70

ТЮРКСКИЙ МИР: МЫСЛИТЕЛИ ВЕЛИКОЙ СТЕПИ

Ғ. Мұсабаевтың “Қазақ тіліндегі сын есімнің шырайлары” атты еңбегіне де ерекше тоқтала кетуді жөн көрдік. Ол тек шырайды ғана сөз етіп қоймай, сын есімнің жалпы мəселелерін де түсіндіреді. Сонымен қатар, автор бұл еңбегінде тарихи кезеңдерге байланысты сөздердің мағынасы өзгеретіні сияқты жұрнақтар да бірден пайда болмаған, бұларда тілдің өсу, даму жолында қалыптасып, грамматикалық құрылымның ерекшеліктеріне лайық болғанына тоқталып, туынды сын есім жасайтын жұрнақтардың кейбіреуіне тоқталған

[3, 10].

Алғаш рет француз сын есімінің ерекше синтаксистік функциясын А. Сеше өзінің сөйлемнің құрылымы туралы зерттеуінде көрсетті. Етістікті жəне объектілі қосымшалы адъективті конструкцияны ескере отырып, А. Сеше басқарушы сын есімнің функционалдық ұқсастығын жəнеекізатарасындағыбайланыстырушыэлементтіңрөлінатқаратынтранзиттік етістікті атап өтті. А. Сеше француз тіліндегі “жеке өтпелі” (негізгі өтпелі) сын есімдерді тек қана толықтауышпен бірге қолданылатын, абсолютті де өтпелі позицияда кездесетін (кездейсоқ өтпелі) сын есім ретінде қолданылатынын бөліп қарастырады [4]. Л. Теньер приадъективті бақылау мəселесіне қатысты адъективті түйінді қалыптастыратын сын есімнің қабілеті сын есімнің валенттік қасиеттерінің көрсеткіші ретінде қарастырады [5, 248].

Еңалғашсынесімніңобъектіқосымшаменжасалуқасиетінмұқиятзерттеушведғалымы А. Бликенбергтің танымал монографиясында негізделеді.

Бұл мақалада өлшем сын есімдерінің кейбір ерекшеліктері сипатталады. Осы тақырыптың екі аспектісі - өлшеу сын есімдерін жəне тіркесті зерттелмеген деп айтауға болмайды. Бір жағынан, "ғылыми" жəне"аңғал" əлемніңтілдікбейнесініңүйлеспеушілігі (дəл осы өлшем сын есімнің материалында) бірнеше рет лексикалық семантика зерттеулерінде байқалды; ең алдымен Ю.Д. Апресянның ұзын, биік, төмен, жуан деген сөздерді қарастырғанын айтуға болады [6, 58-59, 65-67]. Екінші жағынан, белгілі болғандай, лингвистикалық теорияда тіркесу идеясының жағдайыкүрделі болдыжəне лингвистердің осы ұғымға деген (атап айтқанда, сөздің мағынасын сипаттауға релевантты деп санауға дайындығы) қатынасы айтарлықтай өзгеріп отырды. Біздің көзқарас көбінесе А. Вежбицкаяның соңғы еңбектеріндегі концепциясына [7] жəне т.б. жəне тілдің тазалығымен байланысты идеясына сүйенеді.

Дəлірек айтқанда, лексикалық тіркестің барлық жағдайлары семантикалық тіркестің класына көшуі керек [7, 60-67]. А.Вежбицкаяның еңбектерінде тілдің əртүрлі салаларында, əртүрлі деңгейлерінде (морфологиялық, лексикалық, синтаксистік) осы "түсіндірме" стратегиясын жүзеге асыруға болатындығы туралы көптеген мысалдар келтірілген.

Сонымен қатар, нақты лингвистикалық материалдың мінсіз сипаттамасы əрқашан жəне бірден нəтижесіз болатыны түсінікті. Зерттеудің "аралық" сатыларында күрделі тілдік механизмнің барлық құпия серіппелері ашылмағандықтан, грамматикамен "тіркес" жəне онымен біртұтас болатын интегралды сөздіктің құралы қажет (интеграл деген ұғымды Ю.Д. Апресян ұсынды [6]). Атап айтқанда, біз қызығатын салада (яғни лексиканың үйлесім шектеулері аймағында) мұндай сөздік бүгінгі күнге белгілі семантикалық үйлесім ережесімен толықтырылады.

