сістэмы. Пласціны захоўваюцца каля 1 г.

У плэйтсэтэрах ужываюць пласціны бачнага дыяпазону і тэрмальныя. Пласціны бачнага дыяпазону падзяляюць на галоідасрэбраныя, фотапалімерныя і гібрыдныя. У выніку экспанавання галоідасрэбраных пласцін утвараецца схаваны відарыс, які шляхам дыфузіі ўтварае на падкладцы ДЭ. Галоідасрэбраныя пласціны маюць высокія святлачуласць і раздзяляльную здольнасць і забяспечваюць перадачу градацыі ў дыяпазоне памераў 1–99% растравых кропак пры лініятуры да 200 lpi. У фотапалімерных пласцінах у залежнасці ад тыпу (негатыўная, пазітыўная) пад уздзеяннем лазернага выпраменьвання адбываецца структураванне або дэструкцыя пласта. Як правіла, пасля экспанавання негатыўныя пласціны патрабуюць тэрмаапрацоўвання перад праяўленнем. Фотапалімерныя пласціны забяспечваюць узнаўленне градацыі ў дыяпазоне 2–98% для лініятур да 175 lpi, што адпавядае паказчыкам звычайных афсетных пласцін.

Пласціны бачнага спектра маюць высокую святлачуласць, тыражаўстойлівасць да 350–400 тыс. адб., экспануюцца дастаткова хутка, але патрабуюць неактынічнага асвятлення ў працэсе загрузкі і апрацоўвання. Іх выкарыстоўваюць найперш там, дзе патрэбны высокая прадукцыйнасць і нізкі сабекошт формнага працэсу, прыкладам у газетным друку. Акрамя таго, тэрмаапрацоўванне павялічвае тыражаўстойлівасць фотапалімерных формаў вышэй за 1 млн. адб. Галоідасрэбраныя формы тэрмаапрацоўванню не падлягаюць.

У тэрмальных пласцінах выкарыстоўваецца цеплавое ўздзеянне ІЧвыпраменьвання. У залежнасці ад тыпу пласцін (пазітыўная, негатыўная) адбываецца дэструкцыя або структураванне пласта тэрмапалімера. Акрамя таго, можа адбывацца абляцыя (выпяканне) пласта тэрмапалімера. Для тэрмальных пласцін патрэбны лазеры большай магутнасці, чым для пласцін бачнага дыяпазону. Тэрмальнае экспанаванне мае меншую хуткасць і прадукцыйнасць, чым экспанаванне фотапалімерных і галоідасрэбраных пласцін, але дае лепшыя вынікі паводле раздзялення, паўторнасці, якасці растравай кропкі. Тэрмальныя сістэмы з'яўляюцца найбольш дакладнымі і якаснымі для высокалініятурнага і стахастычнага растравання.

77

Тэхнічныя паказчыкі некаторых лічбавых афсетных пласцін прыведзены ў табл. 7.

Запіс відарыса выконваецца ў рэкордэры лазерам, даўжыні хвалі выпраменьвання якога адпавядае спектральнай чуласці святлачулага пласта пласціны. У якасці крыніц экспанавання ў рэкордэрах ужываюць цвѐрдацельныя, паўправадніковыя і газавыя лазеры. Найбольшае распаўсюджанне атрымалі:

—фіялетавы лазер, даўжыня хвалі 405–410 нм;

—ІЧ-лазерныя дыѐды, даўжыня хвалі 830 нм або 1064 нм.

Раней таксама выкарыстоўвалі іншыя лазеры бачнага дыяпазону, прыкладам зялѐны лазер з даўжынѐй хвалі 532 нм і інш.

Тэхнічныя паказчыкі плэйтсэтэраў разгледзім на прыкладзе плэйтсэтэраў

78

EsherGrad Cobalt 8 i Сreo Lotem 400 (табл. 6).

Плэйтсэтэр Сreo Lotem 400 забяспечвае высокую якасць тэрмальнага экспанавання, «цвѐрдую» растравую кропку і ўзнаўленне відарысаў з лініятурай да 200 lpi. Выкарыстанне шматканальнай галоўкі павялічвае прадукцыйнасць запісу відарыса. У выпадку няспраўнасці аднаго з дыѐдаў экспанаванне выконваецца астатнімі без пагаршэння якасці формы.

Плейтсэтары серыі Cobalt 8 канадскай фірмы EsherGrad являются аднімі з самых быстрых сістэм экспанірованія лічбавых пласцін. Фіялетавыя лазеры працуюць ў імпульсным, а ІЧ- у непарыўным рэжымах. Таму іх тэрмін службы вышэй за ІЧ-лазеры.

