Добавил:
Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Скачиваний:
3
Добавлен:
20.04.2023
Размер:
2.21 Mб
Скачать

теплый

oriens, entis m – восточный

canis, is m, f – собака

possum, posse – мочь

capio, ere 3 – захватывать

praesto, āre 1 – превосходить

celeriter – быстрее

proelium, i n – сражение

coepi, coepisse – начинаться

quamdiu – до тех пор, пока

conficio, ere 3 – заканчивать

quando – когда

debilis, e – слабый

regio, ōnis f – область

effectus, a, um – исполненный

regno, āre 1 – царствовать

facio, ere 3 – делать

rideo, risui, sum, ēre 2 –

fallo, ere – (зд.) рушиться

смеяться

fama, ae f – молва

sano, āre 1 – лечить, врачевать

feles, is f – кошка

scaenicus, a, um – сценический

finio, ire 4 – заканчивать

secūrus, a, um – беспечный

forum, i n – площадь, форум

sicut – как

fundamentum, i n – основание

sitiens, entis – безводный

gaudeo, ere 3 – радоваться

situs, a, um – расположенный

gens, ntis f – род

spectaculum, i n – представление

ingeniaria, ae f – инженерия

statim – сразу, тотчас

irrĭgo, āre 1 – орошать

supplicium, i n – казнь

lacus , us m – пруд

venatio, onis f – травля зверей

Pythagoras, ae m – Пифагор, древнегреческий философ, математик

Tarquinius Superbus – Тарквиний Гордый (Высокомерный), последний римский царь

Asia Interior – Средняя Азия

Bedae Venerabilis – Беда Достопочтенный, английский теолог.

Д о м а ш н е е з а д а н и е

1. Раскройте скобки, согласуйте причастия с существительными, стоящими в аблятиве:

Domo (structus, a, um); domibus (struens, entis); camīno (confectus, a, um); camīnis (conficiens, entis); sculpturā (finitus, a,

181

um); sculptūris (finiens, entis) ; tabula (pictus, a, um); tabulis (pingens, entis).

2. Просклоняйте:

Gemma sculpta; simulacrum pictum; artifex pingens.

3. Переведите на русский язык:

Amphitheātrum Flavium

Amphitheatrum Flavium, sive Colosseum, est amphitheatrum notissimum Romā mediā situm. Amphitheatrum istud aedificātum est in loco ad orientem Fori Romani, ubi Nerōne imperatōre lacus

Domus Aureae erat. Aedificatio inter annos LXX et LXXII coepit, Vespasiano imperatore. Anno LXXX, Tito imperatore, confecta est. Nomen Amphitheatri Flavii ex nomine gentis imperatorum Flaviae deducitur.

Forma amphitheatri non circulāris, sed ellipticālis est. Opus aedificatum tale maximum est, quod officium suum per quingentos fere annos praestabat, ultimis ludis sexto saeculo effectis.

Amphitheatrum habētur unum ex maximis architecturae Romanae artisque ingeniariae Romanae operibus. Aedificium se ad quinquaginta milia spectatōrum sedentium accommodare potuit. Praeter ludos gladiatorios, multae species ludōrum ibi habebantur, sicut naumachiae, animalium venationes, supplicia ut nefariōrum ita Christianōrum, scaenica spectacula celebrium proeliorum, et actiones fabulosae mythologiam classicam tractantes antiquitate concitatae. Gloriam magnam amphitheatri Flavii verba Bedae Venerabilis optime illustrant:

Quamdiu stat Colyseus, stat et Roma, Quando cadet Colyseus, cadet et Roma, Quando cadet Roma, cadet et Mundus.

182

Приложения

183

Краткий грамматический справочник

Склонение существительных и прилагательных

 

 

NN

1

2

 

 

3

 

4

 

 

 

5

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

основа

a

o

 

 

i или согл.