Лингвистикада жекелеген сөздерді "конвенциялық" қолдану əдісін тіркеу тəсілі үшін тіркес сөздігі ең дəстүрлі болып саналады. Бірақ жоғарыда сипатталған тəсілде тіркесім сөздігінің статикалық идеясы тіркесім грамматикасының идеяларын сіңіреді. Шын мəнінде: комбинацияны тіркеуде мағына жоқ, нəтижесінде шексіз реттелмеген жəне аморфты тізімдердіаламыз; грамматикадаеңалдыменүйлесімережелеріменмодельдеріненазараудару керек. А. Вежбицкаяның грамматикасыантропоцентристік бағдарды ұстана отырып, сонымен қатар, бұл ережелер адам мен адам өмірін сипаттаудың кейбір жалпы жүйесіне өздері кіруін қамтамасыз етеді. Шын мəнінде, бұл мақала осындай грамматиканың шағын бөлігіне нобай жасау сияқты нəрсе деп айтсақ та болады.

Кейбір шартты үлеспен заттың шамасын өлшей отырып (яғни, ең соңында үлкен немесе кішкентай екенін анықтай отырып), біз объектіні оның ұзындығына, еніне, биіктігіне, қалыңдығына жəне тереңдігіне қатысты сипаттаймыз. Негізінде, аталған өлшемдердің

91

ТҮРКІ ƏЛЕМІ: ҰЛЫ ДАЛА ДАНАЛАРЫ

əрқайсысының екі мағынасы бар: «үлкен» (биіктігі, тереңдігі, қалыңдығы жəне т.б.) жəне «кішкентай». Бұл мəндерге жоғары-төмен, терең-ұсақ жəне т.б. жұптар сəйкес келеді.

Сонымен, қазақ тілінде қандай да бір материалдық нысанды оның өлшемдері немесе ең болмағанда көлемі тұрғысынан сипаттауға болады ма деген сұраққа "жоқ" деп жауап беруге болады. Бұл ретте, денотативті тұрғыдан сəйкес нысандар терең, жоғары, үлкен болуы мүмкін

– бұл істі мүлдем өзгертпейді: тілге өзінің көлемді өлшеу жүйесі «кіріктірілген» жəне ол адамның физика мен геометрия сабағында өткенінен ерекшеленеді.

Тіркеске негізделген əлемнің тілдік бейнесіне келер болсақ, мұнда ең алдымен нысан жəне өлшемнің байланысына назар аудараылады. Шын мəнінде: мысалы, терең деп біз тек белгілі бір нысанды ғана сипаттай аламыз. Осылайша, мұнда өлшемді мөлшерін анықтай отырып, заттың пішінін де сипаттаймыз. Сонымен қатар нысандар мен өлшемдердің байланысы (бұны өз уақытында Ю.Д. Апресян ерекше атап өткен) тілде жалпы болып табылады жəне сын есімдері барлық тіркесте байқалады. Осылайша, биік сын есімі тек тік объектілерге ғана емес, бірақ кеңістіктегі бастапқыда берілген, бекітілген орналасуы бар объектілерге қолданылады: шеге де, таяқ та, шаңғы да, сағат тіліде осы себеппен сəйкес тіркесте бола алмайды, мысалы, егер шаңғы тік жəне жоғары қарап тұрса да «биік шаңғы» деп, көрсеткіш жоғары қарап тұрсада «биік сағат тілі» деу мүмкін емес.

Керісінше, ұзын сын есімі тек кеңістікте бекітілген нысандарды сипаттамайды, олардың созылыңқы пішіні болуы жеткілікті (қалыпты ені қалыпты ұзындығынан айтарлықтай жоғары болу керек), мысалы ұзын жіп, шеге, таяқ, бұтақ жəне т.б. Дегенмен, басқа өлшемдері бар нысандар осы сын есімдермен сипатталуы мүмкін емес: «ұзын теңіз», «ұзын журнал» жəне тағы басқа.

«Қалың» сөзі не жазық нысандардың жуандығын өлшейді (яғни ұзындығы мен ені биіктіктен артық болады, соңғысы мұндай жағдайларда қалыңдыққа айналады [6, 59], «қалың мұқаба, дəптер, материя, көрпе, шыны, немесе «таяқшалардың» жəне «арқандардың» диаметрінөлшейді(яғни, осыжағдайдақалыңдығыкөлденеңдиаметірінесəйкескелетін, оның сызықтық өлшемдеріне сəйкес келмейді): жуан шам, мачта, сигара, сіріңке, сондай-ақ кабель, бау, қыздың бұрымы жəне т.б. Бұл басқа формадағы нысандардың қалың атауларымен тіркесте айтылмайды: «қалың шкаф», «қалың жастық», «қалың доп» т.б.

Кең сын есімі ең алдымен, созылған беттерге немесе осындай функционалдық маңызы бар заттарға қолданылады: кең көйлек, көше, орын, жол, алақан, арқа, бірақ: кең шеңбер, шар, арқан, баған, кітап деп айтпаймыз.

