73

ӘЛ-ФАРАБИ атындағыҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚУНИВЕРСИТЕТІ КАЗАХСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ УНИВЕРСИТЕТ имениАЛЬ-ФАРАБИ

AL-FARABI KAZAKH NATIONAL UNIVERSITY

ШЫҒЫСТАНУ ФАКУЛЬТЕТІ ФАКУЛЬТЕТ ВОСТОКОВЕДЕНИЯ

FACULTY OF ORIENTAL STUDIES

V ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ФАРАБИ ОҚУЛАРЫ

Алматы, Қазақстан, 9-12 сәуір 2018 жыл

Студенттер мен жас ғалымдардың «ФАРАБИ ӘЛЕМІ» атты халықаралық ғылыми конференциясының МАТЕРИАЛДАРЫ

Алматы, Қазақстан, 9-12 сәуір 2018 жыл

V МЕЖДУНАРОДНЫЕ ФАРАБИЕВСКИЕ ЧТЕНИЯ

Алматы, Казахстан, 9-12 апреля 2018 г.

МАТЕРИАЛЫ

международной научной конференции студентов и молодых ученых «ФАРАБИ ӘЛЕМІ»

Алматы, Казахстан, 9-12 апреля 2018 г.

V INTERNATIONAL FARABI READINGS

Almaty, Kazakhstan, 9-12 April, 2018

MATERIALS

Of International Scientific Conference of Students

and Young Scientists

«FARABI ALEMI»

Almaty, Kazakhstan, 9-12 April, 2018

Алматы «Қазақ университеті»

2018

1

Редакционная коллегия:

PhD Палтөре Ы.М., PhD Сериккалиева А.Е., ст. преп. Ілияс Н.Қ.

Ответственный редактор

PhD Сериккалиева А.Е.

Материалы международной научной конференции студентов и молодых ученых «Фараби әлемі». Казахстан. Алматы, 9-12 апреля 2018 года/ отв.ред. А.Е. Сериккалиева. - Алматы: Қазақ университеті, 2018. – 307 б.

ISBN 978-601-04-3400-4

В сборник вошли научные статьи студентов, магистрантов, докторантов, участвовавших в Международной научной конференции студентов и молодых ученых "Фараби әлемі" (Казахстан, Алматы, 9-12 апреля 2018 года). В статьях освещены актуальные проблемы востоковедения, истории, этнографии, культурологии, международных отношений, восточного языкознания, литературоведения, философии, экономики, политологии, а также проблемы внешней политики в странах Востока и Казахстане. Сборник рассчитан на научных работников, преподавателей ВУЗов, студентов, магистрантов, докторантов, а также всех, кто интересуется вопросами востоковедения.

2

үлкен күш салу керек: бүгінгі күні Қытайда су объектілерінің 18% және топырақтың 20% нормадан жоғары ластанған; Ауа сапасы елдің қалаларының 80% -ында ең төменгі стандарттарға сәйкес келмейді.

Си Цзиньпин «ластаушы заттар шығарындыларының стандарттарын қатаңдандыру» талап етті. Ол сондай-ақ «нарық қағидаттары негізінде қоршаған ортаға зиян үшін өтемақы әртараптандырылған механизмін» құруды бұйырды, осылайша экологиялық қалпына келтіру шығындарын мемлекеттің иығына емес экологиялық жағдайы төмен кәсіпорындарға ығыстырып тастайды. Сонымен қатар, ҚКП ОК Бас хатшысы өзінің «мемлекеттік табиғи ресурстарды активтерді басқару жөніндегі органдарды құру, мониторинг және табиғи экожүйелерді бақылауға алу» ниеті туралы мәлімдеді.

Сонымен бірге, көптеген адамдар табиғатты қорғау шараларын күшейту экономикалық дамудағы проблемаларды тудыруы мүмкін деп санайды. Осылайша, жер қорын қорғау үшін билік Қытайдың 2016-2020 жылдарға құрылысқа арналған жерді игеру үшін нарықтағы ұсынысын өткен бесжылдық жоспармен салыстырғанда 14,5% -ға «төмендетеді». Жер нарығындағы жеткізуді төмендету, бағалардың бұдан әрі өсуіне әкелуі мүмкін, бұл қазірдің өзінде ең жоғары мөлшерлемелерді көрсетеді. Мәселен, 2015 жылы Қытайдың ірі қалаларында жердің бағалары 85% -ға өсті. Бұл, өз кезегінде, қытайлық билік өз қарамағына алғысы келетін жылжымайтын мүлік бағасының өсуіне әкелуі мүмкін. Бақылаушылар экологиялық тұрақсыз кәсіпорындардың жаппай жабылуы жұмыссыздықтың өсуіне әкелуі мүмкін деп қорқады. Қоршаған ортаны қорғау басқармасының бастығы бұл жағдайдың болмайтындығына сендіреді. «Соңғы бес жылдағы табиғат қорғау науқаны дәлелденсе, онда жұмыссыздықбірдеңгейдеқалыпотыр», - дедіЛиГанджи. Соныменқатар, олқоршағанортанықорғау жөніндегі жұмыстың құрылуынан көптеген жаңа жұмыс орындары құрылды, тек өткен жылы 288 мың адамды құрады.

Жалпы Қытайдағы экологиялық проблемалар келесі 8 тармаққа бөлінеді.

