из электронной библиотеки / 929720919579268.pdf
.pdfтеплый |
oriens, entis m – восточный |
canis, is m, f – собака |
possum, posse – мочь |
capio, ere 3 – захватывать |
praesto, āre 1 – превосходить |
celeriter – быстрее |
proelium, i n – сражение |
coepi, coepisse – начинаться |
quamdiu – до тех пор, пока |
conficio, ere 3 – заканчивать |
quando – когда |
debilis, e – слабый |
regio, ōnis f – область |
effectus, a, um – исполненный |
regno, āre 1 – царствовать |
facio, ere 3 – делать |
rideo, risui, sum, ēre 2 – |
fallo, ere – (зд.) рушиться |
смеяться |
fama, ae f – молва |
sano, āre 1 – лечить, врачевать |
feles, is f – кошка |
scaenicus, a, um – сценический |
finio, ire 4 – заканчивать |
secūrus, a, um – беспечный |
forum, i n – площадь, форум |
sicut – как |
fundamentum, i n – основание |
sitiens, entis – безводный |
gaudeo, ere 3 – радоваться |
situs, a, um – расположенный |
gens, ntis f – род |
spectaculum, i n – представление |
ingeniaria, ae f – инженерия |
statim – сразу, тотчас |
irrĭgo, āre 1 – орошать |
supplicium, i n – казнь |
lacus , us m – пруд |
venatio, onis f – травля зверей |
Pythagoras, ae m – Пифагор, древнегреческий философ, математик
Tarquinius Superbus – Тарквиний Гордый (Высокомерный), последний римский царь
Asia Interior – Средняя Азия
Bedae Venerabilis – Беда Достопочтенный, английский теолог.
Д о м а ш н е е з а д а н и е
1. Раскройте скобки, согласуйте причастия с существительными, стоящими в аблятиве:
Domo (structus, a, um); domibus (struens, entis); camīno (confectus, a, um); camīnis (conficiens, entis); sculpturā (finitus, a,
181
um); sculptūris (finiens, entis) ; tabula (pictus, a, um); tabulis (pingens, entis).
2. Просклоняйте:
Gemma sculpta; simulacrum pictum; artifex pingens.
3. Переведите на русский язык:
Amphitheātrum Flavium
Amphitheatrum Flavium, sive Colosseum, est amphitheatrum notissimum Romā mediā situm. Amphitheatrum istud aedificātum est in loco ad orientem Fori Romani, ubi Nerōne imperatōre lacus
Domus Aureae erat. Aedificatio inter annos LXX et LXXII coepit, Vespasiano imperatore. Anno LXXX, Tito imperatore, confecta est. Nomen Amphitheatri Flavii ex nomine gentis imperatorum Flaviae deducitur.
Forma amphitheatri non circulāris, sed ellipticālis est. Opus aedificatum tale maximum est, quod officium suum per quingentos fere annos praestabat, ultimis ludis sexto saeculo effectis.
Amphitheatrum habētur unum ex maximis architecturae Romanae artisque ingeniariae Romanae operibus. Aedificium se ad quinquaginta milia spectatōrum sedentium accommodare potuit. Praeter ludos gladiatorios, multae species ludōrum ibi habebantur, sicut naumachiae, animalium venationes, supplicia ut nefariōrum ita Christianōrum, scaenica spectacula celebrium proeliorum, et actiones fabulosae mythologiam classicam tractantes antiquitate concitatae. Gloriam magnam amphitheatri Flavii verba Bedae Venerabilis optime illustrant:
Quamdiu stat Colyseus, stat et Roma, Quando cadet Colyseus, cadet et Roma, Quando cadet Roma, cadet et Mundus.