Сонымен қатар, кең деген сөз ауқымды шексіз кеңістіктерді сипаттайды: кең кеңістік, дала, өріс. Тесіктерменқуыссозылғанзаттар үшінкеңсынесімітесіктіңдиаметрін/ шамасын сипаттайды: кең тесік, ін, қарашық, шөлмектің мойны, люк. Бұл мағынада кең киім, кең шалбар тіркесін қолдануға болады.

Морфологиялық тəсілмен жасалған өлшемдік құрылымдар қазақ тілінде өте көп. Осы жұрнақтармен тіркесетін сөздердің семантикалық сыйымдылығы ауқымды, қолданылу аясы кең. Сын есімнен туынды зат есімдер жасауда атап өтіп отырған жұрнағымыздың қызметінің белсенділігін атап өтуге болады. -дай, -дей, -тай, -тей жұрнағы жалғанатын сөздердің бірсыпырасы анықтауыштық қызмет атқарады: алақандай жер, қасықтай қан, мысқалдай,

білектей, жұдырықтай, сүйемдей, түймедей, ат басындай, зіңгіттей, биттей, тобықтай,

алақандай, бармақтай, тұтамдай т.б. Бұл аффикстер зат есімдерге, сан есім, есімше формаларына жатырқамай жалғана береді. Ақын, жазушылар шығармаларында осы жұрнақтармен келетін мынадай өлшемдік мəндегі сөздер, сөз тіркестері бар: бармақтай,

биттей, туғанайдай, титтей, қасықтай, инедей, атбасындай, қасықтай, шыбындай, иненің жасуындай, ала жаздай, алақандай, бір тиындай, тамшыдай, мысқалдай, қырық кездей, тұтамдай, жұдырықтай, зіңгіттей, зəредей, жиырма бес шақырымдай, бармақтың көлеміндей, бір табақтай, тобықтай, білектей, қой басындай, тырнақтың көлеміндей т.б.

Өлең жолдарымен қосатын болсақ:

Осы жұрнақтар жалғанған сөздер сөйлем ішінде екінші бір затты анықтай отырып, семантикалық жағынан анықтап тұрған затты өзі жалғанып тұрған басқа бір затқа салыстыру,

92

ТЮРКСКИЙ МИР: МЫСЛИТЕЛИ ВЕЛИКОЙ СТЕПИ

ұқсату мағынасын көрсетеді. Бағыныңқы сыңары ретінде дара жəне қосарлы сан есімдер мен -дай, -дейжұрнақтызатесімдертіркесіп, заттыңқашықтығын, ұзындығын, мөлшерін, көлемін білдіреді: қырық кездей, бір тиындай, бір мысқалдай, бір қасықтай, бір табақтай, жиырма бес шақырымдай, ат басындай т.б. Мысалы: қасықтай қан, бармақтай бақ, шыбындай жан, алақандай жер, титтей бас, білектей мұрт, тобықтай тоң май, жұдырықтай тас, көлемі тырнақтың көлеміндей, бармақтың көлеміндей мік, ат басындай, қой басындай алтын, қалың білектей мұрт, өгіздің терісінің аумағындай жер, тырнақтай сыр, тұтамдай мүйізі

т.б.

Француз тіліндегі жалпы сын есімдердің қолданысы да жəне жасалу жолдары да əртүрлі болып келеді. Сын есімдердің қолдану орны тек зат есімнен кейін тұрады: une robe rouge, une rue large, un livre bleu, des histoires intéressantes т.б., бірақ бірнеше сын есімдер тобы зат есімнен кейін тұрады: grand – үлкен, petit – кіші, bon – жақсы, mauvais – жаман, jeune – жас, vieux – кəрі, beau, joli – əдемі, сұлу, haut – биік, large – кең, long – ұзын, gros – ірі. Мəселен: une jeune femme, un grand parc, un vieux livre, des petits enfants etc.

Француз сын есімдері зат есіммен тіркесу барысында родқа жəне көпше түрде үйлестіріледі: un grand monsieur – une grande femme, un trottoir étroitune rue étroite, ce sont des étudiants étrangers, ces étudiantes sont actives etc.

Ал, француз өлшем сын есімдерінің берілу жолдары да түрліше, соның ішіндегі фразеологиялық бірлік құрамына жататын өлшем сын есімдерін атап көрсетуге болады.

Мысалы, un gros monsieur, un bas mot, de mince origine, de bas aloi, faire un nez long d’une aune, faire les gros yeux etc.

Қорыта келе, қазақ жəне француз тілдері грамматикасына сай өлшем сын есімдерінің жүйелік құрылымдық заңдылықтарын айқындау барысында құрылымындағы ішінара сирек кездесетін ұқсастықтар мен ерекшеліктері айқындалды жəне оларды терең əрі толықтай зерттеу алдағы уақыттың құзырында.

