- •Магнит өрісі
- •1.2 Магнит өрісінің тоғы бар өткізгіштерге әсері. Ампер заңы. Параллель токтардың әсерлесуі.
- •1.3 Қозғалыстағы зарядқа магнит өрісінің әсері. Лоренц күші
- •1.4 Холл эффектісі
- •1.5 Вакуумдағы магнит өрісі үшін векторының циркуляциясы. Толық ток заңы
- •1.6 Магнит индукциясы векторының ағыны. Магнит өрісі үшін Гаусс теоремасы
- •1.7 Магнит өрісінде тогы бар өткізгішті орын ауыстырғанда атқарылатын жұмыс
- •Заттардағы магнит өрісі
- •2.1 Электрондар мен атомдардың магнит моменттері
- •2.2 Магниттелу. Заттағы магнит өрісі
- •Ферромагнетиктер
- •2.3 Заттағы магнит өрісі үшін толық ток заңы
- •2.4 Электромагниттік индукция құбылысы (Фарадей заңы). Ленц ережесі
- •2.5 Өздік индукция құбылысы
- •2.6 Магнит өрісінің энергиясы және оның көлемдік тығыздығы
- •Максвелдің теңдеулер жүйесі. Электромагниттік тербелістер
- •3.1 Максвелдің бірінші теңдеуі
- •3.2 Максвелдің екінші теңдеуі
- •3.3 Максвелл теңдеулерінің толық жүйесі
- •3.4 Энергия ағынының тығыздығы. Умов-Пойнтинг векторы
- •Бұл екі теңдеуден толқын жылдамдығының
- •3.5 Электромагниттік өріс үшін толқындық теңдеу
- •Электромагниттік тербелістер
- •3.6 Тербелмелі контур. Актив кедергісі жоқ контурдағы еркін тербеліс
- •3.5 Еркін өшетін тербелістер
- •3.6 Еріксіз электр тербелістері
- •3.7 Айнымалы электр тогы
- •Жарық толқындарының қасиеттері
- •4.3 Жарықтың электромагниттік табиғаты
- •Геометриялық оптика
- •4.1 Жарықтың шағылу және сыну заңдары
- •4.2 Фотометрлік шамалар және олардың өлшем бірліктері
- •5.1 Жарық толқындарының интерференциясы
- •5.2 Когеренттілік. Уақыт және кеңістік бойынша когеренттілік
- •5.3 Жұқа жазық пластинкадағы жарықтың шағылу және өту кезіндегі интерференциясы
- •Жарықтың дифракциясы
- •6.1 Гюйгенс-Френель принципі
- •6.2 Френель зоналары
- •6.3 Қарапайым бөгеттерден алынған Френель дифракциясы
- •6.4 Бір саңылаудан алынатын Фраунгофер дифракциясы
- •6.5 Екі саңылаудан(дифракциялық тордан) алынатын жарық дифракциясы
- •6.6 Дифракциялық тор
- •6.7 Дифракциялық тор - спектрлік аспап
- •Заттағы электромагниттік толқындар
- •7.1 Жарық дисперсиясы
- •7.2 Жарық дисперсиясының электрондық теориясы
- •7.3 Жарықтың жұтылуы
- •7.4 Поляризацияланған және поляризацияланбаған жарық. Малюс заңы
- •7.5 Жарықтың шағылу мен сыну кезіндегі поляризациясы. Брюстер заңы
- •7.6 Жарықтың қосарлана сынуы
- •7.7 Жарықтың жасанды қосарлана сынуы
- •7.8 Поляризация жазықтығының бұрылуы
- •Жылулық сәуле шығару
- •8.1 Абсолют қара дененің (ақд) сәуле шығару мәселелері. Кванттық гипотеза және Планк өрнегі
- •8.2 Фотоэффект құбылысы
- •8.3 Комптон эффекті
- •Кванттық теорияның басты идеяларын тәжірибе жүзінде негіздеу
- •9.1 Атомдардың сызықтық спектрлері. Бор постулаттары. Франк және Герц тәжірибелері. Сәйкестік принципі.
- •Кіші өлшемді жүйелер физикасы – нанотехнологияның іргелі негізі.
- •Шредингердің жалпы және стационар теңдеулері. Бір өлшемді потенциалдық шұңқырдағы бөлшек. Бөлшектің потенциалдық тосқауыл арқылы өтуі (Туннелдік эффект)
- •Атом ядросы
- •13.1 Атом ядросының құрамы және заряды. Ядроның зарядтық және массалық саны. Ядро радиусы
- •13.2 Ядроның радиусы мен тығыздығы
- •13.3 Ядролық күштер
- •13.4 Ядро моделі
- •13.5 Байланыс энергиясы. Масса ақауы
- •13.6 Радиоактивті сәулелену (сәуле шығару ) және оның түрлері
- •13.7 Радиоактивті ыдырау заңы
- •13.8 Ығысу ережесі
- •13.9 Ядролық реакция
- •14.1 Ядроның бөліну реакциясы
- •14.2 Бөлінудің тізбекті реакциясы
- •14.3 Атом ядроларының синтез реакциясы
- •14.6 Гамма-сәулеленуі және оның қасиеттері
- •Элементар бөлшектер
7.5 Жарықтың шағылу мен сыну кезіндегі поляризациясы. Брюстер заңы
Жарық толқыны екі орта шекарасынан өткенде, жарық толқынының жартылай шағылуы болады. Шағылған сәуле нормальмен түсу бұрышына тең шағылу бұрышын түзіп, түсу жазықтығында жататындай бағытта болады.