 

u

 

 

 

e

 

 

падеж/род

 

f

m

 

n

 

m f

 

n

 

m

 

n

 

f

 

 

 

 

N.V.

a

us,er

um

 

s, -

 

-

 

us

u

 

es

 

 

 

 

 

G.

ae

i

 

 

 

is

 

 

us

 

 

 

ei

 

 

Sg.

 

 

D.

ae

o

 

 

 

i

 

 

ui

 

u

 

ei

 

 

 

 

Acc.

am

um

 

=N

 

em

 

= N

 

um

 

= N

 

em

 

 

 

 

Abl.

ä

o

 

 

 

e, i

 

u

 

 

 

e

 

 

 

 

N.V.

ae

i

 

a

 

es

 

a, ia

 

us

 

ua

 

es

 

 

Pl.

 

 

G.

ērum

ōrum

 

um, ium

 

uum

 

ērum

 

 

 

D. Abl.

is

is

 

 

 

íbus

 

íbus

 

ēbus

 

 

 

 

Acc.

as

os

 

= N

 

 

= N

 

= N

 

= N

 

 

 

 

 

 

 

 

Voc.

-e

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Склонение прилагательных I-II склонения

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

m

 

 

 

 

 

f

 

 

 

 

 

n

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sing.

 

Plur.

Sing.

 

Plur.

 

Sing.

 

 

Plur.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

No

-ŭs

 

-i

 

 

-a

 

-ae

 

 

-um

 

 

-a

 

 

m.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Gen.

 

 

-ōrum

-ae

 

-ārum

 

-i

 

 

-ōrum

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Dat.

 

 

-is

 

 

-ae

 

-is

 

 

-o

 

 

-is

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Acc.

 

-um

 

-os

 

 

-am

 

-as

 

 

-um

 

 

-a

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Abl.

 

 

-is

 

 

-a

 

-is

 

 

-o

 

 

-is

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Voc.

 

 

-i

 

 

-a

 

-ae

 

 

-um

 

 

-a

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

184

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Спряжение глаголов в indicativus

 

Activum

 

 

 

Passivum

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Praesens

 

Perfectum

Praesens

Perfectu

 

 

 

 

 

 

 

m

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-2-4

3

 

 

1-2-4

3

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

-o

-o

 

-i

-or

-or

sum

 

-s

-i-s

 

-isti

-ris

-é-ris

es

 

-t

-i-t

 

-it

-tur

-í-tur

est

 

-mus

-i-mus

 

-ímus

-mur

-í-mur

sumus

 

-tis

-í-tis

 

-istis

-mini

-i-míni

estis

 

-nt

-unt

 

-erunt

-ntur

-u-ntur

sunt

 

(4 -unt)

 

 

 

(4 untur)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Imperfectum

 

Plusquam-

Imperfectum

Plusqua

 

 

 

 

perfectum

 

 

m-

 

 

 

 

 

 

 

perfectu

 

 

 

 

 

 

 

m

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-2

3-4

 

 

1-2

3-4

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

-ba-m

-ēba-m

 

-éra-m

-ba-r

-ēba- r

eram

 

-ba-s

-ēba-s

 

-éra-s

-bä-ris

-ebā-ris

eras

 

-ba-t

-ēba-t

 

-éra-t

-bä-tur

-ebā-tur

erat

 

-ba-mus

-ebā-mus

 

-erä-mus

-bä-mur

-ebā-mur

erämus

 

-ba-tis

-ebā-tis

 

-erä-tis

-ba-míni

-eba- míni

erätis

 

-ba-nt

-ēba-nt

 

-éra-nt

-ba-ntur

-eba-ntur

erant

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Futurum I

 

Futurum

Futurum I

Futurum

 

 

 

 

II

 

 

II

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-2

3-4

 

 

1-2

3-4

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

-b-o

-a-m

 

-ér-o

-b-or

-a-r

ero

 

-b-i-s

-e-s

 

-éri-s

-b-é-ris

-ë-ris

eris

 

-b-i-t

-e-t

 

-éri-t

-b-í-tur

-ë- tur

erit

 

-b-í-mus

-ë-mis

 

-erí-mus

-b-í-mur

-ë- mur

erímus

 