Əдебиеттер:

1.Қайдар Ə. Қазақ тілінің өзекті мəселелері. – Алматы: Ана тілі, 1998. – 304 б.

2.Терентьев М. Грамматика турецкая, персидская, киргизская и узбекская. – М., 1875.

3.Мұсабаев Ғ. Қазақ тілінің тарихынан. – Алматы, 1988.

4.Сеше А. Программа и методы теоретической лингвистики. 1908.

5.Теньер Л. Основы структурного синтаксиса/Франц. ауд. ж. ред. В.Г.Гак. –М.: Прогресс, 1988. – 656 с.

6.Апресян Ю.Д. Избранные труды. Том 1. Лексическая семантика. Синонимические средства языка. – М., 1995. – 3-69.

7.Вежбицкая А. Семантические универсалии и базисные концепты. – М.: Языки славянских культур, 2011. – 568 с.

93

ТҮРКІ ƏЛЕМІ: ҰЛЫ ДАЛА ДАНАЛАРЫ

УДК 81`1

Калыкберген Ж.М.

магистрант 1-го курса Казахского Государственного женского педагогического университета г. Алматы, Казахстан

e-mail: myrzakawkyzy_janerke@mail.ru

Научный руководитель:Аргингазина Ш.Б.

к.филол.н., старший преподаватель e-mail: sh.argingazina@gmail.com

АҒЫЛШЫН ТІЛІ САБАҒЫНДА ҚҰЗЫРЕТТІЛІКТІ ҚАЛЫПТАСТЫРУДА АҚПАРАТТЫҚ ЖƏНЕ КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУ

Түйіндеме: Бұл мақалада ақпараттық жəне коммуникациялық технологиялар тұжырымдамасы түсіндіріледі. Ағылшын тілін оқыту үдерісінде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану мүмкіндіктері қарастырылады, ағылшын тілінің сабақтарының дидактикалық тапсырмалары көрсетіледі, зерттелетін тілдің фонетикалық, лексикалық, грамматикалық аспектілерін тиімді меңгеруге ықпал ететін жұмыстар түрлері сипатталады.

Кілт сөздер: Ғаламтор, АКТ, құзыреттілік, тыңдау, сыни ойлау, бағдарламалар, интеграцияланған сабақтар

Резюме: В данной статье дается пояснение понятию Информационно-коммуникативным технологиям. Рассмотрены возможности использования информационнокоммуникационных технологий в процессе обучения английскому языку, обозначены дидактические задачи уроков английского языка, охарактеризованы виды работ, способствующих эффективному усвоению фонетических, лексических, грамматических аспектов изучаемого языка.

Ключевые слова: Интернет, ИКТ, компетенции, аудирование, критическое мышление, программы, интегрированные уроки

Summary: This article explains the concept of information and communication technologies. The possibilities of using information and communication technologies in the process of teaching English are considered, the didactic tasks of the lessons of the English language indicated, types of works that contribute to the effective mastering of the phonetic, lexical, grammatical aspects of the language being studied are described.

Key words: The Internet, ICT, competences, listening, critical thinking, programs, integrated lessons

XXI век – век информационных технологий. Наряду с технологическим развитием, охватывающим все сферы жизнедеятельности, использование современных методов в процессе обучения является одним из самых актуальных тем на сегодняшний день. В наше время, формирование компетентности в сфере образования не может зависеть только от уровня знания педагога, важно осваивать другие навыки, как: компьютерная грамотность, использование современных техник, знание различных международных методов обучения и так далее. Анализируя рынок образования нынешней времени, возникает вопрос «Какую роль играет ИКТ в педагогике?».

Что же такое «ИКТ»? Информационные компьютерные технологии – это система методов и способов сбора, накопления, хранения, поиска, передачи, обработки и выдачи информации с помощью компьютеров и компьютерных линий связи. Информационными технологиями, как правило, называют технологии, использующие такие технические средства как аудио, видео, компьютер, Интернет [1]. С каждым годом использование ИКТ возрастает в геометрической прогрессии, что доказывает его популярность. ИКТ значительно облегчает не только процесс преподавания, но и ученикам или же студентам становится значительно легче освоить ту или иную информацию.

94

ТЮРКСКИЙ МИР: МЫСЛИТЕЛИ ВЕЛИКОЙ СТЕПИ

На данный момент очень важно получить качественное образование по тем принципам, которые подходят по критериям XXI века. Что это означает? В наше время, каждый человек независимоот возрастной или социальной категории, стараетсясохранить свое время. Умелое использование информационных компьютерных технологий значительно сокращает его.