1.Су ресурстарының тапшылығы және судың ластануы. Су ресурстары Қытайдың жан басына шаққанда әлемнің тек ¼ бөлігін құрайды. Су бұл Қытайдың ең осал жерлерінің бірі болып есептеледі. Қытайдағы ауыл шаруашылығында болатын табиғи апаттардың 70% - су тасқыны немесе су тапшылығы. Су жеткіліксіздігенен Қытайдағы өнеркәсіпте жылдық қаржыдан 200 млрд юань шығын шығады. Ал Қытайда жалпы мемлекет тұрғындарының жартысына жуық осы салада жұмыс жасайды, ішінде 360 млн. Фермерлер болып табылады.

Ауыл тұрғыдары жеткіліксіздіктен стандарттарға сай ауыз суын іше алмайды. Мемлекеттегі 668 қалаішінен 2/3-ісу тапшылығынкөріпотыр. 114 қаламүлдем су көзіненайырылған. Мемлекеттің70% жуық өзен – көлдері ластанған, судың ластануынан кейбір жерлер балықтың жойылуы мен күріш алқаптарының сапасыз болуына алып келді.

2.Құрғақшылық және жердің эрозиясы. Қытайдағы судың тапшылығынан құнарсыз жердің көлемі 3,56 млн км2 құрады. Құрғақшылық мемлекет территориясындағы 37% алып жатыр. Егер құрғақшылықтың өсу жылдамдығын айта кететін болсақ, 1994 жылдан бастап 2460 км2 өскен. Ал соңғыжылдары3436 км2 - жылсайынқсіпотырады. Құрғақшылықмемлекеттіңбатысынаншығысына қарай ұлғайып жатыр. Жыл сайынғы құрғақшылықпен әкелінген экологиялық зардаптар 54 млрд юаньді құрап отырса, жасыл орманды алқаптардағы жағыдайды елестету тіпті қиын.

Жыл сайын әр бір жер бөлігінен 1 см жер құнарсыз болып қалып жатыр. Осындай апаттың коэффициенті, топырақтың түзілуне қарағанда 100-400 есе жылдам болып отыр.

Мемлекеттегі топырақтың құрамындағы 40 млн тоннға жуық азот, фосфор және сары алқапты жерлердің жойылуына әкелді.

3.Ормандар тапшылығы. Әлемдік көрсеткіштен Қытайдағы орман ресурстары тек 1/6 бөлікті құрайды. Кейбір провинциялардағы және автономды аудандардағы ормандар тек 1% құрап отыр. Сонымен қатар ормандардағы ауыр жағыдай, зиянкестердің әкелетін зардабы үлкен, ал олармен күресетін бақыта жұмыстары мен профилактикалық жұмыстар әлсіз. Осы мәселе бойынша қытай жыл сайын 14,5 млрд юань жоғалтады.

4.Жайылымдық жерлердегі экологиялық жағыдай. Көп уақыт бойы жердің құнарсыз әрі жайылымдық жерлердің тым қатты ұлғаюының әсерінен, жайылымдық жер көлемі азайып, сапасы нашарлады. Қытайдыңэкожүйесіменжердіңауыржағыдайжалпыжайылымдықжерлердің70% құрап отыр.

5.Теңізэкологиясы. СоңғыжылдарыҚытайдағыластанғантеңізсудыңмәселесіөтеауырболып отыр. Тіпті осы ластанған суды 4 тип бойынша бөліп қарастырады; ластану жеңгейіне қарай. Теңіз суыныңсапасы46% нашарлауынақызылтүстісудыңтазасуменараласып, ұлғаюыалыпкелді. Орташа есеппен бір жылда 4 рет осындай құбылыс болып отырады(1980, 1992 жылдары бекітілген). Жалпы осы апат Қытайдың жағалаудағы аудандардың су қоймаларындағы су сапасына үлкен зардап келтіріп отыр.

4

6.Ауаның ластануы. Қытайдағы атмосфера өте нашарлап кетті. Мемлекеттегі 100 млн адамға жуығы таза ауамен тыныс алмайды. Ал ауасының ластану деңгейі жоғары қалалар саны 338 – ге жетіп отыр. Мемлекеттегі тек 2,9% қала ауа сапасының жақсы көрсеткішіне сай болса, тек 33,5% қалалар ғана тұрақты ауа сапасына сай.

7.Биоалуантүрлілік жағдайы.Биосферадағы жағыдай да ауыр. Қытайдағы жануарлар мен өсімдіктердің 15% - 20% түрі кауіпті жағыдайда. Қытайда қазіргі кезде 40000 – ден астам өсімдіктер түрі жойылу каупі бар, бұл жалпы өсімдіктердің 15% - 20% құрайды. Экзотикалық өсімдіктерді мемлекеткеәкелудіңәсерінен, жергіліктіөсімдіктердіңбірнешетүріжойылдыжәнеүлкензардапкөрді. Осынадай Қытай территориясына жат болған өсімдіктерден келген зардап, жылына 119.80 млрд юаньді құрап отыр. Қытайда осындай экзотикалық өсімдіктер саны 283ге жуық түрі бар.