182
Приложения
183
Краткий грамматический справочник
Склонение существительных и прилагательных
|
|
NN |
1 |
2 |
|
|
3 |
|
4 |
|
|
|
5 |
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
основа |
a |
o |
|
|
i или согл. |
|
u |
|
|
|
e |
|
||||||||
|
падеж/род |
|
f |
m |
|
n |
|
m f |
|
n |
|
m |
|
n |
|
f |
|
|||||
|
|
|
N.V. |
a |
us,er |
um |
|
s, - |
|
- |
|
us |
u |
|
es |
|
||||||
|
|
|
|
G. |
ae |
i |
|
|
|
is |
|
|
us |
|
|
|
ei |
|
||||
|
Sg. |
|
|
D. |
ae |
o |
|
|
|
i |
|
|
ui |
|
u |
|
ei |
|
||||
|
|
|
Acc. |
am |
um |
|
=N |
|
em |
|
= N |
|
um |
|
= N |
|
em |
|
||||
|
|
|
Abl. |
ä |
o |
|
|
|
e, i |
|
u |
|
|
|
e |
|
||||||
|
|
|
N.V. |
ae |
i |
|
a |
|
es |
|
a, ia |
|
us |
|
ua |
|
es |
|
||||
|
Pl. |
|
|
G. |
ērum |
ōrum |
|
um, ium |
|
uum |
|
ērum |
|
|||||||||
|
|
D. Abl. |
is |
is |
|
|
|
íbus |
|
íbus |
|
ēbus |
|
|||||||||
|
|
|
Acc. |
as |
os |
|
= N |
|
|
= N |
|
= N |
|
= N |
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
Voc. |
-e |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Склонение прилагательных I-II склонения |
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
m |
|
|
|
|
|
f |
|
|
|
|
|
n |
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
Sing. |
|
Plur. |
Sing. |
|
Plur. |
|
Sing. |
|
|
Plur. |
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
No |
-ŭs |
|
-i |
|
|
-a |
|
-ae |
|
|
-um |
|
|
-a |
|
||||||
|
m. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
Gen. |
|
-ī |
|
-ōrum |
-ae |
|
-ārum |
|
-i |
|
|
-ōrum |
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
Dat. |
|
-ō |
|
-is |
|
|
-ae |
|
-is |
|
|
-o |
|
|
-is |
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
Acc. |
|
-um |
|
-os |
|
|
-am |
|
-as |
|
|
-um |
|
|
-a |
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
Abl. |
|
-ō |
|
-is |
|
|
-a |
|
-is |
|
|
-o |
|
|
-is |
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
Voc. |
|
-ĕ |
|
-i |
|
|
-a |
|
-ae |
|
|
-um |
|
|
-a |
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
184 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Спряжение глаголов в indicativus
|
Activum |
|
|
|
Passivum |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Praesens |
|
Perfectum |
Praesens |
Perfectu |
|
||
|
|
|
|
|
|
m |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1-2-4 |
3 |
|
|
1-2-4 |
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
-o |
-o |
|
-i |
-or |
-or |
sum |
|
-s |
-i-s |
|
-isti |
-ris |
-é-ris |
es |
|
-t |
-i-t |
|
-it |
-tur |
-í-tur |
est |
|
-mus |
-i-mus |
|
-ímus |
-mur |
-í-mur |
sumus |
|
-tis |
-í-tis |
|
-istis |
-mini |
-i-míni |
estis |
|
-nt |
-unt |
|
-erunt |
-ntur |
-u-ntur |
sunt |
|
(4 -unt) |
|
|
|
(4 untur) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Imperfectum |
|
Plusquam- |
Imperfectum |
Plusqua |
|
||
|
|
|
perfectum |
|
|
m- |
|
|
|
|
|
|
|
perfectu |
|
|
|
|
|
|
|
m |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1-2 |
3-4 |
|
|
1-2 |
3-4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
-ba-m |
-ēba-m |
|
-éra-m |
-ba-r |
-ēba- r |
eram |
|
-ba-s |
-ēba-s |
|
-éra-s |
-bä-ris |
-ebā-ris |
eras |
|
-ba-t |
-ēba-t |
|
-éra-t |
-bä-tur |
-ebā-tur |
erat |
|
-ba-mus |
-ebā-mus |
|
-erä-mus |
-bä-mur |
-ebā-mur |
erämus |
|
-ba-tis |
-ebā-tis |
|
-erä-tis |
-ba-míni |
-eba- míni |
erätis |
|
-ba-nt |
-ēba-nt |
|
-éra-nt |
-ba-ntur |
-eba-ntur |
erant |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Futurum I |
|
Futurum |
Futurum I |
Futurum |
|
||
|
|
|
II |
|
|
II |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1-2 |
3-4 |
|
|
1-2 |
3-4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
-b-o |
-a-m |
|
-ér-o |
-b-or |
-a-r |
ero |
|
-b-i-s |
-e-s |
|
-éri-s |
-b-é-ris |
