- •Эвдршго иньгллһнә 350 җил
- •Шүлгүд болн поэмс
- •Нармин Морхаҗ
- •Хаврин кем ирхлә
- •Төвкнүн бәәлһнә туск дун
- •Саальчин дун
- •Җимбин Бембә
- •Сян-Белгин Хаср
- •Хаврин кемлә
- •Ильичин Зург
- •Седкл туссн иньгшңг...
- •Диилвр
- •Эгчин зөрмг йовдл
- •Саатулин дун
- •Күцл келхлә
- •Лиҗин Эрнцн
- •«Дорҗ» гидг поэмәс
- •1. Колхоз шинәс бүрдв
- •2. Лиҗ үзсән келв
- •3. Шамбан хотн
- •Негдгч бөлг
- •Һурвдгч бөлг
- •Тавдгч бөлг
- •Зурһадгч бөлг
- •Кесн гем эзән темцдг...
- •Хург
- •Хаалһ
- •Эль Зүнһарин
- •Аргика сельгкә көвүнд
- •Бося Сангаджиева
- •Ханлт
- •Эрнҗәнә Константин
- •Нимән бичкнткәс
- •Советск паспортин туск шүлг
- •Коста Леванович Хетагуров
- •Меднәв
- •Йовдлин дун
- •Дуул!
- •Угатян дун
- •Угатян зүркн
- •Зовлң
- •Өнчн күүкдин эк
- •Иньгдән
- •Кембчи?
- •Харада
- •Хавр
- •Намр
- •Кубады
- •Машинист дугар
- •Мини күцл
- •Днепр һолар
- •Хар далад
СЯН-БЕЛГИН ХАСР
ХАВРИН КЕМЛӘ
Хаврин кем ирв.
Хар һазрм менд.
Хаалһдан мал орв, Хавта идгм тенд.
Кецин көвә көөһәд
Көөлдҗ җирлһн гүүнә. Отар, отар хөд Ода теегәр нүүнә.
Адһм уга хаалһта, Амулң цагин күүртә—
Кевтр идгин таалта, Кеер сән бүүртә.
Торһн нооста хөд
Толһа өөдлҗ идглнә.
һәрдт дорас нисәд һәәхәд деер делнә.
Хуцч нохаснь гүүлдәд
Хотхр болһиг шиңшнә. Дадмг хөөчнрин ард Далвасн хөөдлә иньгшнә.
Ах хөөч тоолвртаһан Алхад өмн йовна. Келн уга теегтәһән Күүндәд йовсн болна.
Көк ноһан саглрад Көл таалҗ үмснә.
Хаврин кемд байрлад Хамг шовун ниснә.
Кесг-кесг хавриг Кеер хөөч тосла. Кецү күнд түрвриг, Кевтнь нүдәрн үзлә.
Олн, хаврас ончта, Олна хавр ирв. Үрдән ардан дахулна, Үүлдврән өмнән үзнә.
Элст, 1959 жил,
МУКӨВҮНӘ ДОРҖ
ИЛЬИЧИН ЗУРГ
Хөөч Бадмнн бүл Хурад сууцхасн бәәҗ, Насни туршарт дахсн Намжл гергиь сууҗ.
Өөрк улснь эднәд Эндр ирцхәсн сууцхана,
Ээжиннь өвр деер
Эрднь көвүнь наадҗана.
Әрә җил күрсн Альвн өкәр цагнь, Толтрһн көвүп
Тогләд һәрәдәд бәәнә.
Экиннь күзү теврнә, Эикиннь сахласнь татна,
«Аав-ээжәс» наиь Амн үг медхш
Данзн туүнә ах, Даңгар хойр ах...
Терүнлә Данзн дөрлдшго,
Төвкнүн тагчг сууна.
Данэна һарт зургта Дегтрин халх үзгднә Шуржңнулад үнүг секнә; Шүлтәд туүгән хәләнә.
Данзн генткн зогсв...
Дегтрурн улм шүлтв,
47
Халхсинь секдгән хайчкв,
Хәләһәд орҗ одв...