-b-í-tis

-ë-tis

 

-erí-tis

-b-i-míni

-e-míni

erítis

 

-b-u-nt

-e-nt

 

-éri-nt

-b-u-ntur

-e-ntur

erunt

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

185

 

 

 

 

Склонение личных местоимений

Numerus

Casus

1 persona

2 persona

 

 

 

 

 

 

 

Nom.

ego

я

tu

ты

 

Gen.

mei

меня

tui

тебя

Singularis

Dat.

mihi

мне

tibi

тебе

 

Acc.

me

меня

te

тебя

 

Abl.

me

мною

te

тобою

 

 

 

 

 

 

 

Nom.

nos

мы

vos

вы

 

Gen.

nostri

нас

vestri

вас

 

 

nostrum

из нас

vestrum

из вас

Pluralis

Dat.

nobis

нам

vobis

вам

 

Acc.

nos

нас

vos

вас

 

Abl.

nobis

нами

vobis

вами

 

 

 

 

 

 

Склонение возвратного местоимения

Nom.

--

--

Gen.

sui

себя

Dat.

sibi

себе

Acc.

se

себя

Abl.

se

собой

Склонение указательного местоимения istĕ (этот)

casus

 

singulāris

 

 

plurālis

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

m

 

f

 

n

m

f

n

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Nom.

istĕ

 

istă

 

istud

istī

istae

istă

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Gen.

 

 

istīŭs

 

istōrum

istārum

istōrum

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Dat.

 

 

istī

 

 

istīs

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Acc.

istum

 

istam

 

istud

istōs

istās

istă

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

186

 

 

 

Abl.

istō

istā

istō

istīs

 

 

 

 

 

Склонение указательного местоимения illĕ (тот)

casus

 

singulāris

 

 

plurālis

 

 

 

 

 

 

 

 

 

m

f

n

m

f

n

 

 

 

 

 

 

 

Nom.

illĕ

illă

illud

illī

illae

illă

 

 

 

 

 

 

 

Gen.

 

illīŭs

 

illōrum

illārum

illōrum

 

 

 

 

 

 

 

Dat.

 

illī

 

 

illīs

 

 

 

 

 

 

 

 

Acc.

illum

illam

illud

illōs

illās

illă

 

 

 

 

 

 

 

Abl.

illō

illā

illō

 

illīs

 

 

 

 

 

 

 

 

Склонение местоимения totus (весь)

Casus

 

singularis

 

 

pluralis

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

m

 

f

 

n

m

f

n

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Nom.

totus

 

tota

 

totum

toti

totae

tota

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Gen.

 

 

totius

 

totorum

totarum

totorum

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Dat.

 

 

toti

 

 

totis

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Acc.

totum

 

totam

 

totum

totos

totas

tota

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Abl.

toto

 

tota

 

toto

 

totis

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Склонение местоимений is, ea, id

Падежи

 

Singularis

 

 

 

Pluralis

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

m

 

f

 

n

 

m

f

n

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Nom.

is

 

ea

 

id

 

ei (ii)

eae

ea

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Gen.

 

 

ejus

 

 

eorum

earum

eorum

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Dat.

 

 

ei

 

 

 

eis (iis)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Acc.

eum

 

eam

 

id

 

eos

eas

ea

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Abl.

eo

 

ea

 

eo

 

 

eis (iis)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

187

 

 

 

Предлоги

Предлоги с аккузативом

 

Предлоги с аблативом

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

аd

– к, до, у

 

a, ab

– от

 

 

ante

– перед, раньше

 

de

– от, из, о

 

apud

– у, при, около

 

e, ex

– из

 

 

circum

– вокруг

 

cum

– с

 

 

contra

– против

 

sine

– без

 

inter

– между

 

pro

– за, вместо

 

ob

– вследствие, из-за

 

prae

– перед, впереди;

 

post

– позади, после

 

 

из-за, вследствие,

 

propter

– вследствие, из-за

 

 

от (обычно в

 

trans

– через, по ту

 