8.Өңдеуге келетін жер көлемінің азаюы. Өнделетін жер көлемі мен азық – түлік қауіпсіздігі кризистік жағыдайда болып отыр. Қытай адам санының көпттігімен және жердің аздығымен әрдайым кездесіп отырады. Қытайдың жылдық халық өсімі 10 млн адамды құраса да, адамның өлім көрсеткіші де дәл сол санды көрсетіп отыр. Адам санының өсуі жыл сайынғы өндеуге келетін жер көлемінің азаюына алып келгені тікелей ұлттық азық – түліктің азаюына ықпал етеді. 1996 – 2003, осы 7 жыл ішінде егістік жерлер 100 млн муға қысқарды, ал 2004 жылы ол 12 млн муға азайды. Сонымен қатар, азық – түліктің қол жетімділігі 1998 жылы 824 фунттан 2003 жылы 668 фунтқа азайды. Қытай жылдық азық – түлік қажеттілігі 950 млрд юаньді құрап отыр. Жан басына шаққандағы Қытайдың егістік жерлері бар болғаны 1,4 млн. км2 Құрап отыр.

Прогрестің кері жағын қарар болсақ. Бүгінгі Аспан асты елі - бұл «әлем фабрикасы», ол әлемдік товардың үлкен үлесін шығарады. Алайда осындай үлкен экономикалық жетістіктің, үлкен экологиялық зардабы бар. Интернетте ластанған су, әуе, ірі өнеркәсіптік зауыттар, құбырлар сияқты сұмдық фотосуреттерге толы. Статистикаға сүйенсек, соңғы жылдары Қытайда кемшіліктері бар және денсаулыққа байланысты елеулі проблемалармен туылатын балар саны өте жоғары.

Қытайдың отыздан астам қалаларында ауаның ластануы жаман болды, ол алтыншы сыни деңгейге жетті. Американдық зерттеушілердің айтуынша, ауада зиянды заттардың болуы стандарттардан бірнеше рет асып түсті. Пекин қаласының аспаны қалың түтінмен жабылды, аспан түссіз, қаланың бірнеше бөліктерінде тұманның кесірінен бірнеше метр қашықтықта ештеңе көрінбеді. Азаматтар қорғаныш маскаларын, кейбіреулері оттегі маскаларын киіп жүрді.

Келесі бір жаң түршіктірер жағыдай әлемдегі ең лас қалада – Линьфен қаласында байқалады. Бұл жердің экологиясы өте нашар оны кейде тозақ деп те атайды және Линфенде тұратын адамдарға, бұл қалада тұрудың өзі бір жаза сияқты.. Қаланың халқы шамамен бір миллион адамды құрайды, олардың көпшілігі зауыттарда жұмыс істейді, ал зауыттардың саны бірнеше ондаған. Өйткені, қала көмір өнеркәсібінің орталығы болып табылады. Бұл аумақта көмір өндіріліп, өңделеді, азық-түлік өндіретін бірнеше өндірістік нысан салынған. Linfen жағдайы ауыр, ешқандай өсімдік, тіпті арам шөп өспейді екен және су консистенциясы автомобиль майы иісі сияқты.

Елдегі экологиялық проблемалардың, сондай-ақ олардың салдарларының қоғамның жағымсыз бағасына әкелетіні таңқаларлық емес. Қытайда жиі құқық қорғау органдарының тап болатыны ол жаппай тәртіпсіздік пен қақтығыс бар. Халық жаңа зауыттардың құрылысына қарсы наразылық білдіруді бастады, балықтардың жойылуы, өзендерінде қоқыстарды тастады және елдегі экологиялық ахуалды жақсарту үшін шұғыл шаралар қабылдауды талап етті. Мысалы, Далиан мен Шифан қалаларында полициямен қақтығыс бірнеше күн болды. Адамдар үлкен қиындықпен халықты тыныштандырды. Жыл сайын көшелерге шығып, қоршаған ортаның ластануын тоқтатуды талап етеді. Әрине, Қытай өзінің керемет экономикалық өсіміне таң қалдырады. Ол бүкіл әлемді арзан тауарлар мен тауарлармен қамтамасыз етеді. Дүниедегі әрбір дүкеннің шкафтарына түсетін әрбір үшінші тауар Қытайда жасалынды. Бірақ осы елдің табысы үшін тек қана ел тұрғындары жоғары баға төлейді. Осындай апаттар мен ауыр жағыдайды шешу үшін, 19 сьезде шешімдер талқыланды. Си Цзиньпиннің мәлімдемесіндегі 9 пунктінде Керемет Қытай құру жайлы айтқан болатын.

1.Жедел экологиялық проблемаларды шешуге бағытталған күш-жігерді жұмылдыру.

Әрбір қытайлық «көк аспан» үшін күресте атмосфералық ластануының алдын алу және жою жөніндегі жұмысты жалғастырудымақсат етіп алу керек. Ол су бассейндерінде және жағалау суларында кешенді экожүйелерді ретке келтіру шаралары, ауылдық жерлерде өмір сүру ортасын ретке келтіру шараларын қабылдауға, диффузиялық ауыл шаруашылығы көздерден ластануын алдын алу және жою қарқынды шаралары, оны қалпына келтіру үшін топырақ ластану мониторингі және жұмыстарды күшейтуді реттеу. Қатты қалдықтарды және қоқыстарды қайта өңдеуге көп күш салу қажет. Ластағыш заттардың шығарындылары үшін жауапты адамдарды бекітіп, экологиялық іс-кредиттік рейтингін шипалы жүйесін жасау керек,осы жайлы ақпаратты міндетті түрде жариялау тәртібі орнатылып, орындалмаған жағыдайда қатаң жазалау.