Во-первых, правильное использование Интернета. Если раньше наши предки тратили более 2-3 часов на поиск книг среди других сотни, далее у них уходило время на поиск информации по этим книгам и их сортировке, то сейчас поиск информаций занимает не больше 1 часа. На просторах Интернета можно найти ответ на все вопросы, нажав лишь одну кнопку в вашем гаджете.

Во-вторых, видео-уроки. Если оглянуться и посмотреть на то, как сейчас ученики общеобразовательных школ готовятся к экзаменам или же к простым урокам, то можно заметить, что основная масса занимаются по видео урокам. Нет, причиной этого не является ошибка педагога, а наоборот, с помощью видео – уроков, ученики могут получить дополнительные знания или же посмотреть теоретическую информацию на практике. Данный способ является еще одним доказательством и примером экономии времени.

В-третьих, современные компьютерные технологии дают возможность индивидуально оценить каждого ученика, не потратив на это много времени. Как это происходит? Если заглянуть на просторы Интернета, то можно заметить, что в наше время нет потребности создавать миллионы тестов вручную и проверять каждого ученика. Сейчас существуют различные сайты, на которых можно легко и быстро провести тестирование и получить готовый анализ по каждому студенту. Также, после такого метода ни родитель, ни ученик не может попросить оценку выше, так как проверка идет полностью на основе объективной оценки робота.

Вышеперечисленные примеры являются лишь малой частью того, как можно эффективно использовать время в процессе обучения.

По последним реформам в сфере науки и образования Республики Казахстан появились новые стратегии как: «Цифровой Казахстан» и «Трехъязычное образование». Данные реформы стали шокирующими абсолютно для всех. Ведь на данный момент, знание английского языка среди учащихся средней и высшей школы находятся на низком уровне. А обучения естественных наук, как: физика, математика, биология, химия, информатика и география на английском языке кажется для всех невозможным. Но интеграция двух реформ, дало второе дыхание в развитии и модернизации сферы образования. Именно поэтому, на данный момент, одним из актуальных тем является – использование ИКТ при формировании компетенции на уроках английского языка.

Изучение языка не имеет определенной формулы, которая могла бы приручить всех к одному правилу. Его изучение всегда должно быть креативным и интригующим. В современном мире образования, даже родной язык для его носителей преподают с интересными новшествами, ведь интерес учащего всегда можно потерять так, что он больше не захочет изучать определенный язык.

Урок английского языка – время безграничного креатива. Здесь не требуется постоянно решать математические задачи или же вычислять расстояние линз от объекта. Именно по – этому использование ИКТ должно являться ключевым инструментом преподавании.

Изучение английского языка можно разделить на 7 частей:

Фонетика

Грамматика

Лексика

Чтение

Аудирование

Говорение

Письмо

Перевод

95

ТҮРКІ ƏЛЕМІ: ҰЛЫ ДАЛА ДАНАЛАРЫ

В целях мотивации и поднятия интеллектуального потенциала студента, каждая часть языка интегрируется с компьютерными технологиями. ИКТ даёт возможность не только академического развития учащегося, но и способствует развитию речевой компетенции, умению понимать аутентичные иноязычные текста, увеличению лексического запаса, а также готовности самостоятельного изучения языка и это является основной целью данной интеграции.

Фонетика Фонетика – раздел лингвистики, изучающий звуки речи и звуковое строение языка

(слоги, звукосочетания, закономерности соединения звуков в речевую цепочку) [2]. Как используется ИКТ в изучении фонетики английского языка?

1.Мобильные приложения. При неправильном произношении слова, есть опасность не понять значение. Поэтому при изучении языка все преподаватели заостряютсвое внимание на акценте ученика. С помощью специализированных мобильных приложений, ученики могут прослушать звучание слова, записать на микрофон и сравнить.

2.Видео, песни и фильмы. Для того чтобы ученик смог начать говорить на английском языке без акцента, ему важно слышать постоянно этот язык.

Грамматика Как наука является разделом языкознания, который изучает грамматический строй

языка, закономерностипостроенияправильныхосмысленныхречевыхотрезковнаэтомязыке (словоформ, синтагм, предложений, текстов). Эти закономерности грамматикаформулирует в виде общих грамматических правил [3].

Грамматика важный сегмент в изучении не только английского языка, но и всех других. ИменнопоэтойпричинеиспользованиеИКТвпроцессеобученияграмматикиявляетсявсегда востребованным.