Паводле ацэнак спецыялістаў, поспех ва ўкараненні СtP-тэхналогіі найперш залежыць ад узроўню і арганізацыі вытворчага працэсу ў друкарні і толькі на 20–30% ад СtP-абсталявання. Яго мінімальны камплект уключае рэкордэр, працэсар для апрацоўвання копій (калі пласціны патрабуюць праяўлення), колерапробны прынтэр або плотэр, шырокафарматны прынтэр або плотэр для спускаў палосаў, кантрольна-вымяральнае абсталяванне і праграмнае забеспячэнне рабочай плынню (workflou). Прадукцыйнасць СtP-сістэмы павінна адпавядаць максамальнай патрэбе друкарскага цэху. Напачатку рэкамендуецца разам з СtP-працэсам захаваць і звычайную тэхналогію капіравання.

Разлікі паказваюць, што кошт лічбавых пласцін прыблізна роўны кошту звычайных афсетных пласцін разам з коштам фотатэхнічных стужак і хімічных кампанентаў для іх фатаграфічнага апрацоўвання.

79

Лазерныя тэхналогіі вырабу формаў афсетнага друку

Для вырабу афсетных формаў у аператыўнай паліграфіі выкарыстоўваюць лазерныя формныя аўтаматы, якія працуюць паводле прынцыпу лазернага прынтэра, і палімерныя формныя матэрыялы. Прыкладам служыць формны аўтамат PlateMaker, у якім на палімерным матэрыяле Myriad вырабляюць формы для аднафарбавых штрыхавых працаў тарыжом да 15 тыс. адб. Колерападзельныя формы з прычыны дужа нізкай паўторнасці такіх апаратаў вырабляць немагчыма.

Для вырабу формаў шматфарбавага друку выкарыстоўваюць тэхналогіі СtPlate і Сomputer-to-Press. Тэхналогію Сomputer-to-Press (СtPress) называ-

юць таксама тэхналогіяй Direct Imaging (DI), што азначае экспанаванне формнага матэрыялу ў друкарскай машыне, калі форма вырабляецца непасрэдна на формным цыліндры.

Тэхналогія DI рэалізавана ў чатырохфарбавай друкарскай машыне Heidelberg QuickMaster DI 46-4 для друку без ўвільгатнення. Машына мае планетарную схему будовы друкарскага апарату. Формны матэрыял фірмы Presstek таўшчынѐй 0,18 мм мае два пласты: верхні — сіліконавы і ніжні — тытанавы, нанесеныя на палімерную аснову. Формны матэрыял у выглядзе рулону, разлічанага на 35 формаў, размешчаны ў касеце, якая ўсталявана ўнутры формнага цыліндра. У працэсе экспанавання выпраменьванне лінейкі лазерных дыѐдаў выпякае два пласта на ДЭ формы. Час вырабу формы для раздзялення 1270 dpi складае 4 хвіліны, для раздзялення 2540 dpi — 12 хвілін, тыражаўстойлівасць — да 20 тыс. адб.

Аналагічны варыянт тэхналогіі Сomputer-to-Press выкарыстаны ў машынах серыі Karat.

Іншы варыянт тэхналогіі Сomputer-to-Press ужыты ў чатырохфарбавай друкарскай машыне Heidelberg SpeedMaster DI 74-4 для звычайнага друку з ўвільгатненнем. Формы вырабляюць на пласцінах PearlGold фірмы Presstek, якія не патрабуюць праяўлення. Час вырабу формы для раздзялення для раздзялення 2400 dpi — 4 хвілін., тыражаўстойлівасць — да 50 тыс. адб.

У Беларусі НПА «Тэрмаскан» распрацавана лазерная сістэма «Тэрмаскан 600 М» вырабу афсетных формаў для друку газет. Памер відарыса на форме складае 620 510 мм, раздзяленне — 1016, 2032 dpi. Даўжыня хвалі выпраменьвання лазера — 10,9 мкм, паўторнасць — не горш за 12,5 мкм. Час запісу формату для раздзялення 1016 dpi — не больш за 30 хвілін. Формы

80

вырабляюць на алюмініевых пласцінах таўшчынѐй 0,1–0,3 мм з тэрмачулым пластом таўшчынѐй не больш за 5 мкм у НПА «Тэрмаскан». Сістэма працавала ў раѐнных друкарнях Ліды, Слуцка, Чэрвеня і інш.