5

2.Қоршаған ортаны қорғау динамикасын нығайту. Ол маңызды экожүйелерді қорғау және қалпына келтіру үшін ең маңызды жобаларды іске асыру, экологиялық дәлiздер мен биологиялық әртүрлілікті қорғау желісін құру, коршаған ортаға зиян келтіретін заттарды шектеу жүйесін оңтайландыру, экожүйелердің сапасы мен тұрақтылығын арттыру қажет. Қоршаған ортаны қорғаудың «қызыл сызығы», тұрақты ауыл шаруашылығы жерлерінің шекаралары және урбанизацияға арналған аудандардың шекарасын үш бақылау сызығын анықтау үшін жұмыс аяқталуға тиіс. Елдің іс-шара жасылдандыру арқылы, шөлейттену, окостенения және аса ылғалдануға қарсы күрес, сулы-батпақты жерлерді қорғау және қалпына келтіруді нығайту, геологиялық апаттардың алдын алу және еңсеру жөніндегі шараларды жаңдандыру үшін кешенді шараларды жүзеге асыруды ынталандыру қажет. Табиғи ормандарды қорғау жүйесін жетілдіру, орманды және шабындық жамылғыны қалпына келтіру ауқымын кеңейту қажет. Қатаң нарық қағидаттары негізінде қоршаған ортаға зиян үшін өтемақы әртараптандырылған механизмін құру, егістік жер, дала, орман, өзендер мен көлдердің жағыдайын бақылауға алу.

3.Экологиялық мониторинг және бақылау жүйесін реформалау. Экологияны бақытау жүйесін жетілдіру, табиғи ресурстарды бақылаушылардың жұмысың орталықтандыру. Мониторинг пен түрлі зиянды қалдықтардың көп болуы бақылауды қалада және ауылдық жерлерде орталықтандыру.Қытай территориясын бақылау және игеру. Және экологияға қандай да зиян келтірсе де, оны жасалау және тиісті шаралар жасау тиіс деп бекітті Си Цзиньпин.

Пайдаланған әдебиеттер тізімі:

1.В Пекине открылся 19-й Всекитайский съезд КПК // Газета «Жэньминь жибао» он-лайн, 19.10.2017. http://russian.people.com.cn/n3/2017/1019/c31521-9282082.html

2.Далеко идущий съезд. Журнал ЭКД! 25.10.2018 http://ekd.me/2017/10/daleko-idushhij- sezd/https://ekd.me/2017/10/daleko-idushhij-sezd/

3.Общественно – политическая газета ТРУД. Си Цзиньпин призвал построить «прекрасный Китай» http://www.trud.ru/article/18-10-2017/1355522_si_tszinpin_prizval_postroit_prekrasnyj_kitaj.html

4.Полный текст доклада, с которым выступил Си Цзиньпин на 19-м съезде КПК. Xing Hua Wang журнал. http://russian.news.cn/2017-11/03/c_136726299.htm

Beisen A.

Al-Farabi Kazakh National University 2 year student of China studies department Scientific supervisor: Turgenbay A., Senior Lecturer

CHINA'S SECURITY CONCEPT AND ITS OPERATION WITHIN THE FRAMEWORK OF THE SCO

In the post Cold War international order, China's security planners taking a vital lesson from the Soviet fiasco started a new security discourse centred on a comprehensive security. The traditional security during the Cold War was considered to be zero sum security where security of one nation was perceived to be endangering the security of another nation.

In the post Cold War era, the defining feature of China’s international security discourse is ‘comprehensiveness’ (quan mian hua) and its strategic planners started talking of ‘comprehensive national strength’ in discussing the long term security strategy [1]. In simple terms, security is no longer restricted to only military aspect but also encompassed non military issues like economy, ideology, environment/society, science, and technology. The phrase that was used in their international relations discourse reflecting these various aspects of security was ‘“New Security Concept” (xin anquan guandian) (NSC henceforth) first included in a major security agreement signed with Russia and other Central Asian states in 1997 [2]. The third generation of PRC leaders projected the concept as well suited to what they claimed to be a new post Cold War strategic environment characterized by peace and development in which threats are non traditional involving environmental degradation, terrorism, drug trafficking, migration, energy security, and disease (like SARS, HIV/AIDS etc.). In this new era, they argued, security should be based on mutual trust and common interests. They saw the establishment of the NSC and a new just and fair international order as the only way to promote development of the disarmament process and provide the guarantee for international peace and security.

The Chinese security analysts attributed collapse of the USSR to its policy failure in the CNP competition where it focused on the military aspect at the cost of economic dimension [3]. Security, in the post Cold War era, was no longer understood in terms military security by the Chinese leadership. Rather it took a holistic view; China’s perception of its post Cold War security environment comprised six strands: No Major Power War; Globalization; US as a Partner and Competitor; Non traditional Security Challenges; Energy Insecurity;

6

and China’s Rise. These six trends influenced the Chinese notion of new security for the post Cold War era. The phrase “New Security Concept” appeared in the Chinese defence white paper—China’s Defence, published in 1998. In the first section “International Security Situation” China’s defence planners talked of five principles of peaceful coexistence and equated economic security at par with military security .