-ë-ris |
eris |
|
-b-i-t |
-e-t |
|
-éri-t |
-b-í-tur |
-ë- tur |
erit |
|
-b-í-mus |
-ë-mis |
|
-erí-mus |
-b-í-mur |
-ë- mur |
erímus |
|
-b-í-tis |
-ë-tis |
|
-erí-tis |
-b-i-míni |
-e-míni |
erítis |
|
-b-u-nt |
-e-nt |
|
-éri-nt |
-b-u-ntur |
-e-ntur |
erunt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
185 |
|
|
|
|
Склонение личных местоимений
Numerus |
Casus |
1 persona |
2 persona |
||
|
|
|
|
|
|
|
Nom. |
ego |
я |
tu |
ты |
|
Gen. |
mei |
меня |
tui |
тебя |
Singularis |
Dat. |
mihi |
мне |
tibi |
тебе |
|
Acc. |
me |
меня |
te |
тебя |
|
Abl. |
me |
мною |
te |
тобою |
|
|
|
|
|
|
|
Nom. |
nos |
мы |
vos |
вы |
|
Gen. |
nostri |
нас |
vestri |
вас |
|
|
nostrum |
из нас |
vestrum |
из вас |
Pluralis |
Dat. |
nobis |
нам |
vobis |
вам |
|
Acc. |
nos |
нас |
vos |
вас |
|
Abl. |
nobis |
нами |
vobis |
вами |
|
|
|
|
|
|
Склонение возвратного местоимения
Nom. |
-- |
-- |
Gen. |
sui |
себя |
Dat. |
sibi |
себе |
Acc. |
se |
себя |
Abl. |
se |
собой |
Склонение указательного местоимения istĕ (этот)
casus |
|
singulāris |
|
|
plurālis |
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
m |
|
f |
|
n |
m |
f |
n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Nom. |
istĕ |
|
istă |
|
istud |
istī |
istae |
istă |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Gen. |
|
|
istīŭs |
|
istōrum |
istārum |
istōrum |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Dat. |
|
|
istī |
|
|
istīs |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Acc. |
istum |
|
istam |
|
istud |
istōs |
istās |
istă |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
186 |
|
|
|
Abl. |
istō |
istā |
istō |
istīs |
|
|
|
|
|
Склонение указательного местоимения illĕ (тот)
casus |
|
singulāris |
|
|
plurālis |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
m |
f |
n |
m |
f |
n |
|
|
|
|
|
|
|
Nom. |
illĕ |
illă |
illud |
illī |
illae |
illă |
|
|
|
|
|
|
|
Gen. |
|
illīŭs |
|
illōrum |
illārum |
illōrum |
|
|
|
|
|
|
|
Dat. |
|
illī |
|
|
illīs |
|
|
|
|
|
|
|
|
Acc. |
illum |
illam |
illud |
illōs |
illās |
illă |
|
|
|
|
|
|
|
Abl. |
illō |
illā |
illō |
|
illīs |
|
|
|
|
|
|
|
|
Склонение местоимения totus (весь)
Casus |
|
singularis |
|
|
pluralis |
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
m |
|
f |
|
n |
m |
f |
n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Nom. |
totus |
|
tota |
|
totum |
toti |
totae |
tota |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Gen. |
|
|
totius |
|
totorum |
totarum |
totorum |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Dat. |
|
|
toti |
|
|
totis |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Acc. |
totum |
|
totam |
|
totum |
totos |
totas |
tota |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Abl. |
toto |
|
tota |
|
toto |
|
totis |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Склонение местоимений is, ea, id
Падежи |
|
Singularis |
|
|
|
Pluralis |
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
m |
|
f |
|
n |
|
m |
f |
n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Nom. |
is |
|
ea |
|
id |
|
ei (ii) |
eae |
ea |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Gen. |
|
|
ejus |
|
|
eorum |
earum |
eorum |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Dat. |
|
|
ei |
|
|
|
eis (iis) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Acc. |
eum |
|
eam |
|
id |
|
eos |
eas |
ea |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Abl. |
eo |
|
ea |
|
eo |
|
|
eis (iis) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
187 |
|
|
|
Предлоги
Предлоги с аккузативом |
|
Предлоги с аблативом |
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
аd |
– к, до, у |
|
a, ab |
– от |
|
|
||
ante |
– перед, раньше |