1.Видео-уроки. Научнодоказанныйфакт: человекосваиваетизапоминаетинформацию на долгосрочную память, если информация предоставляется на наглядном примере или с яркимикрасками(этоможетяркийслучайилицветовойконтраст). Данноевремя, существуют множество анимации, которые объясняют темы по грамматике. Видео-уроки можно применитьвкачественачалоурока, послечегоидетподробныйанализмежду преподавателем

иучениками. Примером может послужить уроки по обучению времен. По статистике, изучая 12 времен английского языка, ученики забывают и оставляют в памяти только 5.

2.Тестирование. С помощью ИКТ проверка уровня формирования грамматических навыков студента проводить интереснее и продуктивнее. Существуют достаточное количество платформ для проведения тестов. Примером могут быть не только тесты с закрытым вопросом, но и платформы, где тестирование проходит в виде игры, сопоставления

итак далее.

Лексика Лексика – совокупность слов того или иного языка, части языка. Лексика является

центральной частью языка, именующей, формирующей и передающей знания о каких-либо объектах, явлениях [4]. Лексика является одной из самых важных частей языка, так как запас слов, полностью отражает уровень знания. Использование ИКТ в изучении лексики происходит на основе тестирования и различных компьютерных программ.

1.Онлайн словари, онлайн книги. В наше время нет потребности учащимся носить с собой тяжелые словари, состоящих из 5000 слов. Достаточно использовать онлайн словарь, который может быть продуктивнее чем обычная книга. С помощью онлайн словарей можно моментально пройти тестирование для того что запомнить слова на долгий срок.

2.Компьютерные игры. Одними из самых популярных программ, специализированных для изучения английского языка являются программы для пополнения лексических знаний. Такие программы актуальны, как и для детей дошкольного возраста, так и для студентов университетов. Ведь с помощью использования таких программ, пользователь может не только просмотреть знающие слова, но и обновить свой лексический запас. Еще одним

96

ТЮРКСКИЙ МИР: МЫСЛИТЕЛИ ВЕЛИКОЙ СТЕПИ

плюсом таких программ является функция, которая сохраняет слова по уровням: новые, знающие, выученные.

3. Видео и фильмы. Ни для кого не секрет, что фильмы и видео являются популярным методомизученииязыка. Именнопоэтому, просмотрвидеоилифильмовнаанглийскомязыке во время урока, является действенным способом.

Чтение Информационно-компьютерные технологии позволяют совершенствовать навыки

техники чтения с помощью приемов, как: обучение различным видам анализа текста, формирование умения самостоятельного преодоления языковых трудностей, использование автоматических словарей и электронных энциклопедий. Применять ИКТ можно с помощью различных программ с тестированием, которые предоставляют готовые текста с последующими вопросы, в целях выявить боль обучающегося.

Аудирование Аудирование – способ тестирования уровня понимания языка. Аудирование идет

полностью с помощью использования ИКТ. Компьютеры или иные гаджеты, с помощью которых прослушивается текст; микрофоны, через которых изначально был записан текст; гаджеты, через которых выполняется тест и в некоторых случаях использование наушников.

Как и для других, для аудирования также существуют специальные программы, которые упрощают контроль правильности понимания прослушанного текста.

Говорение В повышении компетентности навыка говорения при изучении английского языка ИКТ

играют весомую роль.

1.Социальные сети. Как всем известно, в XXI веке общение с жителями других стран не создает какую-либо проблему. Ведь с помощью разных социальных сетей как INSTAGRAM, FACEBOOK, TWITTER, SKYPE можно держать связь с любым человеком, что помогает в изучении языка. Одним им действенных способов является общение с носителем языка. С помощью Интернета можно разговаривать с ними по видео-звонку или же переписываться, развивая уровень своего знания английского языка.

2.Программы. Да, на данный момент нет программы, которая смогла бы оценить навык говорения, но существуют программы под названием «speaking», «IELTS speaking» и многие другие, которые задают вопросы, после чего пользователь отвечает на него, развивая навык говорения.

Письмо Использование ИКТ в навыке письма очень важно, как и преподавателю, так и для

ученика. В развитии данного навыка можно применить все вышеперечисленные методы, как: социальные сети, компьютерные программы, онлайн словари и т.д.

Перевод

Использование компьютерных технологий помогает формировать лексические и грамматические навыки перевода; упрощает контроль правильности перевода; стимулирует овладению умением редактирования текстов переводов с использованием текстовых редакторовисистеммашинногоперевода; оказываетсправочно-информационнуюподдержку (применение автоматических словарей, глоссариев, систем подбора антонимов и синонимов) [5].

Наблюдения и сравнительный анализ результатов обученности в классах, где ИКТ применяется в системе, показали следующее: учащиеся демонстрируют более высокую степень вовлеченности в учебный процесс, мотивации и радости познания. Использование ИКТ способствует повышению эффективности овладения иностранным языком. Такая организация работы является средством повышения результативности учебного труда школьников, особенно на старшем этапах, когда учащиеся утрачивают в какой-то мере интерес к предмету и веру в успех.