The NSC was a Chinese initiative to shift from self help security to what it termed common security . China also asserted that it has moved beyond the long held victim mentality, and as a more self assured state and responsible global power, it is ready to play a leadership role. The self help security, the new generation of Chinese leaders interpreted as a zero sum version of security that dominated the Cold War between the two superpowers where security of one block was regarded as the insecurity of the other. The new common security, they opined, included win win diplomacy meaning maximization of security of one country did not lead to the minimization of another country’s security. It also talked of the idea of a multipolar world against the unipolar world led by the sole superpower, the US. According to the Defence White 1998 paper, “Security cannot be guaranteed by an increase in arms, or by military alliances. Security should be based on mutual trust and common interests. We should promote trust through dialogue, seek security through cooperation, respect each other’s sovereignty , solve disputes through peaceful means and strive for common development.” Apart from common security, another feature of the NSC is— it broadened the concept of security in the light of combating non traditional security threats such as terrorism, immigration, environmental degradation, drugs trafficking, diseases etc.

The NSC incorporated economic security as the most important dimension of the post Cold War concept of security. Although the sound economy had been a top priority in the national agenda since Deng Xiaoping took the helm in late 1970s, its pivotal contribution to the national security was recognized only between late 1980s and early 1990s. The crumbling of communism in the Eastern Europe coupled with the disintegration of the Soviet Union in 1991 deepened the conviction of the PRC leaders that national security depends on a solid economic base and not on the military might. Consequently, the 14th Congress of the Communist Party in 1992 stated, “modern Chinese history and the realities of the present day world show that so long as a country is economically backward, it will be in a passive position, subject to manipulation by others. Nowadays the competition among the various countries is, in essence, a competition of overall national strength based on economic, scientific and technological capabilities.”

President Jiang Zemin linked economic security to the regime survival when he stated, “if we fail to develop our economy rapidly, it will be very difficult for us to consolidate the Socialist system and maintain long term social stability” [4] Similarly, the Chinese Foreign Minister Qian Qichen in his speech to the United Nations Assembly in 1994 said, “economic priority has become the international trend, as all countries of the world universally attach importance to developing their economies and strengthening international economic co operation. The Chinese government takes economic construction as the central task of the whole country and makes reform and opening up one as of its basic state policies.”

China intends to create a clean and controlled Internet space. General Secretary of the CPC Central Committee Xi Jinping said:

- We will intensify activities related to content in the Internet space, create a system of full control, we will ensure its cleanliness. To realize these goals, it is necessary to pay special attention to the appearance of erroneous information in the global network, especially those that relate to political ideology and principles. It is necessary to implement a system of responsibility for ideological work, to intensify the development of ideological positions and strengthen their management. Pay attention to a clear delineation of issues relating to political principles, ideological consciousness and scientific points of view, taking a clear position, to oppose all kinds of erroneous views and to confront them.

The Chinese leaders soon adopted the NSC as a policy option when China joined various multilateral security and economic institutions such as APT, ARF, SCO, WTO and so on. Inside China measures were taken to address social security by ensuring accountability of local party leaders, checking corruption, taking measures against environment degradation and so on.

President Hu Jintao made a call for a “harmonious periphery” at a SCO leaders’ summit held in Shanghai in June 2006, and proposed four measures to bring this about.[8] His proposals were: signing a treaty on longterm good-neighborliness, friendship and cooperation to solidify amicable relations between SCO member states; stronger working-level partnerships for comprehensive development; human and cultural exchanges to build stronger social foundations; and, finally, a call for “openness and cooperation for the purpose of world peace,” with the SCO as a venue for “broad-based international cooperation and proactive international exchange.” The proposals suggest that China is not interested in regional cooperation merely from the perspective of geopolitical balancing, but is now seeking stronger cooperation from a regionalist perspective. China apparently arrived at the view that closer functional cooperation was essential in a number of fields in order for the various countries of the region to benefit from regional mechanisms, and has moved to put this

7

insight into practice as policy. In addition to the annual Heads of State and Heads of Government Councils, there are twelve mechanisms in place for regular ministerial-level meetings. Additionally, two permanent bodies were established in 2004: the Secretariat in Beijing, and the Regional Counter-Terrorism Structure in Tashkent. To further encourage functional cooperation within this framework, working groups have been established in a number of specific areas, including e-commerce (chaired by China), customs (Russia), quality and inspection (Kazakhstan), investment promotion (Tajikistan), and development of cross-border potential (Uzbekistan), with each SCO member state chairing a group and taking responsibility for planning cooperation in the relevant field.[5]

Chinese priorities for regional security have frequently been described as existing in opposition to the development of US-led alliance strategies. Even in regional efforts such as ASEAN+3 and SCO, where China stressed in its diplomatic announcements the non-antagonistic and open nature of regional cooperation, not enough attention has been given to the underlying logic and trends in policy that have made this possible.

China—in the process of establishing a system of dialogue partners within the SCO—has pushed forward a logical strategy and institutional design that makes it possible to construct a system that allows for a certain level of external relations between the regional security organization in which China plays a leading role and the alliances (NATO, for example) and the US-led coalition. Within China, there is an awareness of the need to build stable international relations and international organizations such as Japan, NATO, and the EU.[6] Crucial to the viability of such future relationships will be the dialogue partner and the possibility that China can continue to push ahead with developing the SCO’s external relations so that it is capable of responding both bilaterally and multilaterally to issues. In the security field, the likeliest scenario is an attempt, initially, to establish policy dialogue with the United States and NATO in Afghanistan, concentrating especially on nontraditional security issues such as responding to terrorism and drugs smuggling.