 

отрицательных

 

 

сторону

 

 

предложениях)

 

 

 

 

 

 

 

 

Наиболее употребительные префиксы:

 

 

 

 

 

 

 

предлог

 

значение

 

 

 

пример

 

 

 

 

 

 

 

a, ab, abs

 

удаление

 

 

 

abstraho, abstrahere 3 –

 

 

 

 

 

 

 

отвлекать

 

 

 

 

 

de

 

устранение, отделение

 

depono, deponere 3 –

 

 

 

 

 

 

 

откладывать

 

 

 

 

 

e, ex

 

изъятие, исключение

 

expono, exponere 3 –

 

 

 

 

 

 

 

выкладывать, излагать

 

 

 

 

 

 

 

in

 

движение

внутрь

или

 

impono, imponere 3 –

 

 

на предмет

 

 

вкладывать, налагать

 

 

 

 

 

inter

 

нахождение между,

 

intervenio, intervenire 4

 

 

среди, внутри

 

 

– находиться в

 

 

 

 

 

 

 

середине, вмешиваться

 

 

 

 

 

 

ad

 

приближение,

 

 

appono, apponere 3 –

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

188

 

 

 

 

 

присоединение

прилагать

 

 

 

ob

противодействие

oppono, opponere 3 –

 

 

 

противопоставлять

 

 

 

con (со)

собирательное

compono, componere 3

 

значение

 

– складывать, слагать

 

 

 

pro

движение вперед

propono, proponere 3 –

 

 

 

класть вперед,

 

 

 

предлагать

 

 

 

 

prae

нахождение

впереди,

praepono, praeponere 3–

 

действие впереди

ставить впереди

 

 

 

trans (tra)

движение через

transpono, transponere 3

 

 

 

– перекладывать,

 

 

 

переставлять

 

 

 

 

se, sed

отделение

 

separo, separare 1 –

 

 

 

отделять

 

 

 

 

dis, di

разделение

 

dispono, disponere 3 –

 

 

 

располагать,

 

 

 

размещать

 

 

 

per

доведение действия до

perficio, perficere 3 –

 

конца

 

заканчивать,

 

 

 

завершать

 

 

 

 

re

движение

назад,

repono, reponere 3 –

 

повторение действия

откладывать

 

 

 

 

189

Дополнительные тексты для перевода

DE AENEA

Fama est post expugnationem Troiae Graecos eam urbem ferro ignique vastare. Magna multitudo patrum, matrum, iuvenum, senum ab iis trucidabatur. At paucis iuvenibus et suam et patrum vitam licebat servare. Inter eos Aeneas, Veneris filius, erat. Vergilius, clarus poeta Romanus, narrat Aeneam patrem ex urbe umeris asportare, cum parvo numero iuvenum naves conscendere et ad Tiberim fluvium venlre.

DE ALEXANDRO MAGNO

Ubi lux orta est, duces ad accipienda imperia convenerunt, insolito circa praetorium silentio attoniti: non tamen quisquam ex custodibus corporis intrare tabernaculum audebat; et iam tempus instabat, nec miles iniussu ducis aut arma capere poterat aut in ordines ire. Parmenio, cum diu cunctatus esset, cibum ut caperent ipse pronuntiat. lamque exlre necesse erat: tunc demum intrat tabernaculum, saepiusve nomine appellatum, quia voce nori potuit, tactu regem excitavit. "Multa lux, - inquit, — est; instructam aciem hostis admovit; tuus miles adhuc inermis

exspectat imperium. Ubi est vigor animi tui?" Ad haec Alexander: "Credisne me somnum capere potuisse, priusquam exonerarem animum sollicitudine, quae quietem morabatur?" Signumque pugnae tuba dari iussit.

DE CAPITOLIO

Primo Romani totum Capitolium muro cingebant, postea summus modo clivus muniebatur. Ibi castellum et templum Capitolmum erant. Id templum sexto ante Christum natum saeculo

190

Соседние файлы в папке из электронной библиотеки