Анкетирование, проведенное в этих классах, показывает следующее:

- 80 % учащихся отмечают, что уроки с применением компьютера намного интереснее;

97

ТҮРКІ ƏЛЕМІ: ҰЛЫ ДАЛА ДАНАЛАРЫ

-55% считают, что ИКТ помогает лучше усвоить материал;

-62% опрошенных привлекает возможность проявить творчество в подготовке мультимедийных презентаций.

Как я уже отмечала выше, в моей практике после применения ИКТ на уроках английского языка заинтересованность в изучении предмета возросла, а также повысилась эффективность обучения.

Положительными результатами использования данного опыта можно считать следующее:

1) На протяжении 6 месяцев наблюдается положительная динамика показателей успеваемости и качества обучения учеников по иностранному языку

2) Результаты анкетирования Опрошено 21 человек.

Важно ли применение ИКТ на уроках, во внеурочной деятельности и для самостоятельной работы?

-Все ребята дали положительный ответ. Что дает применение ИКТ?

Самыми распространенными были ответы:

-Способствует запоминанию;

-Дает дополнительную информацию;

-Делает урок более интересным, привлекает внимание;

-Реализует возможности и развивает творчество.

Положительное отношение учащихся к использованию мультимедийных и интерактивных способов обучения (по итогам опроса учащихся 7 класса)

Количество учеников, принимающих участие в различных проектах и внеклассных мероприятиях, постоянно увеличивается. Растет мотивация к изучению английского языка и интерескпредмету. Необходимоотметитьещеодинположительныйэффектотиспользования ИКТ во внеклассной работе. Привлекая учеников, не отличающихся примерным поведением, к реализации подобных проектов, возможны положительные сдвиги в их поведении, появившийся интерес к предмету. Для оценивания учебных достижений накоплено достаточное количество контрольно-измерительных материалов: тестовые задания, разноуровневые контрольные работы, варианты заданий в форме единого государственного экзамена.

Результатом работы с использованием ИКТ можно считать то, что дети перестают смотретьнакомпьютеркакнадорогуюигрушку, авидятвнемсредство, позволяющеерешать

98

ТЮРКСКИЙ МИР: МЫСЛИТЕЛИ ВЕЛИКОЙ СТЕПИ

собственныеконкретныезадачи, будьтоработасэлектроннымучебником, отборинформации всетиИнтернет, созданиереферата, моделиилипроекта. Аэтозначит, развиваетсятворческая личность, которая не потеряется в современном информационном мире.

Хотелось бы сказать, что многие учителя так же, как и я, именно в процессе творческого поиска интуитивно пришли к осознанию необходимости использования информационной технологии непосредственно на уроке. А, следовательно, данная инновационная работа на современном этапе плавно переходит в традицию и будет иметь полное право на существование. Извсеговышесказанногоможносделатьвывод, чтопосредствомприменения мультимедийных продуктов мне удается добиваться от учащихся воспроизведения информации не на репродуктивном, а на осмысленном, и даже творческом уровне. Результатомобучениястановитсякреативномыслящийтворческойнаправленностичеловек, способный решать любые поставленные перед ним задачи, что важно не только для конкретной личности, но и для страны в целом.

В заключении можно подвести итог о том, что образование, предоставляемое в современном мире, должно быть конкурентоспособным, модернизированным и соответствующим критериям XXI века, которые внедряют в себя правильное использование информационно – компьютерных технологий. По проведенному анализу и выведенным результатам, выяснялось, что ИКТ – это основной инструмент в развитии сферы образования. По итогам всех вышеперечисленных методик и различных технологий, применяемых в процессе преподавания английского языка, можно увидеть, что ИКТ открывает широкий спектр возможностей не только для преподавателей, но и для учащихся. С помощью ИКТ как учитель, так и обучаемый имеют возможность самостоятельно развивать свой уровень знания каждый день, ведь язык – это не математическая формула, он требует постоянное обновление знаний.

Литература:

1.Григорьев С.Г., Гриншкун В.В. Информатизация образования. Фундаментальные основы. Учебник.- Москва, 2005. — 231с.

2.Нигай Л.С. Использование ИКТ для формирования коммуникативной компетентности на уроках английского языка/ Л.С. Нигай // Педагогическое мастерство: материалы III междунар. науч.

конф. (г.Москва, июнь 2013г.). — М.: Буки-Веди, 2013. — С.117-119.

3.СолововаЕ.Н. Методикаобученияиностраннымязыкам: базовыйкурс: пособиедлястудентов педвузов и учителей. — М., 2008. — 238с.