China has since re-engaged with the SCO, and with Beijing and Moscow opposing the U.S. campaign in Iraq, and Central Asian states beginning to show concerns regarding the U.S. policy of democratization, China's recent efforts to court its neighbors to the west have paid off. Beijing has placed a strong emphasis on exploration and development of natural resources and increased economic cooperation. It has also assisted the Central Asian states in anti-terrorist efforts and bolstered the Russo-Chinese strategic partnership.

China is eager to expand its military influence in Central Asia as well. Beijing has contacted Kyrgyz officials to explore the possibility of Chinese military bases in Kyrgyzstan.[7] Increasing regional militarization and power rivalry in Central Asia raises the possibility that military means could be used in addressing regional issues, especially religious radicalism, terrorism, and narcotics trafficking.[8] Security issues remain a prime concern for China. Separatist movements in Xinjiang, led by the Uighur Muslim minority, have opposed the Chinese regime for decades. After the collapse of the Soviet Union, Beijing successfully garnered an agreement from Central Asian states not to support, protect, or train Xinjiang rebels. Since then, China and Central Asian states have signed agreements on combating separatism and terrorism, launching military and security cooperation in the border regions and beyond.

A close look at the new security concept shows that it has enjoyed only a partial success since it was floated in late 1997. Its main success is in Central Asia where under SCO China has accomplished most of the objectives laid down in this concept. However, China has failed to realize the most of the goals of new security elsewhere. For example, within China, socioeconomic security is seriously challenged due to a many internal factors and they have been accentuated due to external ones also such as financial crisis of 200809. Needless to say that in China economic security is directly linked to political/regime security.

References:

1.Hu, Weixing (1995), “China`s Security Agenda after the Cold War” in Pacific Review, 8 (1): 117 135

2.Finkelstein, David M. 2005. “China’s ‘New Concept of Security’–Retrospective & Prospects”, Paper presented at the National Defense University Conference: The Evolving Role of the People’s Liberation Army in Chinese Politics, Washington DC on 30 October.

3.Pillsbury, Michael. 2000, “The Multipolarity Debate.” China debates the Future Security environment, Washington D.C.: National Defense University Press. p.23

4.Jiang Zemin. 1992. “Accelerating Reform and Opening

Up.” Beijing Review.35 (43): 19.

5.Gong Xinshu and Liu Qingyan, “Shanghai hexuo zuzhi kuangxia xia jingji hezuo zhiyue yinsu ji yuanyin fenxi (economic cooperation constraints factors analysis within the framework of the shanghai cooperation organization),” Chongqing gongshang daxue xuebao: shehui kexue ban (journal of Chongqing technology and business university: social science), Vol. 26, No. 3 (June 2009), p. 24.

6.Jiang Zemin, “Yingzao youli zhanlue taishi, zengqiang guojia zhanlue nengli (construct a favorable strategic condition, strengthen national strategic capacity)” (October 31, 2001), Jiang Zemin, Jiangzemin wenxuan (selected works of Jiang Zemin), Vol. 3, (Beijing, Renmin chubanshe, 2006), pp. 353-365.

7.Shanghai hezuo zuzhi ziliao huibian (compilation of materials and document of shanghai cooperation organization), Vol. 4 (Center of SCO Studies, Shanghai Academy of Social Sciences), p.14.

8

8.Wang Jian, “Shanghai hexuo zuzho de weilai fazhan lujing xuanze: cong diqu gonggong chanpin de shijiao (future development path selection of shanghai cooperation organization: from the regional public goods perspective),” Shehu kexue (journal of social sciences), No. 8 (2007), pp. 67-72.

9.http://www.tokyofoundation.org/en/articles/2010/china2019s-sco-policy

10.https://pdfs.semanticscholar.org/2584/8436de67b462ee2a8074cd0ab696c555bd04.pdf

Ділтан М.

Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ қытайтану кафедрасының 1 курс студенті

Ғылыми жетекшісі: Түргенбай А.А., аға оқытушы

«ҚЫТАЙЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІГІ БАР СОЦИАЛИСТІК МӘДЕНИЕТ» САЯСАТЫНЫҢ МӘНІ

ҚКП-ның ХІХ съезінен кейін Қытай жаңа заманға сай маңызды идеологиясы мен мақсаттарын айқындап, жаңа кезеңге аяқ басты. ҚКП-ның ХVIII съезінен кейінгі бес жылда Қытай тек өз ішкі мәселелерін шешіп қана қоймай, сонымен қатар халықаралық мәселелерді реттестіруде белсенділік танытып, аймақтық және жаһандық деңгейдегі мәселелерді шешудегі рөлі артты. Бұған дәлел ретінде Қытайдың «Бір белдеу, бір жол» жобасы мен тағдырлас адамзат қоғамдастығын құру туралы бастамаларын айтсақ болады.