Шағылған жарықтың интенсивтігі поляризация күйіне тәуелді болатындықтан, әртүрлі тәсілмен поляризацияланған жарық орта шекарасынан әртүрлі интенсивтікпен шағылады, шағылған жарық жартылай поляризацияланған болады (7.5-сурет).
7.5-сурет. Шағылу және сыну кезіндегі жарықтың поляризациялану сұлбасы.
Поляризация дәрежесі түсу бұрышына тәуелді. Мына жағдайда
(7.18)
tg(і+r)=¥ және І||=0, яғни шағылған жарықта тек қана түсу жазықтығына перпендикуляр тербелістер болады. Шағылған толқын толық поляризацияланған болады. және (7.18) шартынан келесі өрнекті аламыз:
. (7.19)
(7.19) өрнегі Брюстер заңы деп аталады. Шағылған жарықта тек қана түсу жазықтығына перпендикуляр поляризацияланған толқын болады, і=іБ бұрышы толық поляризация бұрышы не Брюстер бұрышы деп аталады.
7.6 Жарықтың қосарлана сынуы
Әртүрлі сыну көрсеткіші бар екі ортада сәуленің қосарланып сынуы болады. Кристалл осі сәуленің түсу жазықтығына перпендикуляр болсын делік Кәдімгі поляризацияланбаған жарық кристалға енгенде кәдімгі және кәдімгі емес сәулеге бөлінеді. Олардың сыну көрсеткіштері әртүрлі, сондай-ақ сыну бұрыштары да әртүрлі. Сынған сәулелер поляризацияланған болады: кәдімгі сәуленің поляризация жазықтығы сурет жазықтығымен бірдей болады, поляризация бағыты кристалл осіне перпендикуляр болады.
7.6-сурет. Жарық сәулесінің қосарлана сынуы.
Енді күрделі жағдайды қарастыралық: оптикалық ось бетке кейбір бұрышпен бағытталсын. Сурет жазықтығына перпендикуляр поляризация бағыты бар сәуле кәдімгі болады. Кәдімгі сәулелердің сәулелік беттерінің қималары шеңбер болады да, ол кристалдан сынбай өтеді (7.7-сурет).
Поляризация бағыттары
7.7-сурет. Кәдімгі және ерекше сәулелердің сәулелік беттерінің қималары.
Сол жақтағы көрсетілген сәулелер ерекше (немесе өзгеше) болып табылады. Ерекше сәулелер үшін, сәулелік беттерінің қималары эллипс болады. Жарықтың таралу бағыты осы эллипстер центрлерінен жанама нүктелеріне қарай өтеді. Сондықтан, кристалл бетіне нормаль түскен жағдайда да бұл сәулелер сынады.
7.7 Жарықтың жасанды қосарлана сынуы
Жасанды оптикалық анизотропия - сыртқы әсерлер нәтижесінде сәуленің қосарланып сыну құбылысын алудың жолдары көп. Үлкен тәжірибелік мәні бар анизотропия тәсілі - ол электр өрісі нәтижесінде анизотропия алу, зат молекулалары полярлы болса, олардың орналасуы өріс әсерінде кейбір жағдайда реттелген болады. Полярлы емес молекулалар өріс әсері нәтижесінде поляризацияланады. Поляризация бағыты жарықтың таралу жылдамдығының анизотропиясын анықтайтын оске айналады.
7.8-сурет. Керр ұяшығы қондырғысының сұлбасы.
Мұндай қондырғы Керр ұяшығы деп аталады (7.8-сурет). Жұмыс заты ретінде сұйық пайдаланылады. Оған параллель металл пластиналары батырылады; пластиналар жазық конденсатор құрайды, оның өрісі зат поляризациясын жасайды. Кәдімгі және кәдімгі емес сәулелердің көрсеткіштерінің айырымы Dn=n0-ne заттың сыну көрсеткішіне n және электр өрісінің кернеулігінің квадратына Е2 пропорционал болады:
, (7.20)
мұндағы k − пропорционалдық коэффициенті Керр тұрақтысы деп аталады; ол заттың температурасы мен жарық толқынының ұзындығына тәуелді. Керр ұяшығын айқышталған поляризаторлар арасына қойып, оған импульсті кернеу беретін болсақ, жүйе арқылы өтетін жарықты басқаруға болады. Жарықты қайтадан қосу уақыты өте аз шама - шамамен 10-12 с болады.