— Юн болҗ одв, Юңгад тер зогсв,— Эн үгән келәд
Эцкнь көвүнүрн өөрдв.
Тиим үгин хөөн Тагчгар көвүн босв, Хурсн әмтсин өмн Хәәртә дегтр делгв.
Олн үг угаһар
Ончта зург үзүлв.
— Ленин!—гиҗ зааһад Лавта тодрхаһар келв.
Цөөкн иим үгәс Цуһар медгдҗ илдв. Көвүнә керсү хәләцәс Кецү эңкрнь медгдв.
1958 жил.
ЦАҺАН ТОРҺН
мартгдшго арвн йисдгч...
мана өргн тег. Цомгин омру дахҗ Цөөкн өрк бүүрлҗ.
Хотн холас җиринә, Хаҗуднь, хаалһин дәврүдт,
Зөвәр холд, уухнд, Заңһта худг үзгднә.
Тер худгин өөр Төвкә күүкн билә. Худгин киитн усар
Хойр суулһан дүүрглә.
48
Теңгрт цоонгрсн тоос Төвкә генткн үзв. Өргәд авсн суулһсан Өөрән хәрү буулһв.
— Акад юмн болхв,
Алькинь гиҗ медхв,—
Тиим уха тоолад Төвкә болһаһад хәләв.
Аашх мөртә күн Адһмта йовх өңгтә, Зуна цунцг цагла
Зөвәр цөлдсн бәәдлтә.
Тедүкнәс тодлҗ үзв, Төвкә туүг шинжлв.
Буденновк махлань тәньгдв, Бууһиннь шорнь гилвкв.
Мөртә күн ир®.
_ мендвте! — гиж зогсв.
Ус эн сурв, Ундан хаңһаж уув.
Эмәл деөрән эн Эвтә кевәр сууна, Баахн-бичкн көвүн
Байрлсн өңгтә зогсҗана.
Көвүн көркхн чирәтә,
Ке-сәәхн хәләцтә,
Цегән хар үстә, Цутхмл никт цогцта.
Көвүн үг келжәхш,
Күүкн бас тагчг.
Көвүн хавтхан уудлв, Ке торһ һарһв.
Тоолвр түргн: «Альчур!» Тиигәд Төвкә санчкв.
49
3 эак. 5191
Төвкә алңтрв, менрв,
Теркә зүркнь бульглв.
«Акад юмн болҗахмб, Альд бидн харһҗахмб? Кеөр күн үзгдҗәхш, Кеннь эн медгдҗәхш!»
«Тәвсн хүвм иимвә,
Таалта иньдм энвә» Төвкә тиигҗ тоолв, Тагчг көшҗ зогсв.
Эвинь олад эвкчксн Эн цаһан торһиг Төвшүн хар көвүн Төвкә күүкнд өгв.
Төвкә адһсн уга, Түүг шүүрсн уга,
Авхм — яахм гиһәд
Алңтрад тер түде.
— Ав үүг, түргәр, Ашднь учринь медхч!— Торһ өгсн көвүн
Төвкәд тиигҗ келв.
һольшг күүкн Төвкә һартан түүг авб. Хаалһин йовдсн гиич Хурдар гүүлгүләд давб.
Теегт тоосн цоонгрв, Төвкә тәвлго гердв. Хурдлулад һарсн гиич Харм болҗ тоолгдв.
— Кен тер болхмб, Кезә дакҗ харһхмб?—
Торһ өгсн көвүн Толһаһас һаршго болв.
БО
Хаалһин харан тасрв, Холин баран геедрв. Төвкә генткн чочв.
Торһан күүкн секв...
Турд гитн, юмби?
Тодрха үзгүд үзгдв:
«Хальмг ахнр-дүүнр!»—гиҗ Харар барлгдснь умшгдв.
Уг сүүлднь умшгдснь: Ульянов (Ленин) —болв, «Хальмг ахнр-дүүнр!»—гисн Хәәртә дуудвр болв.
«ЛЕНИН!»гиһәд умшв. «ЛЕНИН!» гиж давтв. Төвкә байрлад хәәкрв, Тег дууһар дүүрв.