2017 жылдың қазанында Бейжіңде ашылған Қытай Коммунистік партиясының ХІХ cъезінде «қытайлық ерекшелекті социализмді» дамытуды нығайтудың нақты жоспарын ұсынды. Сарапшылар ҚытайКоммунистікпартиясыныңХІХcъезіндеқабылданғаншешімдерадамзатөркениетінің дамуына зор мүмкіндік беретін «қытайлық модельді» нығайтады деген болжам жасап отыр. Адамзат қоғамының қарқынды өркендеп,орасан зор өзгерістерге ұшыраған және ауқымды реттелу әлемді тығырыққа тіреген осындай қиын кезеңде «қытайлық модель» адамзат өркениетінің дамуына қандай мүмкіндіктер бере алады? деген сұрақ бәрімізді толғандырады.

Негізінен «қытайлық модель» ұғымын Қытай жетілдірмеген, бірақ қазірге дейін қытайлықтар бұны ресми мойындамайды. «Қытайлық модель» немесе «Бейжіңдік консенсус» терминін ең алғаш 2004 жылы американдық экономист, әрі саясаттанушы ғалым Джошуа Купер Рамо ұсынды[1].Ол өркендеудің қытайлық моделі мемлекеттің ұлттық ерекшелігін таныту мен қоғам қажеттілігінін қамтуға жауап беретінін және біріншіден, белсенді жаңартулар мен батыл тәжірибелер жасау; екіншіден,мемлекет егемендігі мен мүдделеріне сенімді қолдау көрсету; үшіншіден қүш-қуатты жинау және жүйелендіру секілді 3 маңызды аспектіні қамтитынын айтқан болатын. «Қытайлық модель» тақырыбы әлемдік қауымдастықтың жиі талқылайтын өзекті мәселелерінің бірі. Халықаралық бірлестіктің түсінігінде «қытайлық модель» ұғымының мәні Қытайдың өзіндік ерекшелігі бар социалистік жол, теория, жүйе мен мәдениеттің жолында жатыр. Сондай ақ, бұл ұғым - марскимзді қытайландырудың нәтижесі. Марксистік идеяларға сүйене отырып және мемлекеттердің ұлттық құндылықтарын дәріптей отырып, Қытай Коммунистік партиясы қытай халқының өміріне қолайлы жағдай қалыптастырады. Бұл «қытайлық модельдің» ең жарқын сипаттамаларының үлгісі.

Мәдениет - мемлекет пен ұлттың жарқын бейнесі. Мәдениеттің гүлденуі мемлекеттің шарықтауын, ал тамыры терең мәдениет халықтың рухани күшін көрсетеді. Өзіндік мәдениетке деген нық сенімділік болмаса, сондай-ақ мәдениеттің гүлденуі мен шарықтауынсыз қытай ұлтының ұлы жаңғыруы жайлы сөз айтудың өзі артық.

Қазіргі кезде Қытай социалистік мәдени держава құру мақсатында қытайлық ерекшелікті социалистік мәдениетті дамыту жолындағы қадамын нақтылап, мәдениет саласында халықтың шығармашылық және инновациялық энергиясын оятуды көздеп отыр. Қытайлық ерекшелікті социалистік мәдениеттің бастауы мен қайнар көзі бес мың жылдан астам тарихы бар Қытайдың дәстүрлімәдениетіболыпсаналады. ОлпартияныңбасшылығыменҚытайхалықтықреволюциясымен реформалары кезінде қалыптасып, революциялық және алдыңғы қатарлы социалистік мәдениетке біріктіріліп, қытайлық социализмнің тәжірибесінде тамырын тереңге жайды. Социалистік мәдениеттің дамуы қазіргі Қытай шындығына сүйене отырып, қытайлық ұлттық мәдениетті сақтау, заман талабына сай жаңғырту, сыртқы әлем мен болашаққа бағытталған, материалдық және рухани мәдениеттің дамуына үлес қосатын ұлттық, ғылыми социалисттік мәдениетті дамыту керек дегенді білдіреді. Социализм ісі және халыққа қызмет ету бастамасы мен «жүз гүл гүлдесе гүлдесін, жүз мектеп бәсекелессін!» бағытынмықтыұстанып, қытайлықмәдениетүздіксізжаңажетістіктеріменжарқырауы үшін мәдениеттің инновациялық дамуына жағдай жасау керек. ҚКП-ның ХІХ съезінінде жасаған

9

баяндамасындаСи Цзиньпин социалистік мәдениет саласында 5 бағытта жүргізілетін басымдықтарды атап көрсетті. [2].

Бірінші кезекте партияға идеологиялық жұмыстармен айналысу құқығы беріліп отыр, өйткені идеологиямәдениеттіңдамубағытыменжолынанықтайды. Халықөз идеалыменсенімі, адамгершілік принциптері бойынша біртұтас болуы үшін марксизмді қытайландыру, замануи үрдіске тарту және дәріптеу, ұлы қалыптастырушы және бағыттаушы күшке ие социалистік идеология қалыптастыруға мүмкіндіктер жасау керек. Адамдар бойына жаңа заманның қытайлық ерекшелікті социалистік идея терең сіңуі үшін теориялық жағын нығайту өте маңызды бағыттардың бірі болып саналады. Соған байланысты марксизм саласында теориялық зерттеулер мен құрылымдарды нығайту, қытайлық ерекшелікті философия және қоғамдық ғылымдарды негізін қалыптастыруды тездету, қытайлық ерекшелікті жаңа зерттеу орындарын іске қосу қолға алынуда. Көпшілік пікірін дұрыс бағытқа бағдарлау, ақпарат тарату құралдарын жаңалауға аса көңіл бөлу, көпшілік сеніміне ие болу үшін ақпарат тарату аясында БАҚ әлеуетін арттыруға басымдық берілді. Ғаламтор желісі контентін құрастыру жұмысын, желіні басқаратын кешенді жүйе және нағыз киберкеңістік құруды күшейту жүзеге асырылуда. ҚКП-ның ХІХ съезінінде жасаған баяндамасында Си Цзиньпин: «Өмірімізге идеологиялық іске жауапты жүйені енгізу арқылы идеологиялық ұстанымдарды дамытуды күшейтуіміз, саяси принциптерге байланысты сұрақтарды шектеуге назар аударуымыз, қате көзқарастарға қарсы жауап қайтара алуымыз керек» - деп тапсырма берді [3].