4.Сысоев П.В., Евстигнеев М.Н. Система обучения иностранному языку по индивидуальным траекториям на основе современных информационных и коммуникационных технологий // Иностранные языки в школе. – 2014. – №5. – С.2-11

5.Машбиц Е.И. Компьютеризация обучения: проблемы и перспективы. – Москва: Знание, 1986.

–80 с.

99

ТҮРКІ ƏЛЕМІ: ҰЛЫ ДАЛА ДАНАЛАРЫ

УДК: 372.8:811 К23

Карипова А.З.

Қазақ-Америка университеті жанындағы мектептің қазақ тілі мен əдебиеті пəні мұғалімі Алматы қ. Қазақстан e-mail: anarka_73@mail.ru

ЖАҢА ƏЛІПБИ – ЖАҢА ДƏУІРДІҢ БАСТАМАСЫ

Түйіндеме: Бұл мақалада əлемдегі дамыған мемлекеттердің көшінен қалмау үшін жəне бүкіл дүниежүзілік ақпарат пен технологияның, білім мен ғылымның кеңістігіне енуі үшін аса қажет латын əліпбиін үйрену, меңгеру жəне сол графикада жазуға қадам жасауымыз заман талабынан туындап отырған шешім екендігі туралы қарастырылған.

Кілт сөздер: жаңа əліпби, ұлттық болмыс, жəдігер, мəселе, латын графикасы, зиялы қауым.

Резюме: В данной статье рассматривается вопрос о том, что изучение, освоение латинского алфавита и шаг к написанию на этой графике, которые необходимы для того, чтобы не остаться в стороне развитых государств мира и войти в пространство всемирной информации и технологии, образования и науки.

Ключевые слова: новый алфавит, национальное бытие, реликвия, проблема, латинская графика, интеллигенция

Summary: This article addresses the issue of studying, mastering the Latin alphabet and a step towards writing on this chart, which are necessary in order not to stand aside from the developed countries of the world and enter the space of global information and technology, education and science.

Key words: new alphabet, national being, relic, problem, latin graphics, intelligentsia

Бүгінгі күнгі бұқаралық ақпарат құралдары мен зиялы қауым өкілдері арасында кеңінен талқыланыпжатқанмəселелердіңбірі– қазақтілінлатынəліпбиінекөшіру үрдісі. Себебіжазу

–белгілі бір əріптердің жиынтығы ғана емес, ұлттың өзіндік болмысын танытатын таңбалар жүйесі, сол ұлттың тарихы, мəдениетінің таңбаланған жəдігері. Əр халықтың рухани, мəдени өсуін, ғылымы мен білімінің, барлық саладағы даму деңгейін көрсететін маңызы зор əлеуметтік-мəдени құбылыс. Жазу арқылы өткен мен бүгінгі жəне болашақ өміріміз жалғастық табады. Ол – ұрпақтар сабақтастығын қамтамасыз ететіналтын көпір. Ал, жазудың өзгертілуі сол халықтың қоғамдық өмірінің барлық саласына, рухани əлемі мен мəдени деңгейіне, тіпті, əлеуметтік психологиясына əсер етеді.

Күн санап өзгеріп жатқан аумалы-төкпелі заманда сана-сезіміміз бен дүниетанымымызды жаңғыртып, заман ағымына сай бейімделу басты міндетімізге айналды. Себебі, тұңғыш Елбасымыз өзінің 2017 жылы жариялаған «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласында жаңа дəуірдің жағымды жақтарын бойға сіңіріп, көш басындағы елдермен иық түйістіруге дайын болуымыз керектігін дəлелмен келтірген еді. Атап айтар болсақ, рухани жаңғырудың бастауы – ұлттық сана, тірегі – ұлттық тіл, арқауы – білім, мекені

–туған жер, дербестігі – мəдениет, мақтанышы – азамат болуы керек деген жүйелі басымдықтарды сөз еткен болатын. Аталған мақалада қамтылған бастамалардың бəрі де өзекті, бəрі де мағыналы. Соның бірі – 2025 жылдан бастап əліпбиімізді латын əліпбиіне көшіру бастамасы.

Бұқаралық ақпарат деректеріне сүйенсек, бүгінде əлемнің 70% елдері латын жазуы арқылы білімді игеріп, ғылыми зерттеулермен танысуда. Бұл дегеніміз – білім, ғылым, саясат пен техника, мəдениет пен өнер, спорт т.б. қатысты жазбаша ақпараттың барлығы дерлік латын графикасымен беріледі, қоғамдық өмірдегі жаңалықтардың басым бөлігі осы графиканың негізінде таралады дегенді білідерді. Демек, латын əліпбиінің біздің

100