2.6. Кен жыныстарын тасымалдау

Ашық кен алаңындағы кен жыныстарын тасымалдау карьер көліктері қолданылады. Карьер көлігі тау-кен жыныстары қоспаларын кенжардан төгілетін жерге дейінстасымалдауға арналған. Ол техникалық процесті жалғастыруын тұратын бөлім. Карьер көлігінің ырғақты жұмыс жасауынан кен орнын тиімді игеру байланысты болады. Ашық тау-кен жұмыстарында жүк тасымалдайтын белгілі техникалық құралдар мен түрлердің барлығы қолданылады. Олардың ішінде темір жол, автомобиль және конвейер көліктері ең көп тараған.

Васильков ашық кен орнындағы аршыма тау жыныстарын және пайдалы қазындыларды тасымалдауға карьер алаңының көлемі шамалы болғандықтан, геологиялық және қолайсыз ауа-райы жағдайына байланысты БелАЗ 540 автосамосвалын қолданамыз.

Бір экскаватормен тиімді пайдаланатын автосамосвалдар соны мына формула арқылы анықталады:

Na = Tж + Tм + Tт.м. / Tм + Tт.м. +1 (2.6.1)

Мұндағы: Tж – автосамосвалдң орта жылдамдығы; км/ сағ;

Tж , T- втосамосвалдың тиеу жәе түсіру уақыты; сағ

Tм, Tт.м – автосамосвалдың маневралық тиеу және түсіру

уақыты; сағ

Na = 8,2 +0,8 +0,5 / 2,02 + 1 = 4 автосамосвал

Автосамосвалдың ауысымдылық өнімділігі мына формула арқылы анықталады:

Qаус.а. = Таус – Tб.а. – Tү / Tр * Vа ; м³ (2.6.2)

Мұндағы: Tб.а. – автосамосвалдың бастап – бітіретін операциясының

уақыты, 35 мин.

Tү – автосамосвалдың үзіліс уақыты; 10 мин.

Vа-автосамосвалдың геометриялық сыйымдылығы; 15,3 м³;

Tр – автосамосвалдың бір рейске кететін уақыт, мин

Tр = Tж + Tм + Tм + Tт.м + Tт.м + Tк.; (2.6.3)

Мұндағы: Tж.– автосамосвалдың бір рейске жүру уақыты;

Tк. – автосамосвалдың күту уақыты

Tр = 8,2 + 2,02 + 0,8 + 1,0 + 0,5 + 1,0 = 13 мин

Qаус.а. = 8 – 35 – 10 / 7 * 15,3 = 37,513м³

Қазу- тиеу жұмыстарын жүргізудің қауіпсіздік техникасы.

Экскаватор горизонталь жолдарда жүргенде немесе көтерілгенде оның жетекті ос арт жағында болуы керек, төменге түсерде алдында болуы керек. Ос кезде шөміш босатылып жерден 1 метрден аспай тұрғаны жөн, ол экскаватордың жебесі болса, ол жүру бағытында орналасуы керек. Адымдаушы экскаватор жүрген кезде шөміс босатылып, ол жебебі экскаватрдың жүру бағытына қарама-қарсы орналасуы керек.

2.7. Үйінділеу жұмыстары

3. Кен орнының пайдалы қазындыларын ашық әдіспен өндіру, тау-жыныстардың аумақы көлемін алу қажеттілігімен байланысты. Жыныстардың көп бөлігі сол мақсат үшін арнайы бөлінген алаңдарға орналастырылға. Аудару жұмыстарының технологиясы, механизациясы және ұйымдастырушы үйінді қалыптастыру процесінің мәнін құрайды. Үйінді қалыптасу, өндірістік технологияда ең соңғы қорытынды этап болып келеді. Ақжал карьерінің үйінділерінде тау – кқазындыларын тиеу БелАЗ –540 және БелАЗ-549 автосамосвалдарымен жүргізіледі, ал тегістеу немесе үйінді жұмыстарында ДЗ-118 бульдозерлармен жүргізіледі.

4. Үйіндінің орналасу жерін кен орнының геологиялық жағдайларына байланысты таңдайды. Жыныстардың бөлшектері ұшып карьерге түсуін ескере отырып, үйіндіні карьер контурынан ара – қашықтығы 60 метр болу керектігін қадағалайды.

5. Үйінділеу алаңының ауданы мына формула арқылы анықталады:

So = (√Va* Kp / Hү+ Hү + ctg α )² ; м² (2.7.1)

8. Мұндағы: Va – аршыма тау- жыныстарының көлемі, м²

9. Kp – қопсытудың қалдық коэффициенті;

10. Hү – үйінді биіктігі, м

α – үйінді еңісінің бұрышы

So = (√493,42 * 1,3 / 50+ 50 + ctg 37˚)² = 3036,24

Жүк түсіру бағытының ұзындығы мына формула арқылы анықталады:

Lт.б. = Na * ℓф ; м (2.7.2)

Мұндағы: ℓф – фронт алабының ені, 18-20 м

Na – бір уақытта жүк түсіретін автосамосвалдардың саны

Na = tж.т. / 60 * Nc автосамосвал (2.7.3)

Мұндағы: Nc – 1 сағат ішінде жүк түсіретін автосамосвалдардың

саны;

tж.т. – жүк түсірудіңұзақтығы; 1,5 – 2

Nc = Пс.ө.* Rк.е. / Vа автосамосвал (2.7.4)

Мұндағы: Пс.ө.– ашу бойынша карьердің сағаттық өнімділігі; ; м³

11. Rк.е. –карьер жұмысының бір қалыпты емес коэффициенті; 1

12. 1,25 –1,5

13. Vа – автосамосвалдың 1 рейс ішінде таситын ашу көлемі; м³

Пс.ө.= Ааус.а./Таус; м³/ сағ (2.7.5)

Пс.ө.= 13661 / 8 = 1707,6 м³/ сағ

Nc = 1707,6 * 1,3 / 63,8 = 24 автосамосвал

16. Nа = 2 / 60 * 24 = 1 автосамосвал

Lт.б. = 2 * 20 = 40 м

Үйінді бағытының ұзындығы мына форула арқылы анықталады:

1. Lү.б. = 3 * Lт.б.; м (2.7.6)

2. Lү.б. = 3 * 40 = 120 м

Бульдозердің жұмыс істейтін паркі мына формула арқылы анықталады:

3. Nб = Vб / nб ; бульдозер (2.7.7)

Мұндағы: Vб – бульдозерлік жұмыстардың ауысымдық көлемі; м³

nб – бульдозердің ауысымдық өнімділігі, м³

Vб = Пс.ө. * Таус * Кб ; м³ (2.7.8)

Мұндағы: Кб – үйіндінің жыныспен бөгелу коэффициенті; 0,5 – 0,7

Vб = 1707,6 * 8 * 0,5 = 6830,4 м³

nб = V / n ; м³ (2.7.9)

мұндағы: n – ауысымдылық саны

nб = 6830,4 / 3 = 2276,8 м³

Nб = 6830,4 / 2276,8 = 3 бульдозер

Үйіндідегі бульдозердің инвентарлық паркі мына формула арқылы анықталады:

Nб.и. = Nб * Kи.п. ; бульдозер (2.7.10)

Мұндағы: Kи.п. – инвентарь паркінің коэффициенті: 1,3 – 1,4

Nб.и. = 3 * 1,3 = 4 бульдозер

Vү = 4309667,8 * 0,30 = 1292900,3 м³