Екінші бағыт социализмнің негізгі құндылықтарын тарату және жүзеге асыруға байланысты.Социализмнің негізгі құндылықтарының концепциясы замануи қытайлық рухпен байытылған.

Үшінші бағыт моральдық-идеологиялық құрылымды күшейтуге бағытталған. Себебі егер халықта сенім болса, онда мемлекетте күш, ал ұлттың келешігі бар. Осы тұрғыда халықтың идеологиялық санасын, оның адамгершілік дәрежесі мен мәдени тәрбиесін дамыту арқылы бүкіл қоғам өркениетінің дәрежесінкөтеружолғақойылды. Сенімменидеалдытәрбиелеужұмысынкеңөрістетужәнеқытайлық арман мен қытайлық ерекшелікті социализм тұрғыда тәрбиелеу жұмысын күшейту қолға алынды. Ұлттық рух пен заман рухын дамыта отырып, патриоттық, ұжымдық және социализм рухы бойынша тәрбие жұмыстарын күшейту арқылы адамдардың тарих, ұлт, мемлекет және мәдениет туралы көзқарастарын дұрыс қалыптастыруға жол көрсету көзделіп отыр. Азаматтық адамгершілікті қалыптастырубағдарламасынжан-жақтыжүзегеасыружәнеқоғамдықмораль, кәсібиэтика, жекежәне отбасылық моральдық қасиеттер нормаларын қалыптастыруға жағдай жасау жүзеге асырылуда. Соған байланысты адамдарда өзін-өзі кемелдендіруге, жақсылық жасауға, ата-анасын қадірлеуге жақындарына қамқор болуға, Отаны мен халқына адал болуға деген ұмтылысты ояту жолға қойылды. Саяси идеологиялық жұмыстарды жақсарту және күшейту, рухани мәдениетті дамыту үшін шаралар өткізіуге мүмкіндіктер жасалуда. Ғылымды дәріптеу, ғылыми білімдерді тарату, жаңа заман ағымына ілесуге, ескі дәстүрлер мен ұстанымдарды жоюға байланысты жұмыстарды жандандыру және шіріген артта қалған дәстүрлер ықпалына қарсы тұру маңызды бағыт ретінде атап көрсетілді.

Несие тарихы және ерікті қызметті институттандыруды, әлеуметтік жауапкершілік, ережелерге бағыну қажеттілігі мен жан тәнімен беріліп жұмыс істеуді күшейту ісі жүзеге асыруда[4].

Төртінші бағытта социалисттік әдебиет пен өнерді дамыту және олардың гүлденуін қамтамасыз етуге назар аударылды.

Бесінші бағытта мәдени және мәдени индустрия саласының дамуын жеделдетуге көңіл бөлінді. Жақсы өмірге апарар жолдағы халықтың үміттерін қанағаттандыру үшін оны рухани азықпен толтыру керек. Сол себепті мәдени жүйе рефорларын тереңдету, мәдениетті басқару жүйесін жетілдіру, бірінші кезекте әлеуметтік ықпал мен әлеуметтік-экономикалық ықпалды біріктіруге негізделген институттар мен механизмдер құруды үлкен қарқынмен жүргізу алға қойылды. Мәдени салада қоғамдық қызмет көрсету жүйесін жетілдіру, халықтың игілігі үшін мәдиенетті дамыту бағдарламасын жан-жақты жүзеге асыру, мәдени іс-шараларды түрлендіру қолға алынды. Мәдениет ескерткіштерін қорғау және қолдану жұмыстарын жетілдіру және мәденет мұраларын ұрпақтан-ұрпаққа сақтап жеткізуді үрдіске айналдыру көзделіп отыр. Замануи мәдени индустриялық жүйені және мәдени нарық жүйесін нығайтуға, шаруашылық және өндірістік механизмдерге жаңалық енгізуге, мәдени жүйеде экономикалықсаясаттыжетілдіруге, мәденибизнестіңжаңаформаларындәріптеугебасымдықберілді.

Денсаулықты нығайтуға арналған бүкілхалықтық іс-шараларды өркендету, Қытайдың спорттық державаға айналуын жеделдету маңызды бағыттардың бірі болып саналады. Лайықты деңгейде ПекиндеөтетінҚысқыОлимпиада менпараолимпиадаойындарынөткізу, қытайлықмәдиенеттісақтау позициясын қатаң ұстана отырып, өзгелердің тәжірибесінің негізінде шет елдермен гуманитарлық алмасуды нығайтуға мүмкіндіктер жасау туралы ұсыныстар айтылды[5].

10