5-lekciya

5-LEKCIYA. IMPERATIV PROCEDURALÍ PROGRAMMALASTÍRÍW

Standart imperativ proceduralı programmalastırıwda maǵlıwmatlardı qayta islew processi yad jaǵdayındaǵı ózgerislerdi juwmaqlawshı izbe-izligi retinde kórip shıǵadı. Imperativ-proceduralı programmalastırıw kompilyaciya waqtında maǵlıwmatlar tiplerin basqarıw hám programmalardı optimallastırıwdıń statik usılların esapqa alıp “programma” hám “maǵlıwmatlar” túsiniklerin anıq ajıratıw menen anıqlanadı.

Standart programmalastırıw interpretaciyasınıń ulıwma mexanizminiń mánislerin ózgertiw múmkin bolǵan ózgeriwshiler ushın hám táriypleri ózgermeytuǵın yarlıkler hám proceduralar ushın óz aldına atalǵan kesteleri avtomat túrde ámelge asırıladı.

Programma translyaciyası ádette maǵlıwmatlar tipine qarap ózgeriwshi mánisler ushın yadtı bólistiriwdi, sonıń menen birge lokal maǵlıwmatlardı stekke jaylastırıwdı rejelestiredi.

Ózgeriwshilerge kiriwdiń baqlawı hámde operaciyalar hám operandlardıń konstant ańlatpalar mánislerin (konstantalar, ózgeriwshiler, maǵlıwmatlar strukturaları elementleri, operaciyalar nátiyjeleri hám funkciyalardı shıǵarıw) esaplaw menen operaciyalar hám operandlardıń muwapıqlıǵı ámelge asırıladı, esap-kitaplardı basqarıw ushın manipulyaciyalardı optimallastırıw múmkin:

CP = (Tekst → {Kod | Adres}): Yad [Ózgeriwshi] → Yad

1. Programmalardı C de ańlatıw qásiyetleri

Eń ataqlı programmalastırıw tili C – tómen dárejedegi kishi toplamdı óz ishine alǵanlıǵı sebepli, onı tómen dárejedegi programmalastırıw tili dep aytıwǵa alıp keledi. Biraq C diń programmalastırılatuǵın funkciyaları járdeminde maǵlıwmatlar strukturaları iyerarxiyasın qayta islewdi ańlatıwǵa maslasıwı onı joqarı dárejeli tilge silteme beriwge tiykar boladı.

C tili programma fragmentleri hám funkciyalar kitapxanaların óz ishine alǵan, múmkin ózbetinshe tayarlanǵan fayllar kópliginen dúzilgen dep esaplanadı. Bunday jaǵdayda kompilyaciya qılınatuǵın programma bir dárejeli konstrukciya bolıp, maǵlıwmatlar strukturası hám funkciyalarınıń teńligi táriyplerinen kelip shıǵadı. Yaǵnıy bunda, hár qanday funkciya, hár qanday maǵlıwmat strukturasınıń qálegen elementine kiriw huqıqına iye hám onıń mánisin ózgertiwi múmkin.

Programma nátiyjesi belgili bir mánzillerge jaylasqan maǵlıwmatlardı ózgertiw basqıshları izbe-iz túrde qáliplesiwin esapqa alıp, baǵdarlamashı óziniń hám oǵan qońsı programma fragmentleriniń tásirin barlıq názikliklerin tolıq hám qatań tekseriw menen úyreniwge májbúr. Bul miynet ónimdarlıǵın asırıwda tosıq bolıp shıqtı.

- Programma kodın jazıwda C – kompilyatorı global hám lokal maǵlıwmatlar ushın sáykes túrde statik yadta yaki stekte yad ajıratadı.

- Dinamikalıq maǵlıwmatlar strukturaları hám maǵlıwmatlar almasıwı ushın “jaratıw-óshiriw” hám “kirgiziw-shıǵarıw” kitapxana funkciyalarına programmada shaqırıwshılar úyreniledi.

- Identifikatorlar tárepinen anıqlanǵan maǵlıwmatlar konstanta yaki ózgeriwsheń bolıwı múmkin.

- Maǵlıwmatlar tipleri boyınsha anıq operaciyalar toplamı anıqlanadı, olardıń járdeminde esaplaw múmkin bolǵan ańlatpalar dúziledi hám basqarıw operatorları sxemasın, funkciyaların dúziwde paydalanatuǵın anıqlamalar.

Búgingi kúnde biz paydalanatuǵın funkcional hám imperativ programmalıq paradigmalar birinshi márte 1930 jılları lambda esaplanıwı hám Turing mashinası universal esaplawdıń alternativ formulaları bolǵan (ulıwma esaplawlardı ámelge asıratuǵın rásmiylestirilgen sistemalar) matematikalıq tárepten úyrenilgen. Mashina kodı hám jıynaw sıyaqlı tómen dárejedegi tiller 1940-jıllarda payda bolǵan hám 1950 jıllardıń sońında birinshi ataqlı joqarı dárejedegi tiller payda boldı.