|
de |
– от, из, о |
|
|||
apud |
– у, при, около |
|
e, ex |
– из |
|
|
||
circum |
– вокруг |
|
cum |
– с |
|
|
||
contra |
– против |
|
sine |
– без |
|
|||
inter |
– между |
|
pro |
– за, вместо |
|
|||
ob |
– вследствие, из-за |
|
prae |
– перед, впереди; |
|
|||
post |
– позади, после |
|
|
из-за, вследствие, |
|
|||
propter |
– вследствие, из-за |
|
|
от (обычно в |
|
|||
trans |
– через, по ту |
|
|
отрицательных |
|
|||
|
сторону |
|
|
предложениях) |
|
|||
|
|
|
|
|
|
|||
|
Наиболее употребительные префиксы: |
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
||
предлог |
|
значение |
|
|
|
пример |
||
|
|
|
|
|
|
|
||
a, ab, abs |
|
удаление |
|
|
|
abstraho, abstrahere 3 – |
||
|
|
|
|
|
|
|
отвлекать |
|
|
|
|
|
|
||||
de |
|
устранение, отделение |
|
depono, deponere 3 – |
||||
|
|
|
|
|
|
|
откладывать |
|
|
|
|
|
|
||||
e, ex |
|
изъятие, исключение |
|
expono, exponere 3 – |
||||
|
|
|
|
|
|
|
выкладывать, излагать |
|
|
|
|
|
|
|
|
||
in |
|
движение |
внутрь |
или |
|
impono, imponere 3 – |
||
|
|
на предмет |
|
|
вкладывать, налагать |
|||
|
|
|
|
|
||||
inter |
|
нахождение между, |
|
intervenio, intervenire 4 |
||||
|
|
среди, внутри |
|
|
– находиться в |
|||
|
|
|
|
|
|
|
середине, вмешиваться |
|
|
|
|
|
|
|
|||
ad |
|
приближение, |
|
|
appono, apponere 3 – |
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
188 |
|
|
|
|
|
присоединение |
прилагать |
|
|
|
|
|
ob |
противодействие |
oppono, opponere 3 – |
|
|
|
|
противопоставлять |
|
|
|
|
con (со) |
собирательное |
compono, componere 3 |
|
|
значение |
|
– складывать, слагать |
|
|
|
|
pro |
движение вперед |
propono, proponere 3 – |
|
|
|
|
класть вперед, |
|
|
|
предлагать |
|
|
|
|
prae |
нахождение |
впереди, |
praepono, praeponere 3– |
|
действие впереди |
ставить впереди |
|
|
|
|
|
trans (tra) |
движение через |
transpono, transponere 3 |
|
|
|
|
– перекладывать, |
|
|
|
переставлять |
|
|
|
|
se, sed |
отделение |
|
separo, separare 1 – |
|
|
|
отделять |
|
|
|
|
dis, di |
разделение |
|
dispono, disponere 3 – |
|
|
|
располагать, |
|
|
|
размещать |
|
|
|
|
per |
доведение действия до |
perficio, perficere 3 – |
|
|
конца |
|
заканчивать, |
|
|
|
завершать |
|
|
|
|
re |
движение |
назад, |
repono, reponere 3 – |
|
повторение действия |
откладывать |
|
|
|
|
|
189
Дополнительные тексты для перевода
DE AENEA
Fama est post expugnationem Troiae Graecos eam urbem ferro ignique vastare. Magna multitudo patrum, matrum, iuvenum, senum ab iis trucidabatur. At paucis iuvenibus et suam et patrum vitam licebat servare. Inter eos Aeneas, Veneris filius, erat. Vergilius, clarus poeta Romanus, narrat Aeneam patrem ex urbe umeris asportare, cum parvo numero iuvenum naves conscendere et ad Tiberim fluvium venlre.
DE ALEXANDRO MAGNO
Ubi lux orta est, duces ad accipienda imperia convenerunt, insolito circa praetorium silentio attoniti: non tamen quisquam ex custodibus corporis intrare tabernaculum audebat; et iam tempus instabat, nec miles iniussu ducis aut arma capere poterat aut in ordines ire. Parmenio, cum diu cunctatus esset, cibum ut caperent ipse pronuntiat. lamque exlre necesse erat: tunc demum intrat tabernaculum, saepiusve nomine appellatum, quia voce nori potuit, tactu regem excitavit. "Multa lux, - inquit, — est; instructam aciem hostis admovit; tuus miles adhuc inermis
exspectat imperium. Ubi est vigor animi tui?" Ad haec Alexander: "Credisne me somnum capere potuisse, priusquam exonerarem animum sollicitudine, quae quietem morabatur?" Signumque pugnae tuba dari iussit.
DE CAPITOLIO
Primo Romani totum Capitolium muro cingebant, postea summus modo clivus muniebatur. Ibi castellum et templum Capitolmum erant. Id templum sexto ante Christum natum saeculo
190